Khi
ấy, bàn tin chứng khoán trên tivi đã kéo mẹ tôi ra khỏi xúc cảm lằng
nhằng bi đát ấy bằng một mẩu tin đầy âu lo: - Phố Wall kết thúc phiên
giao dịch hôm qua chẳng những không tăng mà còn giảm mạnh, chỉ số Dow
Jones rớt từ 157,47 điểm xuống còn 10.325,38 điểm, tổng thống Bush đang
kêu gọi nỗ lực quốc hội giải cứu tài chính Mỹ...

Tôi
vẫn đứng tựa cột khóc. Tôi bị xúc phạm. Nhưng trong tôi dấy lên một
lòng thương, một sự đồng cảm. Tôi thương những con chim chết đói thế
nào, tôi thương mẹ tôi như thế ấy. Nhưng có gì đó làm tôi không thể gần
bà.

Đó
chỉ là những cung bậc buồn của một bản giao hưởng được chơi bởi quá
nhiều thứ nhạc cụ, trên mức cần thiết, để chỉ nói một trạng thái tâm hồn
quả sức giản đơn. Nói đúng hơn, thực tế cũng không đến nỗi nào. Tôi vẫn
nhìn mẹ với đôi mắt đầy ngưỡng mộ, một người phụ nữ nhanh nhạy, luôn
vội vàng và không ngừng nỗ lực đem lại cho gia đình sự sung túc. Tôi hay
suy nghĩ về cái công việc thầm lặng nhưng đầy lý tưởng của ba suốt hăm
mấy năm trời luẩn quẩn với cái phòng đọc đầy những sự cố và ám ảnh quá
khứ. Mớ sách cũ ở đó cũng được thay thế bằng một mớ sách cũ khác. Nó cứ
chất đống lên trong hốc tối ẩm thấp từ những chuyến bổ sung, rót về ngân
sách rỉ rả hàng năm. Ngày càng ít người lui tới. Cái phòng đọc ngày xưa
hoành tráng trong mắt tôi nay đã thu lu bé nhỏ và buồn tủi trong hốc xó
của một khu phố đang xây đựng rộn ràng, đi đâu cũng thấy vôi vữa, công
trình và biệt thự của quan chức, ông nọ bà kia đua nhau mọc lên.

Thời
buổi khấm khá, người ta bỏ tiền triệu mua sách bìa cứng về nhà chưng,
làm cho nội thất toát ra vẻ tri thức, chẳng ai bỏ thời gian vào ngồi
trong cái thư viện xập xệ, mốc thếch, nơi chỉ một giám đốc tóc bạc ươn
lười và một thu thư hồi xuân ngồi nhìn ánh sáng xuyên qua những lá thép
cửa sổ như một pho tượng buồn sót lại của thời gian.

*

Khi
ba mẹ chia tay nhau, tôi mới thấy rằng, điều đó tốt cho cả hai. Vì như
đã nói, họ luôn trật hệ thời gian. Trong cái thế giới này, có lẽ họ chưa
từng gặp nhau mặc dù thể xác bên nhau, ăn, ngủ, làm tình, sinh con với
nhau. Và tôi chỉ là một viên sỏi rớt ra từ cái kẽ nứt vô tình nào đó
trong muôn vàn va chạm mông lung này. Tôi rớt ra một cách hồn nhiên và
chưa từng đặt dấu hỏi cho sự có mặt lạnh lùng, lạc lõng của mình. Cho
đến khi gặp thằng Linh, tôi mới thấy rằng, hóa ra việc đọc sách cũng làm
cho mình có anh em, có tình thân, có bằng hữu, giấc mơ và cái gì đó mơ
hồ tựa khoái cảm. Nó đã không còn là những chuyến đi cô đơn thăm thẳm
chẳng về đâu. Nó không còn là một sự mê đắm mụ mị trong hốc tối của
chính mình.

Thằng
Linh nói rằng, cho tới khi tao vào trong bệnh viện tâm thần, vẫn có
nhiều người đàm đạo về sách vở. Tôi không tin. Nó nói, dân triết trong
đó nhiều lắm; dân triết hiện diện khắp nơi. Rằng, thực chất thì cuộc đời
này mới điên cuồng, còn những người trong đó rất sáng sủa và minh
triết. Ấy là nó đã có kinh nghiệm vào đó thăm vài ông bạn già một vài
lần. Nó làm cho tôi tin là thế. Tôi ngưỡng mộ cái thế giới trong lành ở
sau bức tường đó. Cũng có thể đó mới chính là thiên đường cho niềm say
mê này.

