38

CẢI TỔ HIẾN CHẾ?

Tunku
hẳn đã cảm thấy Malaysia đang đứng trước sự khó khăn. Khi tôi gặp ông tại Kuala
Lumpur vào ngày 19/12, ông không còn cái vẻ thư thái và bình thản thường lệ.
Ông không còn có những lời nhận xét hài hước và cười đùa nữa, mà đi thẳng
vào công việc, nói năng nghiêm trang suốt nửa tiếng đồng hồ liền. Ông
thẳng thắn và, lần đầu tiên, đề nghị chuyện “cải tổ” hiến chế. Ông đã nói
chuyện với những người thân cận của mình – Razak, Ismail, Tan và Khir Johari –
về điều này sau cuộc họp nội các ngày hôm trước.

Ông
nhấn mạnh nhiều lần rằng quốc phòng là điều hết sức quan trọng đối với ông. Mậu
dịch và thương mại sẽ vẫn như trước, nhưng chúng tôi phải tiếp tay chi trả cho
quốc phòng. Singapore sẽ là “cộng sự, độc lập, nhưng cũng là một phần của bán
đảo (Malaysia)”. Ông muốn cả Singapore lẫn Malaysia đều có chân trong Liên Hiệp
Quốc. Chúng tôi có thể có chung các tòa đại sứ và có lẽ cả đại diện trong Liên
Hiệp Quốc nữa. Trong trí óc ông có vẻ như chưa có gì cụ thể về những điều ông
muốn, nhưng lại đưa ra thời hạn ấn định để hoàn thành những thay đổi trên là
trước kỳ ngân sách tới, và trong thời gian đó tôi có thể nghĩ về những vấn đề
này.

Tôi
bảo chừng nào ông còn sống thì ông vẫn có thể nắm vững được các lực lượng khác
nhau trong tay.

Ông
trả lời: “Tại Singapore có quá nhiều người Hoa mang tư tưởng dân tộc hẹp hòi,
có quá nhiều phần tử cộng sản người Hoa. Ông phải làm nhiều thứ cho người Hoa
bởi vì đó là một tiểu bang người Hoa nhưng có những ảnh hưởng đến Malaysia. Lee
Siok Yew (Bộ trưởng Giáo dục MCA) giờ đây đang muốn có một trường đại học Hoa
tại Malaysia. Một khi chúng ta tách ra với nhau thì ông có thể làm khác đi
được. Ông có thể công nhận Đại học Nanyang; chính sách ngôn ngữ của ông có thể
khác. Sau khi đã hiểu rõ vấn đề với nhau, chúng ta có thể thông báo cho người
Anh biết.”

Tôi
vạch rõ rằng các lợi ích của Anh phải được bảo vệ nếu như họ tiếp tục duy trì
các căn cứ của họ tại Singapore và bảo vệ Malaysia. Tôi hỏi liệu Singapore rồi
sẽ như Bắc Ireland hoặc Nam Ireland chăng. Ông trả lời: “Đâu đó ở giữa.”

Vào
ngày 31/12, tôi tiếp Ismail suốt một giờ liền. Ông ta biết chuyện và có đầu óc
hơn. “Tunku cảm nhận những chuyện này một cách trực giác. Ông ta muốn trở lại
kế hoạch ban đầu, đó là ông sẽ trông nom Singapore thay mặt cho Tunku.”

Khi
tôi hỏi chi tiết, ông nói: “Tự thân ông có thể vạch ra chi tiết những chuyện
này được mà. Ông cũng biết giờ đây chúng ta đang cần gì,” và ông đã lặp lại đến
ba lần rằng: “Tốt nhất tôi không nên nói nhiều, tốt nhất là nên giữ im lặng. Họ
đang nghi ngại tôi. Tôi đã lưu hành các báo cáo vô tư của Sở đặc vụ, nhưng giờ
đây họ đã bỏ xó chúng để ưu tiên dùng tình báo riêng, tình báo riêng của UMNO.
Theo Tunku, sẽ có rắc rối bởi các phần tử cực đoan và các phần tử dân tộc hẹp
hòi đang rất tích cực trong mọi tầng lớp dân cư. Chừng nào Tunku còn ở đó, với
tính cách riêng của mình, người ta sẽ còn nghe theo ông ta. Ông ta trên cả nội
các và các quy ước về trách nhiệm liên đới của nội các không áp dụng cho ông
ta. Do vậy thật dễ dàng cho Tunku bởi chúng tôi có thể làm những chuyện bẩn
thỉu giùm ông ta. Ông ta có thể vứt bỏ chúng tôi nếu như ông ta muốn.”

