Chương II

Gái phượt say đường

Trót lỡ đam mê là cả đời đam mê. Phượt giống như một cơn nghiện khó dứt. Nhiều người kêu ca chẳng thấy hay ho gì, phượt phiếc vớ vẩn, đi như hành xác, nắng mưa khổ sở, ăn bờ ngủ bụi. Trăng chiếc ở đâu chẳng có. Mây miếc thì hay ho gì. Lúa ở đâu chẳng vậy. Ở nhà dân khổ sở, toa lét không có, mấy ngày không tắm hôi rình rình. Trai trai gái gái dắt díu nhau lên rừng làm chuyện bậy bạ. Sao không dành tiền đi resort nghỉ ngơi cho sướng.

Rồi nữa, phượt để chết à? Đấy! Bài học nhãn tiền, bao nhiêu vụ tai nạn ra đi trên đường phượt rồi. Vụ em Ngọc ngã suối ở Cao Bằng, anh em phải lặn lội lên tận nơi tìm, đưa em ấy về. Vụ xế tử nạn ngay trên đường đi dự Đại hội box Du lịch ở Cúc Phương, không thấy sợ à? Năm nào cũng có một vụ chết vì đi phượt, không thì tai nạn lung tung cả, nhẹ thì ngã xe xây xước, nặng thì gãy chân gãy tay. Phượt khổ quá, nghỉ khỏe đi!

Đấy là cái lý của những kẻ không thể mê nổi môn phượt lầy lội.

Còn với không ít kẻ khác dấn thân vào rồi đam mê, thành lẽ sống thì tuyên bố: Đoạn tuyệt với đi tour. Đi nhiều sẽ say đường. Không đi sẽ nhớ đường. Căn bệnh trầm kha của tất cả các anh em mê xê dịch. Lâu lâu không đi đâu lại thấy một đứa nào đấy nổi lên câu: “Nhớ rừng nhớ núi, nhớ chơi vơi!”, rồi up ngay một cái ảnh “lương khô” từ đời nảo đời nào lên gặm nhấm. Rồi tụ nhau rủ đi đâu đó 1, 2 ngày cho vơi nỗi nhớ nhung. Hay lại trà đá để ôn luyện lại chuyện ngày xửa ngày xưa. Nhớ đường là một cảm giác vô cùng bứt rứt, khó chịu, dễ dẫn đến hành động bột phát là ôm xe chạy đâu đó luôn và ngay trong vài ngày.

Những cảm xúc, trải nghiệm có tiền cũng không mua được.

Đường có gì mà sao ta lại “say”? Tôi luôn hỏi mình câu hỏi đó khi thấy nhớ đường, khát núi, thèm mây. Tháng Giêng, tháng Hai săn hoa đào hoa mận, Tây Bắc thẳng tiến. Tháng Ba hoa ban kìa Điện Biên. Tháng Tư, tháng Năm mùa nước đổ, cứ Mù Cang Chải mà lao tới. Tháng cần săn mây thì Y Tý, Tà Xùa, Phìn Hồ tới nơi. Tháng Sáu, tháng Bảy mận chín đỏ trên cành, ghé Bắc Hà hay Sapa, Mộc Châu. Ba tháng hè biển xanh vẫy gọi, cứ tìm về cực Đông để dọc cung đường có thể lao tùm xuống vùng xanh thăm thẳm mát rượi. Tháng Chín, tháng Mười đứa leo Fansipan, đứa Hà Giang mùa hoa tam giác mạch, đứa Mù Cang Chải mùa lúa chín, đứa Cực Tây Apachai, đứa miền Tây mùa nước nổi. Tháng Mười Một khắp nơi dã quỳ, đến ngay Mộc Châu, Đà Lạt. Tháng Mười Hai lạnh lẽo đông sang, vẫn có chỗ để tìm đến. 12 tháng 12 niềm nhung nhớ, thuộc lòng, năm nào cũng nhớ đến cồn cào.

Những ngày chạy xe bỏ lại sau lưng phố xá bộn bề chật chội, chỉ vui với gió với mây, với bạn với bè, chỉ nói về những gì sắp đến sắp thấy. Không biết điều gì sẽ đợi mình phía trước. Có thể là một khung cảnh thần tiên, cũng có thể chỉ là đám ruộng tẻ nhạt. Có thể là những bữa ăn đặc sản ngon tuyệt trần, cũng có thể chỉ là cơm nguội với muối. Có thể là những chuyến đi một mạch tới nơi quen thuộc, cũng có khi lạc lối, thấy mấy đống phân trâu hay cái cột điện bằng tre xiên xẹo bên đường mà mừng rơi nước mắt. Ngủ ở nhà người dân, gặp những con người hồn hậu tốt bụng… Những trải nghiệm này, những cảm xúc này dẫu có tiền cũng không thể mua được.

Vậy là tôi, một ba lô, một ngựa sắt, một xế: lên đường.

Một bức tranh thủy mặc hắt hiu ở Tây Bắc.

Nắng đi, mưa đi, buồn đi, vui đi, hứng lên là đi, yêu đi, thất tình đi, có bạn đường đi, không có bạn đường cũng đi. Cả nhà đã quen với việc tôi cứ cuối tuần là không có nhà, cứ nghỉ lễ Tết là biến mất tăm chục ngày. Mỗi lần đi đâu về đến nhà là như con trâu đầm bẩn thỉu với đủ bùn đất trên quần áo, trên xe, trên ba lô, tha lôi theo một đống đồ mua từ tận đẩu đâu về, nào gạo, rau, nào gà qué, có lúc còn có cả củ năng, mía, quả dại…

Cách của cái bọn say đường cũng thật kỳ khôi. Hầu như chúng tôi không đi lại con đường cũ đã đi, hoặc nếu trở lại là để tỉa sâu hơn vào một vùng nào đó mà lần trước đã bỏ qua. Vẫn đi Mù Cang Chải nhưng xuyên vào Chế Tạo, Mường La. Vẫn đến Y Tý nhưng ghé thêm vào Seo Pha Cheo, tạt sâu vào Hồng Ngài… Một cách đi nữa là lôi tấm bản đồ ra và tìm điểm đến, thấy cái tên nào lạ nhất, hay nhất mà chưa ai đi thì đi. Nên tôi đi Tà Sì Láng, Phìn Hồ, Háng Tề Chơ vì tên, rồi Ngải Thầu, Dền Sáng hay A Mú Sung, A Lù tìm đến, rồi Du Già, Mậu Duệ, Lũng Tám bò vào… Đi kiểu như vậy rất thích thú vì đỡ nhọc công trở lại những điểm đã qua rất nhiều lần.

Bọn say đường cứ ra khỏi Hà Nội chừng 100 cây số là đã sướng tê hết cả người. Và nhiều đứa đi núi đi rừng thành quen, đất đá lổn nhổn nhưng một mình một đường, về Hà Nội đi phố đông lúc nhúc đâm ra bị “sốc giao thông”, run tay, cứ xòe lung tung hết cả.

Tôi có hai chiếc ba lô dựng sẵn trong góc nhà. Một chiếc dành cho những chuyến đi dưới 7 ngày, tầm 30l. Một chiếc cho những chuyến đi trên 7 ngày, loại 60l. Thường thì ngăn ngoài là một đôi dép tông Lào, một bộ dụng cụ cá nhân gồm bàn chải gấp, sữa rửa mặt, kem đánh răng, dầu gội, sữa tắm, tăm bông, khăn mặt. Tất cả đều thuộc loại du lịch bé xíu, đủ dùng trong một tuần. Một ít giấy vệ sinh, tập giấy ăn và giấy ướt, gói băng vệ sinh dùng dở, để nguyên trong đó từ nhiều chuyến trước, một con dao nhỏ và một chiếc bật lửa. Một bộ áo mưa, vài chiếc túi ni lông các cỡ. Ngăn bên trong sẵn 2 chiếc áo phông, 1 áo khoác gió, 1 áo len mỏng dài tay, 1 quần lửng, 1 quần kaki dài, 1 lốc đồ lót giấy dùng một lần, 1 áo lót và 1 đôi tất chân, được cuộn tròn, đóng bịch trong chiếc túi ni lông zip (loại có thể đóng miệng kín). Một túi zip khác đựng khăn quàng cổ, mũ lưỡi trai, kính, bịt mặt và một quyển sách gì đó. Một bịch đựng thuốc để sẵn trong ba lô luôn: thuốc hạ sốt, thuốc tiêu chảy thần thánh Berberin, bông băng, đồ sát trùng vết thương, kim chỉ, khuy cúc, kim băng, chun buộc tóc… Đó là những món đồ thường dùng nên đi vạn lần về vẫn để nguyên không gỡ ra. Cái ba lô cả năm chắc giặt được hai lần, chưa kịp bỏ đồ ra đã nhét thêm đồ vào đi tiếp.

Fansipan, bức thư trong chai

Fansipan thuộc tỉnh Lào Cai, cao 3.143 m, nằm trên dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ, là ngọn núi cao nhất Việt Nam, và cao nhất trong ba nước Đông Dương. Theo tiếng địa phương, đỉnh này được gọi là “Hỏa xi pan” nghĩa là “Phiến đá khổng lồ chênh vênh”.

Hành trang leo Fan của tôi có lẽ khác tất cả những người khác, vì có thêm một lá thư đựng trong chai nút chặt. Năm 28 cái xuân xanh, tôi quyết định leo Fan, vì một chuyện không vui của bản thân chứ chẳng phải vì mục tiêu to tát gì. Tôi cần làm một điều gì đó khác biệt, điên rồ để giết đi nỗi buồn chán bấy lâu đè nặng trái tim.

Có ba cung đường để chinh phục đỉnh núi. Từ bản Cát Cát đi lên khoảng 37km đường núi, mất 4 ngày 3 đêm mới tới đỉnh; từ bản Sín Chải, con đường dốc và nguy hiểm nhất, đi mất 2 ngày 1 đêm; và từ Trạm Tôn, cung đường ngắn nhất, khoảng 16km, ít hiểm trở nhưng cảnh cũng ít đẹp nhất. Leo núi thích hợp là từ tháng 9 năm trước đến tháng 3 năm sau, đẹp nhất là khoảng cuối tháng 2, khi các loài hoa trên núi bắt đầu nở rộ khoe sắc.

Chúng tôi chọn đi từ bản Cát Cát vì xem xét cả ba cung đường, thấy con đường này đẹp nhất, vừa sức của dân văn phòng, lại có nhiều thời gian trải nghiệm với núi rừng nhất.

Guide (người dẫn đoàn) và porter (người khuân vác hành lý) đều là người Mông. Họ có khuôn mặt khắc khổ, mặc bộ trang phục người Mông đen, dáng nhỏ gầy, không mũ, đi dép nhựa có quai chứ không từ đầu đến chân kín mít như chúng tôi. Cả nhóm chuẩn bị đồ đạc lên đường. Lần đầu tiên tôi biết thế nào là miếng bịt gót chân, bịt đầu gối, cái thứ mà đến giờ, sau khi đi xe dùng bao nhiêu lần tôi vẫn chưa đi chuẩn xác, không biết lớp lót ở trong hay ở ngoài. Không chỉ mỗi tôi, tất cả mọi người đều lóng nga lóng ngóng.

Quần kaki rộng rãi, đôi tất bộ đội màu xanh lá kéo lên cao đến gần đầu gối, quần bỏ trong tất, đeo bịt đầu gối rồi xỏ vào giày. Đôi giày bộ đội rộng hơn hẳn chân tôi, mũ tai bèo, đeo ba lô lên vai cùng một chiếc túi con đựng đồ cá nhân. Trông vậy mà nặng. Cái ba lô ước chừng 5kg, bên trong mọi đồ đạc đều đã bọc kín trong túi ni lông.

2.200 m - Hoa nở trên đường

Trời hửng nắng khi chúng tôi rời ô tô, bắt đầu chuyến leo núi từ độ cao hơn 1.200 m. Mấy anh chàng porter mang đồ trên những chiếc gùi chất cao ngất nghểu quá đầu, dây đeo mảnh mai cảm giác như sắp đứt đến nơi. Đống hàng hóa nặng đến hai chục cân gồm gạo, rau, túi ngủ, lều… là những thứ sẽ phục vụ chúng tôi trong 3 ngày tới, khi chỉ còn mình ta với núi rừng đại ngàn của dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ. Anh chàng hướng dẫn tên Bình đã nhanh nhẹn chạy lên phía trước.

Con đường sau mưa nhão nhoét dưới chân và dốc đều lên. Những bước chân ban đầu hăm hở đã bắt đầu chùn. Chiếc ba lô vác trên vai cứ chực kéo theo cả người đeo ngả tuột ra sau. Mới chỉ bước vài bước đã thấy có chút chùng chình, ngại ngần. Đường lên là một con mương nước, đầy phân bò và bùn nhão. Tôi xoạc chân sang hai bên mà đi, tránh bước vào bùn giữa lối, giữ chân khỏi ướt khi chỉ mới bắt đầu.

Rồi đất mềm phía chân núi đã nhường chỗ cho đá tảng và đường đã trở thành đường mòn xuyên rừng. Mưa rơi lộp bộp trên những tán cây. Khu rừng thảo quả bạt ngàn sàn sạt trong bước chân đoàn người vừa đi vừa trò chuyện cho quên nặng. Chợt lọt vào tầm mắt bụi hoa sim nở tím thẫm một góc rừng. Và sau đó trước mắt tôi là cả rừng hoa sim tim tím cao quá đầu người, cùng lác đác hoa đỗ quyên rung rinh trên cao và cánh hoa dệt thảm dưới mặt đất. Vào những ngày mùa xuân, loài hoa của núi rừng này nở rộ trong suốt hai tháng với đủ màu sắc khiến cả vùng núi này trở thành một thảm hoa rực rỡ. Hết cả mệt, cả nhóm nhảy ngay ra những khóm hoa đang rung rinh trong mưa. Những nụ cười toe toét còn hơn cả hoa. Trong lúc đó mấy anh chàng porter hiền lành đã trải xong bạt đi mưa, làm bữa ăn trưa gồm bánh mì và thịt nguội, xúc xích.

“Vắt!” Cả hội nhất loạt đứng phắt dậy, ngó trước ngó sau, trên quần áo để xem tên thủ phạm bé nhỏ có đang mò mẫm trên người mình hay không. Một con đang bò trên tất của tôi nhưng không tìm được đường chui vào chân. Mùa mưa, trời lạnh nên phía dưới chân núi thường có rất nhiều vắt, không cẩn thận chúng sẽ chui vào người và hút máu. Bịt kín cổ và chân, chúng tôi len lỏi vào rừng sâu. Đường càng lúc càng tối hơn vì rừng âm u. Vượt qua một đoạn suối nho nhỏ, chúng tôi bám lấy nhau đi. Những thân dây leo lòng thòng, đôi lúc trở thành trợ thủ đắc lực để chúng tôi bám vào và leo lên cao, đôi lúc lại là chướng ngại vật chắn phía trước. Ngày đầu chúng tôi còn đủ nước để uống, những ngày sau đều gạt nước suối mà uống. Các tầng rừng rậm rạp không một tia nắng nào lọt xuống, cỏ cao đến tận eo, rồi lại bùn nhão. Thi thoảng đi vào khu đất quang, tôi ngẩng đầu lên nhìn xuyên qua những tầng lá, chỉ thấy một màu xanh thẫm của muôn vàn loài cây mà tôi không biết tên. Thảm thực vật ở đây vô cùng phong phú và chúng tôi đang đi trong tầng rừng thấp ẩm, nơi có rất nhiều vắt và rắn rết.

Anh chàng porter nhắc nhở chúng tôi, đi qua cẩn trọng với các lùm cây. Bọn vắt và rắn có thể phi từ trên cây xuống, hoặc lao từ các bụi cây ra bất thình lình. Các porter đi xen kẽ giữa đoàn người dài, hai anh chốt sau cùng. Khổ thân họ, đã mang gùi nặng còn phải chờ lũ ì ạch bọn tôi đi qua hết rồi mới đi tiếp.

Đi được nửa ngày thì phân rõ đứa nào leo khỏe, đứa nào leo yếu, tự tách thành ba nhóm khác nhau. Nhóm đi đầu có ba bốn người, trong đó có Hằng cùng tuổi tôi, leo nhanh thoăn thoắt dẫn đầu đoàn cùng guide Bình. Tôi không nói chuyện với cô ấy mấy vì thấy hơi khó gần. Vinh kém tôi một tuổi dẫn người yêu đi cùng, cô ấy trông già hơn tôi, có vẻ dân nhà nước, một kiểu cổ cồn sáng cắp cặp đi tối cắp cặp về. Tôi đi ở nhóm thứ hai, có khoảng bảy tám người túm vào với nhau. Nhóm sau cùng ba người. Đường lên cao rồi lại xuống, vượt rừng rồi lại đi sát mép núi cheo leo. Mùi mưa và mùi lá mục ải xen lẫn mùi đất ẩm ngai ngái. Lạnh nhưng mồ hôi vẫn túa ra vì vận động quá nhiều. Chúng tôi được dạy uống nước từng ngụm nhỏ một, đi chậm từng bước ngắn, điều hòa nhịp thở và không ngồi ngay khi vừa dừng lại để tránh bị căng cơ, chuột rút. Vài gương mặt đã bắt đầu quen thuộc, nhớ tên như Huy, Công, Phương - cả ba đều làm về máy tính, Mạnh làm cho Đại sứ quán Israel, Nghi (dân thiết kế thời trang thì phải), Hùng, Giang và Thùy Anh, lúc đó làm báo Vietnamnet. Chúng tôi kể cho nhau nghe những câu chuyện vui, thi thoảng còn khe khẽ hát cho quên mệt. Tốc độ hết sức chậm chạp vì đôi chân nặng trĩu. Đôi găng tay đã ướt hết và giày cho đến lúc này cũng không còn chỗ nào khô.

Ngày đầu tiên đường đa phần đi xuyên trong rừng không có quá nhiều đoạn dốc, như một cách để những người leo núi tập làm quen. Qua hết cánh rừng, trời lạnh hơn và cũng đã hết vắt. Hai anh chàng porter đã chạy lên phía trước vì không chờ nổi mấy đứa chậm chạp này.

Chúng tôi về đến điểm nghỉ sau nhóm đầu tiên mươi phút. Cái lạnh bắt đầu thấm vào từng thớ thịt, vai nhức nhối vì đeo ba lô cả ngày, chân mỏi nhừ không buồn động đậy. Đứa nào đứa nấy im thin thít chẳng nói câu nào vì quá mệt. Bàn chân cả ngày ngâm trong tất ẩm giày ẩm trắng nhởn, bủng beo, nhìn đến khiếp. Kéo mãi mới được chiếc tất ra vì nó bám bết vào chân. Lũ con gái đuổi hết bọn con trai ra khỏi lều để thay quần áo. Ánh đèn pin nhá nhem loang loáng. Những cái vai kêu răng rắc, tiếng rên hừ hừ khắp nơi. Thay quần áo chay, bỏ lại bộ quần áo bẩn thỉu vào ba lô, lấy một bộ mới sạch sẽ để mặc. Người đẫm mồ hôi giờ lại lạnh, ghét cứ rơi từng tảng sau lưng mà đành chấp nhận. Tôi lấy ít nước sạch, dùng khăn ướt lau qua mặt mũi, tay chân. Đứa nào đứa nấy nhìn nhau ngao ngán. Toàn những đứa thành phố, ăn cơm bưng tận mồm, nước rót tận tay, chưa bao giờ phải thiếu thốn hay chịu khổ, đang ngồi đây, giữa rừng già, sau chặng đường một ngày xuyên rừng, vượt qua những điều bản thân không thể nghĩ sẽ làm được.

Bữa tối được những người porter chuẩn bị khá thịnh soạn nhưng ai cũng uể oải vì ngày đầu vận động quá nhiều. Cánh porter ăn sau, vừa ăn vừa nói thứ tiếng Mông không ai hiểu. Buổi tối, lũ chúng tôi từ lạ thành quen, ngồi quây tròn tập thể bóp vai bóp lưng cho nhau, tra cả đống salonpas vào lưng, vào vai rồi ai chui vào túi ngủ của người ấy. Chiếc lều lót lá và cành củi nhỏ lộm cộm dưới lưng rất khó chịu. Lần đầu tiên ngủ trong lều giữa rừng, với một đám người lạ, thật không dễ dàng. 15 người một lều, ngủ thế nào đây? Đám con gái ríu cả lại một góc trong khi lũ con trai đã quá mệt, lăn quay co quắp mỗi đứa một kiểu. Không đứa nào chịu nằm cạnh con trai cả, tôi già chát nhất bị đẩy ra thành vách ngăn cách giữa đôi bên nam với nữ. Chắc thành dớp luôn, vì về sau chuyến nào tôi cũng thành vách ngăn. Tôi chui vào túi ngủ, quay trái không được quay phải chẳng xong vì đã bị hai bên ken chật cứng. Được ngủ túi ngủ thích quá còn gì, đúng mong đợi nhé! - Tôi thì thào với mình. Quay sang đã thấy thằng bên cạnh ngáy khò. Mình cũng khò thôi! Giấc ngủ đến với tiếng mưa lộp bộp.

2.800m - Mưa rừng ơi mưa rừng!

7 giờ sáng bị hò dậy, tôi dù ngủ một giấc không lấy gì làm êm ái nhưng cũng đỡ được phần nào sinh lực. Đêm qua về đây khi trời đã tối mò, giờ mới thấy toàn cảnh nơi cắm trại là một khu đất trống giữa thung lũng, xung quanh bao bọc là núi và rừng cây cổ thụ. Không có nước để đánh răng, mỗi đứa nhai một viên kẹo cao su cho sạch mồm. Tự bảo, yên tâm ai cũng thơm như nhau, không sợ bị chết ngất.

Xong bữa sáng mì tôm xúc xích nóng hổi ngon lành, chúng tôi đi xuyên sâu trong rừng già, leo ngược một ngọn thác cạn trơ toàn đá tảng. Nhưng mưa khiến những hòn đá rêu trơn nhẫy. Sương giăng len lỏi khắp tứ bề khiến xung quanh âm u, và bủa vây lấy chúng tôi khiến người đằng trước không nhìn được người đằng sau dù chỉ cách vài mét. Mấy anh chàng porter gùi đã bớt đồ ăn sau bữa tối hôm qua, khoác hộ ba lô cho mấy cô gái trong đoàn.

Đường lên dốc ngược thác, những bước đá lúc dài với chân mãi mới đến, lúc ngắn tủn, lúc bước ngang, lúc bước dọc. A Sàm dạy cho tôi câu tiếng Mông “Mổng cà ca - Cố lên!”, không rõ có đúng không, hay trêu mình. Rồi dạy cả cách trị đau bụng nếu vì uống nước suối bằng lá dương xỉ non: lấy một cái lá non to, để vào chỗ rốn, sẽ đỡ ngay. Mà rừng này thì đầy rẫy dương xỉ, lá to bằng cả thân người. Tôi bắt chuyện với cô bé Thùy Anh, rồi cả hai chị em tự dưng thấy hợp, véo von cả chặng đường về sau. Thùy Anh nhỏ nhắn, da ngăm ngăm, có đôi mắt rất sắc sảo, móng tay sơn đen, cách nói chuyện thông minh. Ở cô bé có chút gì đó hoang dại, tràn đầy năng lượng. Đi cùng chị em tôi là Huy. Cậu chàng con trai nên nhanh nhẹn, leo mấy hòn đá tảng không vấn đề gì. Cậu leo trước, chúng tôi bắt chước theo đúng bước của cậu. Có nhiều đoạn khó, chúng tôi phải kéo nhau lên. Tiến độ vô cùng chậm chạp vì nước mưa như lũ xả xuống vô cùng nguy hiểm, đá thì trơn tuột. Thiên nhiên mỗi lúc một mở ra hùng vĩ hơn.