Không
như ba tôi, việc đọc của ông diễn ra một cách kiên trì, lặng lẽ và chỉ
dể quyết định ký hay không ký vào một tờ đơn dài ngoằng ngoằng danh sách
những tên sách cũ mèm lạc thời, ví dụ như: 10 bí quyết nuôi heo sớm xuất chuồng, Phân bón và những vấn đề cần biết, Cẩm nang tuyên truyền kế hoạch hóa gia đình ở cơ sở hay một cuốn mà ba tôi rất lấy làm tâm đắc đó là Hỏi và đáp về sinh lý thời kỳ tiền mãn kinh, Chuyện ấy, Vợ chồng nên biết...Tôi
đã đi qua đi lại trước mớ sách của ba và xác nhận lại rằng, công việc
ông đang làm cũng là một sự chấp nhận theo đuổi dam mê. Tôi nói:

- Con không thấy người ta đến đọc nhiều như trước!

Ba nói:

Nhưng
nhiệm vụ nâng cao dân trí không được bỏ lỡ. Chỉ cần mỗi tháng có ba
người đến đọc sách nuôi heo thì có nghĩa là chúng ta đã tăng cường nhận
thức cho ít nhất ba gia đình.

Đọc
sách ở thư viện của ba thì chắc người ta chưa làm được gì đã thấy mất
một khoảng thời gian phi lý... Cái kho sách ngày càng cũ kỹ, đến nuôi
heo giờ người ta cũng đâu còn dùng cám đâu ba ơi.

Ba tôi không tự ái, ông đến gần, ngồi xuống trước mặt và nhìn thẳng vào mắt tôi:

Con
nghĩ vậy sao? Ba cũng từng nghĩ vậy đó con. Nhưng cái thư viện này mà
không còn mấy ông hưu trí đến, nó đóng cửa, thì cha con mình húp cháo.
Xã hội tă thêm hai hộ nghèo...

Tôi
hiểu hình ảnh cô An và thằng Linh luôn đứng sau những dấu ba chấm lửng
lờ ấy. Họ đã tồn tại trong những khoảng lặng của đời sống gia đình tôi
mười tám năm nay. Họ sẽ vẫn đứng ở đó, nhìn chúng tôi. Trong lúc đó, mỗi
người trong gia đình tôi đang nhìn về một hướng.

3.

Dù
sao thì chuyện cũng đã qua. Mẹ tôi cuốn gói đi với một ông chủ sàn
chứng khoán. Có lẽ họ đã tìm được một hệ thời gian nào đó chung. Ba tôi
cũng có buồn vài ngày. Ông mở cửa tủ lạnh và ngồi đó hóng mát, huýt sáo
vu vơ, không thuộc một cung bậc, tiết tấu hay giúp mường tượng đến bản
nhạc nào nhất định, ông ngồi đánh trần, xo ro và thi thoảng bốc một ít
nho tươi trong đó cho vào miệng nhai rột roạt. Nhai nho chua mà bình
thản như cách người ta nhẩn nha một cái bánh ngọt. Còn tôi ngồi bên bàn
học, không sao tập trung được. Tôi nghĩ về mười tám năm dài chúng tôi đã
sống như ba người hạn với ba tính cách hoàn toàn khác biệt trong căn
nhà này. Tôi không hiểu điều gì đã gắn bó người ta trong cuộc đời này,
khi mà sự độc lập đến nghiệt ngã đã diễn ra cả trong tình máu mủ, hôn
nhân. Tôi nhớ đến những phút ân cần chăm lo hiếm hoi của mẹ làm cho tôi
cảm giác hạnh phúc là cái người ta có thể dễ dàng có được. Tôi nhớ đến
lời dặn dò duy nhất mà mẹ tôi dành cho đứa con trai có thiên hướng giống
cha rằng, con hãy sống và hiểu mẹ. Và tôi cũng nhận ra sự tuyệt vọng
của bà khi cái ý nghĩ đàn bà vẫn mách bảo bà rằng, đứa con trai của bà
cũng chỉ là một thằng đàn ông đễnh đoảng, sống trên mây, thiếu thực tế
như chính người chồng sống như hư ảo của bà.

