39 - CHUYỆN SÉT ĐÁNH RA...THƠ!

Người
xưa cho rằng, mọi biến đổi lớn theo chiều hướng xấu hoặc tốt của một cuộc đời,
một gia đình, một địa phương hay một triều đại...tất cả đều được
báo trước bằng những điềm dữ hoặc điềm lành. Việc Lý Công Uẩn được tôn lên ngôi
Hoàng đế và khai sáng ra triều Lý (1010 - 1225) cũng đã được báo trước như vậy.
SáchĐại Việt sử kí toàn thư(bản là, quyển 1, tờ 31a-b) chép:

“Trước
đó, ở làng Diên Uẩn, thuộc châu Cổ Pháp (nay là vùng Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh -
NKT), có cây gạo bị sét đánh. NgườI làng ấy đến xem kĩ thì thấy có chữ như sau:

Thụ
căn diểu diểu,

Mộc
biểu thanh thanh,

Hòa-đao-mộc
lạc,

Thập-bát-tửthành,

Đông-a
nhập địa,

Mộc
dịtái
sinh,

Chấn
cung kiến nhật,

Đoài
cung ẩn tinh,

Lục
thất niên gian,

Thiên
hạ thái bình.

Mấy
câu này, đại để có nghĩa là:

Rễ
cây sâu thăm thẳm,

Vỏ
cây màu xanh xanh,

Hòa
- đao - mộc thì rụng,

Thập
- bát - tử thì thành,

Đông
- a mà nhập địa,

Cây
lạ sẽ tái sinh,

Phương
Đông mặt trời mọc,

Phương
Tây sao ẩn mình,

Chừng
sáu bảy năm nữa,

Thiên
hạ sẽ thái bình.

(Hòa
– đao - mộcghép lại, có âm Hán-Việt làlê, đây chỉ họ Lê,
chỉ ngôi vua của Lê Long Đĩnh.Rụnglà rụng xuống, ý nói sẽ
mất đi.

Thập
- bát - tửghép
lại có âm Hán - Việt làlý, chỉ họ Lý. Chữ thành ngụ ý được dựng
lên.Cả câu nói triều Lý sẽ được dựng lên.

Đông
- aghép
lại có âm Hán-Việt làtrần,chỉ họ Trần. Họ vốn có nguồn gốc từ
Trung Quốc nên mớI có hai chữ nhập địa.

Cây
lạ sẽ tái sinhngụ
ý rằng, sau cũng có triều Lê, song đó lại là một họ Lê hoàn toàn khác.

Phương
Đông mặt trời mọc:
Ý chỉ rằng sẽ có Thiên tử. Xưa, người ta vẫn coi Thanh Hóa là Tây, còn Thăng
Long là Đông).

Nhà
sư Vạn Hạnh nói với Lý Công Uẩn rằng:

-
Mới rồi tôi thấy có bùa sấm lạ kì, suy thì biết là họ Lý sẽ cường thịnh, thế
nào cũng dấy nên cơ nghiệp. Nay xem trong khắp thiên hạ, người họ Lý kể cũng
nhiều, nhưng không ai bằng Thân Vệ cả (Thân Vệ là chức của Lý Công Uẩn lúc bấy
giờ - NKT). Thân Vệ là người nhân từ, được lòng người, lại đang là người nắm
giữ binh quyền trong tay, cho nên, đứng đầu trăm họ, nếu không phải là Thân Vệ
thì còn ai vào đó nữa. Tôi nay đã ngoài bảy mươi, những mong thư thả hãy chết,
chẳng qua chỉ cốt để chờ được xem đức hóa của ông thế nào. Việc này quá là cơ
may ngàn năm có một.

(Lý)
Công Uẩn sợ lời ấy (của Vạn Hạnh) tiết lộ ra, bèn nhờ người anh đem Vạn Hạnh
giấu ở Tiên Sơn (nay thuộc tỉnh Bắc Ninh - NKT). Nhưng cũng từ đấy, ý nhòm ngó
ngôi vua bắt đầu nẩy sinh và người người cũng muốn theo ý đó".

Lời bàn: Phàm
người đời đã tin cái gì thì thiên hạ nhất định sