Người buồn nhất thế giới là người không có mục tiêu hay giấc mơ.

Vì tuổi trẻ, hãy tự tin.

Người quan trọng nhất thế giới là bản thân bạn.

Mã Tiểu Nam không bao giờ đến lớp học nữa. Đó là dấu hiệu duy nhất của thành công ở cô: cô đã biến mất.

GIANG HẢI YẾN CŨNG MUỐN RA ĐI. Cô bắt đầu đến chợ việc làm để thực hành phỏng vấn, nhưng cấp trên của cô ở VTech phản đối. Anh ta thiếu người, anh ta cần cô giúp đỡ. Giang Hải Yến lại nói dối một cách tự động - chị họ cô ở Thâm Quyến biết có một vị trí tiếp tân còn trống ở nhà máy của cô ta - nhưng cấp trên đã khẩn nài cô ở lại.

“Em muốn nghỉ,” cô nói với tôi. “Nhưng không dễ gì để nói ra điều đó.”

“Sếp của em có phải là người xấu không?” Tôi hỏi. “Anh ta không có vẻ xấu cho lắm.”

“Không, anh ta là người tốt,” cô trả lời. “Nhưng vài người khác đã ra đi, vì vậy anh ta thực sự rất thiếu người.”

“Nếu em đã quyết định,” tôi nói, “em phải cho anh ta biết rằng em muốn đi, anh ta sẽ phải để em đi.” Đối với tôi, thái độ của cô rất đặc trưng cho người Trung Quốc. Cô đã gian dối để có công việc, và sau đó lại gian dối để leo lên trong bậc thang công việc, cô không hề day dứt gì về sự thật Nhưng giờ sếp của cô đang khiến cô cảm thấy tội lỗi vì rời bỏ nhóm của mình, có vẻ như cô bất lực trong việc xử lý vấn đề này. Trong xã hội Trung Quốc truyền thống, duy trì sự hòa hợp với những người khác là chìa khóa để sinh tồn. Quan niệm đạo đức không cần thiết phải sai hay đúng, quan trọng là mối quan hệ của ta với những người xung quanh. Và ta phải dồn hết sức lực của mình để phá vỡ rào cản của mối quan hệ ấy.

Một hôm sau khi hết giờ học, Giang Hải Yến xin lời khuyên của Vũ Trầm, cô giáo dạy môn Nghi thức xã giao và trang điểm. Cô giáo Vũ lập tức nắm quyền kiểm soát. “Bạn đang làm việc ở đâu?” Cô ta hỏi.

“Trong nhà kho.”

“Bạn đã đến chợ việc làm chưa?”

“Rồi.”

“Bạn có quyền nghỉ việc,” cô giáo Vũ nói.

“Nhưng họ đã giữ một tháng lương của em,” Giang Hải Yến nói.

“Tôi biết rất nhiều người gặp phải tình huống như vậy,” Cô giáo Vũ nói nhanh. “Nhưng nếu bạn đã quyết định, vậy thì bạn nên ra đi. Nếu cần phải thế, thì hãy bỏ một tháng lương ấy lại. Để theo đuổi mục tiêu thì phải trải qua cả gian khó nữa.”

Đó là một lời khuyên táo bạo, chính xác là những gì lớp Công sở cố thấm nhuần vào tư tưởng của các học viên. Nhưng Giang Hải Yến vẫn không thể thực hiện được. Tháng Sáu đã chuyển qua tháng Bảy, khóa học sẽ kết thúc sớm, cùng với việc các học viên nhảy sang công việc mới, lớp học cứ thu lại dần theo từng buổi học. Giang Hải Yến đã mua một tấm bằng trung học dạy nghề giả nhưng cô vẫn sợ sử dụng nó trong các cuộc phỏng vấn. Những cuộc nói chuyện của cô với tay sếp tiếp tục kéo dài mà không có giải pháp, cô đã nghĩ đến việc tham gia vào một lớp học khác, lần này là để học tiếng Anh. “Thật là khó để biết cách xử sự đúng hướng!” Cô nói.

Bạn có thể nói Giang Hải Yến sợ hãi, và chắc chắn là có một phần trong cô đang sợ hãi. Nhưng tình huống có vẻ phức tạp hơn thế. Cô muốn biết cách cư xử với người khác - cốt yếu là làm thế nào để những quy tắc ứng xử truyền thống của Trung Quốc phù hợp với thế giới làm việc hiện đại. Nhưng điều đó thì nằm ngoài chương trình giảng dạy của lớp Công sở.