Khi
tôi cáo từ, Ismail nói: “Cứ giữ yên mọi sự thì tốt hơn, nếu không nó sẽ gây
chấn động lớn cho dân chúng. Thiếu niềm tin, các nhà đầu tư sẽ bỏ đi, Sukarno
sẽ thành kẻ chiến thắng, và ông ta sẽ tiếp tục cuộc chiến đối đầu. Tốt nhất là
ghi mọi việc thành văn bản và thảo luận. Tốt nhất cho tôi là đừng lên tiếng khi
họ không còn tin tôi nữa. Hiện đang có rạn nứt sâu xa, UMNO không tin MCA, MCA
phải cạnh tranh với PAP, nên tư tưởng dân tộc hẹp hòi lại mạnh mẽ hơn. Vậy là
trở lại tình thế cũ, rắc rối quanh nền giáo dục của người Hoa. Sau cùng thì PAP
hay MCA cũng vậy thôi, đó thực ra là chuyện người Malay chống người Hoa. Trước
bầu cử, Tan Siew Sin đề nghị các đảng trong Liên hiệp hợp nhất lại thành một
đảng. Bây giờ thì ông ta từ chối khi biết rằng những người Hoa sẽ ngả theo
PAP.”

Ông
nhắc lại nhiều lần là: “Hãy nói chuyện với Toh và Raja, đường lối phi sắc tộc
của họ, chúng ta có thể đồng ý trên nguyên tắc trong thế hệ tới, nhưng vấn đề
bây giờ là sắc tộc. Hãy chấp nhận sự song song tồn tại của các đường lối trong
16,20 năm, rồi hòa nhập hai xã hội lại, Singapore và Malaysia, lịch sử
của chúng khác nhau, cấu trúc xã hội cũng khác.”

Tôi
nhấn mạnh rằng trở ngại lớn nhất là việc Chin Chye, Raja, Nyuk Lin và Pang Boon
đều là những đứa con của đất Malaysia, và gia đình của họ cũng đều ở đó. Quan
hệ tình cảm khiến cho họ khó có thể rút lui khỏi Malaysia. Ismail gật đầu đồng
ý.

Tuy
chúng tôi cố hết sức để giữ kín những cuộc thảo luận về cải tổ hiến chế, nhưng
những tranh cãi gay gắt giữa chúng tôi không thoát khỏi tai mắt của người Anh.
Họ cảnh giác trước bất kỳ biến động nào có thể làm suy yếu sự hợp nhất Malaysia
và trở thành mồi ngon cho Sukarno.

Vào
ngày 28/7/1964, ngay sau những vụ bạo loạn chủng tộc đầu tiên, Keng Swee đã gặp
Antony Head, người đã nhận xét rằng các nhà lãnh đạo UMNO biết rằng trong cuộc
đấu tranh chính trị dựa trên ý thức hệ và chủ thuyết, về lâu dài họ sẽ thua
dưới tay PAP. Keng Swee đã tóm lược cho Head biết các đề nghị của Razak cho một
cuộc hợp tác hoặc cùng song song tồn tại. Head nghĩ các đề nghị đó là không khả
thi. Ông nói việc từ chức của tôi sẽ chẳng làm nên được điều gì. Đòi gạt bỏ
người lãnh đạo của Singapore vì sự rắc rối do chính người Malay gây ra có thể
khiến người Hoa thêm phẫn nộ và trong thực tế điều đó còn gây tác hại đáng kể.

Head
muốn Tunku nên từ Mỹ về nước gấp và tuyên bố thành lập ngay một chính quyền mà
nó sẽ tăng cường khối đoàn kết quốc gia trước sự xâm lấn của Indonesia. Ông đã
trình bày quan điểm của mình với London và rất có thể Thủ tướng Anh sẽ thúc ép
Tunku về chuyện này. Ông cũng rất quan tâm đến tình hình ở Sabah và Sarawak,
bởi tại những nơi này chưa có đại biểu thỏa đáng trong nội các, đối với Anh,
không thể có chuyện lo phòng thủ miền ngoài trong khi hậu phương thì tan rã.