Tôi
hiểu mẹ. Khi trở lại và tự tạt nước đá vào mặt mình. Tôi ôm chầm lấy bà
mà khóc. Tôi cảm nhận sợi dây nối giữa tôi và mẹ là có thật. Thứ mà bấy
lâu, với sách vở, có khi tôi trở nên lý tính và dám ra lạnh lẽo. Sợi
dây ấy đang bị rã đi bởi thời gian, xa cách và những ý nghĩ đầy thành
kiến.

Rồi
bà lại rời xa ngôi nhà. Bà nói, mẹ đã sai. Mẹ giết nhầm bảy con chim
vẹt. Lẽ ra mẹ đã không nên ghen tuông như vậy. Chúng đói. Mẹ vừa hiểu ra
chúng đói và đòi ăn.

Ba
tôi trở về. Tôi bảo mẹ có đến. Ông hỏi lại, vậy à? Trông mẹ con thế
nào? Tốt. Mẹ chỉ hơi buồn. Mẹ đã nhận ra bảy con vẹt ấy bị giết oan. Mẹ
đã chế aspirin vào nước uống của chúng. Mẹ vẫn nằm mơ thấy chúng bay về
bên cửa sổ hàng đêm, đậu theo hàng ngang và đồng thanh kêu “Ăn...
Ăn...”. Tôi nói giọng hơi lả đi vì xúc động. Không sao. Mẹ không nên
sống trong mặc cảm tội lỗi như vậy. Điều gì cũng sẽ qua.

Ba
tôi móc áo lên tường và nằm khùm trên phản. Một dáng vẻ teo thắt khổ
hạnh, Một cơ thể sẵn sàng cho sự bốc hơi. “Không oan đâu con. Chúng là
những con vật gọi được ý nghĩ cua ba. Chúng là những con chim biết gọi
tên người. Ba muốn mẹ con không phải dằn vặt về chuyện ấy nữa. Bà nên
thanh thản ra đi.”

Ngoài
hiên ngập một màu trăng. Tháng mười. Những đợt gió thổi hiu hiu. Tôi
vặn nhỏ đèn. Và mắt cứ nhìn ra của sổ chia bốn ô khung ngay ngắn.

- Ba có tin tức gì của thằng Linh không?

-
Nghe nói nó xin ở lại trong đó. Cô An rất khổ sở. Bác sĩ bảo nó vẫn đọc
sách và bây giờ còn cả thói quen đưa đầu vào dưới chụp đèn bàn, nhìn
hàng giờ vào sợi dây tóc cháy sáng của bóng đèn và nói lảm nhám.

- Vậy là sao?

-
Nó tìm được mấy ông bạn mê sách triết. Nó đã thi đậu các khóa cơ bán để
xuất viện. Nó hoàn toàn bình thường. Nhưng nó không thích trở lại ngoài
đòi. Có lẽ cái trò ngắm bóng đèn nói lảm nhảm chỉ là màn kịch mà nó bày
ra để được ở lại trong ấy.

-Nó còn thấy chữ bay không?

- Ba không biết. Hôm nào con mua ít trái cây vào thăm, hỏi nó xem.

- Con hỏi thiệt. Có bao giờ ba nghĩ rằng cô An cũng là người lạ lùng không?

-
Lạ lùng thế nào? Ba thấy cô ấy mạnh mẽ. Dám sống cho tình yêu và công
việc, Hai mươi nám nay cô ấy vẫn ngồi ở góc đó. Phải yêu nghề lắm, phải
chăm lo cho đời sống dân trí... văn hóa đọc...

-
Thôi. Con không tin. Văn hóa đọc chỉ là những ngôn từ sáo rỗng. Ba có
thấy cái thư viện một giám đốc một thủ thư của ba trở thành chỗ khép kín
nhất của thành phố này không? Nếu thằng Linh khỏi bệnh, tụi con vô đại
học, ba với cô An biết lấy gì lo...

…

- Ba! Ba có nghe không?

Ba tôi nằm lặng như hồn đã thoát xác bay đến một cõi trời nào.

Đêm
bên ngoài vẫn ngập trăng. Và gió quất vi vút. Thoảng mùi một con mưa
nào đó, xa lắm trở mình nằm úp mặt. Chiếc phản phẳng lì đã nhiều đêm làm
tôi đau lưng ê ẩm.

Nửa đêm.