***

Vùng đồng bằng sông Châu Giang này thu hút các nhà diễn thuyết và những bậc thầy quản lý ở mọi cấp hạng. Ở tầng cao, thị trường do các nhóm chuyên gia Đài Loan chiếm lĩnh, có những cuộc hội thảo về quản lý riêng biệt đến nỗi chỉ những người được mời mới được tham dự. Ngôn ngữ của sự tự trau dồi bản thân cũng lan tỏa đến cả đời sống thương mại bình thường: các công ty bán hàng trực tiếp, các chuyên gia “săn đầu người”, và người mai mối, tất cả đều hướng lời chiêu hàng của mình vào kho từ vựng khơi gợi tham vọng. Những cửa hàng sách ở Đông Quản xếp hết giá này đến giá khác toàn những cuốn sách về chủ đề tự trau dồi bản thân. Vài cửa hàng còn chẳng có khu vực nào khác. Dale Carnegie là tác giả được ưa thích mọi lúc mọi nơi, mặc dù rất dễ nhận ra những dấu hiệu của trò cắt dán bất cẩn. Cách để có bạn bè và gây ảnh hưởng tới người khác và quẳng gánh lo đi mà vui sống. Hướng dẫn nhanh và dễ dàng để nói năng hiệu quả. Những bí mật kinh doanh của người Trung Quốc bán khá chạy - Ba mươi sáu kế kiếm tiền của người Ôn Châu - và có một niềm tin huyền bí vào các con số.Bảy bí mật của một nhà lãnh đạo tự mình làm nên. Năm mươi chín chi tiết để quyết định thành công hay thất bại trong bán hàng. Có một số ít sách đưa ra những lời khuyên về quan hệ - Tại sao đàn ông yêu phụ nữ hư hỏng - nhưng sách công cụ vẫn nhiều hơn gấp mười lần. Loại sách tự giúp bản thân có thể là một phát kiến của người Mỹ, nhưng người Trung Quốc đã tinh lọc và đổi tên thể loại này để phản ánh mối bận tâm trong khoảng hẹp hơn của họ:chenggong xue (thành công học), môn học để thành công.

Một buổi tối ẩm ướt tháng Năm năm 2005, tôi bước qua cửa hàng sách ở phố đi bộ gần căn hộ tôi ở. Trên một bục tạm đặt trước cửa hàng, một người đàn ông đang diễn thuyết với đám đông vài trăm thính giả, hầu hết đều là dân di trú nam giới, khoác trên mình những chiếc jacket và quần không hề hợp nhau. “Tôi muốn viết một cuốn sách,” người đàn ông nói. “Tôi có đợi cho đến khi tôi học được mọi thứ rồi mới viết nó không? Không. Tôi học trong khi tôi viết, và tôi viết khi tôi học. Phần mềm máy tính có thể lọc ra tất cả những từ tôi viết sai. Và biên tập viên thì cũng chỉ làm việc ấy thôi.”

Tiếng cười lan đi trong đám người đứng nghe. Người đàn ông ấy người tầm thước, đầu hói, gương mặt mập mạp, trắng và bóng nẫn như cái bánh bao. Anh ta không cỏ vẻ gì là một người phát ngôn cho môn khoa học về thành công mà bạn có thể tưởng tượng ra được.

“Vì vậy nếu bạn muốn trở thành một nhà doanh nghiệp,” anh ta tiếp lời. “Bạn đang đợi khi nào tình hình trở nên lý tưởng. Nhưng có bao giờ nó được lý tưởng không? Không. Hành động ngay bây giờ, bạn sẽ khiến nó trở nên lý tưởng. Bạn có biết tất cả những điều bạn cần phải biết không? Không. Nhưng thông qua làm việc bạn sẽ học được, và bài học này rất đáng giá.”