Tunku
đã đến Singapore vào ngày 18/8 và nói với tôi rằng trên đường từ Washington về,
ông có ghé lại London và được Thủ tướng Anh tiếp kiến. Ông này đã khuyên ông
rằng cách tốt nhất để củng cố Malaysia sau những bạo loạn chủng tộc tại
Singapore là thiết lập liên minh với PAP. Tunku có nói rằng UMNO sẽ không bao
giờ chấp nhận điều này bởi bên phía chúng tôi không thể chấp nhận điều
kiện cơ bản mà Razak đã đưa ra, đó là chúng tôi phải đứng bên ngoài thế giới
của người Malay.

Vào
tháng 12/1964, cả hai bên đều mò mẫm đi tìm một sự dàn xếp lỏng lẻo hơn trong
liên bang. Tunku yêu cầu tôi cho trình bày các ý kiến mà ông đã bàn bạc với tôi
thành văn bản nhằm làm sáng tỏ những gì chúng tôi đang sắp giải quyết. Thông
báo của tôi, được hoàn tất vào ngày 25/1/1965, đề nghị chúng tôi trở lại tình
trạng ngay trước khi hợp nhất: tất cả các quyền hiến định thuộc phạm vi quyền
hạn của chính phủ Singapore phải được trả lại cho chính phủ Singapore, chính
quyền trung ương sẽ chịu trách nhiệm về quốc phòng và đối ngoại có sự tham khảo
với chúng tôi, và chúng ta cùng chia sẻ trách nhiệm an ninh trong Hội đồng an
ninh nội chính. Trong khi các dàn xếp hiến chế này được thi hành, công dân
Singapore sẽ bị cấm tham gia vào bất kỳ hoạt động chính trị đảng phái nào bên
ngoài Singapore và điều đó cũng vậy đối với người Malaysia trên bán đảo.

Người
phản đối kịch liệt nhất đối với chuyện tạm thời rút lui khỏi Malaysia là Raja.
Điều đó sẽ có nghĩa là chúng ta bị cô lập, ông phản đối, và dần dà chúng ta sẽ
bị các phần tử cực đoan kết liễu mà thôi. Ông nghĩ chúng tôi nên ở lại trong
liên bang nhằm đoàn kết dân chúng chống lại bọn cực đoan, và nhờ thế kiếm được
cơ hội hay hơn để phản công bọn họ. Raja là một con người nói sao làm vậy, ông
chưa từng chùn bước đấu tranh, cho dù nó gian nan thế nào, một khi ông tin rằng
chúng tôi có lẽ phải. Chin Chye đồng tình với ý kiến của ông, nhưng đa số nội
các ủng hộ tôi. Tôi gửi thông báo của mình đến Tunku hai ngày sau đó và thảo
luận chuyện này với ông tại dinh của ông trong suốt ba giờ liền vào ngày 31/1.

Tết
âm lịch và Hari Raya Puasa, là hai kỳ lễ lớn nhất của người Hoa và người Malay,
cùng trùng vào ngày 31/1/1965. Trong thông điệp của mình, tôi lên tiếng kêu gọi
sự hòa hợp chủng tộc để chống lại tuyên truyền của Indonesia, vốn đang khuấy
động tâm tình của người Hoa lẫn người Malay. Lời kêu gọi tinh thần liên–Malay
của Sukarno đang khiến UMNO nhấn mạnh vào “tính Malay” của mình để vượt trội
ông ta. Thông điệp của tôi đã khiến Tunku trả lời gay gắt vào ngày hôm sau đó:

“Có
những chính khách đang quy cho chính quyền là sử dụng bạo lực để áp đặt ý muốn
của chúng ta lên người khác. Chúng ta nhận thức rằng chúng ta không chỉ là một
chính quyền mạnh mà còn là một chính quyền đúng và tốt nữa, nhưng nói chúng ta
đang dùng biện pháp vũ lực là không đúng… Những chính khách này nói về bất hòa
và căng thẳng, về rắc rối và đổ máu trong tương lai, họ nói về chiến tranh… họ
đang tạo ra trong lòng dân một tâm trạng u ám tại bất cứ nơi nào họ đến… Trong
giờ phút thử thách và khổ sầu này, kiểu nói chuyện như thế thì quả thực là xuẩn
ngốc, độc địa và nguy hiểm, và tôi thật lấy làm xấu hổ cho họ.”

