Và Saleem, “Thôi đi thôi đi.” Nhưng Tai Bibi, với sự tàn nhẫn của tuổi lão niên cười hăng hắc, truy vấn. “Ô hô, phải, chắc chắn rồi, ý trung nhân của cậu, sahibzada bé bỏng – ai thế? Em họ cậu chăng? Hay em gái…” Tay Saleem siết chặt thành nắm đấm; bàn tay phải, bất chấp một ngón tay tàn khuyết, nghĩ đến bạo lực… và giờ Tai Bibi, “Lạy Chúa đúng rồi! Em gái cậu! Nào, đánh ta đi, cậu không thể giấu cái điều đang chễm chệ trong đầu cậu đâu!...” Và Saleem thu dọn quần áo quýnh quáng xỏ chân vào quần Câm đi mụ già Trong khi ả Đi đi, cứ đi đi, nhưng nếu cậu không trả tiền ta sẽ, ta sẽ, rồi cậu xem ta có từ việc gì, và giờ từng tờ rupee bay vung vãi trong phòng lả tả rơi xuống quanh ả kỹ nữ năm trăm mười hai tuổi, Cầm cầm đi và đừng ló cái mặt xấu xí của mụ ra, trong khi ả Cẩn thận đấy tiểu vương tử cậu cũng chẳng đẹp đẽ gì lắm đâu, giờ đã mặc đồ và chạy bổ khỏi căn hộ, chiếc Lambretta đang chờ nhưng lũ ranh con đã đái lên yên, cậu phóng đi thật nhanh, nhưng sự thật vẫn bám theo, và giờ Tai Bibi thò đầu ra cửa sổ và hét lên, “Ê, bhaenchud! Ê, chú bé ngủ với em gái, định chạy đi đâu? Sự thật vẫn là thật là thật…!”

Quý vị có thể hỏi rất hợp lý rằng: Chẳng lẽ chuyện xảy ra đúng như… Và chắc mụ ta không thể đã năm trăm… nhưng tôi đã thề thú nhận tất cả, và tôi khẳng định rằng tôi biết bí mật không thể nói ra về tình yêu của mình với Jamila Ca sĩ từ miệng và tuyến mùi của người gái điếm vô tiền khoáng hậu nọ.

“Bà Braganza nói đúng,” Padma rầy la tôi, “Bà nói trong đầu lũ đàn ông chẳng có gì ngoài đất.” Tôi tảng lờ cô; Bà Braganza, và bà Fernandez em gái bà ta, sẽ được xử lý khi đến lượt; tạm thời, người sau phải bằng lòng với vai trò kế toán nhà máy trong khi người trước chăm sóc con trai tôi. Trong lúc tôi, nhằm giành lại sự say mê chú ý từ Padma Bibi nổi loạn của tôi, kể một chuyện cổ tích.

Ngày xửa ngày xưa, tại tiểu quốc Kif phương Bắc xa xôi, một vị tiểu vương có hai cô con gái xinh đẹp, một cậu con trai cũng đẹp trai không kém, một chiếc Rolls-Royce mới coóng, và quan hệ chính trị tuyệt vời. Vị tiểu vương, tức Nawab này, tin tưởng nhiệt thành vào sự tiến bộ, và vì thế đã dàn xếp cho con gái lớn đính hôn với con trai Đại tướng Zulfikar giàu sang danh tiếng; phần cô thứ hai ông kỳ vọng cuộc hôn phối với quý tử của chính Tổng thống. Về chiếc ô tô, chiếc đầu tiên xuất hiện ở thung lũng núi non bao quanh của ông, ông yêu nó gần như yêu con đẻ; ông xót xa khi thấy thần dân của mình, những người đã quen lấy đường sá ở Kif làm nơi giao tế xã hội, cãi cọ và chơi phụt-ống-nhổ, dứt khoát không chịu nhường đường cho xe. Ông ban một chỉ dụ giải thích rằng chiếc xe đại diện cho tương lai, vì thế người dân phải tránh đường cho xe đi; dân tình phớt lờ cáo thị, cho dù nó được dán lên tường, mặt tiền cửa hàng và thậm chí, theo lời đồn, lưng bò. Cáo thị thứ hai có tính cưỡng bức hơn, lệnh cho dân chúng phải dẹp đường khi nghe tiếng còi xe; dân xứ Kif, tuy vậy, tiếp tục hút thuốc và nhổ bã trầu và cãi cọ trên đường. Cáo thị thứ ba, có minh họa là một bức vẽ máu me, cảnh cáo rằng chiếc xe sẽ chẹt qua bất cứ ai không nghe còi. Dân Kif liền bổ sung những hình vẽ rất phỉ báng vào bức tranh trên thông báo; và thế là vị Nawab, một người tử tế nhưng lòng kiên nhẫn không phải là vô hạn, đã dọa sao làm thế thật. Khi ca sĩ nổi tiếng Jamila đến đây cùng gia đình và ông bầu để biểu diễn tại lễ đính hôn của cậu em họ, xe đưa em thẳng từ biên giới tới tận hoàng cung mà không gặp phiền toái gì; và Nawab tự hào, “Khỏi lo; chiếc xe nay đã được tôn trọng. Tiến bộ đã đến nơi này.”