Rồi bài phát biểu chuyển hướng một cách đáng ngạc nhiên. “Giờ tôi sẽ nói về việc sao chép. Tôi nghĩ sao chép có vai trò rất quan trọng. Mọi người đều nói về chuyện sáng tạo quan trọng thế nào. Nhưng bạn sẽ phải đầu tư rất nhiều thời gian để sáng tạo và mức độ mạo hiểm cũng rất cao. Tại sao lại không lấy những thứ đã được chứng minh là có thể thực hiện ở nơi khác chứ? Đó chính là sao chép.”

Người đàn ông này tên là Đinh Viễn Trĩ. Không lâu trước đó anh ta từng dạy môn vật lý ở trường trung học. Cuốn sách của anh ta, Vuông và tròn, nghe nói đã bán được sáu triệu bản. Giờ Đinh Viễn Trĩ đang đi khắp đất nước để dạy người ta cách tìm đến thành công như anh ta đã từng làm.

Hằng ngày bạn sẽ cảm thấy một áp lực vô hình không để cho bạn ngừng nỗ lực phấn đấu. Chúng ta đều là con người, nhưng những người khác thì tới nhà hàng và các buổi biểu diễn đắt đỏ còn bạn chỉ đến những nơi có chất lượng thấp... tại sao người khấc có thể hưởng thụ xa hoa trong khi bạn chỉ có những thứ chất lượng thấp? Khi bạn nghĩ đến những điều ấy, bạn có cảm thấy nhục nhã không?...

Trên đường ngày ngày có vô số chiếc Mercedes-Benz đi qua. Giờ chúng ta không có chiếc nào, đó không phải bi kịch. Bi kịch là chúng ta không dám khao khát sở hữu lấy một cái.

Vuông và tròn là sự bóp méo của một cuốn sách dạng tự giúp bản thân kiểu Mỹ. Nó không khuyến khích người ta tự khám phá mình, nhìn vượt lên những thành công vật chất, hoặc thành thật về những thất bại và trong các mối quan hệ. Nó không cố thay đổi độc giả của mình. Thay vào đó, cuốn sách dạy họ phương pháp để làm tốt hơn những gì họ vốn đã biết rất rõ: hẹp hòi, trọng vật chất, ganh tị, tranh đấu, bợ đỡ và mánh khóe. Vuông và tròn là cuốn sách tương đương với việc đứng ở một góc phố Đông Quản rao giảng về ích lợi của việc vi phạm bản quyền. Cả đám đông đã thuộc về ta.

Vuông và tròn mô tả một thế giới ảm đạm đầy những mối quan hệ phức tạp, môi trường làm việc khắc nghiệt, tình bạn hai mặt, tham ô hối lộ và những ông sếp ý thức được địa vị của mình có quyền lực tuyệt đối với số phận của ai đó. Đồng nghiệp ngấm ngầm chơi xấu nhau trước mặt cấp trên. Các sếp lạm dụng quyền lực để làm giảm giá trị của người khác và nhận tiền hối lộ. Những người đàn ông vô sỉ có được những cô gái hấp dẫn nhất. Tiền và địa vị là thước đo hạnh phúc. Trung thực chưa bao giờ được đặt lên hàng đầu. Nếu chính phủ đã từng để ý, chắc chắn cuốn sách này sẽ bị cấm - chưa bao giờ tôi thấy một cái nhìn đen tối về xã hội Trung Quốc được nêu lên một cách bình thản như thế. Nhìn bề ngoài Vuông và tròn là cuốn sách về cách thức có thể tồn tại trong một xã hội trong khi mình vẫn là người tốt. Nó đề xướng theo ý tưởng truyền thống neifang waiyuan (nội phương ngoại viên) - trong vuông, ngoài tròn - một người kết hợp sự chính trực và sự lão luyện trong những quan hệ giữa người với người. Nhưng cuốn sách đã bỏ qua sự chính trực chỉ sau bảy mươi trang, trong khi các kỹ năng xã hội chiếm hơn hai trăm trang, vì vậy bất cứ ai cũng có thể nhận ra vấn đề nào được ưu tiên hơn.