Những thân tre thành trợ thủ đắc lực, thành cánh tay vịn cho chúng tôi những chỗ leo xuống. Hai tay, hai thân tre vừa tầm, rồi vít một cái, nhảy tọt từ hòn đá tít trên cao xuống dưới. Ban đầu còn sợ, sau thấy hay hay. Thế này thì khác gì Chương Tử Di đu đưa trên ngọn tre đánh nhau với Châu Nhuận Phát trong Ngọa hổ tàng long. Cứ thế, nhờ tre, nhờ gậy, nhờ mông mà xuống đến nơi. Tay Huy rõ ràng kém tuổi tôi nhưng lại ra dáng lãnh đạo. Một thanh niên cá tính, với bộ râu quai nón bắt đầu lởm chởm sau hai ngày không cạo.

Thùy Anh châm một điếu thuốc hút. Hương thơm của thuốc lá quẩn quanh với mùi của mưa. Điếu thuốc ẩm cong gãy. Cô bé đưa cho tôi, bảo rít một hơi cho ấm người. Tôi chưa hút thuốc bao giờ, nhưng cầm rít đại, phả khói thơm quanh mình rồi đưa cho Huy. Giờ mới thấy giá trị thực sự của điếu thuốc giữa rừng lạnh. Fansipan, ngày thứ hai đi trong cơn mưa tầm tã. Mọi thứ đều ướt lướt thướt. Đứa nào đứa nấy đều đã biết thế nào là bẩn thỉu, mưa lạnh. Đốm thuốc le lói. Tôi rít thêm một hơi nữa. Vừa ấm vừa dễ chịu. Ba đứa rít mỗi người được vài hơi là hết. Đấy chắc là điếu thuốc ngon nhất mà tôi từng được hút trong đời.

Hôm nay chúng tôi sẽ ngủ lại ở độ cao 2.700m và vẫn còn một đoạn dài để đến chỗ nghỉ. Thời tiết đã có phần ủng hộ hơn, không còn mưa nữa. Tôi ấn tượng nhất lúc trèo trên những vách núi mà bậc thang chính là những rễ cây bám rất chắc ngang dọc trên đá. Vừa leo bám vào chúng vừa đi vòng qua bên kia núi. Giữa màu xanh thẳm bất tận của rừng già, thi thoảng tô điểm những bông phong lan rừng. Trưa nay vẫn lại bánh mì. Cả nhóm bảo nhau, xuống đến Sapa nhất quyết sẽ làm một nồi lẩu thắng cố thật to, ăn cho bõ những ngày vất vả.

Chúng tôi quen thân nhau hơn. Tôi thương cô bé Giang bé nhất yếu nhất đoàn, nhưng nói cũng nhiều nhất.

Dù sức yếu, đi luôn gần như sau chót nhưng lúc nào cũng như con chim huyên thuyên cái mỏ nhọn. Đã có lúc cô bé muốn bỏ cuộc giữa chừng, đòi về, nhưng mọi người đều động viên cô đi tiếp. Nghi ở Sài Gòn ra, không quen chịu lạnh nên cũng khá mệt. Megumi thì lại khác hẳn, cô bạn người Nhật bằng tuổi tôi vô cùng tự lập. Cô đeo ba lô cả chặng đường dài và thường xuyên đi cùng nhóm chúng tôi. Megumi mang rất nhiều món đồ y tế hay ho của Nhật khiến tôi phát thèm như miếng dán giữ nhiệt hay cao dán bụng tiện ích, những thứ mà mãi về sau này mới thấy bán ở Việt Nam. Cô cho tôi một miếng dán bụng để giữ ấm phần rốn. Cứ hít thở sâu vào là ấm ngay tắp lự. Đi bên cạnh Nghi là Mạnh, anh chàng có nụ cười móm mém và kiệm lời, lũ chúng tôi gọi là “người Việt trầm lặng”, được cái nhiệt tình giúp đỡ chị em. Chẳng hiểu sao hắn lại ít nói đến thế. Cả lũ đoán già đoán non nào là thất tình leo núi, nào là thất nghiệp leo núi hay buồn chuyện gia đình nên leo núi. Cuối cùng trật lất hết cả. Hắn ta bảo leo vì thích leo thế thôi.

Đường bây giờ đi qua những đám bùn đất ngập ống chân mà không cẩn thận có thể bị thụt cả chân xuống hố sâu. Lâu lâu lại nghe tiếng một con chim gì đó vụt bay lên tán cây. Ngẩng đầu lên không thấy trời, chỉ thấy tầng tầng cây đan nhau, những thân cây cổ thụ như cây tùng cây sam, thân lá cành đan nhau vươn ngùng ngoằng. Tiếp năng lượng cho chúng tôi là những thỏi sô cô la ngọt lịm, những hơi thuốc lá và những ngụm nước nhỏ. Sau hai ngày leo núi, chúng tôi đã biết cách giữ sức hơn.

Chúng tôi về trại khi đã tối mịt. Củi mục cháy làm cả khu rừng khói um. Mấy đứa ngồi túm lại bên bếp lửa cho đỡ lạnh, lấy giày ra hơ cho bớt nước. Mấy cậu con trai đã kịp mò ra suối rửa mặt. Nước lạnh như băng, đứa nào đứa nấy răng đánh vào nhau lập cập. Định lấy nước đánh răng mà cuối cùng đành chịu. Nước uống hôm nay toàn là nước suối nên mỗi đứa làm chục viên Berberin cho lành.

Đêm ở độ cao 2.800m chỉ có gió và mưa. Một cơn mưa rừng tưởng như muốn cuốn trôi chiếc lán. Mấy ngày trong mưa tầm tã, giờ thì biết thế nào là mưa rừng. Mưa xối xả mái lều, nước chảy róc rách dưới tấm bạt vốn được lót bằng cành cây và lá. Nằm trong lều mà thấy hình như nó đang trôi dần về phía mép vực. Cơn mưa tầm tã kéo dài cả đêm, cái lán không che được mưa lớn, ướt sũng nước. Đám ba lô chặn quanh cả trong lẫn ngoài đều ướt hết, túi ngủ cũng ướt sạch, những đứa nằm ngoài nhảy bổ vào trong, chúng tôi như những con sâu kén dựa vào nhau, quây tròn lại quanh nhau, chật cứng không cựa nổi mình. Cứ thế ngủ ngồi. Một vòng tròn với những gì còn khô ráo sót lại sau cơn mưa rừng!

3.143m - Hạnh phúc là hành trình chứ không phải điểm đến

Lạnh! Màn sương li ti đáp trên mặt mũi, đậu trên lá cây. Rừng trúc lùn đã chiếm chỗ cho toàn cánh rừng cổ thụ. Gió tạt, núi trống khiến mọi thứ đều nghiêng ngả không ngừng. Bây giờ chúng tôi đi hoàn toàn trên những sườn núi với hai bên là những đám trúc quân tử, người ta gọi nôm na là đi trên xương sống lưng của cá. Đường đi men theo dọc sườn núi, có đường mòn để đi mà vẫn nguy hiểm vì nó bé xíu, bùn đọng và vực thẳm hai bên. Nhưng ít ra còn nhìn thấy cái gọi là đường, chứ không phải lối xuyên rừng hôm qua, chỉ qua một đêm mưa là cuốn trôi hết mọi dấu vết của người vừa đi qua. Đôi giày của tôi thủng một lỗ to tướng do tối qua ghếch vào bếp củi để hong, giờ không cần phải giẫm vào bùn nước cũng ướt. Đôi chân tôi trắng bủng vì ngâm quá lâu trong nước ẩm. Mà chắc chắn không phải chân tôi, chân đứa nào cũng như thế và bỏ ra chắc chuột sẽ sa bẫy chết hàng loạt mà không cần phải dùng đến loại thuốc đánh bả nào.

10 giờ sáng, chúng tôi nghe thấy tiếng reo hò của những người cán đích đầu tiên. Vậy là điểm cột mốc vinh quang đang ở rất gần. Hăm hở bước thấp bước cao, quên hết cả mệt. 3.143m, đỉnh cao nhất của Đông Dương đây rồi! Những chiếc cờ được mang ra, tấm áo đỏ sao vàng cất kỹ sạch sẽ trong ba lô được khoác bên ngoài chiếc áo nhem nhuốc bùn đất. Những hàm răng mấy ngày không vệ sinh vẫn nở nụ cười sáng lóa. Vui không thể nào tả xiết!

Đỉnh Fan có lẽ lại là nơi đáng thất vọng nhất và dễ quên nhất trong cả hành trình mấy ngày đi rừng vì cái chóp bé teo và cái chỗ đứng chỉ vừa cho từng nhóm nhỏ. Tôi nhớ rõ từng chặng đường của cả chuyến đi nhưng ý niệm về đỉnh chóp lại vô cùng mơ hồ. Hạnh phúc đúng là cả hành trình thật, đến giờ vẫn thế.

Hơn nửa tiếng ríu rít với đỉnh cao, chúng tôi bắt đầu di chuyển xuống núi. Chinh phục đỉnh cao rồi, giờ cảm thấy mọi thứ đều có thể vượt qua hết thảy. Đường xuống về phía Trạm Tôn đã được mở nên đi lại dễ dàng hơn. Suốt chặng đường đi trên những sườn núi và những cây trúc lùn, chúng tôi nghe được nhiều câu chuyện thú vị về rừng già và những cây gỗ quý của dãy Hoàng Liên. Nhìn từ trên cao tôi cố thu vào trong mắt sự hùng vĩ của núi rừng.

Chiều, chúng tôi bước chân vào khu rừng cháy, nghe nói kéo dài qua vài ngọn núi. Những thân cây cháy đen chọc thẳng lên trời trông ma quái đến rùng mình. Mặc dù đã có những cây non mọc trở lại ở bên dưới nhưng có lẽ phải hàng chục năm nữa, cánh rừng này mới có thể trở lại như trước kia. Chúng tôi đi giữa rừng cháy, trong ánh đèn pin leo lét và ánh trăng 17 nhợt nhạt. Nghi được A Sàm cõng vì mất sức, gần như ngất xỉu trên đường về. Những đứa còn lại tựa vào nhau mà lê từng bước, mệt quá mà vẫn phải đi vì không thể ở trong rừng được. Cậu porter A Sàm qua mấy ngày đường đi cùng đã trở thành bạn đồng hành của nhóm tôi. Cậu ấy chỉ mới 20, rất hiền, kể cho chúng tôi nghe về rừng cháy, về những người đã đến đây và tử nạn, mất xác trên đường, những thông tin mà tôi chẳng đọc được trên mạng và cũng chẳng kiểm chứng được thực hư thế nào, nhưng rợn hết cả tóc gáy.

Đêm cuối cùng ở Trạm Tôn, dù có lán trại đàng hoàng nhưng không ai bảo ai tất cả đều chui vào lều ngủ. Mọi người biết ngày mai sẽ không còn cơ hội được trải nghiệm cảm giác thú vị khi ngủ chung trong một căn lều nữa.

Những thân cây cháy đen ma quái.

Tôi đã chôn bức thư trong chai nơi này, bức thư tạm biệt người cũ. Tôi đã leo Fansipan vì một cuộc chia tay. Lẽ ra chúng tôi đã thành vợ chồng, lẽ ra đã là một đôi lứa gắn kết bởi tờ hôn thú. Nhưng chúng tôi chia tay. Tôi vật vã với nỗi buồn và quyết định hành xác bằng một chuyến leo núi ngoài sức mình. Một lý do chẳng hay ho gì cho một đích đến huy hoàng. Bức thư trong chai tôi đã chôn lén khi đi ra ngoài vệ sinh, có lẽ nó sẽ nằm đó vĩnh viễn, mà cũng có khi nó đã bị lũ cuốn trôi. Tôi không quan tâm nữa mà thấy nhẹ lòng - nỗi buồn của tôi, mối tình tội nghiệp của tôi đã ngủ vùi dưới đất đen.

“Em đã từng muốn có một gia đình, một cuộc sống giống như những cô gái khác. 27 tuổi sẽ lập gia đình, 29 tuổi sinh một cô con gái, 32 tuổi có một cậu con trai, ngày ngày cơm cơm nước nước lo toan việc nhà. Em đã từng muốn mình trở thành một người phụ nữ bình thường như thế khi gặp anh. Nhưng có lẽ, em đã nhầm. Nhầm về anh hay nhầm về em?

Đêm, rừng cháy của Fansipan, bầu trời trong, ánh trăng sáng vằng vặc phản chiếu những cành cây khẳng khiu không một chiếc lá. Lá thư em viết cho anh, những gì muốn nói, muốn hét lên, em đều chôn chặt xuống đất, chôn theo cả tình yêu suốt một năm qua của mình. Tạm biệt anh! Bây giờ, em phải sống một cuộc sống khác.”

Ba ngày leo núi khó nhọc làm nảy sinh nhiều mối quan hệ kỳ lạ. Nàng Giang thích Công, Công cũng thinh thích Giang. Huy với Thùy Anh khá hợp cạ nhau. Mạnh thì tẩm ngẩm tầm ngầm với nàng Nghi. Tôi tưởng mình sẽ được dự ít nhất là một đám cưới chung nhưng cuối cùng là sáu đám cưới riêng lẻ. Họ đều đã lập gia đình, hạnh phúc hay không hạnh phúc, cũng đã bước trên những con đường khác nhau. Thùy Anh, cô bạn thân với tôi nhất trở thành bà chủ của quán nhậu Kiến nổi tiếng trên đường Nghi Tàm. Ý tưởng quán nhậu được hình thành sau những chuyến đi. Thùy Anh bỏ nghề báo, lôi đủ món châu chấu cào cào, da trâu, xôi kiến đến pa pỉnh tộp, khẩu chí của Đông Bắc, Tây Bắc…về Hà Nội, biến Kiến thành quán nhậu độc đáo mà nhiều người trẻ biết đến.

Mười năm đã trôi qua kể từ ngày ấy, chuyến đi vẫn là một trong những niềm tự hào nhất trong đời đi bụi của tôi. Vừa rồi báo chí ầm lên chuyện cậu thanh niên người Anh Aiden Webb leo Fan và tử nạn, kỷ niệm về Fan như cơn lũ ào về trong tôi. Tôi theo dõi tin tức của Aiden và các thông tin liên quan quanh chàng trai xấu số, thấy nhiều người cho đây là một cái chết lãng xẹt vì sự bất cẩn không đáng có. Nhưng những người đam mê leo núi biết Aiden Webb theo đuổi môn thể thao có tên gọi Free Solo Climbing (trèo bằng tay không), bộ môn không bao giờ xuất hiện trong bất kỳ cuộc thi nào bởi cực kỳ nguy hiểm, nó thách thức người chơi phải đứng giữa sự sống và cái chết. Với những trải nghiệm cá nhân, trong chuỗi những thông tin về Aiden, tôi đồng tình nhất với những câu nói này của Faith TTVN - Trịnh Ngọc Sáng, một thành viên tích cực và khá nổi danh trong giới bụi phủi chúng tôi: “Cuộc đời mỗi người ai cũng đều có những sự lựa chọn riêng của mình… Cậu ấy đã được sống trọn vẹn những ngày tháng cuối cùng với niềm đam mê đã chọn của cậu ấy, tuy cuộc đời của cậu có ngắn ngủi, nhưng đáng sống…”.

Giờ tôi đang ngồi đây, trong căn phòng điều hòa mát lạnh, uống bia Corona, ăn mực nướng, nghe nhạc trữ tình và tưởng nhớ những đêm mưa rừng tầm tã hôm nào…

Chế Tạo - Mường La, cung đường của ngựa

Cung đường dài 70km nối Yên Bái với Sơn La này là một trong bốn con đường hiểm trở bậc nhất của vùng đất Tây Yên Bái (nổi danh là một trong Tứ đại tử địa). Đoạn đường Chế Tạo - Mường La dốc ngược hơn cả Tà Sì Láng hay Phìn Hồ, dài và khó khăn hơn cả Háng Tề Chơ.

Từ Mù Cang Chải, tám đứa chúng tôi đã có một quyết định liều lĩnh khi rẽ xe về hướng Chế Tạo - bản xa xôi nhất của mảnh đất Yên Bái mà ngay đến cánh xe ôm tại đây cũng lắc đầu ngán ngẩm. Không ai nghĩ là cung đường sẽ khó khăn đến thế nên chẳng chuẩn bị gì. Mà thông tin về cung đường này vô cùng ít ỏi, mới chỉ có một vài người từng chạy. Chúng tôi phải trả giá cho sự chủ quan của mình.

Đoạn đường đầu tiên của chặng đường gian nan đã bắt đầu ngay khi mới đi hơn chục mét, con đường khúc khuỷu với những mảng đất sét trơn trượt đã khiến lũ con gái ngồi sau tất thảy đều phải nhảy xuống đẩy xe. Một cuộc thử thách tay lái thực sự của cánh chạy xe, “dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”, đầy đá hộc. Đi cạnh xe chúng tôi có mấy anh chàng Mông cưỡi Win, chở theo những bao tải ngô nặng trịch, nói tiếng Kinh lơ lớ: Đi đâu đây? Chưa kịp trả lời thì họ đã cho cả nhóm chúng tôi “hít khói”. 35km chiều dài đến Chế Tạo, đất đỏ bám quyện lấy bánh xe và ngốn của chúng tôi mất hơn ba tiếng đồng hồ, nhưng so với đoạn đường phía sau thì vẫn còn đẹp chán. Những cây táo mèo - loài quả tình yêu của người Mông đang mùa sai trĩu trịt trong rừng mà chỉ được ngắm không thể mang về.

Bản Chế Tạo hơn chục nóc nhà nằm vắt vẻo bên sườn núi. Trường học đóng cửa im lìm và bưu điện bản cũng đã hết giờ làm việc được nửa tiếng. Khói lam chiều vương trên những mái nhà gỗ pơ mu đã thẫm màu thời gian. Trong bản chỉ có duy nhất một quầy tạp hóa nhỏ bán dăm thứ muối i ốt, mì tôm, vài ba hạt lạc. Mấy con lợn mán đeo gông ụt ịt dũi cái mũi đen nhẻm tìm thức ăn dưới nền đất. Mấy đứa trẻ chơi trò đua xe bằng chiếc xe gỗ tự chế, quần áo lấm lem, mũi xanh quệt ngang quệt dọc, có đứa chẳng mặc quần, cứ tơ hơ ra cho mát. Theo lời dân bản thì từ Chế Tạo đến bản Phú Váo là gần nhất, đường cũng nhỏ như đường chúng tôi đã đi qua và cách đây độ hơn 20km. Không có lựa chọn nào khác ngoài việc đi tiếp, mới 5 giờ chiều, chỉ vừa chạy có mấy chục cây số vào đây chẳng nhẽ lại ngủ luôn. Cả hội hò nhau, chạy tiếp, đến bản trên xin nghỉ lại, 20 cây số chắc đi không quá khó. Ai dè!

Tôi ngồi sau xe của Châu Phúc, cái thằng to con gồ ghề che chắn hết tầm nhìn phía trước. Chạy xe chung với Châu Phúc mấy bận rồi nên biết được trình đi xe của nó, to khỏe, chân dài, chống chân đẩy xe tốt nên ngồi sau nó không cần phải lo nhiều. Đoạn đường này “muỗi” so với khả năng của nó nên tôi dù ngồi sau bị nẩy chồm chồm như đang đi trên yên ngựa vẫn còn cố “Mày chạy êm êm cho chị quay phim!” Lão Cường 1102 nhiều kinh nghiệm, lại chở vợ đằng sau nên càng hăng máu. Cường 1102 thành đôi với Ếch Cốm gián tiếp qua tôi, trong một chuyến chạy Sầm Nưa - Thượng Lào. Tính đến hôm nay, tôi đã kết đôi cho hai cặp nên duyên vợ chồng, cặp kia là Huntuibui với Mitchit, cùng chạy cung đường tre Suối Muống. Ngoài ra các đôi nên duyên từ những cung đường mà tôi nghe được cũng rất nhiều, như cặp Linh Evil với Bodyparty, cặp Cutie & Sexy với Giang Casanova, cặp Last Walkman với Huệ Miu…

Xe tôi với xe Cường 1102 cứ phăng phăng lao về phía trước dẫn đầu. Nhưng chỉ hai xe là chạy ổn, hai xe sau thì yếu hơn. Xe Tùng béo chở Còi Xinh vẫn chạy tà tà theo sau, giữ khoảng cách an toàn. Cái xe này buồn cười nhất vì bà Còi đã lùn thì chớ, thêm ông Tùng béo chân ngắn, hai đứa đẩy xe trông như tranh biếm họa. Tùng béo có sở trường là nấu ăn rất ngon, lần nào đi nó cũng trổ tài nhảy vào bếp nhà người ta nấu đồ cho cả hội ăn. Còi Xinh thì chụp ảnh tự sướng thành thần, chỗ nào cũng toe toét cười được.

Xe của Cường con thì kém hơn hẳn, tay lái cậu chàng yếu nên đi sau cùng, vừa đi vừa run. Cậu chàng gầy nhom, đeo kính cận, chân tay loằng ngoằng như con vượn, ngồi trên xe mà không biết cất bớt vào đâu. Lan đằng sau cũng không có nhiều kinh nghiệm đi xe, tâm lý cũng yếu nốt.

Tôi quyết định chuyển sang làm ôm cho xe Cường con, dùng chút kinh nghiệm còm của mình giúp cậu vững tâm hơn khi chạy.

Con đường rộng có một mét giờ cứ bé dần rồi chỉ còn xíu xiu nằm sát bên núi với cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn mà chúng tôi đang ngày một xuyên sâu hơn. Mặt trời đã khuất bóng và cả cánh rừng nhanh chóng chìm trong màn đêm. Bắt đầu những đoạn đường không nhìn rõ phía trước. Không thể ngồi trên xe được nữa vì cậu xế quá sợ chỉ dám đi một mình, tôi tự cầm đèn pin cuốc bộ đi trước tìm đường. Đến lúc đường dốc đứng lên, các ôm khác cũng lần lượt phải nhảy xuống đi bộ cho xế tự lái để an toàn hơn. Những ánh đèn xe chỉ quét một vệt ngắn, ai nấy đều dò dẫm trong đêm. Trời tối như mực, cây cối xòa che hết cả ánh sáng. Bốn chị em túm tụm đi trong bóng tối nhờ cả vào một ánh đèn pin bé tí xíu mà tôi vẫn hay mang trong túi đồ. Vừa lạnh vừa đói, xăng xe sắp cạn, bản làng chưa thấy đâu, đến một ánh sáng le lói phía xa cũng không thấy. Kim đồng hồ đã chỉ quá 9 giờ đêm.