Bốn
ngày sau đó tôi trả lời, trong một bữa tiệc do các ủy ban thiện chí tổ chức,
rằng khi đứng trước những sự thật khó chịu trong đời, chúng ta nên tìm cách
giải quyết chúng hơn là giả vờ như chúng không tồn tại. Những điều đang được
nói, nếu cứ tiếp tục, sẽ dẫn đến chuyện không hay. Tôi đang muốn đề cập tới
những bài báo trên tờ Utusan Melayu vẫn đang tiếp tục kích
động tình cảm dân Malay chống lại tôi, PAP và người Hoa. Chúng tôi cho đăng các
bản dịch ra tiếng Anh, tiếng Hoa và tiếng Tamil những lời chỉ trích kịch liệt
hằng ngày này, và cho phát các trích đoạn bằng đủ mọi thứ tiếng trên truyền
thanh và truyền hình. Tunku biết là tôi đã hiểu thấu chiến thuật của họ. Ông
muốn tôi giữ im lặng và bàn bạc các vấn đề với riêng ông ta thôi. Nhưng tôi
muốn trước tiên phải cho mọi người thấy chiến dịch kỳ thị chủng tộc sâu hiểm mà
Ja’afar Albar và tờ Ututanđang tiến hành.

Trong
khi những cuộc bốp chát qua lại công khai vẫn tiếp diễn, Keng Swee và tôi đã
thảo luận riêng với Tunku, Razak và Ismail. Tôi đề nghị tạm tách rời một vài
năm, cùng với các ràng buộc liên bang lỏng lẻo hơn và việc bàn giao thêm quyền
hành hơn cho chính phủ bang Singapore, nhất là về cảnh sát và an ninh nội
chính.

Giải
pháp khác cho sự hợp tác trong một chính quyền quốc gia là tình trạng song song
tồn tại: Singapore sẽ không có đại diện trong nội các, nhưng cả hai chính phủ
sẽ hoạt động độc lậpvới nhau trong khuôn khổ ảnh hưởng của mình theo thỏa
thuận. Thế nhưng điều kiện tiên quyết của họ cho sự hợp tác hay song song tồn
tại là, dù ở đất Malaysia hay Singapore, PAP phải đứng ngoài thế giới của người
Malay, và giao cho UMNO toàn quyền xử lý chuyện của người Malay thông qua Khir
Johari. UMNO phải được độc quyền lãnh đạo người Malay, ngay cả ở Singapore.

Sau
nhiều lần cố gắng dàn xếp các thỏa hiệp, tôi kết luận là Tunku cố chấp. Ông giờ
đây quyết tâm gạt chúng tôi ra ngoài nghị viện liên bang. Ông không muốn chúng
tôi tham dự bất kỳ cuộc bàn cãi nào trong cơ quan này nữa. Chúng tôi đang trở
thành cái gai trong mắt họ, nhất là ở chuyện tài chính. Singapore sẽ thu thuế
riêng của mình trước khi tới kỳ ngân sách tới, ông nói, nhưng phải đóng góp cho
việc quốc phòng của Malaysia bởi vì bang này sẽ giàu thịnh thêm nhờ thị trường
chung của họ.

“Nếu
các ông không có chân trong quốc hội, chúng ta có thể là bạn của nhau,” ông
nói. “Vậy mà lại hay – nếu ông có chân trong quốc hội, ông lại phải phê bình.”

Thế
nhưng ông tỏ ra quyết tâm kiểm soát quốc phòng và đối ngoại. Lý luận của ông
thật đơn giản. “Điều gì sẽ xảy ra nếu Singapore mở bang giao với Trung Quốc và
những nước cộng sản khác? Nó sẽ khiến chuyện quốc phòng hóa ra vô nghĩa.”

Ngay
từ đầu, ông đã muốn hợp tác với Singapore trên căn bản cộng tác, chứ không phải
hợp nhất. Trong tư tưởng của ông, vị trí của chúng tôi là lãnh thổ tự trị –
“giống như Rhodesia vậy”, Ismail nói.