Tôi luôn có cảm giác sự tương tác xã hội giữa người Trung Quốc với nhau phức tạp một cách không cần thiết. Truyền thống đạo Khổng không nhấn vào cá nhân mà vào vai trò của anh ta trong một hệ thống thứ bậc tôn ti phức tạp, đánh giá hết sức cao địa vị, sự tự kiềm chế và việc thể hiện sự tôn kính đúng mực. Người Trung Quốc đã sống trong những cộng đồng đông đúc qua vài ngàn năm, và họ đã phát triển những kỹ năng tài tình tinh vi trong việc thể hiện và phát hiện sự khinh mạn, vận dụng sức mạnh thông qua các phương tiện gián tiếp, lợi dụng tình huống để có lợi cho mình, tất cả đều nằm bên dưới một lớp vỏ lịch sự nhã nhặn trau chuốt tinh vi. Thậm chí cả bản thân người Trung Quốc cũng than phiền rằng sống trong xã hội họ thật lei (lụy), mệt mỏi. Tôi còn chưa đánh giá đúng mức độ mệt mỏi ấy cho đến khi tôi đọc cuốn sách này, một cuốn sách dành đến tám trang để dạy cách mỉm cười và bốn mươi lăm trang để khuyến dụ người khác gỡ hàng rào cảnh giác quanh mình xuống.

Bắt tay: Bắt tay ngay khi gặp gỡ thể hiện rằng bạn không khác gì đối phương cả.

Đưa hối lộ: Cố gắng tránh thói quen cho ai đó thứ gì mỗi lần anh ta giúp đỡ bạn.

Nhờ vả: Nếu bạn có một yêu cầu nhỏ, trước tiên hãy đưa ra vài yêu cầu lớn hơn và để người đó từ chối. Khi anh ta cảm thấy có lỗi, hãy đợi cơ hội để đưa ra yêu cầu nhỏ của mình.

Lấy lòng: Nhớ ngày sinh nhật và những ngày kỷ niệm quan trọng của trưởng phòng và các khách hàng dài hạn, cả vợ, bố mẹ và con họ nữa.

Tiếp tục lấy lòng: Nếu ai đó mặc một bộ đồ giá hai trăm đồng, bạn hãy nói: “Bộ này chắc phải ba trăm đồng đúng không?”

Mặc cả: Hỏi giá những quần áo đắt tiền trước nếu bạn muốn mua thứ rẻ hơn. Hỏi giá những bộ rẻ hơn nếu bạn muốn mua những thứ đắt tiền.

Giúp người: Đừng nhận những món quà cảm ơn và lời mời các bữa tối cảm ơn... Chi bằng để người ta nhớ sự giúp đỡ của ta và món nợ họ nợ ta.

Lại tiếp về lấy lòng: Làm cho người khác cảm thấy họ quan trọng là một phương cách hiệu quả để tăng lòng nhiệt tình của họ.

Một cách hiệu quả để hủy diệt sự tự tin của một con người là nhìn đi nơi khác khi anh ta nói chuyện với bạn. Để các thuộc cấp xử lý công việc trong khi giới hạn sự xuất hiện của bản thân sẽ làm tăng độ quan trọng của bạn lên. Dàn dựng những cuộc gọi giả của khách hàng trong buổi họp sẽ giành được các điều khoản tốt hơn từ phía nhà cung cấp. Chia sẻ bí mật tài chính của một công ty với cấp dưới là một cách hay để giành được sự trung thành của họ. Và đến thăm người nào đó đang ốm nằm bệnh viện là phương thức tốt nhất để xây dựng quan hệ. Nếu một người đàn ông muốn tiến tới với một cô gái trẻ nào đấy, anh ta nên tấn công khi cô ta bị ốm để lấy lòng. Cách đó chắc chắn sẽ hiệu quả, bởi trong thời điểm đó cô ta đang yếu ớt và cần đến sự an ủi nhất.

VUÔNG VÀ TRÒN về mặt bản chất là một sự chối bỏ đến từng chi tiết đức hạnh truyền thống của người Trung Quốc đã được rao giảng suốt hai ngàn năm nay.

Học hành: Người có thành tích tốt nhất làm thuê cho người khác, người có thành tích hạng hai là những ông chủ.

Khiêm tốn: Nếu người khác chưa hiểu bạn, sự khiêm tốn của bạn sẽ không dược coi là một đức tính tốt mà là sự bất tài.

Gia đình: [Một người bạn] đã được Đại học Thâm Quyến tuyển dụng tạm thời, nhưng vợ anh ta thúc giục anh ta trở về, và nói: “Nếu anh không về nhà, chúng ta sẽ ly dị.” Anh ta nghĩ vợ mình quan trọng hơn công việc, vì vậy anh ta từ bỏ vị trí của mình và trở về nhà. Nhưng rốt cuộc thì cô ta vẫn ly dị anh ta.