Chúng tôi buộc phải dừng nghỉ lại ở một góc đường, cử một xe chạy lên trước tìm bản vì các xe đã hết xăng, hai xế Tùng và Cường con thì mệt lử. Cường 1102 và Châu Phúc lao chung một xe đi trước tìm đường, chỉ một nhoáng bóng đêm đã nuốt chửng lấy họ, còn lại mấy chị em run rẩy trong cái lạnh. Tôi mò mẫm tìm bao diêm, vơ được ít lá dương xỉ khô, xé lấy một trang trong quyển sổ mang theo trong túi, châm lửa. Ánh lửa le lói bập bùng trong đêm, cả lũ ngồi sát bên nhau giữa rừng u tịch với cái bụng đói teo tóp. Cái tội không chuẩn bị trước, chẳng mang theo cái gì ăn đường, đến nước uống cũng hết sạch. Không một bóng người qua lại suốt hai tiếng đồng hồ đi đường, giờ thì càng không. Lúc nãy chúng tôi qua mấy cái cổng làm bằng thân cây chặn ngang đường, dấu hiệu chứng tỏ là đường đi đúng nhưng không hiểu sao không tìm thấy nhà dân nào quanh đó. Có một đoạn ngã ba phải đi theo vết cứt trâu để lần đường đi tiếp. Không có ai để hỏi đường, buộc cả nhóm phải huy động khả năng đi rừng tự có.

Cả lũ ngồi đợi trong vô vọng. Nửa tiếng đồng hồ trôi qua, xa xa thấp thoáng ánh đèn xe quét lại. Mừng quá! Chắc chắn người nhóm mình. Quả nhiên hai thanh niên lao về, hồ hởi báo tìm được bản rồi, đã nhờ đặt cơm. Nghe tin có nơi ngủ, có cái ăn, lũ chúng tôi đứng dậy cái “rụp”, xốc ba lô đi tiếp ngay. Cả lũ con gái lên xe, riêng tôi vẫn cuốc bộ vì thằng Cường con vẫn chân tay run rẩy. Tôi đi đằng trước cả nhóm, lúi húi một mình một ánh đèn. Giữa đêm hôm khuya khoắt thế này, có con gì nó bò ra cũng chết. Vừa dò dẫm đi vừa bực mình vì phải chịu một xế kém, khiến mình đã già nhất còn đi lại vất vả nhất hội. Chết tiệt!

Nhờ tài tháo vát của 1102, chúng tôi có bữa cơm ăn với thịt gà bản. Hùng hục ăn như điên rồi lăn lóc quanh cái bếp ngủ. Những thân gỗ pơ mu chắc nịch thành những chiếc giường. Tám đứa quây quanh bếp, ngủ không biết trời đất gì nữa.

Sáng nay chúng tôi lót dạ bằng những gì còn lại trong nồi cơm và muối hạt, sau khi đã đánh răng bằng nước suối được hứng theo ống tre chảy ngay trước cửa nhà. Trời đã sáng bảnh, giờ mới ngắm nghía xung quanh. Toàn núi là núi, nhà xung quanh mỗi cái cách nhau đến vài chục cây số. Con đường đi vào bản thấy mà khiếp, bé tí tẹo, dốc đứng, thế mà làm sao hôm qua lại bò vào được đến nơi thế không biết nữa.

Cả nhóm nhờ cậu chủ nhà dẫn đường giúp một đoạn vì phía trước có khá nhiều ngã ba. Sau khi thương thuyết trả một chút tiền, tôi lên xe cậu ta đèo, để xế của tôi chạy xe một mình. Cậu chủ nhà đặt thằng con ba tuổi bé tí ngồi trước, nổ máy. Cha mẹ ơi, biết thế nào là ngồi xe Win sau gã Mông đổ dốc, cứ gọi là nhảy tưng tưng và chỉ lơ đãng là bắn ngay ra ngoài. Cái xe Win vừa cao vừa dốc, chỗ ngồi lại nhỏ, gã Mông thì đứng trên xe mà chạy, mà thắng, mà lao. Cái ba lô sau lưng tôi xộc xệch nẩy hết bên này sang bên kia. Chẳng ngán đoạn dốc hay đoạn bằng, xe cứ lao phằm phằm. Gặp đoạn xòe xoẹt như thường gã Mông chân chống đất, tay vẫn vít ga. Tôi xanh mét cả mặt. Gã Mông chỉ cao mét rưỡi, thằng cu con bé loắt choắt ngồi trước mà phóng vèo vèo như thể đang đi đường bằng dù bên này là cái vực sâu hoắm. Tôi nín cả thở vì khiếp đảm.

Đi được độ chục cây thì gã dừng lại, thả tôi xuống bảo chỉ đi đến đây thôi. Tôi đứng chờ đồng bọn, người chuếnh choáng say say sau chuyến nhảy tưng tưng vừa nãy. Một lát thì các xe cũng đã đỗ xịch sau lưng.

Cả lũ đi được một vài đoạn thì hiểu ngay ra vì sao gã Mông không đi nữa. Con đường từ lúc là đường xe máy đã chuyển thành đường đi ngựa vì không còn dấu vết bánh xe nào. Hai chục cây số dài không một bóng người, bởi từ bản Phú Váo này sang bản người Thái thuộc Sơn La ở bên kia là đoạn đường thâm sơn cùng cốc. Các xế gồng tay để giữ tay lái cho chắc, không khéo trượt vào những tảng đá lổn nhổn trên đường mà lao xuống vực thì tiêu đời. Các ôm thì luôn sẵn sàng trong tư thế nhảy ra khỏi xe để giữ xe khỏi theo quán tính lao dốc, và giúp đẩy xe lên những con dốc cao. Tiếp nữa những con dốc nối nhau liên tục đến mức nhóm con gái hoàn toàn leo bộ, còn xe ì ạch leo một người một ngựa, cài số 1 thường trực.

Những điểm sạt sau trận mưa lớn vừa qua gây cản trở và khó khăn thêm cho cả nhóm. Có đoạn sạt nghiêm trọng chúng tôi phải ròng dây kéo từng chiếc xe qua giữa một bên là vách núi, bên kia là vực thẳm. Có đoạn chạy qua những con suối sâu, nước chảy xiết. Lũ con gái bám vào nhau đi trong khi tụi con trai hò nhau khênh xe qua. Có đoạn chúng tôi đi xuyên qua những vũng bùn đọng nước ngập nửa bánh xe, dắt bốn cái xe qua mới phát hiện hóa ra mình đang đi trong một thửa ruộng bậc cao. Mỗi lần đến đoạn nguy hiểm lại tìm đủ mọi phương án cứu xe. Người ngợm, mặt mũi, tay chân đứa nào đứa nấy dính đầy bùn đất nhem nhép.

Quá trưa mới thấy một bản người Thái nằm bên kia con suối nước chảy xiết. Mệt quá rồi và bụng thì đánh lô tô “tung tung”. Con suối lớn không thể khênh xe qua ngay được. Mấy anh em ngả hết phía trên đường, ngồi nghỉ. Bốn xế thì chỉ hai thằng còn sức, xế của tôi đã mặt mũi xám ngoét, chân tay bủn rủn. Muốn đưa xe qua suối phải nhờ thanh niên trong bản ra giúp sức, không thì trôi cả xe lẫn người.

Ấy là Bản Kể Kả - tên đến hay! Tôi với gái Ếch vượt suối trước, vào bản xin cơm. Hai đứa đi vào từng nhà, hỏi thăm từng nơi, lục từng căn bếp mà chỉ kiếm được một ít xôi với muối rang. Giờ đã quá trưa, bản thì nghèo, lấy đâu ra đồ ăn cho tám con hổ đói. Khi hai chị em trở lại con suối thì đám con trai được mấy cậu bé dân bản giúp đỡ đã dắt được hai xe qua suối, sau khi bịt ống bô và tháo bugi. Những đôi mắt lạ lẫm dò xét nhìn chúng tôi. Đây là lần đầu tiên dân bản đón khách qua mảnh đất này chơi mà không vì mục đích gì. Chúng tôi tranh thủ rửa ráy mặt mũi chân tay và ăn xôi ngay cạnh suối, lấy sức. Mỗi đứa một nhúm nhỏ mà thấy đỡ đói hơn hẳn. Mọi khi đi chơi lúc nào cũng chuẩn bị bánh trái các kiểu, lần này không mang chút gì theo, đến một mẩu lương khô cũ mốc cũng không có nốt.

Từ đây xuôi về Mường La còn độ hơn chục cây số nữa, tôi trở lại ngồi sau xe Châu Phúc. Bóng chiều đã bắt đầu ngả trên đầu. Bản Đông, bản cuối cùng hiện ra dưới con dốc hun hút. Ba xe chạy đã vào được đến bản thì ai dè xảy ra chuyện lớn, chiếc xe tôi vừa đổi xế chỉ còn năm trăm mét nữa đến bản đã lao xuống vực. Nghe tin mà cả lũ rụng rời chân tay.

Xe Cường con lao xuống vực chỗ đoạn đường núi dốc ngược trước khi vào bản, mấy thằng con trai lao ngược lên cùng đám thanh niên bản hiếu kỳ. Còn tôi với hai ôm ngồi chờ tin với tâm trạng thấp thỏm hoảng hốt. Hơn nửa tiếng, lão 1102 về chở theo Lan đang mặt mũi tái mét không còn giọt máu nào. Cường con bị gãy chân đang nằm im tại chỗ chờ mọi người đưa lên. Chiếc xe máy mắc vào cây nên không bị trượt thẳng xuống vực sâu.

Tôi đỡ đống đồ đạc trong tay Lan, cùng mấy đứa xem xét vết thương của con bé. Xước một chút tay chân, rửa sạch sát khuẩn là được. Vừa dùng cồn y tế rửa vết thương vừa nghe giọng nó run run rẩy rẩy. “Cái xe nó lao xuống, em chỉ kịp ôm lấy đầu, mọi thứ đều tối sầm. Em gọi Cường mà không dám động đậy. Nghe tiếng nó lào thào bảo, em đây, chắc em gãy chân rồi, chị ơi!”

Tôi đứng ngồi không yên. Lạy trời lạy Phật vì Cường con chỉ bị gãy chân. Nó có làm sao thì chúng tôi ân hận suốt đời. Chúng tôi đi luôn xác định an toàn về nhà là quan trọng nhất, nhưng riêng lần này quá liều lĩnh. Tôi hối hận quá, còn vài cây số mà không ngồi nốt trên xe Cường con, biết đâu chút kinh nghiệm ít ỏi của tôi có lẽ đã giúp tránh được tai nạn.

Cường 1102 và Châu Phúc cùng đám thanh niên bản bò xuống thành vực kèm theo dây thừng, gần nửa tiếng sau mới đưa được người và xe lên. Cái thằng cao lòng khòng, tay chân dư thừa giờ mặt mũi còn xám ngoét cả lại, môi với răng đánh vào nhau lập cập. Nó nằm lọt thỏm trong tấm chăn được buộc hai đầu thành cái võng treo, chân tay thò cả ra ngoài. Cả lũ tôi quây quanh. Nó thều thào không ra hơi. Em rơi xuống vực, cái xe nó đè lên chân, treo lơ lửng vào một cái cây.

Chỉ còn cách một con suối là sang đến đường lớn đất Mường La nhưng không dễ dàng đi qua. Lần này thì chúng tôi không thể tự khênh xe qua suối được nữa vì nước cao đến ngang ngực mà cây cầu duy nhất nối bản Đông với Mường La đã bị cuốn trôi theo dòng nước lũ từ lâu. Thêm một lần nữa phải nhờ đến những người thanh niên trong bản giúp sức. Vụ việc của chúng tôi làm huyên náo hết xóm hết bản hai bên suối. Cánh con gái bì bõm lội qua đoạn suối cao ngang ngực, hai bên là hai thanh niên bản đỡ vì suối nước xiết, dễ bị cuốn trôi. Mấy cậu thanh niên khác khênh xế tai nạn trên cáng làm bằng chiếc chăn buộc chéo hai đầu. Đám đông đang đứng vây quanh suối chờ đợi, họ giúp chúng tôi đưa xế ra trạm xá Mường La thật nhanh. Một thanh niên dân tộc Thái chở tôi. Lần thứ hai trong ngày được lên xe người dân tộc đèo, lần thứ hai được chạy như bay, vừa chạy cậu vừa khoe “Em đi xe giỏi nhất ở đây!”

Một chuyến đi vừa thành công vừa thất bại thảm hại. Đứa nào đứa nấy bơ phờ. Xế và ôm bị tai nạn lên xe giường nằm về lại Hà Nội ngay trong đêm hôm ấy, bỏ lại chiếc xe và sáu đứa bạn đồng hành. Chặng đường về mệt nhoài vì tôi phải trực tiếp chạy một xe từ Mường La về Hà Nội. Hai trăm cây số, trời nắng như thiêu và tâm trạng tồi tệ. Chúng tôi về đến Hà Nội buổi chiều, lập tức lao ngay vào bệnh viện Việt Đức. Thằng em chân bó bột đến bẹn, ngồi tựa lưng vào giường nhăn nhở cười. Giờ thì Cường con được đổi tên thành Cường chè vì xương bánh chè gãy. Cái chân đắp bột được anh em vẽ một đường từ Chế Tạo đến Mường La, đánh dấu từng khúc, và kết thúc ở đoạn bẹn là Mường La. Sau vụ ấy Cường chè không còn đi nữa, chuyên tâm ở nhà.

Cung Chế Tạo - Mường La và vụ tai nạn lan rộng trong giới đi bụi. Nhưng dân phượt chẳng vì thế mà ngại chinh phục cung đường hay ho độc đáo này. Nhiều nhóm đã chuẩn bị đầy đủ kỹ càng và lên đường để rồi có một chuyến đi tuyệt thú.

Thẳm sâu Hồng Ngài

Thôn Hồng Ngài, xã Y Tý, huyện Bát Xát, nằm trên độ cao gần 2.000m so với mặt nước biển, ở tận cùng biên giới tỉnh Lào Cai. Mảnh đất Hồng Ngài, phía Bắc xuôi xuống đến suối Lũng Pô, tiếp giáp với nước bạn Trung Quốc, có cầu Thiên Sinh, nghĩa là “Trời sinh”.

Vừa đi Lào Cai về cách đây có năm ngày, thấy 1102 xòe một điểm khá hay, tôi lại gật. Tháng này đã chạy Lào Cai đến ba lần!

Cả nhóm bốn đứa lên tàu. Thường đám dân phượt sẽ đi tàu quãng đường Hà Nội - Lào Cai vì đường ngon mà nhạt, chẳng có cảnh sắc gì ra hồn. Xe sẽ gửi theo tàu để đến nơi là có ngựa chiến sẵn sàng.

Giấc ngủ tròng trành đến nhanh hơn tôi tưởng, mở mắt đã ở Lào Cai. Giật mình thấy giai cũ trong nhóm người lố nhố lấy xe từ tàu xuống. Nhóm bốn người với những chiếc xe cào cào. Vậy là giai đã chạy với những người bạn mới, với sở thích xe đã thành mà không có mình… Hình như có chút chua xót. Quay đi và đi qua, giai không nhìn thấy, mà có thể thấy cũng coi như không.

Hồng Ngài - địa danh có tên trùng với Hồng Ngài bên Bắc Yên (Sơn La), bối cảnh trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ của nhà văn Tô Hoài - nằm tít sâu trong cùng của mảnh đất Lào Cai. Hồng Ngài bên Bắc Yên tôi đã từng đến, từng ngồi trước cửa hang nơi vợ chồng A Phủ náu mình giữa bạt ngàn những ngô và ngô, nhìn lên bầu trời xanh thăm thẳm mà thở dài. Còn Hồng Ngài ở Y Tý, Lào Cai, tôi đã nung nấu ý định được đặt chân lên mảnh đất này từ lâu. Mà giờ mới đến được.

Chuyện xưa kể rằng có một người Hoa nhặt được một viên đá đỏ to bằng cái bát ăn cơm trên thượng nguồn sông Lũng Pô, nên người ta gọi nơi này là đất Hồng Ngọc. Sau gọi chệch thành ra Hồng Ngài. Vì viên đá đỏ ấy, nhiều người tìm đến Hồng Ngài để tìm ngọc nhưng không thấy. Sau mỗi lần tìm kiếm, dòng Lũng Pô lại quặn đỏ một màu như máu. Người ta gọi đấy là máu rồng còn viên ngọc mất đi là mắt rồng.

Thung lũng Y Tý tựa một cái lòng chảo khổng lồ trong lòng dãy núi Nhì Cồ San. Từ Y Tý chạy xuyên vào Lao Chải, Sín Chải 1 và Sín Chải 2, con đường đất đỏ dốc đứng với những ngầm nước vốn là dòng suối róc rách chảy qua. Những ngôi nhà trình tường của người Hà Nhì rất đẹp nằm suốt dọc hai bên đường. Các thôn Lao Chải, Sín Chải 1 và Sín Chải 2 có khoảng ba bốn chục ngôi nhà trình tường có nhà lợp rơm rạ cách đây hàng chục năm mốc mủn, nhưng nhìn vẫn rất hấp dẫn.

Lần này đi tôi đã rất cẩn thận xin dấu má làm giấy tờ các kiểu, gồm chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu, giấy giới thiệu cơ quan cùng giấy phép lái xe, giấy tờ xe. Vùng Hồng Ngài nằm sát biên giới Việt - Trung nên bắt buộc phải xuất trình đủ giấy tờ với đồn biên phòng để nhận được cái gật đầu cho phép vào sâu bên trong hơn. Khi đi lại, tuyệt đối tuân thủ các yêu cầu về đường biên, lối đi lại và cột mốc vùng biên.

Con đường vào bản Hồng Ngài mới đang được mở. Rất hiếm người đi vào vùng này ngoài dân bản. Khách du lịch ghé thăm và biết đến vùng này thì lại càng không. Sau một đoạn đi trong mây ở Y Tý rồi đi trong khung cảnh thần tiên ở Lao Chải 1, mấy đứa trở lại với hiện thực phũ phàng: đường không thể chạy xe máy được nữa, buộc phải tính đến phương án đi bộ.

Bốn đứa đều không lường được tình huống này, cứ nghĩ sẽ chạy xe vào tận nơi, chỉ là khó đi mà thôi. Gửi xe tại chiếc lán của những người công nhân làm đường, chúng tôi bắt đầu những bước đầu tiên, tiến vào vùng đất lạ. Lúc đầu tính mang ít đồ thôi, cuối cùng chả hiểu thế nào vác hết theo sau lưng, mỗi đứa một ba lô kềnh càng, chất hết cả đồ mà bê vào. Châu Phúc to con nên thi thoảng lại đỡ hai chị một đoạn. Cậu chàng nhỏ tuổi nhất trong bốn người nhưng xác thì lại to nhất, kềnh càng tám chục cân, dáng như một khối thịt chắc nịch, ăn khỏe, nói lớn. Lão 1102 thì nhỏ thó. My với tôi thì sàn sàn bằng nhau. Cả bốn bước thấp bước cao bắt đầu con đường đau khổ, cát đất như trấu táp vào mặt vào mũi. Một con dốc gần như thẳng đứng hiện ra, nhìn mà dựng tóc gáy. Bốn đứa hít sâu lấy tinh thần, tụt dần từ triền núi xuống phía dưới thung lũng theo cái-thứ-gọi-là-con-đường đó.

Tôi với My bám lấy hai tên con trai, từ từ đi xuống dần hết con dốc chất ngất, không khác với Fansipan là mấy.

Chúng tôi đi qua một bản nhỏ. Cánh đồng lúa không nhiều, lúa nương thường không cho năng suất cao và cũng đã bị hư hỏng nặng trong đợt lũ vừa qua. Đường tấp tểnh qua những ruộng lúa đã gặt hái hết, chỉ còn trơ gốc rạ. Rồi chẳng còn thấy bóng nhà bóng người đâu nữa. Đoạn đường dốc qua rất nhiều ngã ba mà chúng tôi không thể hỏi thăm được, có ai đâu mà hỏi. Đến một đoạn sông mát mẻ thì hỡi ơi, cây cầu bắc qua sông đã hỏng, một đầu cầu vếch hẳn lên không thể đi được nữa nên người dân đã gá tạm vài tấm gỗ vắt thẳng lên thân cầu để đi lại. Mấy đứa tranh thủ ngồi nghỉ, trong lúc Cường 1102 xem xét đường trước. Cầu bị hỏng nhưng vẫn bám chắc hai đầu nên lần lượt từng đứa bám thành cầu mà đi qua. Tôi vượt qua trước, rồi đến My, chốt cùng là Châu Phúc. Dòng nước chảy xiết bên dưới với lớp đá lổn nhổn chọc tua tủa từ đáy sông lên nhìn mà lạnh hết cả người.

Hơn hai tiếng đi bộ, đôi chân đã muốn rời ra thì cả nhóm thấy mình lạc giữa cánh rừng bạt ngàn cây thảo quả. Mảnh đất Hồng Ngài được coi là bản giàu nhất trên vùng biên giới Lào Cai nhờ vào việc trồng thảo quả. Những chùm quả đỏ rực như mâm xôi ôm lấy bụi cây, thơm nồng. Có người ví thảo quả như lúa đỏ, mang ấm no cho người dân. Thảo quả hợp với khí lạnh và chỉ cho ra quả nếu được trồng dưới những tán cây lớn trong rừng nguyên sinh nên trồng ở Hồng Ngài rất phù hợp. Đó không chỉ là cây thuốc quý mà còn là gia vị độc đáo không thể thiếu trong chế biến món ăn của người Á Đông.

Ngày xưa khi học phổ thông, tôi đã đọc một bài văn rất hay về thảo quả của nhà văn Ma Văn Kháng. Tôi chưa từng thấy thảo quả, nhưng hồi đó đã mơ được nhìn thấy nó.

“Thảo quả trên rừng Đản Khao đã chín nục. Chẳng có thứ quả nào hương thơm lại ngây ngất kỳ lạ đến như thế. Mới đầu xuân năm kia, những hạt thảo quả gieo trên đất rừng qua một năm, đã lớn cao tới bụng người. Một năm sau nữa, từ một thân lẻ, thảo quả đâm thêm hai nhánh mới. Sự sinh sôi sao mà mạnh mẽ vậy. Thoáng cái, dưới bóng râm của rừng già, thảo quả lan tỏa nơi tầng rừng thấp, vươn ngọn, xòe lá, lấn chiếm không gian.

Sự sống cứ tiếp tục trong âm thầm, hoa thảo quả nảy dưới gốc cây kín đáo và lặng lẽ. Ngày qua, trong sương thu ẩm ướt và mưa rây bụi mùa đông, những chùm hoa khép miệng bắt đầu kết trái. Thảo quả chín dần. Dưới đáy rừng tựa như đột ngột, bỗng rực lên những chùm thảo quả đỏ chon chót, như chứa lửa, chứa nắng. Rừng ngập hương thơm. Rừng sáng như có lửa hắt lên từ dưới đáy rừng.”

