Năm nay, trong số những sách vở và tài liệu tôi đọc có một quyển sách đặc biệt mà năm mười tám tuổi tôi đã có dịp xem qua, đó là tập hồi kí “Bên dòng lịch sử, 1940-1965” của Linh mục Cao Văn Luận, nguyên Viện trưởng Đại học Huế và Giáo sư đại học Văn khoa Sài Gòn. Hơn hai mươi năm trước tôi đọc quyển sách mang tính chất sử liệu này chủ yếu với ý định tìm hiểu các diễn biến lịch sử, mà vì nhiều lí do khác nhau thầy cô “dạy Sử” của tôi ở trường trung học và cả những nhà “nghiên cứu” Sử học sau 1975 tránh đề cập đến hoặc cố tình diễn giải sai lệch.

Tuần vừa rồi có dịp mượn lại “Bên dòng lịch sử” từ người bạn lớn tuổi để tra cứu một số chi tiết cần cho công việc nghiên cứu cá nhân, tôi xem lại tập sử liệu một cách say mê, bởi lẽ lần đọc này mang đến cho tôi tâm trạng khác trước, gần như là khám phá mới lạ. Quả thật Linh mục Cao Văn Luận có nhiều cơ hội tiếp xúc và đối thoại với các nhân vật lịch sử khác nhau của Việt Nam ở hai bên chiến tuyến trong giai đoạn từ 1940 đến 1965, nhờ vậy thiên hồi kí của ông đã dẫn dắt người đọc đi qua các biến cố lịch sử trọng đại của đất nước một cách sinh động và lôi cuốn...