Trung thành: Nếu bạn và người bạn thân nhất cư xử với nhau rất tốt, vậy thì các bạn la những người bạn chân chính trong thời điểm này. Nhưng giả dụ có một thương vụ trị giá một triệu đô la, nếu bạn không đá anh ta sang một bên hoặc anh ta không đá bạn sang một bên, vậy thì cả hai đều có vấn đề về tâm lý.

Trung thực: Một ‘lời nói dối vô hại” đôi khi cũng cần thiết. Lấy ví dụ, đối với một bệnh nhăn mắc phải chứng bệnh không chữa được, thì sự trung thực có thể hủy diệt tinh thần của anh ta. Một lời nói dối có thể giúp anh ta kéo dài thêm một thời gian và vui sống những ngày còn lại.

Phần lạnh lùng nhất của cuốn sách là về các mối quan hệ. Các quy tắc của những cuộc chiến trên thương trường lúc nào cũng có thể áp dụng vào những mối quan hệ cá nhân. Chiêu Trước tiên hãy đưa ra những mục tiêu mà đối phương có thể chấp nhận thích hợp cho cả một cuộc đàm phán khó nhằn hay cuộc hẹn hò đầu tiên. Một cách khá hay để chia tay bạn gái là “Trở nên lịch thiệp”:Anh ta đột nhiên trở nên lịch sự một cách quá mức với bạn gái. Nếu cô ta giúp anh điều gì, anh ta nói cảm ơn. Khi người ta đi, anh ta chào tạm biệt. Kiểu lịch thiệp quá đà này khiến một người trở nên lạnh lùng và không thể tiếp cận. Chiến thuật này cũng rất hữu dụng khi từ chối những người bạn nhờ giúp đỡ.

Khi tất cả các phương cách khác đã thất bại, tác giả đưa ra phương thức hết sức dễ hiểu của cá nhân anh ta dùng để phá vỡ hàng rào phòng vệ của những người khác:

Một trong những kỹ thuật quan trọng để đánh thức và lay động lương tâm của người khác và khơi gợi những ý định tốt đẹp trong họ là khóc... dùng răng cắn vào môi dưới và để nước mắt ngân ngấn long lanh ở khóe mắt khi bạn nhìn kiên định về phía trước. Lần sau khi bạn làm sai việc gì, hãy giả bộ như vậy, tôi tin rằng chẳng ai lại không cảm động đâu.

TÁC GIẢ của cuốn cẩm nang tâm lý không có nguyên tắc đạo đức này ra mở cánh cửa căn hộ ở Thâm Quyến của anh ta trong bộ áo ngắn tay, quần kaki và đi chân trần. Ở khoảng cách gần, anh ta trông có vẻ già và u sầu hơn, với những đường rãnh sâu dọc theo mũi và miệng. Anh ta dẫn tôi bước vào một căn hộ độc thân sành điệu - sàn nhà gỗ sẫm màu, thảm thô màu trắng, ghế bành ghép màu xanh sẫm - rót cho tôi một cốc Pepsi, cái cốc được đặt cẩn thận trên cái bàn cà phê bằng kính.

Vốn là một giáo viên dạy môn Vật lý trung học ở tỉnh Hồ Bắc, Đinh Viễn Trĩ đến Thâm Quyến năm 1987 và kiếm được một chân dạy học, tất nhiên là nhờ mánh lới. Anh ta đã tìm hiểu được hiệu trưởng của trường anh ta muốn làm việc là người đam mê Hồng Lâu Mộng, cuốn tiểu thuyết được viết hồi thế kỷ mười tám. Một buổi tối nọ, Đinh Viễn Trĩ đến thăm nhà ông hiệu trưởng. Anh ta không nói thẳng mục đích của mình; thay vào đó, như đã kể lại trong những trang sách Vuông và tròn, anh ta hút người đàn ông kia vào một cuộc thảo luận dài về cuốn tiểu thuyết.

Chúng tôi càng nói càng thấy hợp nhau, và đến khi chúng tôi nhận ra thì đã là mấy tiếng đồng hồ sau rồi. Ông hiệu trưởng đột nhiên nhìn lên và nhận ra đã hơn mười giờ. Như thể vừa tỉnh giấc mơ, ông ta hỏi tôi, “Ôi chà, anh đến gặp tôi có việc gì thế nhỉ?”