Giờ đi giữa rừng thảo quả ràn rạt hai bên, mắt cố săm soi phía dưới lớp lá xem có chùm thảo quả nào ló ra không mà tối quá. Trời đã buông màn nhanh chóng sau rặng núi xa. Thời tiết ở vùng núi thay đổi nhanh chóng, cái lạnh của buổi tối bắt đầu lan tỏa. Ngã ba tiếp theo trước mặt, lại thêm một lựa chọn khó khăn. Mọi người quyết định đi thêm một tiếng nữa, nếu không thấy ngôi nhà nào sẽ quay lại bản vừa đi qua xin nghỉ. Chân bước mà lòng thấp thỏm hoang mang, vì quay lại bản kia cũng đến chết! Sau gần nửa tiếng thì bất ngờ nhìn phía bên kia núi một vài ngôi nhà. Cả lũ gào lên sung sướng. Ai đi nhiều mới hiểu nổi cái cảm giác sướng điên người khi chân đã mỏi bụng đã đói trời đã tối mà thấy nhà thấy người. Những đôi chân rảo bước nhanh hơn, những mệt mỏi tan biến, nụ cười lại nở trên môi và bước chân nhanh hơn lúc trước. Mấy nóc nhà nhìn thì gần thế mà phải mất thêm hơn nửa tiếng, đi xuyên ngang qua một dãy núi nữa mới tới được đến nơi. Thở hắt ra cả bằng tai nhưng thấy ánh đèn chẳng còn mệt nữa, chân đứa nào cũng lao phăm phăm. Đường tối om, mùi phân trâu phân bò khắp nơi, “thơm nức” cả mũi. Ngửi thấy mùi phân mà như thể mèo ngửi thấy mùi cá rán vậy, bởi đấy là dấu hiệu thần thánh cho biết đã gần đến nơi có nhà dân.

Bức tranh tuyệt đẹp bắt gặp trên đường.

Sau bốn tiếng đi bộ và mười ki lô mét đường núi hiểm trở, chúng tôi đặt chân đến Hồng Ngài - chốn sâu nhất của tỉnh Lào Cao, mảnh đất màu mỡ với những cánh rừng thảo quả, những ngôi nhà tường trình tuyệt đẹp. Bản trồng được thảo quả, nhà nhà đều đã khá giả lên nhưng vì đường sá đi lại chưa có, thành ra trong bản điện vẫn chưa về mà xe máy cũng chẳng có nốt. Người dân trong bản tưởng chúng tôi là những thầy cô giáo mới của trường tiểu học Hồng Ngài, vội vàng chỉ đường cho chúng tôi lên tận trường.

Hôm nay ngày Chủ nhật, các thầy cô về nhà hết, chỉ còn anh Dương, lính đồn biên phòng ngay cạnh trường ở lại. Anh chiến sĩ trẻ tuổi đôi mươi chưa người yêu ngồi buồn bên ánh đèn dầu mỡ lợn. Thấy chúng tôi, anh vui hẳn ra.

Mấy đứa chia nhau mỗi người một việc. Anh Dương nhiệt tình ra bắt gà. Một nồi mì tôm nấu với thịt gà thơm lừng, bữa ăn xa xỉ nơi thâm sơn cùng cốc. Cơm nước xong thấy My hâm vẫn lục tục trong bếp, tôi ghé vào xem. Hóa ra nàng đang đun nước nóng cho anh em tắm. Ha ha! Tôi cười rụng răng vì ý nghĩ được tắm nước nóng trong một bản muốn xa xôi thế này. Hay đấy! Tôi í ới gọi Châu Phúc đi bê nước, còn mình phụ nàng My trông coi củi lửa. Được một lát thì khói um lên vì củi ẩm không nỏ.

- Bà xê ra để tôi - nàng My đứng cạnh gạt phắt tôi sang một bên, cầm cái cời lửa cời mạnh tay vào bếp củi.

- Bà không lấy chồng quê được rồi!

Tôi ớ người ra, vừa ho sặc sụa vì khói vừa hỏi.

- Ô! Liên quan gì nhỉ?

- Bà không biết nấu bếp củi thì làm sao làm dâu nhà quê được. Về hun khói cả nhà người ta à!

Tôi phá lên cười như chưa bao giờ được cười. Mụ này hay đây. Nghe tiếng hai đứa nói chuyện, cười đùa ầm ĩ, hai cậu chàng 1102 với Châu Phúc cũng bò vào. Đấy nhé, các bố đi đường mệt nhọc, giờ đến đây, có My này nấu cơm cho ăn, đun nước cho tắm. Còn gì sướng hơn nữa không.

Đúng quá! Chưa bao giờ tụi tôi đi mà lại được tắm nước nóng thế này. Phải cảm ơn nàng My vì đã cho chúng tôi được một bữa xả hơi. Công nhận đi vã mồ hôi, được tắm nước nóng đỡ mệt hẳn.

My hâm quả là một nữ nhân kỳ cục. Người gì đâu máu đi mà vừa sợ ma vừa say xe. Đi xe máy cũng say. Ngồi sau xe xuống đèo thấy “ọe ọe” mấy phát, bảo bị “say” đường làm anh em hết hồn. Rồi những trò đỏng đảnh linh tinh kể không hết, nên mới bị chúng tôi gọi là My hâm. Nhưng có lẽ thế mới là phụ nữ trên đường trường, vừa yếu đuối vừa mạnh mẽ, chứ không kiểu hổ vồ như tôi.

Buổi sáng, mấy đứa đi bộ sang trường Hồng Ngài chơi trước tiên. Lớp học với những bức tường đất đỏ, trong lớp có hai chiếc bảng ở hai đầu, hai lớp học khác nhau nằm trong cùng một phòng học. Từ lớp 1 đến lớp 5, các em đến học trường này, nhưng đa số đều nói tiếng Kinh một cách khó khăn. Nhiều nơi trên đường chúng tôi đi qua muốn hỏi đường cũng đành chịu vì người dân tộc không hiểu tiếng mình nói.

Trường Tiểu học Hồng Ngài, biển tên trường viết bằng phấn trắng trên một miếng gỗ.

Căn phòng của các cô giáo, ngoài cửa đề “Khách đến nhà không quà không tiếp”.

Đưa được cái chữ lên vùng cao đã khó, mong các em đi học đều và đủ lại càng khó. Các giáo viên lên dạy cái chữ phải chịu nhiều khó khăn, phải cố gắng nhiều để vượt qua những thiếu thốn về vật chất và tinh thần. Học sinh không học được, chán cái chữ, chán cái trường, bỏ học về làm ruộng, kiếm củi, tìm thảo quả rất nhiều. Trong những cuộc vận động của trẻ em vùng cao đi học, các thầy cô phải trèo đèo lội suối đến tận nơi mời trẻ xuống trường. Nhưng thường các em chỉ học đến lớp 5 là nghỉ không tiếp tục học nữa.

Chúng tôi đi dạo quanh bản Hồng Ngài. Ngắm những ngôi nhà trình tường độc đáo.

Thuở đã xa xưa lắm, người Mông, người Hà Nhì ở vùng núi cao Y Tý quanh năm cuốc đất làm nương, chăm lo xây dựng cuộc sống. Một mùa đông nọ, đất trời bỗng nhiên khắc nghiệt, trời rét đậm và băng tuyết phủ kín mọi nơi. Những ngôi nhà làm bằng tranh tre nứa lá không ngăn được cái lạnh. Người già không chống chịu nổi lạnh lăn ra chết, trẻ em ốm yếu, khắp bản làng tiếng kêu khóc thấu đến tận trời xanh.

Giữa lúc ấy, bọn phỉ ở xứ lạ kéo đến phá phách các thôn bản. Chúng dùng máy bắn đá bắn sập hàng loạt nhà cửa của người dân, khiến cái đói cái lạnh tăng lên gấp bội phần. Tiếng kêu than của con người làm Giàng (ông Trời) cảm động. Giàng sai thần núi Hồng Ngài hiện về mách cho người dân cách làm nhà trình tường bằng đất núi để chống lại giá rét và giặc cướp.

Từ đó, người Mông và người Hà Nhì ở Hồng Ngài nằm trên vùng núi cao biết cách làm nhà trình tường.

Hồng Ngài là nơi có nhiều nhà trình tường nhất và đẹp nhất ở xã vùng cao Y Tý ngày nay. Nhìn từ xa trông chúng như những chiếc nấm rơm xinh xắn. Có xem họ xây nhà mới thấy sự kỳ công. Sau khi đã chọn được mảnh đất ưng ý, họ đặt móng nhà bằng các loại đá núi. Móng được đặt ngay trên mặt đất bằng mà không phải đào sâu xuống lòng đất như người dưới xuôi. Để xây tường nhà, người ta làm những chiếc khuôn gỗ, đổ đất sét vào và dùng chày gỗ nện chặt, hết lớp nọ đến lớp kia - gọi là trình tường. Những bức tường dày chừng 40 xen ti mét hoặc hơn, và cao tới bốn, năm mét, vô cùng vững chắc. Sau đó người ta lắp ghép các xà và đòn tay gỗ để lợp mái. Nhà trình tường không có hiên và mái dốc ngắn lợp bằng nhiều lớp cỏ tranh. Ở giữa nhà có một cửa ra vào và một cửa phụ ở đầu hồi, chuồng trâu, chuồng ngựa phía sau. Cấu trúc đặc biệt này giúp giữ ấm vào mùa đông và đón không khí mát mẻ vào mùa hè. So với nhà trình tường của người Mông, mặt tường bên trong và bên ngoài của nhà người Hà Nhì được giã, mài nhẵn và mịn trơn, khung dáng của ngôi nhà đa số là hình vuông thay vì hình chữ nhật.

Nhà trình tường ở Hồng Ngài.

Trong khung cảnh núi rừng Tây Bắc còn bảng lảng sương, những nếp nhà hiện ra với vẻ đẹp thô mộc khỏe khoắn, cái vẻ đẹp khiến người ta yên tâm, tin cậy. Thật giống với con người nơi đây. Tiếng lũ trẻ chơi đùa í ới. Khi chúng tôi lại gần, tụi nhỏ chạy vội vào góc nhà, đến khi mang kẹo bánh ra mới bẽn lẽn lại gần. Bố mẹ các em đều đang ở ngoài đồng, mùa lúa chín vàng đang vẫy gọi những bàn tay lao động cần mẫn. Tôi yêu làm sao những khoảng lặng tuyệt vời như thế này trong mỗi cuộc hành trình.

Bữa mấy đứa bò từ Hồng Ngài ra thì gặp cu Sơn Voi một mình một ngựa đứng lớ ngớ ở đồn biên phòng Y Tý. Gặp Cường 1102, nó mừng hớn hở. Cái thằng giỏi thật, một mình chạy xe vào đây. Gọi là Voi vì nó béo quá, cả trăm cân, người nung núc những thịt và mỡ, nụ cười siêu hiền lành. Thằng em thấy nhóm thì gia nhập đi cùng luôn. Nó ngồi con Dream đầm lún cả xe, lúc xòe thì cả khối thịt rơi đánh bịch xuống đất, vừa bò lồm cồm dưới đất vừa cười toe toét. Hỏi có đau không thì nó vỗ vỗ đám mỡ dày ở mông kêu em chả thấy gì. Trên đường về Bắc Hà, con xe của nó hỏng lên hỏng xuống cả chục lần. Trời thì mưa, đã nửa đêm, đường thì nhão nhoét lại ở giữa đèo, mấy đứa mặc áo mưa, ướt lướt thướt như lũ chuột bọ, soi đèn sửa xích xe nó. Tự dưng nghĩ ngợi sao đời mình lại nhục thế không biết, chăn ấm đệm êm ở nhà tối thứ Bảy, vừa uống trà nóng vừa xem phim chẳng muốn, lại hò nhau lên đây, đứng giữa trời đêm rét mướt thế này.

Tôi loay hoay đứng soi đèn cho bọn con trai sửa xe thì thấy My hâm, vẫn đang ngồi yên trên xe nãy giờ, khều khều gọi tôi lại, giọng run run: “Bà ơi, tôi sợ! Bà cầm lấy tay tôi cho tôi đỡ sợ được không?” Lạy mẹ! Lại còn sợ nữa! Đến khổ! Tôi một tay cầm đèn pin, một tay cầm lấy bàn tay vừa run vừa lạnh của My, trong lòng thấy thương. Đằng sau My là bóng tối đen đặc quánh, xung quanh thăm thẳm. My hâm hóa ra từ nãy ngồi im trong bóng tối mịt mùng vì đèn tập trung hết về phía cái xe sửa, thảo nào mà sợ! Tôi lấy đèn pin vẽ vằn vện những hình loằng ngoằng vào không trung. Hai đứa cứ đứng “tay trong tay” thế cho đến khi xe sửa xong. Mấy đứa tiếp tục đi nốt quãng đường trong mưa về Bắc Hà.

Thế nào mà về sau My hâm mau chóng cua được một tay cũng trên đường đi phượt rồi về cưới, sòn sòn ra hai thằng cu. Giờ thì cứt đái bỉm sữa lộn hết cả lên đầu, chẳng có lúc nào mà đi nữa.

Xa rồi đường tre Suối Muống

Cung đường tuyệt đẹp này có vòm tre dài bốn mươi cây số chạy sát sông Mã, thuộc huyện … tỉnh Thanh Hóa, thời điểm tôi đi còn chưa được vẽ trên bản đồ. Đây là cung đường tình yêu của cặp đôi bạn thân Mít và Hunt.

Một tối cuối tuần, trong lúc ngồi chém gió trà đá với mấy cậu bạn như mọi bận thì hai tay Độc Cô với Núi Rừng ở đâu ghé qua. Vừa ngồi vào đã kháo ngay với anh em vụ hai cậu vừa chạy tuần trước dọc một cung đường tre tuyệt đẹp, dài những 40km, nằm phía Tây Thanh Hóa. Con đường sẽ là thử thách đầy gian nan cho người thích chinh phục với những dốc cao hun hút, những vực sâu thăm thẳm, nhưng bù lại là cảnh đẹp hoang sơ hiếm có của hai bờ sông Mã anh hùng.

Tất cả những thông tin cần biết về con đường được viết nguệch ngoạc trên một tờ giấy vở ô li xé vội từ quyển sổ của chị bán hàng nước, ghi rằng: Hà Nội - Hòa Bình - Mai Châu - Co Lương -Trung Sơn - Mường Lý, rẽ tại chợ, đi qua bản này bản kia, vượt suối này, thác nọ, rừng đó… và kết thúc là Mường Lát. Con đường men sát biên giới Việt Nam - Lào ít người biết này cũng là tuyến đường thông từ Hòa Bình sang với bên kia Tây Thanh Hóa.

Chỉ có vậy mà làm chúng tôi đứa nào cũng háo hức muốn đi ngay xem thế nào, chắc là vì nó chưa được vẽ trên bản đồ đường bộ. Một khoảng trắng xóa trên bản đồ hấp dẫn làm sao.

Đoạn rẽ quan trọng bắt đầu từ chợ Co Lương, đó là một con đường nhỏ xíu mà nếu không được chỉ cho trước, chắc chắn bạn sẽ vượt qua. Trời tối. Con đường vừa bị mưa nhão nhoét bùn đỏ khiến chiếc bánh xe vừa trượt qua đã xòe ngay một vòng 180 độ, tôi ngồi sau xanh mắt, nhảy phắt xuống đường theo phản xạ tự nhiên. Xế đằng trước vất vả chống chân mà cái xe vẫn nằm vắt ngang đường. Chưa bắt đầu vào đường chính mà đã khiến anh em phải vất vả một phen.

Bản gần nhất trên con đường có tên Thanh Sơn. Chúng tôi rẽ vào bản xin được ngủ nhờ qua đêm, sáng mai sẽ đi sớm. Chủ nhà là một đôi vợ chồng trẻ, chồng cán bộ xã, vợ giáo viên. Bữa cơm tự tay nấu với hai món ăn đơn giản là trứng tráng và rau hái trong vườn nhà nhưng ấm cúng và rộn tiếng cười.

Cùng đi với chuyến này với tôi có ba người. Tôi là nhân vật trung tâm, quen biết cả ba còn ba người kia chẳng ai quen ai. Xế của tôi là Lá, cậu chàng đã đi cùng tôi mấy chuyến. Một ôm nữa là Mít, cô em tôi quen hồi leo Fansipan rồi về chơi thân. Mít lúc ấy vừa trong Sài Gòn ra, mang trong mình sự chán chường và não nề của nhiều cảm xúc đan xen khó tả, luôn muốn phá bung những rào cản xung quanh, nên rủ phát là đi luôn. Xế còn lại là Hunt tôi quen qua box Đọc sách. Hắn mới về nước được hai tuần, vừa đi ọp thì gặp nhau, rủ cũng đi chơi luôn. Hunt trắng trẻo, béo tốt rất kiểu công tử bột, lúc đi tôi cứ lo hắn không chạy xe máy được, ai dè cũng khá tốt. Chắc tại hắn béo đầm xe chứ không như xế Lá nhà tôi, mảnh như cái lá tre bay bay vậy.

Sương sớm vẫn còn vương trên giàn mướp mới nở hoa, chú mèo lười vẫn đang say sưa ngủ bên mái hiên. Những bản làng bình dị đầu tiên lướt qua và những rừng tre đầu tiên cũng hiện ra trước mắt đoàn khách hiếu kỳ. Suốt dọc con đường độc đạo đang nhỏ dần là những rừng tre bạt ngàn, và bên kia sông Mã cũng một màu xanh của những cánh rừng tre. Ánh nắng sớm xuyên qua những tán tre rậm rạp, vẽ những đường ánh sáng xuống con đường đất đỏ. Cách khu chợ tại bản Mau không xa là bến đò vắt ngang sông Mã. Chở khách sang sông, một cụ bà tuổi đã lục tuần. Nụ cười khoe hàm răng đen nhánh khỏe mạnh, ngày nào cụ cũng đều đặn từ sáng đến chiều chở khách. “Chỉ chở đến bốn giờ chiều thôi, rồi về nghỉ. Hôm nào nước lên hay mệt thì cho thằng cháu nó làm” cụ bảo. Gần hai mươi năm chở đò cho khách, cụ nhớ mặt từng người dân trong vùng, nên khi mấy đứa chúng tôi hỉ hả chụp ảnh, tạo dáng, cụ không khỏi ngạc nhiên vì con đường này rất ít người ngoài vùng biết đến.

Chúng tôi đi. Đường là những tảng đá hộc xếp chồng lên nhau, phải nghĩ cách để làm sao xe vượt được qua. Đường là những dải đất đỏ mà nếu chẳng may mưa sẽ trơn như đổ mỡ làm xe chỉ chực trật bánh. Đường là những dải cát trượt ngoằn ngoèo vài trăm mét với một bên là vực thẳm sâu hút và một bên là vách núi dựng đứng, những mái nhà xiêu vẹo nằm vắt vẻo bên bờ sông. Đường là những con suối chặn ngang với dốc ngược tại lối lên, điểm ra dọc con đường hơn trăm cây số này có đến gần ba chục con suối lớn nhỏ, rõ ràng đi xe máy đường trường mà cả lũ quần xắn đến đầu gối, dép tông lội bộ. Đường là những vạt cỏ dại mọc san sát hai bên quạt tới tấp vào những đôi chân trần. Các xế phải thật vững tay lái còn các ôm luôn sẵn sàng tư thế nhảy xuống đẩy xe kịp thời khi đoạn dốc ngược trơn tuột chực làm chiếc xe đổ nhào, để rồi khi vượt qua con dốc là đoạn xuống dốc tưởng như muốn cháy phanh.

Bù lại với con đường vất vả là khung cảnh đất trời không giống với bất cứ nơi nào. Dòng sông Mã uốn lượn theo con đường mà đến lúc này đã hoàn toàn không có mặt trên bản đồ nữa. Đi mà không biết bao giờ mình mới tới đích. Bên kia sông những ghềnh thác, hang động với những cảnh quan mỹ lệ, huyền bí ẩn hiện. Chúng tôi qua những thác Suội, thác Cả, thác Long, thác Ngốc Cùng. Lúc thì sông ở bên phải đường, vượt qua con suối nhỏ sang phía bên kia núi, sông lại đã nằm ở bên trái con đường. Một vài đoạn, dòng sông Mã đi sát cạnh, có thể xuống dưới rửa chân. Đoạn đường men chân núi có bề ngang chừng ba mươi xen ti mét là nguy hiểm nhất. Dưới chân cát trượt. Chúng tôi chơi vơi giữa một bên là núi, một bên vực thẳm sâu, dòng sông Mã đỏ ngầu chảy cuồn cuộn phía dưới. Chầm chậm, cẩn thận, tiến qua con đường nhỏ này. Mồ hôi bám rịn nhỏ giọt trên từng khuôn mặt vì căng thẳng và vì cái nắng gay gắt của buổi trưa.

Cứ cách quãng chừng mươi, mười lăm cây số mới có một bản nhỏ. Những ánh mắt đầy ngạc nhiên khi thấy đoàn xe chúng tôi chạy qua. Dừng lại trước một ngôi nhà sàn của người Mông trong bản Chiềng Nưa, chúng tôi được người chủ nhà hồn hậu mời lên nhà nghỉ ngơi, cho mượn bếp để nấu ăn và chỉ chỗ cho rửa mặt. Đa phần ở đây nhà sàn bằng gỗ.

Chúng tôi đã đi qua những bản Mau, bản Tà Chánh, bản Kít, bản Nàng, bản Xì Lô, bản Chiềng Nưa, bản Cha Lan, bản Póc… để đến Mường Lý. Chị chủ nhà tốt bụng cho chúng tôi nghỉ nhờ quê ở Nam Định, theo chồng về đây lập nghiệp từ hồi mới cưới cho đến giờ cũng đã hơn hai mươi năm. Theo lời chị, hóa ra con đường mà chúng tôi đang đi qua được người dân trong vùng gọi là đường Suối Muống, vì con suối nhỏ nằm vắt ngang qua sông Mã gần đó mang cái tên giản dị này. Đường tre vẫn chưa thấy đâu.

Vượt qua Mường Lý thì gặp ngay một cây cầu bắc sang con suối nhỏ bằng tre. Dưới suối toàn là các giàn máy làm điện suối, đầu cầu có biển ghi: “Cầu tư nhân, 2000 đồng”. Mấy đứa dừng lại đứng chơi, chụp ảnh trên cầu. Thấy khách lạ, một anh dân phòng tầm hơn bốn mươi tuổi đi tới hỏi han.

- Đ/c dân phòng: Xe có vẻ tốt đấy nhỉ, mới hả?

- Hunt: Dạ, xe đi cũng tốt ạ.

- Đ/c dân phòng: Các đồng chí từ đâu tới?

- Hunt: Dạ, chúng em từ dưới Mường Lý lên.

- Đ/c dân phòng: Thế các đồng chí định đi đâu?

- Hunt: Dạ, chúng em lên Mường Lát.

- Đ/c dân phòng: Sao các đồng chí lại đi đường này, có biết đây là khu vực nào không?

- Hunt: Dạ, đây là Thanh Hóa anh.

- Đ/c dân phòng: Tôi hỏi các đồng chí đi qua đây làm gì?

- Hunt: Dạ, chúng em nghe nói đây là đường độc đạo chạy dọc sông nên đi.

- Đ/c dân phòng: Đồng chí nghe ai nói?

- Hunt: Dạ, mọi người dưới kia nói, làm tụi em tò mò.

- Đ/c dân phòng: Đây là khu vực vùng biên, yêu cầu các đồng chí cho xem giấy tờ.

- Hunt: Dạ, có đây. Bọn em mang đủ.

- Đ/c dân phòng: Các đồng chí qua chụp ảnh tư liệu làm báo hay làm gì? (nhòm nhòm hai cái máy ảnh).

- Hunt: Dạ không, tụi em vẫn đi học. Đi Mai Châu, được nghe dân khen ở đây đẹp nên chạy thử cho biết. Mà vất vả quá!

- Đ/c dân phòng: Ai nói đồng chí chỗ này đẹp. Tôi chưa thấy ai khen ở đây đẹp cả.

- Hunt, Yếm, Lá, Mít (đồng thanh): Đẹp, đẹp lắm anh ơi!