Con trai của Nawab, Mutasim, người đã chu du nước ngoài và để kiểu tóc tên gọi “đầu bọ dừa”, là một nguồn lo lắng của cha mình; bởi mặc dù cậu đẹp trai đến mức, mỗi khi cậu ra phố ở Kif, các cô gái mũi đính châu báu đều ngất xỉu trước hơi nóng từ vẻ đẹp của cậu, cậu dường như không để tâm đến mấy chuyện đó, và thỏa mãn với bầy ngựa polo và cây guitar mà với nó cậu chơi những bài hát phương Tây kỳ lạ. Cậu mặc bush-shirt in hình nốt nhạc và biển tên đường ngoại quốc chen chúc trên cơ thể nửa kín nửa hở của những cô gái da hồng. Nhưng khi Jamila Ca sĩ, giấu mặt sau tấm burqa thêu kim tuyến, đến cung điện, Mutasim Anh tuấn – người mải chu du ngoại quốc nên chưa biết tin đồn về ngoại hình biến dạng của em – đâm ám ảnh về chuyện xem mặt em; cậu tương tư lăn lóc trước cái nhìn của đôi mắt e lệ mà cậu được thấy qua tấm vải khoét lỗ.

Những ngày ấy, Tổng thống Pakistan đã ra sắc lệnh bầu cử; dự kiến sẽ diễn ra một ngày sau lễ đính hôn, theo một hình thức bỏ phiếu có tên là Dân chủ Đại diện. Một trăm triệu người Pakistan được chia làm một trăm hai mươi phần xấp xỉ bằng nhau, mỗi phần do một Đại Cử tri đại diện. Đoàn bầu cử, gồm một trăm hai mươi nghìn “ĐCT” này sẽ bỏ phiếu bầu ra Tổng thống. Ở Kif, 420 Đại Cử tri gồm giáo sĩ, thợ quét rác, tài xế của Nawab, và nhiều nông dân trồng hashish^[25] nộp tô ở đồn điền của Nawab, và các thần dân trung thành khác; Nawab đã mời tất cả họ dự lễ henna của con gái^[26]. Ông, tuy vậy, buộc phải mời hai gã badmash, hai sĩ quan xuất ngũ của Đảng Liên minh Đối lập. Hai gã badmash này không ngớt mồm cãi cọ nhau, nhưng Nawab vẫn nhã nhặn và hiếu khách. “Tối nay các vị là quý khách của tôi,” ông bảo chúng, “còn ngày mai là chuyện khác.” Hai gã badmash ngấu nghiến như chưa bao giờ nhìn thấy đồ ăn, nhưng mọi người – kể cả Mutasim Anh tuấn, vốn kém cha cậu về khoản nhẫn nại – đều được dặn phải thết đãi chúng tử tế.

[25] Một dạng cây thuốc phiện phổ biến ở Ấn Độ và Trung Đông.

[26] Nghi thức vẽ hoa văn bằng phẩm màu (làm từ cây henna) lên người cô dâu.