Tôi
nói với Tunku rằng nếu chúng tôi phải gánh chịu chi phí quốc phòng, chúng tôi
phải có chân trong quốc hội. Không thể có chuyện đóng thuế mà không có đại biểu
được. Nhưng ông đã nhấn mạnh, như tôi đã viết cho các đồng sự trong nội các của
tôi: “Ước muốn gạt chúng ta ra ngoài của ông ta là không thể thay đổi được.”
Khi tôi nói thêm rằng tôi khó thể nào thuyết phục được các đồng sự chấp nhận
quan điểm của mình, Tunku nổi nóng: “Ông nói với họ rằng tôi không cần
Singapore, có vậy thôi. Tôi không muốn Singapore có chân trong quốc hội và họ
không thể làm gì khác hơn được.”

Tôi
có hỏi Ismail vào ngày hôm sau rằng Tunku có hiểu quan điểm của chúng tôi
không, rằng ông không thể gạt chúng tôi khỏi nghị viện trong khi lại muốn chúng
tôi đóng góp vào quốc phòng và an ninh xã hội, Ismail trả lời: “Có, Tunku đã
cân nhắc quan điểm đó. Nhưng chúng tôi phải chọn một trong hai.”

Không
có gì ngạc nhiên khi chúng tôi không đạt được sự tiến bộ nào trong “các dàn xếp
lại” trong liên bang mà tôi đã đề xuất trong thông báo ngày 25/1. Sau một cuộc
họp với Hội đồng quốc phòng ngày 9/2, Razak nói với Keng Swee rằng hai bên
không thể thoát ly khỏi những lập trường chính trị ít nhiều đã được củng cố qua
nhiều năm. Những gì phù hợp cho Singapore thì không phù hợp với Malaysia và
ngược lại. Hợp nhất là một sai lầm. Phải có một thời gian quá độ để tránh xung
đột và giờ đây nhất thiết phải thiết lập một dạng liên bang lỏng lẻo.

Keng
Swee nói rằng bất kỳ một cuộc cải tổ hiến chế nào cũng không được coi Singapore
như một bán thuộc địa. Nếu Singapore tách rời khỏi nghị viện liên bang, nó sẽ
khước từ thân trạng và quyền lợi cũ của mình, và đó sẽ là một vấn đề nghiêm
trọng, ông nhắc lại lần nữa ý kiến của tôi là chúng tôi sẽ cố gắng hướng đến
tình thế trước khi có Malaysia, và lần này khẳng định với Razak rằng có thể tìm
ra được một giải pháp theo kiểu đó.

Những
cuộc bàn cãi như vậy thật là rối ren và chẳng đi tới đâu cả, bởi Tunku và Razak
trong các đề nghị của họ cứ chao đảo hết đi xuôi rồi đi ngược. Cuối cùng cũng
chẳng đi tới đâu cả, bởi lý do nổi bật là: người Anh không muốn làm yếu
Malaysia trong cuộc chiến đối đầu (với Indonesia), và
Head đã khéo léocan thiệp, qua những buổi làm việc với Tunku, Razak
và Ismail, để ngăn chặn họ lại.

Vào
ngày 15/2, Chin Chye, Kim San và tôi cùng chơi gôn với Tunku. Tôi dè dặt đề cập
rằng người Anh đã đoán được những gì đang diễn ra bởi một lúc trước đó, Lord
Mountbatten, từng viếng thăm Kuala Lumpur rồi Singapore, đã bày tỏ sự lo ngại
của ông ta nhân danh Thủ tướng của ông. Tunku bảo ông đã có nói với Mountbatten
rằng không có gì phải lo ngại bởi ông hiểu rất rõ mối nguy hiểm của việc
Indonesia lợi dụng tin tức về sự chia rẽ trong Malaysia. Nhưng khi chúng tôi
cùng về phòng làm việc của ông, chúng tôi khám phá ra rằng suy nghĩ của ông đối
với chuyện cải tổ đã đổi khác đi sau khi Mountbatten và Head đã làm việc với
ông. Singapore sẽ vẫn tiếp tục có chân trong nghị viện liên bang, giờ đây ông
nói như vậy. Chuyện tài chính và quyền thu thuế của tiểu bang sẽ được giao lại
cho Singapore, giải tỏa nguồn gốc chính gây bất hòa giữa chúng tôi. Như đã đề
nghị, quốc phòng và đối ngoại sẽ thuộc về chính phủ liên bang, trong khi việc
kiểm soát lực lượng cảnh sát và các vấn đề an ninh địa phương sẽ được trao cho chính
phủ Singapore. Nhưng an ninh và tình báo quốc gia (Tunku muốn nói tới MI5 và
MI6) vẫn phải là của trung ương, bởi nếu khác đi – ông lặp lại đến ba lần – “Ai
biết được sẽ có chuyện gì xảy ra nếu như PAP không nắm quyền mà một đảng cực tả
nào đó như Barisan lại nắm quyền? Singapore sẽ trở thành một Cuba mà thôi.”