Khi tất cả mọi người đều đã nản vì đi mãi không thấy đích thì đoạn đường tre bất ngờ hiện ra. Đó là một đoạn đường tre cong vòng một cách hết sức tự nhiên. Những thân tre mảnh mai đan vào nhau kéo dài hàng trăm mét tạo thành một chiếu nghỉ thiên nhiên tuyệt mỹ. Nhìn từ xa, vòm tre như đôi mắt nhấp nhánh cười, hút sâu, ngoạn mục. Chúng tôi thả xe nhảy ùa vào giữa con đường tre, ngồi bệt trên thảm lá tre nghỉ ngơi. Ánh nắng xiên xiên qua vòm tre, nhảy múa trên thảm lá và đọng lại nơi khóe môi những nụ cười, nhảy nhót trên những khuôn mặt và những chiếc xe đang được nghỉ ngơi sau một ngày chạy hết sức. Chúng tôi nằm lim dim dưới bóng mát của hàng tre ngà, mãn nguyện, hạnh phúc.

Đường tre Suối Muống gian khó là con đường tình yêu của cặp đôi Hunt và Mít. Tẩm ngẩm tầm ngầm thế nào mà đi từ đầu bên Hòa Bình sang đến Thanh Hóa đã “bồ kết” nhau. Mười tháng sau, chúng nó cưới nhau, trong khung cảnh khác và giờ đã một nách hai con. Hunt và Mít không còn đi nhiều nữa, họ dành thời gian cho gia đình, nhưng họ vẫn luôn nhớ về đường tre Suối Muống như một kỷ niệm không bao giờ quên.

Sau này chính Mít cũng viết lại chuyện tình của mình và đăng báo, dưới một cái tít giật đùng đùng - “Vì đi rừng người ta dễ yêu nhau”:

“Thiên nhiên quả là người thầy vĩ đại. Người thầy dạy ta biết cách tự vấn chính mình. Trong suốt chuyến đi, không một lần tôi nhớ tới công việc, không một lần tôi nhớ tới sự phiền muộn cố hữu. Bất giác, tôi nếm được vị ngọt của rừng. Tôi nhìn thấy tôi. Một tâm hồn đơn sơ và hoang dại. Một con người mưu cầu những hạnh phúc bình dị và giản đơn.

Mười tháng sau chuyến đi, chúng tôi thành vợ thành chồng.

Mười chín tháng sau chuyến đi, chúng tôi thành bố, thành mẹ.

Giờ đây, những chuyến đi trôi ngược về phía tôi, lẩn sâu trong quá khứ. Thi thoảng trong giấc mơ, những dãy núi bạt ngàn xanh thẳm, những chiếc lưng còng đang gò mình địu ngô của người dân tộc, những con bò, con dê lững thững đi trên triền núi như những nhà hiền triết hiện lên trong giấc mơ của tôi. Chẳng biết tự bao giờ, tôi đã bị núi rừng “bỏ bùa mê mất rồi”. Chồng tôi có lẽ cũng như vậy.

Còn bạn. Bạn đã sẵn sàng đi rừng chưa?”

Con đường Suối Muống bây giờ đã được trải nhựa, chỉ dài 70km hơn chứ không phải là “ba con dao quăng” như bà con dân tộc dẫn đường đã nói và đi chắc mất khoảng hai tiếng đồng hồ chứ không phải là mười bốn tiếng như chúng tôi đã đi. Nó thành một con đường có tên trên bản đồ. Biết là con đường mới sẽ có ích cho cuộc sống của người dân sông Mã, nhưng sao mà tiếc mà đau thế. Đường tre xa rồi sông Mã ơi!

Cực Tây, chiều biên giới!

Trong bốn cực và một đỉnh của lãnh thổ Việt Nam, cực Tây A Pa Chải được xem là điểm khó chinh phục nhất. Điểm cực nằm trong địa phận xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Lai Châu, sát biên giới giữa ba nước Việt Nam - Lào và Trung Quốc.

Với cộng đồng ưa xê dịch, chinh phục được hết “4 cực, 1 đỉnh, 1 ngã ba” ở Việt Nam chính là niềm tự hào và mong muốn của nhiều phượt thủ. “4 cực” là để chỉ cực Bắc Lũng Cú, cực Tây A Pa Chải, cực Đông Mũi Đôi, cực Nam Đất Mũi. “1 đỉnh” tức Fanxipan và “1 ngã ba” chính là ngã ba Đông Dương tận cửa khẩu Bờ Y của Kon Tum. Tôi đã chinh phục hết tất thảy những nơi này trong hai năm.

Thời gian để đến với điểm cực Tây được tính trong khoảng 7 ngày, phải đi gần 1.500 km mà hai phần ba là đồi núi, đèo dốc. Sau nhiều lần trì hoãn, cuối cùng chúng tôi cũng tập trung lại được với nhau để chạy vào dịp lễ 30/4-1/5.

Đoàn 4 xe và 8 thành viên, 5 nam và 3 nữ. Từ Lào Cai, chúng tôi vượt đèo Ô Quy Hồ dài hơn 40km để sang đến đất Lai Châu. Những chiếc xe chạy thẳng qua Phong Thổ - Tam Đường, thị trấn nằm dưới chân Ô Quy Hồ, vượt qua Lai Châu cũ và dừng lại nghỉ tại Mường Lay. Con đường chạy dọc theo dòng sông Nậm Na hiền hòa đưa chúng tôi đến với cây cầu Hang Tôm, cây cầu được xây dựng từ thời Pháp thuộc, kiên cố và đẹp bậc nhất miền Bắc này sắp tới sẽ chìm xuống dòng sông Đà khi thủy điện Sơn La đưa vào hoạt động. Những khu dân cư mới và những ngôi nhà mới xây đang mọc lên cao hơn so với tầng bản làng cũ. Dự án thủy điện sông Đà bắt đầu vào năm 2010, và cho đến năm 2016, toàn bộ khu vực này đã nằm sâu dưới nước, cùng với những ký ức của tôi.

Cây cầu Hang Tôm giờ đã không còn.

Hoàng hôn dần buông nơi núi rừng xa xăm. Cái nhà nghỉ hiu hắt bụi bặm chỉ có tám đứa. Giữa thâm sơn cùng cốc này, kiếm được chỗ nghỉ chân đã tốt lắm rồi. Vẫn như mọi bận, chia một phòng nam một phòng nữ nhưng cứ chạy qua lại nháo nhác cả. Dẫu sao vẫn còn tốt chán. Vào đến A Pa Chải thì xác định là ngủ đất.

Quãng đường của ngày hôm sau là một thử thách vì cả nhóm chúng tôi chưa ai từng đi qua cung đường phía bên này của tỉnh Lai Châu. Được những nhóm đi trước cảnh báo về mức độ khó của quãng đường, nhưng thực sự phải tận mắt tiến vào mới thấy hết khó khăn. Từ Mường Lay xuôi xuống Chà Cang, con đường liên huyện đón chúng tôi bằng những tảng đá hộc, dốc và những con suối cạn. Toàn bộ quãng đường dài hơn 70km chạy vòng quanh những dãy núi với một bên là vách đá dựng đứng còn một bên là vực sâu thăm thẳm. Suốt cả quãng đường không có lấy một ngôi nhà nằm hai bên, thi thoảng lắm mới thấy loáng thoáng xa xa vài mái nhà nằm vắt vẻo trên sườn núi. Cánh xế bắt đầu căng mắt và căng tay để chạy khéo sao cho xe không chạy vấp nhiều vào các ổ gà ven đường, không bị trượt ngã bởi những bãi lầy đất đỏ dài vài chục mét và những con dốc dài cua ngoặt liên tục, sâu hun hút phía trước. Những chiếc găng tay có đệm cao su lúc này đã phát huy tác dụng, nhờ vậy mà những đôi bàn tay không bị đau vì giữ phanh xe và cầm tay lái quá chắc.

Trên đường chúng tôi gặp bốn bác cào cào chạy xe, tốc độ thì bình thường nhưng tiếng máy nổ chát chúa. Ồn ào quá nên bốn bác đi qua đường vùng biên, gặp bốt biên phòng nào cũng bị vẫy lại kiểm tra trong khi chúng tôi không bị. Nhưng họ đi đồ đạc rõ chuyên nghiệp, bịch nào ra bịch đấy, đều bọc ni lông kỹ càng. Chưa kể, các anh rất cẩn thận, mang theo nhiều thuốc lá và chè, chia thành từng gói riêng. Các anh bảo qua mỗi đồn biên phòng đều biếu một cân chè cùng một tút thuốc lá làm quà. Ở vùng đất xa xôi này, quà gì mang đến cũng quý, nhất là tấm lòng của những người đi bụi dành cho miền biên viễn.

Ở đồn biên phòng gần Chà Cang, chúng tôi phải trình giấy tờ. Ai nấy đều đầy đủ nên được đi qua. Mỗi vùng miền có một phong tục tập quán khác nhau, người đi cần cư xử khéo léo, cẩn thận trong giao tiếp với người dân. Việc tìm hiểu các phong tục tập quán sẽ lấy được lòng dân trong bản và tạo điều kiện cho người đi có cơ hội tiếp cận sâu hơn với con người và phong tục. Đi một ngày đàng học một sàng khôn, khiêm tốn và khéo léo không thừa bao giờ. Chẳng hạn như người Hà Nhì thân thiện, nhưng người Mông thì tùy nơi tùy lúc.

Còn một chuyện nữa là tỉnh táo và cảnh giác khi đi qua các vùng biên giới, cẩn thận để không bị kẻ xấu lợi dụng vận chuyển hàng phi pháp hay tài liệu tuyên truyền. Mọi sự giúp đỡ nơi vùng biên phải cảnh giác cao độ. Đồ đạc và xe cộ phải kiểm tra kỹ càng, đề phòng kẻ xấu lợi dụng đưa vật lạ qua cửa khẩu. Không chụp ảnh hay cười đùa ồn ào khu vực cửa khẩu. Điều này tôi học được sau vụ đi Sơn La, vốn là điểm nóng trong phòng chống ma túy, ở đó bọn tôi không bao giờ để xe không có người trông, đồ đạc cũng cực kỳ cẩn thận. Nếu bạn có lúc nào tận mắt chứng kiến người ta tuồn ma túy ngay trên đường lộ, giữa một xe ô tô và một xe máy tốc độ cao trên đường, chắc chắn bạn cũng sẽ cẩn trọng như tôi.

Ngồi trước lái xe đã khó, ngồi sau xe làm ôm là cả một nghệ thuật. Phải làm sao vừa giữ thăng bằng cho xế đằng trước những đoạn cua đổ đèo, vừa làm bạn giúp xế đỡ buồn ngủ những đoạn chán, lại vừa biết đấm lưng khi xế cần, đôi khi còn phải làm xế thay một đoạn cho đỡ mỏi. Những đoạn xe lao dốc là một cực hình với ôm vì dốc theo độ nghiêng của xe chúi cả người về phía trước, khiến bạn ngồi cũng chẳng xong mà đứng cũng chẳng được, bấu vào xế cũng đang bị đổ dốc cũng khổ, mà nhấp nhổm thì quá nhọc. Đi những đoạn dốc như thế, tôi thường cố gắng chỉnh lại dáng ngồi ngay khi có thể để mình không bị tụt quá sâu, chiếm chỗ của xế. Mỗi lần như vậy, cả xế lẫn ôm đều phải đồng đều. Xe Lai béo chở Lang Thang chạy băng băng, cái thằng lùn lùn, mập mập, được cái tay lái chắc. Lang Thang má lúm răng khểnh, bằng tuổi tôi, và cũng đi nhiều. Cái xe đấy dẫn đoàn với hai kẻ làm trưởng nhóm là quá đẹp. Nàng Kotobuki ngồi sau xe Hùng HBB, cặp đôi này cao lêu nghêu giống hệt nhau, chạy sau xe Lai béo. Tiếp đến là xe tôi với Lá và cuối cùng là hai thằng đực rựa Thắng với Tuấn Mun một xe, thay phiên nhau xế. Cứ thế đều tăm tắp chạy.

Nhưng đoạn đường khó khăn hơn nữa vẫn còn phía trước, quãng đường từ Chung Chải đến Sín Thầu dài 40km, phải vượt qua bốn con suối được cảnh báo rằng nếu trời mưa to thì phải đợi cho đến khi nước rút mới được qua. Suối Păm Pươi, con suối đầu tiên xuất hiện ngay tại điểm ngoặt, khá dài nhưng may mắn là nước dâng không cao. Cánh con gái khệ nệ vác ba lô trên vai, ôm theo một đống đồ đạc, tháo bỏ giày và lội bì bõm sang bên kia suối sau khi cánh con trai đã lần lượt phụ giúp nhau đẩy từng chiếc xe qua. Một chiếc xe bị ngập ống bô và bugi, mất một lúc lau chùi và ngồi nghỉ mới có thể đi tiếp. Trời đã bắt đầu ngả một màu đỏ phía cuối chân trời, nơi mà chúng tôi đang hướng tới, cực Tây.

Lôi xe qua suối.

Hai con suối tiếp theo đó nhỏ hơn và xe có thể phóng qua được. 40km đường vào đến Sín Thầu đang được san lấp xây dựng. Dự án cửa khẩu quốc tế A Pa Chải thông ba nước Lào - Trung - Việt đang được tiến hành, tương lai sẽ là nơi thông thương tấp nập. Nhưng vào lúc này, cả con đường là những bãi đất ngổn ngang với những đoạn lầy cơn mưa để lại và trời đang tối sầm sập phía sau lưng. Con suối Y M Hồ là điểm cuối cùng chúng tôi phải vượt qua khi trời đã tắt hẳn ánh sáng. Những chiếc xe buộc phải gửi lại lán làm đường trên con dốc. Nước suối dâng cao sau cơn mưa lớn, dữ dằn cuộn chảy. Chúng tôi cho ngay tên xế béo lùn nhất đi tiền trạm, cả lũ đứng trên bờ hò reo cổ vũ. Vừa dò dẫm đi qua suối, hắn vừa hét to.

- Đến bắp chuối rồi!

- Đến quần đùi!

- Ướt… rồi!

Cả lũ chúng tôi cười bò ra, quên hết cả mệt mỏi suốt chặng đường dài.

Nước cao quá, không cho xe qua được. Một lát, phía bên kia suối quét sang vài ánh đèn pin. Pờ Hùng Sang - người bạn chúng tôi quen, dẫn mọi người qua suối bằng lối dễ hơn.

Người dân qua suối trên một chiếc xe tải.

Rất nhiều người đang có mặt tại gia đình Sang, một bất ngờ với chúng tôi. Đợt đi A Pa Chải nhằm đúng vào dịp nghỉ lễ nên cả nhóm đã đi sớm hẳn vài ngày, vậy mà vẫn gặp đến cả chục người đang nói chuyện ồn ã trong bếp. Hầu hết các nhóm đi A Pa Chải đều dừng lại ở nhà của người trưởng bản này rồi hôm sau mới tiếp tục cuộc hành trình chinh phục. Mấy đứa con gái tranh thủ rửa ráy thay đống đồ ướt đằng sau nhà, cạnh một chuồng trâu. Cả nhóm ăn bữa tối muộn và ngủ một giấc thiếu thốn, cánh con trai ngủ dưới đất còn ba cô con gái nằm xoay ngang trên một chiếc giường đơn.

Bốn nhóm tấp tểnh lên đường sau khi đã xin phép gẫy lưỡi và năn nỉ người đồn trưởng khó tính. Anh chàng đồn trưởng có khuôn mặt vuông chữ điền, mũi nở, mắt một mí, dáng người thấp đậm, có cái bắt tay rất chặt. Anh bảo đợt này nhiều nhóm lên hơn hẳn, không biết có gì trên này mà hấp dẫn đến thế. Anh xem giấy tờ của chúng tôi rất cẩn thận, nhòm kỹ mặt từng đứa một. Đại diện nhóm tôi đứng nói chuyện là Lang Thang với Lai béo, còn lại tản mát bên ngoài, ngắm nghía cái đồn biên phòng nơi lưng chừng núi với lá cờ Tổ quốc thắm đỏ phần phật trước gió.

Cột mốc số 0 nằm ở ngã ba biên giới Việt - Lào - Trung thuộc địa phận A Pa Chải, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, cách tỉnh lỵ Điện Biên khoảng 250km, luôn ở trong “tình hình phức tạp”. Ở nơi “con gà gáy ba nước cùng nghe” này tập trung chủ yếu người dân tộc Hà Nhì. Từ Sín Thầu đến Tà Miếu, bản gần chân cột mốc nhất còn vài cây số, tuy không dài nhưng cũng vất vả vì đường rất nhỏ hẹp, chạy qua nhiều đoạn chênh vênh vực núi và dốc cao dựng đứng. Dự tính cuộc leo bộ mất khoảng hai tiếng lên và ba tiếng xuống.

Chúng tôi để gọn những chiếc xe trong hiên nhà trưởng bản Mã Gio Tư, xốc lại đống đồ mang theo gồm đồ ăn và nước uống, lên đường dưới sự chỉ dẫn của hai anh lính đồn biên phòng A Pa Chải sau khi đã hứng một trận mưa bùn của một gia đình mới tại đây. Theo tục của người Hà Nhì, bùn ngôi nhà mới sẽ được ném san sẻ cho những người đi qua lấy may mắn.

Tôi không biết là sẽ phải leo bộ mười lăm cây số đường rừng. Đã qua quả đồi thứ nhất, đường còn xa lắm. Đồi thứ hai rồi thứ ba, vượt ngược mãi lên, cao lên mãi mà không thấy đường bằng. Các nhóm bạn trẻ khác bắt đầu vượt lên trước, chúng tôi ì ạch tụt lại sau, rồi mất hút bóng họ sau một quả đồi. Nước uống mang theo dần cạn, cả đám thở dốc vì đi mãi vẫn chưa thấy đến được con suối mà người dẫn đường đã nhắc tới. Con đường đi bộ dài và dốc mãi lên. Có những đoạn đi hoàn toàn trong những bụi cỏ um tùm, lần theo vết đường mòn mà đi.

Vượt qua ba quả đồi, không ai còn nói với nhau câu gì, chỉ còn những hơi thở gấp gáp. Gã HBB cứ đến điểm nào được nghỉ là nằm ệch ra, thở lấy thở để. Cao nhất hội nhưng cũng gầy nhom nhem nhất, đã vậy còn mặc cái quần cộc, thò ra đôi chân ngủng ngoẳng trông rõ tức cười. Ba đứa con gái đi chậm, tôi vốn không giỏi leo núi, chỉ tốt khoản đường bằng nên đi gần cuối.

Thi thoảng trên đường bắt gặp những vạt hoa ngũ sắc và những vạt dương xỉ rậm rạp. Khi chúng tôi đã thấm mệt thì đoạn đường đột ngột chuyển từ những cánh đồng với ánh nắng chan hòa trên đầu thành đường mòn đi xuyên qua những cánh rừng rậm rạp. Cây cối đan cành vào nhau, những chiếc lá ải mục ngập dưới chân và nắng không xuyên qua được khiến khu rừng u tối. Một bữa ăn trưa nhanh gọn giữa rừng già, rác rưởi dọn sạch, những chiếc bình đã đựng đầy nước suối, quãng hành trình lại tiếp tục.

Quãng đường tiếp theo vẫn hoàn toàn đi trong rừng. Những cây gỗ đổ, lá cây, cành gãy rơi rụng đầy những lối đi nhỏ hẹp. Tiếng ve kêu và tiếng bước chân người cùng tiếng nói chuyện lao xao một góc rừng.

Chúng tôi chạm mốc 0 khi đã mệt nhoài nhưng niềm vui hoan hỉ và tự hào trên từng nét mặt. Vậy là sau 3 ngày đi đường, vượt qua hàng trăm ki lô mét đường và 5 tiếng leo núi, chuyến chinh phục cực Tây - điểm cực khó khăn nhất của Tổ quốc đã được hoàn thành. Cơn gió mát từ đất nước bạn Lào xóa tan đi những mệt nhọc. Phía đất bạn không có đường lên cột mốc, phía Trung Quốc xây bậc cầu thang đẹp đẽ, còn đường từ đất Việt sang chỉ là con đường mòn nhỏ.

Đêm hôm đó, trưởng bản Mã Gio Tư cho chúng tôi ngủ nhờ lại, cùng chung với bốn bác cào cào gặp nhau trên đường lúc trước, cùng leo cột mốc A Pa Chải, giờ lại ngồi cùng nhau ăn tối, chém gió và ngủ đêm. Ngôi nhà bằng đất thâm thấp, ấm áp quanh bếp lửa hồng. Chúng tôi lôi mấy cái chân thối ra ngâm chung trong một chậu nước muối nóng. Cô con dâu của trưởng bản mới sinh con được mấy tháng ngồi lặng lẽ ngoài bậc thềm, ngượng ngùng khi hôm nay có quá nhiều đàn ông trong nhà. Cậu bé tí xíu ngồi yên trong lòng mẹ, nhoẻn miệng cười khi tôi nghịch nghịch những ngón tay cậu. Cuộc sống bình dị quá!

Ngâm chân tập thể.

Tôi không ngủ được ngay mà miên man suy nghĩ. Giờ này nếu ở Hà Nội nếu tôi không la cà quán xá với bạn bè thì cũng đang lên mạng lướt tin chém gió. Những gì gọi là nền văn minh Internet hay cuộc sống hiện đại đều đã ở cách đây đến hàng chục ki lô mét. Người ta bảo cuộc sống của người dân tộc sao mà tẻ nhạt, loanh quanh thung lúa, ruộng ngô, xó bếp rồi con cái. Tôi lại thấy cuộc sống của họ an nhiên, lành mạnh và yên ổn. Họ cần gì những thứ mà chúng ta gọi là văn minh? Chúng ta sống nơi thành phố chật chội, ở giữa những bon chen thường nhật, giữa cơm áo gạo tiền, chúng ta có hạnh phúc không? Hình như cảm giác yên ổn là điều chúng ta đang thiếu nhất?

Hà Giang đi đâu nhớ đấy

Hà Giang là mảnh đất trên địa đầu Tổ quốc, nơi có cực Bắc Lũng Cú, cổng trời Quản Bạ, cao nguyên đá Đồng Văn, thung lũng hoa tam giác mạch Sủng Là, con đèo Mã Pì Lèng hiểm trở… Nhưng Hà Giang còn rất nhiều những góc đẹp khác mà chỉ khi đi chậm, bạn mới biết được.

Tôi cũng giống như đa số những người khác, dành cho mảnh đất cao nguyên đá Hà Giang một tình yêu đặc biệt. Đó là nơi tôi luôn muốn quay lại, cho dù đã đi đến đó cả chục lần, cả bốn mùa xuân hạ thu đông, cả những ngày nắng cháy lẫn mưa dông, cả những ngày đông giá lạnh, cả mùa hoa và không hoa, đều yêu như thế.