Quý vị sẽ không ngạc nhiên khi biết rằng, Đảng Liên minh Đối lập (C.O.P) quy tụ toàn những kẻ lưu manh và vô lại nhất hạng, đoàn kết với nhau chỉ bởi quyết tâm lật đổ Tổng thống và quay về thời kỳ tồi tệ trước kia khi chính quyền dân sự, thay vì quân sự, là những kẻ móc túi công khố; nhưng chẳng rõ vì đâu, chúng lại kiếm được một thủ lĩnh đức cao vọng trọng. Đó là Phu nhân Fatima Jinnah, em gái của người sáng lập quốc gia, một phụ nữ già nua khô héo đến mức Nawab ngờ rằng bà đã chết lâu rồi và được nhồi rơm bởi một nghệ nhân bậc thầy – một phán đoán được sự ủng hộ của cậu con, người từng xem một bộ phim tên là El Cid, trong đó một người chết đã dẫn đoàn quân ra trận… nhưng dù thế nào thì bà ta vẫn ở đó, tham gia tranh cử vì bất mãn trước việc Tổng thống bất lực trong việc hoàn thành ốp cẩm thạch lăng của anh bà; một địch thủ đáng gờm, vì miễn nhiễm mọi vu khống và hiềm nghi. Người ta còn bảo việc bà phản đối Tổng thống đã lung lay niềm tin của dân chúng ở ông – ông há chẳng phải là, nói cho cùng, sự tái sinh của các anh hùng vĩ đại của đạo Hồi năm xưa? Của Muhammad bin Sam Ghuri, của Iltutmish^[27] hay các Đại đế Mughal? Ngay ở Kif, Nawab thấy đề can của C.O.P xuất hiện ở những nơi kỳ quái; thậm chí còn có kẻ cả gan dán một tấm lên cốp chiếc Rolls-Royce. “Loạn rồi,” Nawab bảo con trai. Mutasim đáp, “Đó là những gì bầu cử đem lại – bọn cọ nhà xí và phó may phải bỏ phiếu bầu ra người cầm quyền?”

[27] Shams-ud-din Iltutmush, Sultan thứ ba của vương triều Mamluk gốc Thổ ở Delhi.

Nhưng hôm nay là một ngày vui; trong khuê phòng, chị em vẽ những hoa văn henna tinh tế lên bàn tay và chân của con gái Nawab; Đại tướng Zulfikar cùng công tử Zafar sẽ sớm xuất hiện. Giới cai trị tại Kif gạt bỏ cuộc bầu cử ra khỏi đầu, từ chối nghĩ đến hình hài rệu rã của Fatima Jinnah, mader-i-millat hay là người mẹ của dân tộc, người quá đỗi lạnh lùng lựa chọn con đường làm phức tạp thêm việc lựa chọn của các con bà.

Nơi diễn ra bữa tiệc của Jamila Ca sĩ, niềm vui cũng đang ngự trị. Cha em, một nhà sản xuất khăn tắm, người dường như không thể xa lìa bàn tay mềm mại của vợ mình, kêu lên, “Thấy chưa? Con gái ai đang biểu diễn kia? Có phải con nhà Haroon không? Là con gái nhà Valika? Hay khuê nữ nhà Dawood hay Saigol? Còn khuya!” … Nhưng Saleem con ông, một gã trai bất hạnh có gương mặt như tranh biếm họa, dường như bị bóp nghẹt trong một nỗi bất an sâu kín, có lẽ bị ngợp trước việc mình luôn có mặt ở những sự kiện lịch sử lớn lao; gã liếc cô em gái tài năng với một vẻ gì đó nhìn như nỗi hổ thẹn trong ánh mắt.

Chiều hôm đó, Mutasim Anh tuấn dắt Saleem anh trai Jamila ra một góc và cố gắng làm thân với gã; cậu dắt Saleem đi xem đàn công nhập từ Rajasthan trước khi Chia cắt và bộ sưu tập sách bùa chú quý giá của Nawab, từ đó cậu lấy ra những lá bùa và thần chú sẽ giúp cậu trị vì một cách anh minh; và trong lúc Mutasim (vốn dĩ không phải mẫu người trẻ thông minh hay thận trọng gì lắm) đưa Saleem đi quanh sân polo, cậu thú nhận mình đã viết một đạo bùa-yêu lên một tấm da, với hy vọng áp được nó lên tay nàng Jamila nổi danh và làm nàng phải lòng mình. Đến lúc này Saleem bắt đầu có hơi hướm một con chó cắm cảu và toan bỏ đi; nhưng Mutasim quay sang nài nỉ muốn biết Jamila Ca sĩ thật sự trông ra sao. Saleem, dù vậy, giữ im lặng; cho đến khi Mutasim, nổi một cơn si mê cuồng dại, xin được gã đưa đến gần Jamila để ấp lá bùa lên tay nàng. Giờ Saleem, với một ánh mắt giảo hoạt mà chàng Mutasim trúng tia sét ái tình không nhận thấy, bảo, “Đưa lá bùa đây”; và Mutasim, người, tuy am hiểu địa lý các thành phố châu Âu, nhưng lại ngây thơ về ba chuyện ma thuật, bèn giao lá bùa cho Saleem, tưởng rằng nó vẫn sẽ linh nghiệm nhân danh cậu, kể cả khi do người khác dán.