Trong cuộc trò chuyện suốt mấy tiếng trước, tôi đã hoàn toàn giành được thiện cảm của ông hiệu trưởng, vì vậy khi tôi nói lên ước vọng đến Thâm Quyến làm việc, đương nhiên là ông ta không thể tìm cách từ chối và đã đồng ý để tôi có thể dạy học...

Tôi đã đánh bật rất nhiều đối thủ để được thuyên chuyển đến Thâm Quyến. Và tôi không phải tốn một đồng xu nào.

Không lâu sau đó, Đinh Viễn Trĩ và một người bạn quyết định mở công ty PR (Quan hệ công chúng). Cả việc ấy, cũng là một bước đi được tính toán. “Chúng tôi nghĩ sẽ thật dễ dàng khi nói: chúng tôi là công ty PR đầu tiên của Trung Quốc,” Đinh Viễn Trĩ kể với tôi. “Bọn tôi đoán các cơ quan thương mại không biết nó là cái gì, vì vậy sẽ dễ dàng được chấp thuận hơn.” Vấn đề là cả Đinh Viễn Trĩ và bạn anh ta cũng đều không biết nhiều về quan hệ công chúng. Họ đã tổ chức một sự kiện quảng cáo nhưng không thể kiếm thêm được vụ làm ăn nào mới. Sau đó họ bắt đầu tổ chức đào tạo về PR cho những người quản lý, Đinh Viễn Trĩ khám phá ra anh ta có biệt tài này. Anh ta bắt đầu đọc các sách của Dale Carnegie và xuất hiện trên truyền hình.

Ấn bản Vuông và tròn năm 1996 gần như là không chính thống. Đinh Viễn Trĩ không ký hợp đồng xuất bản hợp pháp, anh ta đơn giản chỉ mua một số đăng ký từ một nhà xuất bản sau đó tự in và bán sách ra thị trường. Những ngày cuối tuần, anh ta đi đến các cửa hàng sách khắp Thâm Quyến, treo băng rôn, kê một chiếc bàn bên ngoài cửa trước, và ký tên sách. Vuông và tròn được viết ở mức độ dành cho học sinh trung học nên cả công nhân nhà máy cũng hiểu được. “Các công nhân di trú cần được khuyến khích trong tâm hồn,” Đinh Viễn Trĩ nói. “Họ cần được biết rằng thành công là có thể. Những cuốn sách này là niềm an ủi đối với họ.”

Tôi hỏi Đinh Viễn Trĩ xem anh ta nghĩ gì về những cuốn sách thành công học khác được bán ở Trung Quốc. Anh ta chưa từng đọc một cuốn nào. “Tất cả sách ở Trung Quốc đều chỉ lấy ý tưởng từ nước ngoài,” anh ta nói. “Sự thực là Trung Quốc chẳng có ý tưởng ban đầu nào hết.”

Khi tôi hỏi về dự án tiếp theo, Đinh Viễn Trĩ rời phòng và trở lại với một cuốn Lợi thế cạnh tranh của Michael Porter bản tiếng Trung Quốc. Cuốn sách tiếp theo của anh ta, Đinh Viễn Trĩ ôn tồn nói, sẽ tái sử dụng những ý tưởng này, và một lần nữa, lại ở mức độ dành cho học sinh trung học. “Cuốn sách của tôi về cơ bản sẽ tóm lược lại khái niệm của Porter thành dạng có thể hiểu được,” anh ta nói. “Ở Thâm Quyến có rất nhiều ông chủ trình độ mới ở mức tiểu học, nhưng họ rất khao khát học hỏi.” Đó là sao chép.