Vùng đất này khác rất nhiều vùng núi khác, tách biệt với thế giới bên ngoài bằng những vỉa đá tai mèo nhấp nhô luôn nhấp nhánh bất kể trong nắng hay trong mưa, tựa như những khối kim cương đen tuyệt đẹp. Tôi có quá nhiều kỷ niệm với Hà Giang, đi đến đâu là nhớ đến đấy. Đến Quản Bạ thì nhớ ngay đến lần gặp cầu vồng kép đẹp mê ly rụng rời sau mưa, đến Bát Đại Sơn nhớ vụ lạc đường khi tìm vào Lũng Tám, đến dốc Pắc Sum nhớ như in giấc ngủ trưa dưới khóm tre la đà ngay trên đỉnh dốc, đến Phó Bảng nhớ bữa mì tôm cả lũ nấu ăn dưới bóng mát của hàng sa mộc lực lưỡng, đến Sà Phìn nhớ vụ gặp ma trong dinh họ Vương, đến đèo chữ M ở Mèo Vạc nhớ vụ phải tự lái xe chở tên xế béo ngủ gật đằng sau trong đêm, đến Yên Minh nhớ ngôi nhà nhỏ giữa ngọn đồi, nhớ đêm trăng sáng vằng vặc đi giữa rừng thông thơm, đến Ma Lé nhớ bữa thắng cố rượu lúc nửa đêm trước phiên chợ ngày thứ Bảy, nhớ vụ chờ mua rượu ở Lũng Phìn dưới mưa, xem người dân làm bỏng ngọt, làm đậu phụ rồi nhớ mấy cái đồi cam hoa nở thơm lừng… Mỗi lần đến, lớp ký ức lại dày thêm một tí, lại thêm những điểm kỷ niệm mới như nơi pha cà phê, điểm có nhiều hoa cúc dại nhất…

Dừng chân bên núi.

Bố mẹ tôi gần như mặc định việc tôi xách xe máy đi chơi là lên Hà Giang, Lào Cai, mặc dù tôi đi nhiều nơi khác nữa. Mẹ không thể hiểu nổi sao tôi có thể lên đó nhiều đến vậy. Tôi cũng không thể hiểu nổi mình, cứ bị hút về phía ấy và đi không biết chán. Hùng vĩ - rất hùng vĩ. Nhiều nơi để ghé đến - rất rất nhiều nơi, nếu tỉa nhỏ ra thì đi cả năm không hết. Nhiều điều thú vị - nhiều lắm lắm. Nên đi đến chục lần vẫn muốn đi lại và trở lại, với những người mới hay người cũ đều được hết vì mỗi lần lại có những cảm xúc tuyệt vời khác nhau với những câu chuyện khác nhau.

Bát Đại Sơn, cầu vồng sau cơn mưa

Năm 2007, tôi có chuyến đi Hà Giang đầu tiên. Lúc đó, phương tiện ô tô lên thẳng Hà Giang chủ yếu là những chiếc xe khách 24 chỗ chật chội, chứ không có những chiếc xe giường nằm tiện lợi, đi một đêm là tới như bây giờ. Đi xe khách thật nản vì đường sá ngoằn ngoèo, ngồi trên xe gần chục tiếng đồng hồ ê ẩm, chưa kể lại có mấy chiếc xe máy không biết gửi theo bằng cách nào. Thế là cứ theo phương thức truyền thống, chạy xe máy túc tắc từ Hà Nội lên đến tận Hà Giang. Mệt thì nghỉ, đêm thì ngủ, cung đường 4 ngày 5 đêm, 3 xe 5 người, theo quốc lộ 2, xuyên Việt Trì - Tuyên Quang đến khám phá đất Hà Giang.

Đồ đạc chuẩn bị theo cũng nhiều, vì đi bằng xe máy, quần áo ấm đủ cả, găng tay, áo mưa, ủng ni lông, cả đồ sửa xe, nồi niêu và đồ ăn đều mang, chia đều từng ba lô, bọc kín, buộc đằng sau xe cẩn thận.

Con đường tỉnh lộ đến Quản Bạ nhỏ và dốc dần lên. Những bụi lau sậy uốn lượn theo con sông và con đường nhỏ cũng theo sông len lỏi suốt dọc chiều dài thung lũng cho đến khi một con đèo đột ngột làm chuyển hướng đường sang phía bên kia núi. Cảnh sắc cũng theo con đèo ngoằn ngoèo mà thay đổi, đường dốc, bám sát núi mà mon men lấn từng bước vào vùng đất chỉ có núi và núi. Cảnh nối cảnh êm đềm, núi tiếp núi nhấp nhô, mây cũng theo mây mà bồng bềnh. Từ những khúc quanh, có thể nhìn thấy rõ con đường phía dưới vừa đi qua. Đường đã thưa vắng người qua, không còn tiếng ô tô ầm ầm như trước nữa. Thi thoảng mới lại gặp những chiếc xe máy phóng qua. Xe chúng tôi không vội đi nhanh. Phần vì chưa từng đi đến nơi này, chưa biết đường sá ra sao, phần vì toàn những tay lái xe máy đường phố nên leo dốc cũng nên bò từ từ cho an toàn.

Mùa thu, hai bên đường nở đầy những bụi hoa dại tim tím cùng những bông hoa xuyến chi - loài hoa dại sống và vươn mình mạnh mẽ trên mọi địa hình. Với tôi, loài hoa này xứng đáng là loài hoa có sức sống mãnh liệt nhất. Từ những mảnh đất cằn, đến ven biển, từ những vách đá tai mèo đến những vệ đường đầy cỏ dại, hoa xuyến chi vẫn nở bung mình, dập dờn trong nắng. Con đường cứ vòng núi, vòng đồi.

Gần đến Quản Bạ, bất chợt một cơn mưa nhỏ vội vã ập đến. Cơn mưa bóng mây, chưa kịp mặc vội chiếc áo mưa đã tạnh ráo. Ào ào đến rồi ào ào đi ngay, nắng lại bừng lên trên con đường và một dải cầu vồng lấp lánh bất ngờ hiện ra phía bên kia ruộng lúa vàng óng ả. Không phải một chiếc cầu vồng mà là hai cầu vồng tuyệt đẹp dưới nền trời xanh thẳm. Tim tôi run lên, một cảm giác sung sướng hạnh phúc không diễn tả được bằng lời.

Đuổi bắt tìm chân cầu vồng, chúng tôi vượt xe xuyên qua những cánh đồng lúa vàng ruộm đã đến kỳ gặt hái. Hương lúa thơm quyện trong vị lành lạnh của mưa và không khí thoáng đãng của vùng núi rừng. Lúa ở Hà Giang cao đến ngang thắt lưng, hạt nhỏ và dài.

Từ trên độ cao 1.500m so với mặt nước biển, cổng trời Quản Bạ quanh năm mây phủ là nơi cao nhất để ngắm toàn cảnh Quản Bạ, Cán Tỷ và Bát Đại Sơn từ phía xa. Là cửa ngõ đầu tiên lên cao nguyên đá, một thời gian dài, phía sau Cổng trời này là thế giới của “vùng tự trị người Mèo” gồm các huyện Quản Bạ, Mèo Vạc, Đồng Văn và Yên Minh, nằm tách biệt hẳn với bên ngoài. Từ đây, có thể ngắm nhìn thấy núi đôi nổi tiếng của Quản Bạ, còn được gọi là vú tiên. Mấy anh con trai giơ tay ước lượng “đôi gò bồng đảo” rồi quả quyết gò bên phải to hơn gò bên trái. Trong khi mấy chị em gái thì cười bò lăn…

Yên Minh, thông reo giữa trời

Trời về chiều, không khí lạnh theo con đèo hun hút gió. Vùng núi nhanh tàn nắng và cũng nhanh lạnh. Chỉ cần bạn đi qua bóng râm đã thấy lạnh, nắng chiều tắt là gió lạnh đã tràn về. Chúng tôi dừng sát lại bên đường mặc thêm đồ, đeo găng tay, quàng khăn. Đi đường trường như thế này, một chiếc mũ kín nửa đầu có kính chắn gió là vô cùng cần thiết, bằng không cũng nên là một chiếc mũ bảo hiểm chất lượng rồi chằng bịt nào kính, nào bịt mặt, tránh những gió bụi và nắng. Đấy là tiêu chuẩn nó thế. Nhưng quả thực, dù ra rả nói với lũ bạn nên mua mũ chuẩn để đội, tôi vẫn mãi cái mũ cà tàng đi trên phố, quàng một cái khăn to để có thể kéo lên làm bịt mặt luôn, đeo cái kính to bản nữa là xong. Lần nào đi trong đầu cũng nghĩ, chuyến này chắc là chuyến cuối, mua mũ làm gì rồi lại bỏ không. Cơ mà cái chuyến cuối của tôi mãi vẫn chưa xảy ra.

Trên cả chặng đường gần năm chục cây số đến Yên Minh, thảng gặp một hay hai chiếc xe máy chạy ngược chiều lại. Còn xe đi cùng chiều thì hoàn toàn không. Không có lấy một bóng nhà le lói ánh đèn và thi thoảng lắm mới lại gặp vài anh chàng người Mông say khật khừ, tay cầm đèn pin, khua khoắng chai rượu đi ngược lại. Những người Mông sinh sống ở Hà Giang đều ở tít sâu trên núi. Đôi chân khỏe thoăn thoắt, họ đi bộ mấy tiếng đồng hồ xuống chợ rồi lại mấy tiếng đồng hồ đi bộ về. Có lần tôi còn gặp một anh chàng Mông uống say quắc cần câu, nằm ngủ gối đầu yên bình lên một bãi phân trâu đã khô, tay ôm chặt chai rượu, co quắp bên vệ đường. Nụ cười nở hé trên môi, có lẽ chàng đang mơ một giấc mơ đẹp.

Cách Yên Minh khoảng chục cây số có cả một dải rừng thông vi vút. Trời tối quá nên chẳng ngắm được gì, nhưng cảm nhận về việc đang đi trong một rừng thông bạt ngàn rất rõ ràng. Ùa vào khứu giác của những kẻ lang thang là mùi thơm thoảng của nhựa thông trong gió lạnh và sương đêm. Tiếng gió xàn xạt trên những ngọn thông reo vui không ngừng.

Cứ thế, trong đêm, chúng tôi đi giữa những cánh rừng thông Yên Minh trải dài đến vài chục ki lô mét trên những mảng đồi thấp. Những rừng thông non bao bọc thung lũng yên bình, quanh năm khí hậu mát mẻ. Lần nào đi qua đây, tôi cũng có cảm giác đang ghé thăm một Đà Lạt thứ hai. Chạy trên những con đường ở Yên Minh, đừng vội vàng phóng vít tay ga. Hãy chạy thật chậm, tận hưởng làn không khí thơm mùi thông và làn gió hoang không ngừng rì rào trên những tán cây, ngắm những vạt nắng xiên tuyệt đẹp trải dài khắp con đường.

Tranh thủ đổ đầy bình xăng ở cây xăng lớn trong thị trấn Yên Minh, chúng tôi bỏ lại sau lưng những rừng thông nghiêng mình, tiến sâu hơn nữa vào cao nguyên đá Hà Giang.

Gặp ma trong dinh họ Vương

Thung lũng Sà Phìn nằm gọn giữa những dãy núi đá, người dân ở nơi cao nguyên đá này đã tận dụng đá để xây nhà, đá làm hàng rào, tất tần tật đều là đá. Chúng tôi bước chân vào ngôi nhà có năm sinh 1920, nhà của vua Mèo Vương Chí Sình.

Cảm nhận đầu tiên của tôi về căn nhà là sự lạnh lẽo, nghiêm trang và có phần cách biệt. Nằm giữa thung lũng nhưng lại đặt hoàn toàn trên một gò đất làm căn nhà cao hơn hẳn những nhà khác. Tường bao quanh nhà và bậc thềm cho đến các bức tường đều làm bằng đá. Phía trước ngôi nhà với hai hàng sa mộc cao vút hai bên, nhìn không khác một ngôi mộ khổng lồ là mấy.

Tôi không có cảm giác thân thiện ngôi nhà này. Tôi đi qua hành lang, đi qua ngó vào những căn phòng từng là của bà cả, bà hai, bà ba, phòng tiếp khách, kho, phòng Vương Chí Sình. Giữa buổi trưa nắng chói chang nhưng tất cả các căn phòng nơi đây đều phảng phất vẻ âm u và gây ớn lạnh. Ngay cả đến những khoảng sân ở giữa nhà cũng không có lấy một chút ấm áp. Ánh nắng dường như không đến đây. Căn nhà gần trăm tuổi này, đã có bao nhiêu đời người sống và chết ở đây? Những cái sập đã có bao người ngủ, bao người qua đời, cái sân phía trước đã chứng kiến bao trận đòn roi, bao máu của những kẻ làm mướn, căn phòng nào mịt mùng khói thuốc phiện, căn phòng nào đã chứa những mảnh đời như cô Mỵ, chiếc cột nào đã trói người… Câu chuyện “Vợ chồng A Phủ” lẩn khuất trong đầu tôi. Cảm giác ớn lạnh dọc sống lưng, tôi lướt qua nhanh, chụp ảnh và đi ra nhanh.

Gái Thùy Anh, thì như thể bị “nhập đồng”, theo mỗi bước chân, nó thao thao về căn nhà như kiểu thân thuộc lắm, rằng phòng bà cả là căn phòng lớn nhất và có cửa thông sang căn bếp - nghĩa là người đàn bà ấy giữ lửa cho cả nhà, phòng bà hai là căn phòng bình thường, phòng bà ba, nên căn phòng có tủ và có đường thông sang tất cả các phòng khác trong nhà, hẳn là người vợ trẻ được yêu nhất… Tôi bỗng có cảm giác bóng ai đó vừa lướt qua phía sau, nhanh, lạnh. Có tiếng roi quất và tiếng la hét ở đâu đây. Tiếng lanh canh của những sợi xích, ánh mắt sắc lẻm của ai đang nhìn qua khung cửa sổ, tiếng rên của một kẻ ốm, tiếng xay ngô trong nhà bếp, tiếng thì thầm nhỏ to, tiếng khóc tỉ ti, tiếng nước chảy từ trên mái nhà xuống nền đá, tiếng thở chầm chậm trên sập gụ… Tôi bỗng thấy như phòng bà ba đèn sáng, dường như bà đang hút thuốc phiện, khói cuộn thành những búi trên đầu, căn phòng u u, tiếng đập bồm bộp của người hầu gái đang đấm bóp gan bàn chân… Sao mà tưởng như mình đang trong ngôi nhà Đèn lồng đỏ treo cao u ám và ma mị của Trương Nghệ Mưu vậy!

Những tấm ảnh chụp ở Dinh họ Vương không hiểu sao hỏng khá nhiều, có một tấm ảnh làm chúng tôi rùng mình: ảnh của tôi và Thùy Anh. Lúc đó khi mới bước vào nhà, tôi và gái ngồi ngay hai bậu cửa chìa ra bên cửa lớn. Không nhớ là đùa nhau câu gì, nhưng bức ảnh đó chúng tôi chụp với khuôn mặt nghiêm nghị khác thường, đặc biệt là Thùy Anh mang một thần thái khác hẳn, một dáng vẻ khác hẳn, có gì kì dị, hoàn toàn không còn là cô bé mà chúng tôi quen biết.

Cả đám đều nổi hết gai ốc. Cuối cùng, Hunt đưa ra giải pháp để trấn tĩnh mọi người bằng cách xóa hết những bức ảnh “lạnh” trong máy về dinh họ Vương. Những bức như chụp mộ phần, giếng cổ, lô cốt, ảnh Thùy Anh, ảnh những khuôn mặt trong gia đình Vương Chí Sình…, đem xóa hết, xóa tất. Chuyến ấy, ảnh trong dinh họ Vương chẳng có tấm nào lưu lại.

Sủng Là, mùa đá nở hoa

Tôi bị ấn tượng đặc biệt bởi khung cảnh thung lũng Sủng Là bất ngờ hiện ra sau khúc cua tay áo. Từ trên cao, đã có thể nhìn thấy những hàng sa mộc lực lưỡng vươn mình lên trời cao. Thung lũng đắm mình trong hương thơm của hoa hồng. Những mái nhà trình tường nằm im lìm trong nắng, những hàng rào bằng đá thâm thấp, cây hồng trong vườn đã lúc lỉu quả và củi đã chất đầy nơi góc bếp, sẵn sàng cho một mùa đông giá lạnh sắp tới. Trên gác mái, màu của ngô lẫn trong đám màu đỗ tương được phơi khô. Cô gái dân tộc Mông ngồi dệt vải bên khung cửi, dù tiếng Kinh không nói được nhiều nhưng vẫn sẵn lòng mời bạn bát nước mát cho đỡ cơn khát ban trưa. Lũ trẻ đứa lớn trông đứa bé, đùa chơi nơi bậc thềm, đôi mắt đen lay láy nhìn theo những người khách xa lạ.

Những sắc màu chợ phiên.

Người Mông ở Sủng Là trồng tam giác mạch và hoa cải trên đồi đất cao, trồng ngô và lúa ở vùng đất bằng nơi đáy thung lũng. Cuối thu những thân ngô vùi mình trong những hốc đá đã nhường chỗ cho hoa tam giác mạch. Những bông hoa tim tím hồng hồng mang vẻ đẹp đơn sơ đầy sức sống can trường của thiên nhiên vùng cao nguyên đá. Hoa được trồng trên khắp mảnh đất Hà Giang, từ Sủng Là đến Lũng Cú rồi Đồng Văn.

Xen lẫn với màu tím là màu trắng tinh khôi của những vạt xuyến chi nở suốt hai bên đường từ Yên Minh lên Đồng Văn, Mèo Vạc. Hoa nở trắng trên những sườn núi, nở trên những hốc núi hiểm trở nhất. Từ Sủng Là, tôi trôi từ giấc mơ hoa bồng bềnh này sang giấc mơ hoa bồng bềnh khác.

Tam giác mạch không chỉ mang lại vẻ đẹp cho miền núi đá cộc cằn mà còn có nhiều ý nghĩa cho cuộc sống của đồng bào Mông. Hạt hoa phơi khô, xay nhỏ thành bột để làm bánh - món ăn thường thấy ở chợ phiên nơi đây. Lá tam giác mạch non được dùng như một loại rau xanh, khi luộc lên ăn ngọt và mát. Thân và lá còn là một vị thuốc quý chữa bệnh.

Chợ phiên Sủng Là sáng Chủ nhật hôm nay đón những vị khách từ phương xa tò mò ghé thăm. Sau bộ phim Chuyện của Pao, cái tên Sủng Là được nhắc nhiều mỗi khi có người có ý ghé thăm mảnh đất Hà Giang. Ngôi nhà dùng để quay phim đón nhiều vị khách. Ai cũng muốn ghé qua một lần, để được tận mắt ngắm những hàng rào nở hoa và để được nghe đâu đây tiếng đàn môi sau bờ rào đá huyễn hoặc. Nghe nói con gái Mông đã yêu thì mãnh liệt vô cùng, nếu thích ai thì bỏ nhà bỏ cửa đi theo, mà không thích thì trâu béo, bạc nén cũng chẳng cần.

Không biết sau này, tôi có yêu ai như thế?

Phó Bảng, nơi thời gian ngừng trôi

Chúng tôi rẽ vào Phó Bảng chơi và ngủ lại. Ít người đi Hà Giang rẽ vào Phó Bảng vì đây là điểm cụt đường sát biên giới Trung Quốc và cái cảm giác cheo leo khi nhìn con đường vắt nơi lưng chừng kia, nơi không rõ sẽ có gì chờ ta phía sau những trái núi khiến nhiều người ngại ngần mà bỏ qua. Đường vào Phó Bảng dài vài cây số vắng tanh, chỉ có gió và cây cỏ ràn rạt. Chỉ có nắng nhảy nhót từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác. Chỉ có bóng núi nghiêng theo bóng nắng, khi thì đổ về sườn bên này, lúc lại nghiêng sang phía bên kia. Con đường nhìn từ xa, khi có ánh nắng chiếu thì rạng rỡ, lấp lánh, khi khuất bóng nắng bỗng xám xịt, im lìm và lạnh lẽo vô chừng. Đường càng tiến sâu, thung lũng hiện ra bên dưới rộng lớn càng khiến người đi đường cảm giác mình đang bước vào thế giới không người, không nhà cửa, không cả những cột điện bằng cọc tre còng queo, mắc sợi dây điện mỏng mảnh, cái thứ mà khi chụp ảnh chúng tôi ghét điên ghét đảo vì nó mắc ngang qua tấm ảnh, vẽ một sợi chỉ đen sì trên nền trời, nhưng có lúc đi giữa những con đường mục ải đìu hiu, nó lại là dấu hiệu của sự sống con người, để chúng tôi dựa vào đấy mà thở phào nhẹ nhõm, rằng cuối cùng cũng đã tìm được nơi có người ở.

Phó Bảng cũng hiện ra từ xa xa với một thảm hoa hồng. Chao ôi! Giữa mảnh đất chỉ có đá và đá này, nơi chỉ có những thân ngô còi cọc, những thân sa mộc vững chãi, những cánh hoa dại mỏng manh lại trồng được loài hoa kiêu sa ấy. Hoa hồng được trồng dưới thung lũng, đang chúm chím hé nở. Trên toàn mảnh đất Hà Giang này, chỉ có Phó Bảng và Sủng Là có cánh đồng hoa hồng, đó cũng là nguồn cung cấp hoa hồng cho mọi phiên chợ của mảnh đất này, là nguồn thu nhập ổn định của bà con trong bản.

Phó Bảng nhỏ nhắn và bình yên đến độ vừa bước vào, chúng tôi đã muốn dừng xe, tắt máy và đi bộ. Con đường trục chính đi qua khoảng hai chục ngôi nhà trình tường nâu sẫm màu thời gian có tuổi đời ngót nghét trăm năm. Ở đây, bà con chủ yếu gốc Hoa. Xách theo chiếc máy ảnh, tôi đi lang thang trong bản. Lũ trẻ nghịch chơi dưới hiên nhà, tung tăng đôi bàn chân trần, đôi má hây hây đỏ nứt nẻ vì nắng hanh. Nhà nào cũng lên vài bậc thềm mới đến cửa. Gác chái đều đã chất đầy ngô, thứ ngũ cốc quan trọng. Trong một căn nhà hé mở, một mệ già đang làm bánh ngô, mẹt bánh tròn với những chiếc bánh trắng tròn như những mặt trăng nhỏ. Hôm nay 14 âm, chắc bà làm bánh cúng rằm. Trong ánh sáng tranh tối tranh sáng hắt vừa đủ từ khuôn cửa ấy, bóng dáng gầy nghiêng nghiêng làm nao lòng tôi. Chắc mẹ ở nhà cũng đang thắp hương.

Một cậu bé con chơi trò cưỡi xe trâu, một tay vừa ăn bánh, vừa cầm sợi dây thừng to bản, miệng cười lanh lảnh. Bên hiên hàng xóm, các mệ đang cặm cụi khâu áo, vừa khâu vừa trò chuyện bằng ngôn ngữ mà tôi không hiểu. Thi thoảng, họ lại phá lên cười. Góc kia là cửa hàng tạp hóa nhỏ, bày bán đủ thứ lặt vặt như dầu ăn, nước mắm, bim bim… Mệ bán hàng ngồi ngoài cửa, vết thời gian hằn trên gương mặt chằng chịt nếp nhăn, ngồi trên chiếc nhỏ kê cạnh cửa, tay vuốt ve chú mèo lười đang quanh quẩn, mắt lơ đễnh nhìn về phía xa xa.