Bóng tối buông xuống hoàng cung; đoàn xe chở Đại tướng và Begum Zulfikar, công tử Zafar, và các bạn hữu của họ, đều đã tới. Nhưng giờ gió bỗng đổi chiều, bắt đầu thổi từ phương Bắc: một trận gió lạnh, cũng là một trận gió làm say người, vì ở phía Bắc của Kif có những đồng hashish phì nhiêu nhất, và vào mùa này trong năm, cây cái đã chín và đến kỳ phát dục. Không khí tràn ngập hương dục vọng nồng nàn của loài cây này, và ai hít phải đều bị phê thuốc đến một độ nào đó. Cơn cuồng hỉ ngây ngô của hashish đã tác động lên các tài xế của đoàn hộ tống, vốn phải nhờ vận may cùng cực mới đến được cung điện, sau khi đã hất tung một cơ số hiệu cắt tóc vỉa hè và đột nhập ít nhất một quán trà, để lại người dân xứ Kif lo âu không biết những cỗ xe không ngựa tân kỳ này, sau khi đã đánh cắp đường phố, giờ có tịch biên nốt nhà họ không.

Trận gió Bắc xâm nhập cái mũi khổng lồ và nhạy cảm cao độ của Saleem, anh trai Jamila, và làm gã đờ đẫn đến nỗi ngủ quên trong phòng; và bởi vậy bỏ lỡ những sự kiện của một buổi tối mà, về sau gã nghe kể lại, trận gió hashish đã biến đổi thái độ của quan khách trong lễ đính hôn, làm họ cười rũ rượi và đắm đuối nhìn nhau đầy khiêu khích bằng những cặp mắt nặng trĩu; các viên Tướng đeo tua ngù ngồi giạng chân trên ghế thếp vàng và mơ tới Thiên Đường. Lễ mehndi^[28] diễn ra trong một bầu không khí phủ phê hết sức buồn ngủ đến nỗi không ai hay biết chú rể đã hoàn toàn thả lỏng đến mức tè ra quần; và cả hai gã badmash hay hục hặc của C.O.P cũng nắm tay nhau hát dân ca. Và khi Mutasim Anh tuấn, bị ngấm tinh lực dồi dào của cây hashish, toan lao vào sau tấm màn lụa thêu kim tuyến với duy nhất một cái lỗ, Thiếu tá Alauddin Latif đã kiềm chế cậu với vẻ tươi cười hoan hỉ, ngăn cậu nhìn mặt Jamila Ca sĩ mà thậm chí chưa cần cho cậu chảy máu mũi. Buổi tối kết thúc với toàn bộ quan khách ngủ gục tại bàn; riêng Jamila Ca sĩ được ngài Latif cười toe toét và ngái ngủ hộ tống về phòng.

[28] Tức là lễ vẽ henna.

Vào nửa đêm, Saleem tỉnh dậy thấy mình vẫn nắm chặt lá bùa ma thuật của Mutasim Anh tuấn trong tay phải; và vì cơn gió Bắc vẫn đang thổi nhè nhẹ vào căn phòng, gã đi đến quyết định sẽ, đi dép và mặc áo ngủ, lẻn qua những hành lang tối tăm của cung điện đẹp đẽ này, qua tập hợp mọi phế tích của một thế giới đang mục nát: những bộ giáp gỉ sét và những tấm thảm lâu đời cung cấp hàng thế kỷ thức ăn cho cả tỷ con nhậy trong cung điện, cá chép khổng lồ bơi trong đại dương thủy tinh, và vô số chiến lợi phẩm đi săn trong đó có một con gà gô vàng đã xỉn màu đậu trên chân đế gỗ tếch, kỷ niệm ngày một Nawab tiền nhiệm, trong cuộc đi săn cùng Nam tước Curzon^[29] và đoàn tùy tùng, đã hạ 111, 111 con gà gô trong một ngày; gã lẻn qua những bức tượng chim chết đến khu khuê phòng nơi phụ nữ trong cung điện đang ngủ, rồi, hếch mũi đánh hơi, gã chọn một cánh cửa, xoay nắm đấm lẻn vào.

[29] Toàn quyền Anh tại Ấn Độ vào đầu thế kỷ 20.