Thế
rồi ông yêu cầu tôi thảo một lá thư gửi cho Harold Wilson, để báo cho ông ta
biết những dàn xếp này và trấn an ông ta rằng Malaysia không có phân ly. Tôi đã
gửi cho Tunku bức thư phác thảo này vào hôm sau.

Cả
ba người Singapore chúng tôi đều tin rằng người Anh đã ngăn chặn thành công bất
kỳ ý tưởng nào của ông ta muốn để hòn đảo này (Singapore) “tách ra”, theo như
cách nói của Tunku. Về sau Tunku có nói với chúng tôi ở tư dinh rằng giờ đây ông
muốn tiến hành mọi chuyện một cách từ tốn. Ông e ngại mọi tiết lộ công khai có
thể tạo lợi thế cho Sukarno.

Claude
Fenner, tổng thanh tra cảnh sát, từ Kuala Lumpur đến gặp tôi. Ông đến để từ
nhiệm, nhằm trao lại cho chính quyền kiểm soát lực lượng đồng phục, và hài lòng
khi chúng tôi có thể vãn hồi được trật tự khi xảy ra các vụ bạo động nếu như
chúng tôi xây dựng được các đơn vị dự bị riêng của mình. Ông tin rằng một khi
các phần tử cực đoan ở Singapore biết rằng chính phủ tiểu bang đã đảm nhiệm
công việc an ninh và có thể hành động chống lại họ được, thì hy vọng sẽ có ít
rối loạn hơn. Ông ta có vẻ thành thực, nhưng tôi đã lầm khi nghĩ đó là quan
điểm rốt ráo của ông. Năm ngày sau, ông trao cho tôi một bản tham luận ông viết
gửi cho Ismail, lập luận trái ngược hẳn: không nên giao cảnh sát hay công việc
an ninh tiểu bang cho Singapore. Giống như Tunku, ông ta thay đổi hẳn lập
trường của mình. Ông ta đã đưa Sir Roger Hollis, người đứng đầu của MI5, hiện
đang viếng thăm Kuala Lumpur, đến gặp Ismail, và Hollis đã thuyết phục ông này
rằng, xét theo quan điểm chuyên môn, chuyện chia quyền kiểm soát cảnh sát cho
cả Singapore lẫn liên bang là thiếu khôn ngoan. Do vậy, Ismail đã đề nghị chính
phủ liên bang nên tiếp tục coi sóc công việc luật pháp và trật tự tại Singapore
y như hiện nay. Tôi hỏi là phải chăng Tunku đã thay đổi ý kiến. Ismail trả lời
rằng không phải vậy, nhưng ông ta thấy có bổn phận phải đưa ra lời khuyến cáo
chuyên môn mà ông ta đã nhận được.

Chẳng
lâu sau, tôi có dùng cơm trưa với Head tại biệt thự riêng Carcosa của ông và
bàn luận căng thẳng với ông ta 20 phút trước và 20 phút sau bữa ăn. Ông ta đã
gặp Tunku, Razak, Ismail và Tan vào sáng hôm đó, và nói rằng Tunku đang dự định
trong đầu những tái sắp xếp mới nhất, nhưng có ba trở ngại. Thứ nhất, Tan phản
đối chuyện từ bỏ kiểm soát việc tài chính. Thứ hai, Ismail chống đối chuyện
trao lại cho chúng tôi quyền kiểm soát cảnh sát và an ninh. Thứ ba, bộ phận
UMNO ở Singapore không muốn hòa dịu, chứ đừng nói chi đến chuyện tạm ngưng hoạt
động. Tôi nói với ông ta rằng chính Fenner là người đã gây ra cản ngại trong
vấn đề kiểm soát cảnh sát. Bình tĩnh, Head nói rằng ông chưa đề cập vấn đề với
Fenner, nhưng có lẽ sẽ làm thế thôi.