Tôi ngồi lại bên bậc thềm căn nhà nơi cuối đường, ngoái lại xa xa. Ở nơi ấy, vẽ trên nền núi biếc là khoảng trời xanh thẳm, nơi những đám mây bảng lảng ôm ấp núi như tấm khăn choàng mỏng. Nếp nhà trình tường im lìm. Cô gái Mông chủ nhà đang hối hả thu gom thóc phơi trên sân. Chiều đang buông mành. Nhịp thời gian dường như ngừng trôi nơi đây.

Làm xế trên đèo chữ M

Đặc sản của Hà Giang là những con đèo hiểm trở. Lần ấy, chúng tôi qua đèo chữ M khi trời đã tối khuya, 10 giờ đêm vẫn còn mò mẫm trên đường. Gã xế của tôi bỗng nhiên tay lái đảo qua đảo lại rồi đâm uỳnh vào vách núi. Ngủ gật! Ối giời ơi! Lên đèo mà ngủ gật có chết không. Hắn định thần một lúc, bảo vẫn đi được. Nhưng chưa tới mấy chục mét đã lại lảo đảo, cho dù tôi ngồi đằng sau cố tán chuyện líu lo. Cả nhóm không thể dừng lại để chờ hắn ngủ được, tôi buộc phải lên làm xế lái thay. Vừa giữ tay lái vừa gồng người làm điểm tựa cho tên xế to xác đang ngủ gà gật đằng sau, vừa căng mắt nhìn đường, chẳng biết đâu là chữ M, chỉ thấy đường vô vàn những đá sỏi lổn nhổn và phía vực đen thăm thẳm. Điên hết cả tiết vì cái tên xế có một bộ máy sinh học làm việc đúng giờ đúng giấc đến kỳ quặc. Hắn dậy là phải ăn sáng, trưa là kiểu gì cũng phải chợp mắt 15, 20 phút và tối thì từ sau 8 giờ là gà gật. Cho dù đi chơi, đi nhậu hay ở nhà cũng đúng giờ đấy là mắt díp lại. Tôi với Mít gọi hắn là Ngài Mơ vì lúc nào cũng mơ mơ màng màng ngủ. Hai đứa còn hỏi nhau không hiểu gã này lúc lấy vợ thì làm sao, liệu có đi ngủ sớm như thế không, đến lúc vợ gọi “trả bài” thì làm thế nào.

Tôi cứng hết cả tay lái, chúi nhủi cả người về phía trước, mông chỉ dính vào yên xe được nửa gang tay. Xe tôi đi giữa, chậm chạp bò qua con dốc đứng, các xe khác đi so le để chiếu đèn và để phòng khi tôi không trụ được là nhảy xuống đỡ, không thì cả hai đứa đều lăn quay ra đường mất. Tốc độ cả nhóm đi cũng chậm hẳn. Đường tối om om, chỉ có ánh đèn ba chiếc xe lầm lũi quét qua quét lại. Thi thoảng tôi lại phải xốc vai để cái thân bồ tượng đằng sau không tuột mà rơi ra khỏi xe, nhưng cú xốc chỉ đủ đẩy cái đầu oặt một bên ấy nhích lên một chút rồi lại tuột dần xuống. Tôi rủa thầm trong lòng. Đường đã xấu đã tối thì chớ, lại còn phải bênh cục nợ này đằng sau. Chỉ mong sao nhanh nhanh chóng chóng đến được Mèo Vạc mà đi mãi vẫn không thấy tới. Đường dốc trượt, xe tôi bò chậm chạp, đi số hai mà lầm lũi xuống núi.

Đèo chữ M và kỷ niệm “đau thương” của tôi.

Những đoạn cua đèo khổ sở, Hunt bảo tôi hay chuyển tên ngủ gật sang xe hắn. Nhưng hai thằng to con ngồi trên xe đó cũng không xong, lại còn đồ buộc đằng sau xe nữa, không vừa chỗ. Tôi nghiến răng bảo thôi, sắp đến nơi rồi, cố nốt!

Rồi thì ánh sáng cũng hiện ra nơi cuối con đường. Thấy đèn tên ngồi sau bèn tỉnh ngủ, đòi đèo nốt. Lộn hết cả ruột. Chỗ này đường ngon tôi cần quái gì!

Tôi trở lại con đèo vào một ngày đẹp trời, đứng trên đỉnh nhìn toàn quang cảnh con đèo hình chữ M vắt vẻo giữa những rặng núi xám và mây bảng lảng, hú hồn nhớ lại chuyến đi đêm hôm nào.

Những mảnh vụn rực rỡ

Khi chọn một cung đường nào đó, một điểm đến nào đó, rất nhiều khi không phải vì ở nơi “có gì”, chẳng hạn một kỳ quan thiên nhiên hay một di tích nhân tạo độc đáo, mà chỉ vì những mảnh vụn li ti rực rỡ bất ngờ trên đường mà thôi. Cả những chuyện không đâu vào đâu, cả những thứ mệt mỏi nhọc nhằn, đến một ngày nào đó cũng trở thành lung linh trong ký ức.

Đom đóm xập xòe đêm Na Hang

Chỉ còn lại hai chiếc xe trên đường từ Tuyên Quang về Na Hang. Chúng tôi không muốn đi nhanh vì cũng chỉ còn quãng ba chục cây số là đến nơi. Phảng phất đâu đây hương thơm ngai ngái của cây cỏ và ánh trăng như người bạn đồng hành chu đáo chiếu sáng con đường trước mặt. Ánh sáng duy nhất lúc này là ánh đèn xe của chúng tôi và trăng.

Bất chợt lập lòe một chú đom đóm bay lượn đầu mũi xe phía trước giống như người dẫn đường. Rồi hai, ba, bốn, mười, rồi hàng trăm và hàng nghìn con đom đóm lượn khắp bầu trời như những vì sao. Đom đóm lập lòe sau những bụi cây, dưới những bãi cỏ rậm rạp, trên những tán lá cao cao. Chúng tôi bất chợt đi giữa một dải ngân hà lấp lánh.

Tấp xe vào sát lề đường, tắt máy. Dàn hợp xướng với những vũ công lấp lánh đang biểu diễn quanh chúng tôi, nô đùa, đuổi bắt. Đom đóm bay lượn vòng quanh, đáp lên gương xe, đáp trên cổ, trên vai. Trăng ý tứ nép mình sau đám mây mỏng manh như để buổi biểu diễn thêm phần lộng lẫy. Chưa bao giờ tôi được chứng kiến một cảnh tượng tuyệt mỹ đến như vậy.

Chúng tôi rời khỏi vũ đài lấp lánh khi đã quá khuya. Những diễn viên đom đóm tiếp tục trình diễn điệu múa của mình và làm bạn với đoàn khán giả may mắn thêm vài cây số nữa.

Giáp mặt tử thần

Chúng tôi đến Chế Cu Nha (Yên Bái) thì rẽ lối, trèo qua đồi, vượt trường học để vào một nơi mà từ đây thấy được toàn cảnh những thửa ruộng tuyệt đẹp, không phải tranh giành chỗ đứng chụp ảnh với đám người đông đúc ngoài kia. Trải bạt, lôi đống đồ ăn ra và ngồi ngắm đất, ngắm trời ngắm lúa. Trước mắt chúng tôi, đong đưa những chùm hoa màu cam rất đẹp. Một chú bọ ngựa đang lấp ló sau bụi hoa khiến tôi chú ý, tôi lôi ngay máy ảnh ra “bắn”. Những đóa hoa màu cam rung rinh đẹp mắt, tiện tay tôi quơ lấy một bó, định sẽ buộc sau đuôi xe đi cho đẹp, lát về khách sạn cắm cốc. Cặp đôi tình nhân đi cùng tôi thấy hoa đẹp, cầm luôn để chụp ảnh, bảo làm tiền đề cho ảnh cưới.

Chúng tôi lượn ra Mù Cang Chải, ôm theo bó “hoa cưới” thiên nhiên. Ra đến đầu phố, dừng chụp ảnh thì gặp ngay hai cậu Mông đi gặt lúa. Vì nhìn thấy bó hoa, bằng cái giọng ngọng nghịu tiếng Kinh, một cậu hỏi luôn: “Người Kinh mang lá ngón đi đâu đó?” Lá ngón! Cha mẹ ơi, mấy đứa rụng rời, vứt vội bó hoa xuống cỏ. “Lá ngón ăn chết người đó, thằng Kinh không biết à?” Thằng Mông vừa nói vừa làm động tác ý chừng vô cùng nguy hiểm đấy. Tôi lôi ngay nước uống ra rửa tay, đầu thầm tua lại xem có lúc nào mình hít hà đám hoa hay cho tay vào mồm chưa.

Hoa lá ngón, đẹp và “độc”!

Ngủ giữa bầu trời ngàn sao trên đảo Cô Tô

Gió thổi lồng lộng trên cầu cảng và một bầu trời khổng lồ với hàng ngàn vì sao không đếm nổi nhấp nháy trên cao. Đẹp! Đẹp thật! Cảnh tượng lộng lẫy như trong mơ!

Tiếng sóng vỗ nhẹ thân bờ, tiếng gió thổi, hương vị biển và cả bầu trời sao nhấp nháy mắt cười. Trên cầu cảng không có muỗi, mát mẻ và có khá nhiều người dân đang ngủ. Chúng tôi quyết định ngủ lại như những người dân đảo, nghĩa là sẽ màn trời chiếu đất theo đúng nghĩa của nó.

Bốn đứa nằm trò chuyện nho nhỏ và ngắm sao băng. Tôi thấy được ba ngôi sao băng, không biết điều mơ ước của tôi có thành hiện thực như người ta nói hay không nhỉ? Và khi nằm đầu ngẩng lên nhìn thiên nhiên tuyệt đẹp trên đầu, tôi mong sao, khoảnh khắc này sẽ kéo dài mãi mãi.

Giấc ngủ dịu dàng bao bọc lấy tôi, gió ru tôi nhẹ nhàng, sóng ca hát kể chuyện và bầu trời đầy sao đưa tôi vào giấc mơ ngọt ngào. Tôi ngủ ngon lành như một đứa trẻ.

Mộc Châu, chốn bình yên sau cơn dông

Mộc Châu lúc nào cũng lạnh hơn những nơi khác. Vượt qua con đèo Thung Khe để sang đất Sơn La, cái lạnh đã bủa vây tự lúc nào. Trời cứ xanh ngăn ngắt, nắng cứ rải vàng như mật và con đường vòng vèo vượt lên những dải đất nở hoa.

Ở đó hoa cải nở trắng cả sườn đồi, hương ngai ngái và tiếng ong bay vo ve không ngừng, những cổng chào nở đầy hoa dã quỳ vàng cam rực rỡ, vươn mình trong nắng ấm. Ở đó, những vườn hoa mận nở trắng trời, tiếng lũ trẻ nô đùa ầm ĩ dưới những cây mận mốc thếch, rong rêu.

Mênh mông đồi chè Mộc Châu.

Ở đó, những đồi chè ôm vòng vèo cả mảnh đất cao nguyên, những con đường đất đỏ dốc ngược hun hút, một màu xanh mơn mởn đã rạng ngời trên khắp những đồi chè cao thấp và hương chè thơm ngào ngạt khắp cao nguyên. Ở đó, sau những cua tay áo vòng vèo chạy từ đồi này sang thung kia, cảnh quan cứ luân chuyển liên tục, mỗi khúc quanh lại một vẻ đẹp khác nhau. Đôi khi, tôi lang thang vô định trên những cánh đồng nở đầy hoa cỏ dại, tìm bắt những khoảnh khắc chợt đến của trời đất, của thiên nhiên.

Sau những vội vã của cuộc sống hằng ngày, tôi luôn mơ ước được dừng chân nơi này mỗi chiều, lắng nghe tiếng chiều tàn dịu dàng, tiếng đêm bước vào thung lũng, một ngày dần qua…

Tây Nguyên mùa cao su đổ lá

Cuối tháng Mười Hai, những mảng màu đất đỏ quyện sau những bánh xe lăn và màu nắng nhảy nhót trên những tán cây cao su đã chuyển sang màu vàng và đỏ rực rỡ.

Trời đất vẫn xanh thăm thẳm, nắng vàng rót mật, nhưng cánh rừng cao su đầu tiên lướt qua khiến tôi không khỏi ngỡ ngàng và nhanh chóng tấp vội vào lề. Vẫn là những hàng cây hun hút, thẳng tắp nhưng màu xanh của lá đã nhường chỗ cho sắc vàng xen lẫn đỏ. Một rừng cao su đang trong mùa chuyển lá tuyệt đẹp khiến lòng xao động ngổn ngang.

Mùa cao su không cho mủ, không có những vết cứa mới trên thân cây, không những dòng mủ trắng nóng hổi chạy quanh thân. Chiếc bát đựng mủ nằm im với những dòng chảy cô đặc màu nâu quánh. Cao su trút lá, rũ những mệt nhọc của mình một lần cuối trong năm, đốt nốt những tàn dư của mình thành màu vàng màu đỏ rực rỡ trên cành, trước khi rời mình xuống đất mẹ. Những tàn dư cuối cùng ấy tạo nên bức tranh tuyệt mỹ cho mảnh đất Tây Nguyên khô cằn. Cây cao su với sức sống mãnh liệt, đến khi trút lá lìa cành cũng khiến người qua đường phải sững sờ vì cảnh sắc mà nó đem lại.

Tôi đi bộ theo chiếc xe máy đang lăn bánh phía trước, nghe tiếng lạo xạo của lá vàng rơi dưới mỗi bước chân..

Tắm tiên suối nước nóng Tú Lệ

Hơn 9 giờ tối, cả nhóm bốn đứa mới đi bộ ra đến suối. Nằm giữa cánh đồng lúa xanh và những bụi tre la đà, khu vực tắm suối khá kín đáo khi cách xa đường nhưng lại lộ mình giữa thiên nhiên. Giờ này chẳng còn ai đi tắm nữa vì các chị các mế đã tắm chiều cả rồi. Suối được chia khoang, nam tắm một nơi, nữ tắm một nơi riêng biệt.

Hai thằng con trai mình trần trầm mình xuống dòng suối trước, tế nhị quay đi để hai gái phía sau chuẩn bị đi xuống. Tôi với HNP đã định bỏ đồ thì từ đâu một anh chàng dân tộc xộc tới, chẳng nói chẳng rằng cởi phăng hết đồ trên người và lao xuống suối. Cha mẹ ơi, dưới ánh trăng ngần lấp lánh, hai đứa chỉ kịp “Ơ!” một tiếng rồi cúi đầu mím môi cười rúc rích với nhau. Hai tay con trai thấy mãi chưa động tĩnh, quay lại, phát hiện ra “có biến”. Khoảng mười phút sau, chàng dân tộc mò lên, tôi với gái mới xuống tắm được.

Dòng nước ấm áp bao bọc lấy thân thể mỏi rã rời. Ánh trăng sáng tỏ lung linh. Nước róc rách chảy, bùn dưới chân mềm mềm. Bốn đứa đứng đấu lưng vào với nhau, nói chuyện linh tinh rồi cười như điên như khùng vì anh chàng dân tộc “hồn nhiên” ban nãy. Trải qua mấy ngày chạy xe, khám phá vô số những điều thú vị, hôm nay được đắm mình trong dòng suối ấm áp này, giữa thiên nhiên tươi đẹp, không thể tuyệt vời hơn được nữa.

Tắm mát rồi về ăn gà đồi với xôi nếp mới, đời chỉ cần có thế này mà thôi!

Những đêm vượt đèo Ô Quy Hồ

Là dân đi bụi nên tôi có nhiều cơ hội chạy đi chạy lại qua rất nhiều con đèo ở cả các vùng Tây và Đông Bắc. Dùng từ “chạy đi chạy lại” vì đúng là chạy nhiều lần chứ không phải một lần. Tỉ dụ như đèo Thung Khe hay đèo Khau Phạ, đèo Ô Quy Hồ đều chạy qua không dưới mười lần vì lần nào đi các điểm cũng đều phải vượt qua những nơi này. Đứng trên đèo Mã Pì Lèng ngắm sông Nho Quế, rồi xuống tận sông Nho Quế đến năm lần. Các đèo Cả, đèo Ngoạn Mục, đèo Hải Vân, đèo Violak miền Trung đều đã lướt cả và cảm giác phủ phê vô cùng. Xuân hạ thu đông, sáng trưa chiều tối, mưa nắng, làm ôm làm xế trên đèo đều đã nếm đủ cả. Mỗi lần đi lại mang một cảm xúc khác nhau.

Tôi nhớ những đêm vượt đèo Ô Quy Hồ, con đèo hùng vĩ bậc nhất ở miền Bắc với chiều dài gần 50km nối liền hai tỉnh Lào Cai và Lai Châu, nằm trên độ cao 2.000m, uốn lượn quanh co qua những vách núi cao ngút trời và vực sâu thăm thẳm. Cái tên Ô Quy Hồ gắn liền với truyền thuyết về thác Tình Yêu - là nơi gặp gỡ của một nàng tiên trời và chàng tiều phu tên Ô Quy Hồ. Vì không được sự đồng ý của nhà Trời mà đôi trai gái này không thể đến được với nhau. Quá nhớ thương người yêu, nàng tiên trời đã hóa thành loài chim lông vàng bay quanh đỉnh núi kêu ba tiếng Ô Quy Hồ da diết khôn nguôi.

Tôi nhớ Ô Quy Hồ một đêm liêu trai, tiếng gió hút từ những khe núi cùng ánh trăng bàng bạc cheo leo, hắt bóng núi sừng sững trên nền trời xám. Trời mưa lâm thâm, không khí lạnh buốt, xe đi mãi không thấy đích đến, bóng xe hắt lên núi tựa những gã khổng lồ đen đúa. Tôi nhớ Ô Quy Hồ một đêm trăng sáng, bóng lau như những cánh tay vẫy trong gió, sởn gai ốc vì mụ Black già nói “Nhìn mấy cái cột mốc sơn trắng giống bia mộ quá”. Đi bao năm bao tháng mà trí tưởng tượng của tôi chưa bao giờ xa xôi đến thế. Những lần đi đêm qua Ô Quy Hồ, tôi thường tào lao với xế đằng trước thật nhiều cho bớt lạnh, để quãng đường ngắn hơn, để cảm giác rùng rợn bớt đi phần nào.

Tháng tư trắng trời hoa trẩu

Tôi đã xách xe cùng chúng bạn đi qua nhiều mùa hoa mà chẳng bao giờ để ý cho đến một ngày, bất chợt giữa con đường mù mịt khói bụi của cánh rừng già nơi vùng đất Yên Bái, bắt gặp một cây hoa trẩu nở trắng phía khúc cua tay áo, tựa như một đóa hoa trắng muốt khổng lồ đứng chờ được tặng cho người về đích. Thế là thay vì đi tiếp, đoàn lữ khách phương xa dừng hết lại, để được ngắm gần hơn loài hoa thanh tao của núi rừng ấy. Giữa mùa hoa đào hoa mận đã rụng cánh đậu quả, hoa trẩu tựa như loài hoa kế tiếp của núi rừng báo xuân qua hè tới. Cũng từ ấy, mùa hoa trẩu trở thành mùa hoa gây thương nhớ cho những kẻ lãng du.

Hoa trẩu nở khắp mọi ngả đường vùng núi rừng Tây Bắc, mạnh mẽ và cứng cỏi dưới cơn mưa rào đầu hạ. Những bông hoa năm cánh trắng phớt hồng nở thành chùm đẹp mắt, sắc nhẹ nhàng mà hương cũng nhẹ nhàng. Hoa trẩu nở bên hiên nhà, nở dọc trên những con đường bụi bặm, ngay cả những nơi xa xôi nhất cũng thấy những cây trẩu nở hoa. Hoa trẩu mang vẻ đẹp thuần khiết mà cứng cỏi, những cánh hoa rơi rụng đầy dưới gốc dù qua ngày vẫn không héo, vẫn tươi nguyên một nụ cười hoa.

Bà con dân tộc vùng cao đã quen với hoa trẩu, chẳng ai biết tên hoa là gì, có từ lúc nào, họ gọi nó là hoa dại của núi rừng. Còn những kẻ lữ khách lãng mạn, đến mùa hoa chạy dọc ngang Tây Bắc xa xôi, thế nào cũng ngắt một cành hoa trẩu xinh xinh nho nhỏ, cài lên cái đuôi xe cà tàng, trên chiếc ba lô con cóc nhuốm bụi, mà mang những nụ cười hoa đi khắp các con đường.

Xe máy xe máy

Xe máy là phương tiện dân đi bụi sử dụng nhiều nhất khi đi phượt. Tôi đã chạy Đông Bắc, Tây Bắc, dọc ven biển miền Trung, xuyên Việt từ Hà Nội vào tận mũi Cà Mau hay ngược lại, vòng vèo khắp vùng Nam bộ rồi chạy qua cả Lào, Campuchia, Thái Lan…, tất tật, đều bằng xe máy.

Chọn xe máy, vì nó là phương tiện đi lại hằng ngày thông dụng nhất của tất cả người Việt. Ai cũng có xe máy, ai cũng biết đi xe máy. Xe máy tiện dụng và năng động. Mang chiếc xe máy từ phố lên rừng xuống biển và chạy vòng vèo khắp núi non, bạn đã trở thành dân phượt rồi đấy.

Vì xe máy ai cũng có nên sắp xếp lịch để đi cũng dễ dàng, ai cũng có thể chạy xe được, đi xa hay gần tùy thuộc vào khả năng và mong muốn của người chạy xe.

Vì đi xe máy rất chủ động, không bị phụ thuộc vào giờ giấc, điểm nghỉ như những phương tiện khác. Thích là nhích đi luôn. Bạn có thể chạy đường trường, tạt té, vui đâu nghỉ đấy, muốn ngủ đâu dừng đấy, rẽ ngang rẽ dọc đâu cũng xong, lên núi hay xuống biển đều có thể đến được những nơi mà ô tô chịu chết.

Vì đi xe máy vô cùng tiết kiệm chi phí. Chỉ việc đổ xăng là đi. Các công tác sửa chữa đơn giản, chi phí thấp hơn nhiều so với dùng các phương tiện khác.

Cuối cùng, đi xe máy là cách tốt nhất để ùa mình vào thiên nhiên, cảm giác mà đi ô tô không bao giờ có được. Những làn gió trong trẻo thẫm hương lúa, hương cỏ cây ùa về mát lạnh. Những cơn phiêu bồng khi xe đi trong mây. Những đêm trăng soi ánh sáng mỏng manh bàng bạc xuống vạn vật. Đi xe máy giống như được lướt trên đôi cánh của chính mình, vô cùng tự do và phiêu lãng.

Xe máy chạy phượt phải là xe số, không phải xe ga của mấy chị phụ nữ đâu nhé! Đa phần dân phượt chạy xe Honda, xe Yamaha, dần dần mới có cào cào, xe phân khối lớn. Các nhóm thường chạy cùng một chủng xe khi đi đường, vì cào cào tốc độ cao không thể chờ xe Wave và ngược lại. Tùy thuộc vào xe mà cung đường cũng được chọn theo. Các nhóm chạy cào cào thường tìm đến các cung đường khủng để chạy, một mình một xe, không có ôm phiền phức phía sau. Nhưng xe thường được dùng nhiều nhất trong các chuyến đi là Wave, là Dream “chiến” vì xe dễ sử dụng, ai cũng đi được, ít tốn xăng, chẳng may hỏng cũng dễ sửa chữa, đồ thay thế dễ kiếm, chỉ một hiệu sửa xe bé tẹo trong một thị trấn bé tí cũng “xử” được. Loại xe này chạy đâu cũng được, đường nào cũng chơi, đèo nào cũng xong đường xấu cũng không ngại, qua suối dễ bê, khi cần ròng dây kéo cũng không quá nặng. Chấm điểm 9/10.