Cuộc gặp với Đinh Viễn Trĩ là một sự thất vọng. Anh ta không có phẩm chất nào để trở thành một giáo viên thành công học. Anh ta không phải một diễn giả gây cho người khác ấn tượng sâu sắc và cũng không có những ý tưởng hấp dẫn, công việc PR của anh ta chưa bao giờ ra đâu vào đâu. Và không ai từng gặp tay họ Đinh này mà lại coi những lời khuyên về quyến rũ các cô gái trẻ của anh ta là thật. Nhưng Đinh Viễn Trĩ đã dám làm điều những người khác không dám làm. Anh ta đã lập nên một công ty. Anh ta đi nói chuyện. Và anh ta viết sách dạy thành công. Hành động là thứ duy nhất để phân tách những người thành công khỏi những người khác.Sự khác biệt giữa những người thành công và thất bại không phải ở chất lượng ý tưởng hay cách đánh giá khả năng của họ,anh ta viết, mà là ở chỗ họ có tin vào phán đoán của mình và dám hành động hay không. Trần Anh đã mạo hiểm nhảy sang một công việc mới, trong khi Giang Hải Yến thì không. Xét cho cùng, đó là điểm khác biệt quan trọng duy nhất giữa hai người họ.

***

Một buổi tối Chủ nhật tháng Bảy năm 2005, các học viên khóa hai của Lớp Đào tạo đặc biệt kỹ năng thư ký công sở tốt nghiệp. Để tổ chức buổi lễ, bàn trong lớp học được đẩy lại thành một hình vuông với khoảng trống ở giữa dành cho các bài phát biểu và biểu diễn. Mỗi chỗ ngồi đều đặt rải rác những đĩa lạc, kẹo dẻo, bánh quy và cốc dùng một lần đựng nước ấm. Các giáo viên mặc sơ mi lễ phục, quần tối màu và đeo cà vạt. Khoảng năm mươi học viên đến tham gia, bao gồm cả những người mới tốt nghiệp, tốt nghiệp từ khóa trước và những học viên của kỳ tiếp sau đang chuẩn bị bắt đầu nhập học. Hiệu trưởng Lưu, người chủ trì buổi lễ, chính thức giới thiệu từng giáo viên một, từng tràng pháo tay vang lên. Thầy giáo Dương hát một bài tên là “Chúng ta sẽ gặp lại nhau trong hai mươi năm nữa”.

Hai mươi năm sau chúng ta hãy gặp lại,

Đất mẹ của ta khi ấy sẽ dẹp nhường nào!

Thiên đường sẽ mới, mặt đất mới, cảnh tượng mùa xuân sẽ thêm rực rỡ huy hoàng,

Thành phố làng mạc đều quang vinh hơn bội phần.

“Tôi nghĩ nếu chúng ta gặp lại trong hai mươi năm nữa,” thầy giáo Lưu nói, “tất cả các bạn sẽ trở thành những triệu phú và bà chủ lớn.” Ông ta đọc to tên của tất cả những học viên tốt nghiệp - khoảng nửa lớp - đã tìm được việc làm và không thể có mặt tối hôm ấy. Trần Anh cũng có tên trong danh sách đó, cô đã tìm được một chân văn thư trong nhà máy sản xuất đồ ngũ kim. “Chúng tôi hy vọng công việc của họ sẽ được suôn sẻ.” Vài học viên tốt nghiệp đứng lên phát biểu.

Mười năm nay, đây là giây phút tự hào nhất của tôi, vì tôi chưa bao giờ tham gia buổi lễ tốt nghiệp nào cả. Giờ tôi đang làm nhân viên kinh doanh cho một công ty. Công việc rất mệt mỏi và tôi phải ở bên ngoài cả ngày. Tôi học được rất nhiều điều.

Tên tôi là Diệp Phương Phương. Tôi hy vọng mọi người sẽ nhớ tôi. Mọi người đã thay đổi tôi từ một người nhút nhát rụt rè thành một cô gái tự tin. Tôi đã học cách hành xử. Đó là sự hòa hợp giữa vuông và tròn. Tôi sẽ luôn nhớ đến mọi người.

Giữa buổi lễ tốt nghiệp thì mất điện, vài học viên đi quanh phòng thắp nến lên. Giang Hải Yến, mặc váy, đi tất mỏng và giày cao gót, đã làm tôi ngạc nhiên khi biểu diễn một bài hát và tự tin ôm cả phòng. Trong khi một bài hát tên là “Tiếng cổ vũ” vang lên, các học viên tốt nghiệp đi vòng quanh căn phòng thắp nến và bắt tay với các giáo viên, long trọng cảm ơn từng người một. Hiệu trưởng Lưu tuyên bố khóa học thứ ba của lớp Công sở sẽ bắt đầu sau một tuần nữa.