Ông
đề nghị nên có tạm ngưng hoạt động trong khi đang tiến hành các cuộc đàm phán,
tức là một kiểu hưu chiến. Tôi nhắc cho ông ta nhớ những gì đã xảy ra cho cuộc
hưu chiến vừa rồi. Tôi đề nghị Tunku và tôi sẽ đưa ra một tuyên bố nói rằng
chúng tôi đã đồng ý với nhau trên nguyên tắc không can thiệp vào nhau trong
thời kỳ người Indonesia tiến hành cuộc chiến đối đầu, và nhấn mạnh rằng các chi
tiết về biện pháp hành chính để đạt được điều này đang được bàn thảo, nhằm
không làm xáo trộn nền tảng của Malaysia. Head đồng ý, nhưng không thực sự như
vậy. Ông nói với tôi rằng các cải tổ hiến chế là một thắng lợi lớn mà chúng tôi
không được để Sukarno thủ lợi, bởi điều đó sẽ chỉ khuyến khích ông ta tiếp tục
cuộc chiến đối đầu. Ông khuyên tôi nên nhẫn nại và chờ đợi chuyện đó qua đi.
Chuyện đối đầu đó không thể kéo dài lâu được bởi nền kinh tế của Indonesia đang
trì trệ và siêu lạm phát đang tàn phá đất nước này. Một khi cuộc đối đầu qua
đi, tôi có thể thúc ép Tunku trong các vấn đề hiến chế.

Tôi
lắng nghe ông ta, bàn bạc điều đó với các đồng sự của mình, và kết luận rằng
người Anh sẽ không muốn Malaysia rước lấy bất kỳ rủi ro nào do áp dụng một sự
dàn xếp lỏng lẻo vốn sẽ chỉ hữu hiệu với một chính quyền PAP ở Singapore và có
thể dẫn đến những vấn nạn nghiêm trọng nếu như đảng Barisan nắm được chính
quyền. Tôi cũng quyết định chúng ta đang có một cơ hội tốt hơn để kiếm được một
cải tổ hiến chế hợp lý nếu tôi gây sức ép với Tunku trong khi người Anh vẫn bảo
vệ Malaysia chống lại Indonesia và vẫn còn có thể ảnh hưởng đến ông ta. Head
nói rằng tuy ông ta muốn chúng tôi tự thu xếp chuyện nội bộ của mình nhưng
chính phủ Anh cũng cho ông ta được quyền quyết định rộng rãi và nếu cần điều đó
cũng tạo được áp lực đáng kể.

Ngày
hôm sau, 24/2, tôi yêu cầu gặp ông tại Nhà khách Singapore ở Kuala Lumpur. Tôi
nói với ông ta là tôi không thể thuyết phục Tunku đưa ra lời tuyên bố được bởi
ông ta (Head) đã làm Tunku ngại không muốn nói hay làm bất cứ điều gì. Tình thế
chắc chắn sẽ trở nên tệ hại hơn bởi cả hai bên vẫn găng nhau cho đến khi ngã
ngũ, và chúng tôi có thể phải đối mặt với một cuộc bạo loạn thứ ba. Head bảo
ông sẽ vận động Tunku tuyên bố ông ta đang suy nghĩ thực hiện những cuộc sửa
đổi nhỏ cho Malaysia để công việc thêm trôi chảy hơn, chứ không phải là những
thay đổi căn bản hay triệt để. Các cuộc thương lượng về chuyện cảnh sát và tài
chính sẽ mất ít nhất cũng sáu tháng; trong lúc đó tình hình phải được giữ vững.

Tôi
gửi cho nội các một bản đánh giá của mình: không chỉ có chuyện là Mountbatten
và Head đang gây áp lực lên các nhà lãnh đạo Malaysia, mà còn có chuyện các
viên chức Anh được các Bộ trưởng Liên hiệp tin cậy, như Fenner trong cảnh sát
và Gould bên Bộ Tài chính, cũng đang làm hết sức mình để ngăn cản chuyện cải tổ
của Tunku. Người Anh không muốn có bất kỳ thay đổi nào trong khi cuộc chiến đối
đầu của Indonesia vẫn còn đó, và nếu có đi chăng nữa thì cũng phải là những cải
tổ tối thiểu mà thôi. Cảnh sát, cả lực lượng đồng phục lẫn Sở đặc vụ, đều vẫn
dưới sự kiểm soát của trung ương. Tôi kết luận: “Theo kinh nghiệm của tôi trong
các cuộc thương lượng hợp nhất, đây là đặc trưng trong phương thức của người
Anh. Không bao giờ công kích trực diện bằng cách nói rằng sẽ không có chuyện
sửa đổi gì hết, mà họ thường gây xói mòn quan điểm của người khác từng chút
một… Tôi không biết ông ta (Head) có định làm cho chúng ta kiệt quệ đi hay
không.” Tôi không loại trừ khả năng nếu chúng tôi phớt lờ lời khuyên của Head,
ông ta có thể ra hiệu cho Tunku biết là người Anh sẽ sẵn sàng đồng tình với
chuyện loại bỏ hoàn toàn sự thách đố của chúng tôi trong Liên bang.