Một chiếc giường đồ sộ mắc màn chống muỗi đón luồng ánh sáng không màu từ vầng trăng nửa đêm đầy kích động; Saleem bước về phía nó, rồi dừng lại, bởi gã vừa thấy, ở cửa sổ, hình dáng một người đàn ông đang cố leo vào phòng. Mutasim Anh tuấn, bị cơn cuồng si và trận gió hashish biến thành trơ trẽn, đã quyết tâm xem mặt Jamila, bằng mọi giá… Và Saleem, vô hình trong bóng tối của gian phòng, quát lên: “Giơ tay lên! Nếu không ta bắn!” Saleem chỉ bốc phét; nhưng Mutasim, tay vẫn bám vào bậu cửa sổ và chịu toàn bộ trọng lượng của cậu, không biết điều đó, và rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan: cứ bám và bị bắn, hay buông tay và ngã? Cậu cố gắng phản bác, “Cả cậu cũng không được ở đây,” cậu bảo, “tôi sẽ mách Amina Begum.” Cậu đã nhận ra giọng kẻ uy hiếp mình; nhưng Saleem bèn chỉ ra thế yếu của cậu, và Mutasim, sau khi nài nỉ “Được rồi, nhưng đừng có bắn,” được phép tụt xuống theo đường cậu đã leo lên. Sau hôm đó, Mutasim thuyết phục cha cậu đưa ra lời cầu hôn chính thức với cha mẹ Jamila; nhưng em, được sinh ra và nuôi lớn thiếu vắng tình yêu, vẫn giữ nỗi căm ghét cũ với tất cả những kẻ nói yêu em, nên từ chối cậu ta. Cậu bỏ Kif đến Karachi, nhưng em vẫn không đoái hoài những lời cầu hôn dai dẳng của cậu ta; rốt cuộc cậu nhập ngũ và hy sinh trong cuộc chiến tranh năm 1965.

Bi kịch của Mutasim Anh tuấn, dầu vậy, chỉ là một tình tiết thứ yếu trong câu chuyện của chúng ta; bởi lúc này Saleem và em gái còn lại một mình, và em, bị cuộc trao đổi giữa hai gã trai đánh thức, bèn hỏi, “Saleem? Có chuyện gì thế?”

Saleem lại gần giường em; tay gã lần tìm tay em; và lá bùa được áp lên da em. Chỉ đến lúc này Saleem, lưỡi mềm ra bởi ánh trăng và cơn gió thấm đẫm dục vọng, mới phế bỏ mọi ý niệm về sự thuần khiết và thú nhận tình yêu của mình cho cô em đang há miệng ngỡ ngàng.

Một khoảnh khắc im lặng; rồi em thốt, “Ôi, không, sao anh có thể…”, song ma thuật của lá bùa đang tranh đấu với mãnh lực của lòng căm ghét tình yêu trong em; nên mặc dù cơ thể em cứng lại và co giật như một đô vật, em vẫn nghe gã giải thích rằng không có tội lỗi gì cả, gã đã nghĩ thông rồi, xét cho cùng, họ không phải là anh em thực sự; máu chảy trong huyết quản của gã và em không phải là một; trong cơn gió của cái đêm rồ dại ấy gã cố gắng tháo gỡ mọi nút thắt mà kể cả lời thú nhận của Mary Pereira cũng không làm nổi; nhưng ngay trong lúc nói gã đã có thể nghe thấy lời mình trống rỗng, và nhận ra mặc dù điều gã nói là sự thật rành rành, nhưng còn có những sự thật khác đã trở nên quan trọng hơn bởi chúng đã được hợp pháp hóa theo thời gian; và mặc dù không việc gì phải hổ thẹn hay kinh hãi, gã nhìn thấy hai cảm xúc đó trên trán em, gã ngửi thấy chúng trên da em, và, tồi tệ hơn, gã cảm thấy và ngửi thấy chúng trong và trên chính bản thân mình. Vậy là, cuối cùng, kể cả tấm da ma thuật của Mutasim Anh tuấn cũng không đủ quyền năng mang Saleem Sinai và Jamila Ca sĩ lại bên nhau; gã rời phòng em mà đầu cúi gằm, theo sau là ánh mắt như con nai hoảng hốt của em; và sẽ tới lúc hiệu lực của câu thần chú hoàn toàn tan biến, và em giáng một đòn trả thù khủng khiếp. Khi gã rời phòng những hành lang của cung điện đột nhiên tràn ngập tiếng hét hãi hùng của nàng quận chúa mới hứa hôn, người vừa bừng tỉnh khỏi giấc mơ về đêm tân hôn trong đó chiếc giường cưới của nàng bỗng nhiên và không rõ vì đâu đầm đìa một thứ chất lỏng khai khai màu vàng; sau đấy, nàng bắt đầu dò hỏi, và khi biết được sự thật có tính tiên tri của giấc mơ này, liền hạ quyết tâm không bao giờ dậy thì chừng nào Zafar còn sống, nhờ đó nàng có thể ở lại tẩm cung và tránh được nỗi kinh hoàng khai nồng của sự yếu hèn của hắn.