Tôi vẫn nằm nhìn bốn cái ô vuông đầy trăng trên cửa sổ. Ba vẫn ngũ say. Và thi thoáng trở mình, nói ấm ớ “An, sách đổ! Sách đổ!”

4.

Linh nói:

Mày
thấy không, mẹ tao ngày càng trẻ. Trong mắt tao, hình ảnh lặng lẽ cam
chịu và trong sáng của bà như một đức tính làm cho tao cảm phục đã không
còn. Bà ấy đang sống cho sự ham muốn và dục vọng. Bằng mọi giá. Bất
chấp tất cả. Điều gì đang xảy ra bên trong một bóng đèn đang cháy? Nó có
đang chết dần như chúng ta? Cái chết đến từng ngày?

Tôi nói:

Tại
sao mày không trở về. Rốt cuộc thì câu chuyện chữ bay là có thật hay
không? Mày đã đánh lừa được tất cả mọi người. Mày giỏi lắm Linh à. Nhưng
mày hãy nhớ, tương lai của mày không phải là ở nhà thương tâm thần với
mấy ông bạn ngộ triết. Mày phải trở về ngay. Tao và mày đã lớn lên trong
kho sách vô nghĩa ấy quá lâu. Cái kho sách tối tăm và cũ kỹ, nơi đầy
mạng nhện và những cuộc vụng trộm mãi mãi là bí mật của người lớn kia,
lại chính là nơi tao và mày được sinh ra. Mày hiểu không? Cái chốn hiu
hắt mù mờ ban ngày như ban đêm ấy đã nhiễm vào cuộc đời của tao và mày,
mày phải trở về mau. Phải bước ra bên ngoài mau.

Mẹ tôi nói:

Hãy
vặn tủ đá ở độ lạnh vừa phải kẻo mọi thức ăn đều có thể đông cứng. Một
khi bị đông cứng thì tất cả các cấu trúc phân tử thực phẩm trong đó đã
thay đổi. Vừa mất công rã đông vừa ăn không ngon. Và đừng để ba con ngồi
trước tủ đá mở toang. Không tốt cho cái tủ. Rất tốn điện. Và có khả
năng ổng sẽ đông cứng như mớ thức ăn bên trong đó. Lúc đó linh hồn ổng
không kịp về nhận lại xác phàm.

Ba tôi nói:

Người
ta vẫn cố thể đọc sách dạy nuôi lợn làm sao cho mau chóng xuất chuồng
với năng suất cao. Mục tiêu nâng cao... À, không! Con biết không. Khi
con làm đàn ông, con sẽ hiển điều gì mới là quan trọng trong đời. Và cả
những điều không quan trọng có khả năng trở thành quan trọng. Con sẽ
hiểu. Nó không quá khó.

Mùi
chồn hương ở người đấy đã mất đi. Nhường chỗ cho những kinh nghiệm và
sự bùng nổ đường nét xảy ra vô tội vạ. Đàn bà là cả một điều bí ẩn. Ba
luôn tự hỏi, vì sao lại như thế?

Cô An nói:

Mãi mãi, tôi là người đàn bà lặng im.

Và
hình dung về tôi trong cái thư viện này, vẫn là hình bóng lặng lờ trôi
giữa những giá sách ngăn nắp cũ kỹ. Tôi thích màu của thứ ánh sáng tháng
mười lọt qua hai thanh lá chắn của khung cửa sổ ở dãy sách cuối cùng. Ở
đó có nhiều cuốn triết học bán lớn bìa cúng. Những cuốn sách rơi xuống
có thể làm nứt nền nhà. Tôi thích tư thế đứng. Và ánh sáng buổi chiều
tháng mười lọt qua những lá sắt. Tư thế đứng luôn đem lại khoái cảm và
sự vội vàng đến nhức nhối. Đàn ông là một sinh vật kiếm tìm và luôn biết
cách đốt cháy những con đường. Vì sao lại như thế?

5.

Và cuối cùng, lại là Linh:

Tôi
thấy nó bay qua hành lang những người vận pijama trắng. Nhiều người bay
theo. Và họ chao lượn như thế trong không gian tuyệt vời trong suốt. Họ
là một thiểu số thấy được những điều mà mọi người mắt thường không
thấy.

Chữ bay. Đó là điều có thật. Chữ bay đầy không gian. Đến là khó thở. Ai tin thì tin. Không cũng chẳng sao.