Lợi
thế mặc cả của chúng tôi là sức mạnh chính trị có được từ các chi bộ PAP ở Malaysia
và sự có mặt của chúng tôi trong quốc hội. Lợi thế này cho phép chúng tôi tập
hợp được những người không–Malay lẫn những người Malay cấp tiến trên khắp đất
nước Malaysia. Thế nhưng vì điều đó, và vì khả năng của chúng tôi trong việc
huy động những cuộc mít–tinh và vận động tại Malaysia, nên Tan Siew Sin sẽ lờ
đi chuyện chúng tôi công kích ngân sách của ông ta và đưa dự luật thuế doanh
thu ra trước Quốc hội.

Tuy
nhiên, những bàn bạc sau hậu trường đã giữ tình hình không đi tới chỗ khủng
hoảng. Cả hai bên đều muốn tránh chuyện đụng độ. Cả hai bên đều muốn có một sự
dàn xếp lỏng lẻo hơn nhằm chấm dứt mối bất hòa thường xuyên mà về lâu về dài sẽ
làm suy yếu địa vị của Malaysia trên trường quốc tế và quốc nội. Thế nhưng
người Anh sẽ không muốn như vậy, và họ đã cật lực để giữ cho Malaysia vẫn y
nguyên như trước đây, người Úc và New Zealand ủng hộ người Anh. Cao ủy Úc, Tom
Critchley và viên phụ tá của ông ta ở Singapore là Bill Pritchett, đã hối thúc
tôi giữ nguyên mọi thứ cả về mặt hiến chế lẫn hành chính, rút ra khỏi nền chính
trị Malaysia và đóng cửa các chi bộ đảng trên bán đảo này để đổi lại việc có
được hai Bộ trưởng trong chính phủ liên bang. Tôi nói với Critchley rằng chúng
tôi không thể rút PAP ra khỏi đất Malaysia được khi mà UMNO vẫn hoạt động tại
Singapore và các phần tử cực đoan Malay có thể bị sử dụng làm đòn hăm dọa chúng
tôi bằng cách gây rối chủng tộc. UMNO muốn cái nọ thì phải mất cái kia chứ.

Có
một điều bù qua đắp lại trong cơn căng thẳng ngày càng lớn và đấu khẩu ngày
càng gay gắt giữa các nhà lãnh đạo Malaysia và Singapore là vẫn còn có những
cuộc thảo luận kín giữa Keng Swee và tôi ở bên này, với Tunku và Razak ở bên
kia. Razak thấy dễ chịu với Keng Swee hơn với tôi; Tunku cũng thích Keng Swee
hơn nhưng chưa đến nỗi không chấp nhận được tôi nên vẫn nói chuyện với tôi, do
vậy những cuộc trao đổi riêng tư và thẳng thắn giữa chúng tôi đã khiến cho tai
họa không diễn ra được.

Nhưng
bởi cuộc đấu khẩu công khai giữa Kuala Lumpur và Singapore đang khiến cho Úc và
New Zealand không an tâm, nên các cao ủy của họ (sau khi đã thông qua với
Tunku) đã chính thức mời tôi đến viếng thăm nước họ vào tháng 3 và tháng
4/1965. Tôi sẽ có thể giải thích tại sao, tuy đang có những bất đồng nội bộ,
Singapore vẫn một lòng đứng đằng sau Kuala Lumpur chống lại cuộc chiến đối đầu
của Indonesia. Điều này sẽ giúp trấn an dân chúng hai nước này rằng chính quyền
của họ sẽ ủng hộ Malaysia chống lại Indonesia.

Do
vậy, vào ngày 5/3, máy bay chở tôi đáp xuống Auckland.