Sáng hôm sau, hai tên badmash của đảng Liên minh Đối lập tỉnh giấc thấy mình đã trở về giường tự bao giờ; nhưng khi mặc xong quần áo, chúng mở cửa phòng và thấy hai trong số những người lính đô con nhất Pakistan bên ngoài, đứng hòa bình ở đó với hai cây súng bồng chéo, bịt kín lối ra. Hai tên badmash hết la hét lại phỉnh phờ, nhưng hai người lính trấn thủ ở đây đến khi các hòm phiếu được niêm phong; rồi họ lặng lẽ rút lui. Hai tên badmash đi tìm Nawab, thấy ông ta trong vườn hồng đẹp hiếm có của mình; chúng hoa tay múa chân và to tiếng; những lời lẽ như nhạo-báng-công-lý được nói ra, và trò-bầu-cử-dối-trên-lừa-dưới; rồi thì thủ đoạn hèn hạ; nhưng Nawab chỉ cho chúng thấy mười ba giống hồng Kin do chính tay ông lai tạo. Chúng tiếp tục lèm bèm – cái-chết-của-dân-chủ, bạo-chúa-chuyên-quyền – cho đến khi ông ta cười điềm đạm, điềm đạm, rồi nói, “Các bạn ạ, hôm qua con gái ta đính ước với Zafar Zulfikar; không bao lâu, ta hy vọng, đứa kia sẽ cưới chính quý tử của Tổng thống. Thử nghĩ xem – ta sẽ mất thể diện thế nào, ta sẽ ô danh ra sao, nếu như có dù chỉ một lá phiếu ở Kif chống lại thông gia tương lai của ta! Các bạn, ta là một kẻ coi trọng danh dự; cho nên cứ ở nhà ta, ăn, uống; chỉ đừng hỏi xin điều ta không thể cho.”

Và tất cả chúng tôi sống hạnh phúc… dù gì đi nữa, dù thiếu cái kết hư cấu truyền thống của cổ tích, câu chuyện của tôi quả thật vẫn kết thúc một cách hoang đường; bởi khi các Đại Cử tri hoàn thành nhiệm vụ, các báo Jang, Bình minh, Thời báo Pakistan đều loan báo thắng lợi áp đảo của đảng Liên đoàn Hồi giáo của Tổng thống trước đảng Liên minh Đối lập của Mader-i-Millat; và qua đó chứng minh cho tôi rằng tôi chỉ là kẻ tung-hứng-sự-thật khiêm nhường nhất; và rằng ở một đất nước mà sự thật là cái được người ta chỉ đạo là sự thật, hiện thực đúng nghĩa gần như đã ngừng tồn tại, thế nên điều gì cũng có thể là thật trừ cái mà người ta bảo ta là thật; và có lẽ đây chính là khác biệt giữa tuổi thơ Ấn Độ và tuổi thiếu niên Pakistan của tôi – rằng ở thời kỳ thứ nhất tôi bị bao vây bởi một vô hạn những hiện thực khác nhau, trong khi ở thời kỳ thứ hai tôi trôi dạt, mất phương hướng, giữa một số lượng cũng bất tận như thế những giả tạo, phi hiện thực và lừa dối.

Một chú chim nhỏ thì thầm vào tai tôi: “Phải công bằng chứ! Không ai, không nước nào, độc quyền về sự giả dối hết.” Tôi chấp nhận lời phê bình; tôi biết, tôi biết. Và, nhiều năm sau, mụ Góa phụ biết. Và Jamila: người mà với em điều-được-hợp-pháp-hóa-là-sự-thật (bởi Thời gian, bởi thói quen, bởi tuyên bố của người bà, bởi sự thiếu trí tưởng tượng, bởi sự đón nhận của người cha) đã chứng tỏ xác tín hơn điều em vẫn biết là sự thật.