Chạy xe máy đường trường, tưởng dễ mà khó không tưởng. Đi trong thành phố thì ai cũng đi được. Tốc độ chậm, vài mét đã lại có ngay cái đèn xanh đèn đỏ, làn đường rõ ràng, hai bên nào nhà cửa, hàng hóa… Ngán mỗi cái tắc đường. Chạy xe đường trường thì khác. Tốc độ khác, cảnh quan khác và những tình huống phải xử lý khác. Trên chặng đường dài vài trăm ki lô mét, yếu tố quan trọng là tay lái vững và cái đầu tỉnh táo. Chỉ một sơ suất nhỏ có thể dẫn đến tai nạn chết người. Chỉ một tốc độ không làm chủ sẽ dẫn đến những va chạm khủng khiếp. Chỉ một giây lơ là, cả xe và người có thể đo đường lao thẳng xuống vực sâu, hay nằm trong gầm một con xe tải nào đó. Chưa kể, xe đường trường không đi trên đường bằng mà đi leo đèo, thả dốc, đi trên đủ mọi địa hình. Những kỹ năng đi phố đến đây là hết tác dụng, bắt đầu vào những kỹ năng khác mà trường học lái xe không dạy. Leo đèo ra sao, đổ đèo thế nào, thắng làm sao để xe không bị đơ phanh khi chạy mấy tiếng chỉ đèo và dốc, cách nhau một tầm xe là như thế nào, khi dừng lại cũng để đèn xi nhan ra sao? Tốc độ bao nhiêu? Lách xe tải thế nào? Một tỉ thứ phải tự học khi chạy đường trường.

Làm xế thì vậy, nhưng ngồi trên yên sau một chiếc xe máy suốt chặng đường dài cả ngàn cây số, ròng rã vài ngày không phải là một chuyện đơn giản với bất kỳ cô gái nào. Sức khỏe, độ dẻo dai và niềm đam mê sẽ giúp các cô gái có thể đi theo xế trên con đường chinh chiến. Tuy nhiên, để thành ôm của một chuyến đi, các quý cô cần thêm nhiều yếu tố như ngồi ăn ý với xế, ngồi chắc, xế ngả thì mình ngả… Tâm lý vững vàng, đừng có hễ sợ thì hét lên, hay là ngồi sau chỉ trỏ phải đi thế này thế kia thì xế nó quăng luôn xuống đường, hoặc chí ít nó lạng xe cho chân quét cứt trâu. Thêm nữa, khi xế mệt cũng cần chạy thay để đảm bảo lịch trình, chứ không thì chỉ có “màn trời chiếu đất” hoặc đói móp bụng.

Xe chạy hằng ngày của tôi là một con Future II của Honda. Cũng giống như bất kỳ ai sống trong thành phố, chiếc xe chở tôi đi làm, đi chơi, trà chanh mỗi tối và thi thoảng là những đêm lang thang. Có đôi khi cô bạn thân điệu đà váy vóc tham vấn rằng sao cậu không mua một chiếc xe ga, Spacy, Lead hay đơn giản là một con Attila giá vừa phải, để có một cái cốp thật rộng, có thể nhét được ti tỉ những thứ đồ linh tinh lặt vặt hết sức con gái và quan trọng hơn, để chiếc váy mặc khi bước lên không bị vướng víu và duyên dáng trên những con đường đông người qua lại. Nhưng con Future với đủ vết xước chằng chịt trên khắp thân mình vẫn là lựa chọn tối ưu của một gái phượt như tôi. Chiếc xe chỉ có một chiếc cốp nhỏ xíu dưới yên, nhưng trong chiếc cốp ấy, là cả một thế giới bao la bát ngát của một kẻ chuyên hứng lên là chạy, không thiếu món gì. Cái cốp mà các bà các chị chắc chỉ để được cái áo mưa ấy là hành lý đủ cho 2 ngày 1 đêm đi đường: 1 áo khoác mỏng, áo phông, quần lửng, đồ lót, 1 gói dầu gội, 1 bàn chải, mũ, áo mưa, 1 săm xe lốp sau, 1 cái bugi mới và 1 con cá nhỏ đựng đầy tiền xu, đâu chừng 300 nghìn. Thời đó những đồng xu vẫn còn giá trị và con cá nhỏ ấy đã nhiều lần giúp tôi có đầy bình xăng những lúc chẳng may quên mang theo ví tiền.

Xe tôi đã chạy được vài cung, vì một lý do lãng xẹt: xế không có xe nên phải dùng xe của ôm. Trong giới đi bụi, việc lấy xe của ôm có nhưng không nhiều. Có vẻ như các cô gái đều đi xe ga và đều không muốn mang xe của mình chạy trên những con đường dài mướt mải, để khi về lại phải mang đi sửa chữa, nên đôi khi việc tìm xe nghiễm nhiên trở thành chuyện của xế. Xế muốn tìm xe đâu thì tìm, miễn là có xe vào ngày đi. Tôi là số ít trong các ôm sẵn sàng vác xe nhà chạy đường trường. Có xe đi là tốt rồi, xe nào chẳng được.

Ngồi sau xế ngắm cảnh không đã nên thỉnh thoảng đổi cảnh lên làm xế. Đằng trước là con đường tuyệt đẹp, phía sau có xế chỉ dẫn, tôi tập tành ôm cua, đổ đèo, lên số, về số, xi nhan, vượt xe, nhả ga, tránh chướng ngại vật… Những kỹ năng mà đôi khi ngồi sau, tôi chẳng bao giờ để ý tới. Giờ mới thấy tác dụng của chiếc gương bên phải khi chạy đường trường, cái gương mà tôi biết 100% chị em phụ nữ đều dùng để soi dung nhan của mình khi đi trên phố. Ngồi đằng trước trên con đường dài, tôi thỏa thích ngắm nhìn vạn vật phía trước mà không bị che khuất tầm nhìn, nếm trải cảm giác “phiêu” đầy mê hoặc. Nhưng ngồi đằng trước cũng có nghĩa phải chủ động và nhanh nhạy xử lý mọi tình huống có thể bất chợt xảy ra.

Cứ thế, một hai chuyến đầu, tôi chỉ chạy vài cây số với vị trí xế. Một vài chuyến sau, tôi tự tin chạy dài hơi hơn. Các xế thấy tay lái tôi cũng vững, thi thoảng lại nhờ chạy giúp một đoạn. Đôi khi, gặp phải sự cố không may với một xế nào đó trên đường, tôi sẽ chuyển thành xế thế thân. Làm một ôm chạy được xe có lợi nhiều hơn, vì bạn có thể giúp người đồng hành. Tôi trở thành một nửa xế, sẵn sàng chạy xe khi cần, dĩ nhiên là chỉ với những đoạn đường không quá khó và với một chiếc xe máy nữ.

Thi thoảng tôi tự làm xế, một cô bạn nào đó cũng máu chiến ngồi sau làm ôm. Tôi xế, đương nhiên sẽ chọn vài cung chạy đơn giản kiểu như Mộc Châu, Mai Châu, Lạng Sơn hay Tuyên Quang, nhưng đôi khi cũng tự thử thách bằng Mường Khương, Pù Luông, Hạ Long, Cao Bằng, Mù Cang Chải, Tây Nguyên, hoặc chạy một loạt các tháp Chăm miền Trung… Tôi biết có không ít xế nữ chạy đường trường rất tốt, như Vân Lương (nghe nói thế mà chưa từng chạy chung với nàng bao giờ), hay Phởn Phơ (đã kinh qua vụ chạy Phìn Hồ với nàng ấy).

Còn cào cào thì tôi chịu chết, tôi chịu không thể xoay xở được với đám nhông xích, thụt thò cùng sức nặng trăm cân của nó, chỉ ngậm ngùi ngồi sau mơ ước có cặp chân dài. Cào cào là một loại chiến mã nữa mà dân phượt yêu thích. Con xe cao cao, khung mình hoành tráng cùng tiếng ống bô nổ đanh chát chúa dành cho những kẻ mê tốc độ và có tiền (một chút). Một con cào cào cũ giá khoảng 20 triệu VND trong khi nếu sắm một chú mới toanh cùng đôi lốp hàng khủng có thể chạy trên mọi địa hình thì giá không dưới 3.000 USD. Sở hữu một chiếc cào cào cũng có nghĩa là bạn đang sở hữu một gia tài kha khá cho thú vui của mình. Vài năm trước, một con cào cào chạy trên đường phố là hàng quý hiếm ít gặp, khiến vô số kẻ đi trên đường phải ngoái nhìn ghen tị và trầm trồ, thì nay cào cào đã phổ biến hơn. Vì những ưu thế riêng, những chiếc cào cào hầm hố đã tiến bước chinh phạt các cung đường, phát huy lợi thế của một dòng xe cơ động, xông xáo, dũng mãnh trên mọi địa hình. Nhưng không mua được thì có thể thuê. Dân phượt nằm lòng những chỗ cho thuê cào cào như là Vietnam Motorbike Rides chẳng hạn. Dĩ nhiên, cào cào hùng dũng chỉ nên đi với cào cào hùng dũng khác. Những tay chạy loại xe này tìm đến với nhau, cùng nhau hăm hở trên các con đường, cho xe khác đằng sau hít khói. Tôi biết có hẳn một đội phượt chuyên chạy cào cào mang tên Dirtbike, đã sinh nhật lần thứ tư. Thỉnh thoảng nhìn cào cào, tôi lại ước mình là đàn ông.

Cào cào chỉ thích ứng cho một người nên các tay xế cũng thường xuyên chạy một người một ngựa. Nhưng các xế đi cào cào một mình mãi cũng buồn, chẳng nhẽ cứ hai xe hai xế, đuổi bắt nhau suốt cả chặng đường dài. Thế là thi thoảng, lúc hứng thú hay vui vẻ, các xế tuyển thêm ôm cho chuyến hành trình. Ôm có thể là cô bé người yêu xinh xắn. Có thể là một người bạn trong giới đi lại đã quen thân hay là một người nào đó hoàn toàn xa lạ. Vì thế, mới có tôi ngồi đây, sau tay lái một xế đi cào cào.

Nói thật là có tí hãnh diện khi ngồi trên con cào cào hung hãn, gào rú ầm ĩ trên đường để vô khối cặp mắt nhìn theo, ghen tị và ngưỡng mộ. Nhưng trèo lên cào cào phải tốn mất hai nhịp động tác, một nhịp nhún và một nhịp xoạc chân, vậy mới an tọa. Ngồi trên xe, thấy chông chênh. Chỗ ngồi phía sau bé xinh xinh, khiến tôi có cảm giác sắp rơi ra ngoài. Bám xế, tôi ngồi cho thật vững. Hai chân đặt chắc trên hai chiếc gá để chân tí hon. Giờ tôi mới để ý vị trí đặt chân vô cùng thanh cảnh của chiếc cào cào. Hóa ra to xác là thế, mà các đèn xe trước xe sau, để chân trước chân sau của con cào cào đều nho nhỏ, đáng yêu. Xe cua qua đèo, tôi bám xe cua theo. Phải ngồi cho chắc để không làm xế phía trước bị lạng tay lái. Xanh mắt vì thấy mình quá cao so với mặt đường, chẳng thể nhảy phóc ra ngoài được. Thả lỏng nào! Xe dũng mãnh chồm qua ổ voi, ổ gà. Xe phóng qua suối cạn, tôi giơ cao chân vẫn ướt hết từ đầu gối xuống. Đường lầy, tôi xuống lội bộ, xe nặng đẩy một mình không nổi, phải nhờ thêm ôm khác giúp giùm. Ôi, cào cào! Xế ngồi trước thì tuyệt, còn mình ngồi sau vất vả lắm thay. Thi thoảng xế thả tay ga, con đường lướt trôi, cảnh vật cứ thế chạy theo, dịu dàng. Ngồi sau xe cào cào, đúng là một cảm giác mạnh đầy hấp dẫn.

Cào cào dũng mãnh.

Phượt phượt phượt

Tôi viết bài này để trả lời cho nhiều hoài nghi thắc mắc hoặc là định kiến có trong xã hội về chuyện đi bụi và những người đi bụi. Dù bạn là ai, bạn làm nghề gì, bạn giàu hay nghèo, bạn đi lâu dài bay chỉ đi đôi ba chuyến, hãy là một người đi phượt văn minh.

Phượt để làm gì?

Lấp đầy bản thân bằng thiên nhiên, bằng những cảm xúc và trải nghiệm mới mẻ.

Phượt thủ là ai?

Phượt là những kẻ lông nhông trên những con xe đã đổ đầy bình xăng, chạy từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác, khám phá những mảnh đất mà ít người lui tới hay tìm đến những địa danh lâu nay chỉ biết đến cái tên trên bản đồ hay trong những phóng sự tài liệu. Và như tôi đã nói lúc đầu, về sau tất cả những ai đi bộ, đi xe đạp, đi ô tô theo kiểu tự do đến những miền đất lạ cũng gọi là phượt hết.

Đi để hành xác?

Nếu như người ta đau khổ vì việc phải nhịn đói nhịn khát, phát điên vì ba ngày không được tắm, ói mửa trước một món thức ăn lạ thì đối với những kẻ ấy, đi phượt đúng là hành xác thật. Nhưng đối với những người chịu được khổ, thích nghi được mọi hoàn cảnh, sẵn sàng đón nhận những tình huống bất ngờ của hành trình với một thái độ bình thản thì không thể gọi là hành xác được. Và họ sẽ hân hoan đón nhận phần thưởng là cảnh sắc không giống bất cứ nơi đâu, là những mảnh cuộc sống chưa ai biết đến.

Đi để chết?

Không ai muốn chết khi ngoài kia những miền đất mới vẫn đang vẫy gọi những bước chân háo hức. Chúng tôi khi đi đều xác định an toàn trở về nhà, mặc dù những hiểm nguy bất ngờ trên đường là điều khó tránh, và có những người đã không may mắn. Nhưng đừng thấy phượt thủ tử nạn trên đường mà đánh giá rằng họ không yêu quý bản thân và mạng sống. Và đừng nghĩ rằng ở thành phố thì an toàn hơn, tai nạn giao thông, cháy nổ, ngộ độc thức ăn, trộm cướp vẫn hằng ngày được kể trên mặt báo đấy thôi.

Đi để… sex?

Mới đây, chuyện một nam phượt thủ khoe chiến tích “qua đêm” với nhiều cô gái trên đường phượt, đăng rất nhiều hình tự sướng với các bạn gái xinh xắn, trong đó có cả một số ảnh giường chiếu, đã khiến giới đi bụi xôn xao. Tên của gã được cảnh báo khắp các diễn đàn, nhiều người lên án hành vi của gã. Nhưng cũng có một số người chê trách các cô gái kia là dễ dãi: “Con gái con đứa đi phượt với một thằng mới quen thì cũng không ra gì, nồi nào úp vung ấy, nó làm chuyện ấy cho thì kêu ca gì”.

Tôi phẫn nộ với gã trai tồi tệ kia, nhưng cũng giận những cô gái ngây thơ không biết bảo vệ mình, đặt niềm tin vào những người chưa quen biết, thiếu tìm hiểu kỹ lưỡng đối phương. Nhiều năm đi lại tôi đã nghe đến vài vụ “quan hệ” tập thể, có vụ bị bóc mẽ, có vụ cô gái về câm nín chịu nhục.

Đi phượt vốn dành cho những người yêu thích du lịch bụi, muốn được hòa mình với thế giới ngoài kia, tìm hiểu thêm về cuộc sống, nhưng không phải ai cũng có ý nghĩ trong sáng ấy. Trai đi phượt thì dễ dàng hơn gái đi phượt, họ chủ động về xe cộ, họ là những người cầm lái trên mọi chặng đường. Ôm không có xế thì chỉ có mà ở nhà, thế nên nhiều xế coi mình “có quyền hơn” trên đường chạy. Tôi biết có những gã xế chỉ tuyển ôm xinh, để có gái đẹp ngồi sau, mất công đi, tội gì không “chảnh”. Phượt lúc này đã trở thành phương tiện để xế lợi dụng kiếm gái.

Đồng thời cũng có những ôm có tính cách phóng túng, dễ dãi. Một nữ phượt thủ từng có hơn mười năm phượt trên khắp các cung đường Việt Nam cho biết, có những cô gái sẵn sàng đi với người lạ, sẵn sàng bá vai bá cổ, ôm eo, hôn hít xế. Từ đó chuyển thành “lên giường” cũng chỉ là một nhịp ngắn… Thời đại mở, chuyện đi rồi thích rồi “mở” với một ai đó cũng dễ dàng. Mới quen mà sẵn sàng “bật đèn xanh”, mà không “bật đèn” sao có chuyện dễ dàng tấn công?

Việc “xế” và “ôm” làm gì trên đường phượt là việc của hai người nhưng nó cũng làm ảnh hưởng đến rất nhiều hình ảnh những người đi phượt chân chính khác. Chẳng hay ho gì khi bây giờ người ta nói trại “phượt thủ” thành “phịch thủ”. Đừng đổ lỗi cho “phượt”, vì từ ấy vô cùng trong sáng và đúng nghĩa. Và cũng đừng quy chụp cho “phượt” khi có những biến thể xấu xí.

Những kẻ đi phượt dài hơi có một nguyên tắc ngầm khi đi trên đường đó là sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau. Và đây là nguyên tắc được cả hai phía nam và nữ đặt lên hàng đầu trong suốt chuyến đi. Nếu không tin nhau, sao có thể vượt qua được những thử thách trên đường cùng vô số những khó khăn không thể kể hết. Những kẻ đi bụi ở cùng nhau, ăn chung nhau là rất thường tình. Có khi cả chục đứa chui chung trong một căn phòng. Nếu không tin nhau, chuyện gì cũng có thể xảy đến. Nhưng niềm tin ấy cũng phải được đặt trên cơ sở vững chắc.

Không nên đi phượt một mình với những người lạ. Khi bạn tham gia một nhóm mà không biết ai, phải đi với nhóm có cả nhiều bạn nữ, luôn ở trong tập thể, không được tách đoàn đi riêng. Còn với những cô gái lần đầu đi với người khác, hãy chọn những người mình quen, đáng tin để không biến mình thành miếng mồi ngon của những kẻ háo sắc. Đừng bao giờ tỏ ra dễ dãi trước các xế nam đi cùng. Nếu bị gạ gẫm, bạn nên phản ứng dứt khoát và chia sẻ với những người đáng tin cậy trong đoàn.

Nếu bạn đi một mình, hãy đến những nơi mà bạn biết là an toàn, đi những chuyến tàu hay ô tô tử tế, ở những khách sạn an ninh, không đi nhờ xe người lạ, không uống những món đồ người khác mua cho mình. Nếu bạn đã xác định đi một mình, sự mạnh mẽ sáng suốt là cần thiết. Đừng nên uống rượu nếu không thể uống, điều đó có thể khiến cho bạn mất tự chủ. Cuối cùng, cho dù bạn đi đến đâu và làm gì, hãy an toàn trở về nhà, an toàn trên cả phương diện thể xác lẫn tâm hồn.

Nếu đã có ý định đi lâu dài, các cô gái cần tránh những chuyện khiến mình khó xử về sau này. Tôi là đứa con gái đi phượt, cũng đã ngồi sau đủ các thể loại xế tử tế và không tử tế, những chuyến đi thú vị hay chán òm, nhưng tôi chưa từng gặp bất cứ chuyện gì với đối phương.

Nếu bạn chỉ định vui chơi một hai chuyến, kiếm tìm cảm giác đi hoang và có một cuộc “tình một đêm” rất vớ vẩn, bạn sẽ nhanh chóng kết thúc cuộc chơi. Còn với những người mê đi lại, chuyện đó ít xảy ra, vì nếu có tai tiếng, bạn sẽ nhanh chóng trở thành câu chuyện đàm tiếu truyền tai nhau trong giới phượt. Sẽ không còn những chuyến đi thú vị nữa khi cái tên đã hoen ố vì những chuyện không đâu.

Phượt là sành điệu?

Tôi, và nhiều người thế hệ tôi không nghĩ phượt là thứ gì to tát ghê gớm. Nhưng khi phượt trở thành một phong trào, nó kéo theo một nhóm người háo danh. Quả tình trong mấy năm gần đây, người ta đi Hà Giang như đi chợ và leo Fansipan như một chuyến dã ngoại. Các topic kêu gọi thành viên ầm ĩ, ọp ẹp tưng bừng và kết thúc bằng những tấm ảnh trưng đầy facebook. Bởi vì phượt bị đóng mác là phải đi chỗ nọ chỗ kia, nên người ta cứ phải cố thực hiện cho thật nhanh. Chẳng nhẽ đã phượt mà không biết đến Lũng Cú, Hà Giang, chẳng từng một lần chạy qua đèo Mã Pì Lèng mà nhìn xuống dòng Nho Quế. Thương hiệu đẳng cấp phượt gia phượt thủ ngồi với nhau phải có tiếng đã từng hút thuốc lào đâu đó với mấy chú bộ đội biên phòng hay đổ đèo cho bằng được trong một đêm trăng hoặc nhất định phải chạy trong những ngày mưa gió để biết thế nào là sạt núi, lở đường…

Từ phượt ban đầu chỉ mang nghĩa đơn giản bỗng đâu trở thành to tát và hoa mỹ. Người người đi phượt, nhà nhà đi phượt, một loạt các phượt thủ mới nổi lên trên những cung đường. Phượt là sành điệu và dân phượt là những người có bản lĩnh khác người - một lớp trẻ đã bị mỹ danh “phượt thủ” làm cho mụ mị đầu óc và họ điên cuồng với các chuyến đi để có danh xưng ấy.

Nhưng tôi tin, cuộc hành trình của những người đam mê thực sự sẽ kéo dài cho đến khi đôi chân không còn vững trên mặt đường và kết thúc sớm với những kẻ chỉ đi để điểm mặt chỗ nọ chỗ kia. Bạn nhận mình là dân phượt nghĩa là bạn sẵn sàng leo lên ngựa chạy đến nơi tuyệt đẹp trên khắp đất trời rồi trở về với những cảm xúc còn mãi.

Thế nào là phượt một cách văn minh?

Tôi cũng từng nhiều lần suy nghĩ về điều này và cố gắng thực hiện trong mỗi chuyến đi. Không xả rác bừa bãi. Tôn trọng phong tục tập quán các vùng miền. Với người dân tộc ở mỗi nơi mình đến hãy cẩn thận lời ăn tiếng nói. Tôi biết có những nhóm đã gây mâu thuẫn với người dân tộc và bị xua đuổi. Cố gắng tìm hiểu về nơi mình đến, cảm nhận nhiều hơn về thiên nhiên và con người thay vì chỉ cốt selfie cho đẹp, ngắm nhìn cuộc sống bằng con mắt thật thay vì nhìn qua màn hình chiếc smartphone cầm tay.

Ngoài kia biết bao người đang rong ruổi trên khắp các ngả đường, hằng ngày dấn những bước chân mạnh mẽ trên vạn dặm đường xa, chẳng cần đến những mỹ từ, những mục tiêu cao cả nghe “hay điếc tai”. Làm bản thân mình hạnh phúc và giàu có (theo nghĩa rộng), hình như đấy là mục tiêu quan trọng nhất và nhân văn nhất?