Chỉ có bốn học viên tốt nghiệp đã tìm được việc làm mới đến tham dự buổi lễ. Đó chính là thước đo thành tựu của trường học: sự vắng mặt của thật nhiều cô gái trẻ, rải rác đi khắp vùng đồng bằng sông Châu Giang, những người không thể có mặt ở đây tối nay vì họ đã vươn lên một nấc. Các giáo viên cũng đang không ngừng chuyển động. Thầy giáo Phó đã tốt nghiệp đại học, nghỉ dạy và chuyển đến Thượng Hải sống chung với bạn gái anh ta. Thầy giáo Đoan Mộc đã được đề bạt và nhận thêm trách nhiệm quản lý.

Trong năm tới, mọi người tôi quen biết ở trường Trí Đồng đều trải qua một hoặc vài thay đổi quan trọng trong đời mình. Trần Anh nhảy việc đi làm nhân viên bán hàng ở một nhà máy sản xuất băng dính trong và sau đó là một tổ hợp sản xuất điều hòa nhiệt độ, nơi cô quản lý việc thu mua và sản xuất của hai mươi công nhân. Khi tôi gặp cô trong bữa tối một năm sau đó, cô đã thay hình đổi dạng. Cô nói chuyện với giọng đều đặn chừng mực, tay mang một chiếc túi xách dài sành điệu, và tự tin gọi món trong một nhà hàng có những chiếc bàn gỗ cổ. Cô kiếm được 1.600 nhân dân tệ một tháng - hai trăm đô la - và có ba người đàn ông đang theo đuổi. “Nếu chị muốn em trở lại là em trước đây,” cô nói với tôi, “em không nghĩ là em có đủ dũng khí để tiếp tục sống.”

Giang Hải Yến trở về nhà, rồi lại ra đi một thời gian ngắn để tìm việc, sau đó lại trở về giúp gia đình trông coi cửa hàng bán thực phẩm và văn phòng phẩm. Cha mẹ cô không muốn cô sống ở Đông Quản vì họ cảm thấy thành phố này không an toàn. Bị mắc kẹt trong tấm lưới nghĩa vụ gia đình, Giang Hải Yến không muốn thách thức cha mẹ mình một cách trực tiếp. “Em không muốn gia đình có cảm giác em bắt buộc phải làm chuyện này, hoặc là sẽ rất khó xử cho mọi người,” cô nói khi tôi gọi điện cho cô ở nhà.

Thầy giáo Đặng nghỉ việc ở trường Trí Đồng để theo đuổi công việc sinh lợi nhiều hơn: dạy kỹ năng quản lý cho những người phụ trách, với năm nghìn nhân dân tệ mỗi kỳ học. “Tôi bốn mươi tư tuổi rồi,” ông ta nói. “Tôi cần phải nghĩ đến chuyện chăm sóc tuổi già của mình.” Một tối sau giờ học, ông bỏ chiếc va li có điện thoại di động của mình trong cốp một chiếc taxi, khiến tất cả học sinh cũ của ông đều không thể liên lạc với ông được nữa.

Khi buổi lễ gần kết thúc, đèn sáng trở lại, và các học viên hát một bài cuối cùng - “Bạn bè”. Âm nhạc ngân lên và vang khắp căn phòng khi thầy giáo Đặng lấy danh thiếp của mình phát cho các học viên tốt nghiệp và hiệu trưởng Lưu giới thiệu chứng chỉ của họ, những cuốn sách nhỏ bìa bọc lụa. Bên trong có in tên và mẫu biểu trưng của Công ty Phát triển Trí tuệ Tài năng Trí Đồng Đông Quản ở phần trống, nơi mà đáng lẽ in tên trường học.

Bạn bè, ôi bạn bè

Bạn có nghĩ đến tôi

Nếu bạn đang hưởng hạnh phúc,

Xin hãy quên tôi đi.

Bạn bè, ôi bạn bè

Bạn có nhớ đến tôi

Nếu bạn đang chịu nỗi khổ đau

Xin hãy nói với tôi.

Bạn bè, ôi bạn bè Bạn có nhớ đến tôi,

Nếu bạn tìm thấy bến bờ xa lắc của mình

Hãy bỏ tôi, bỏ tôi lại sau lưng.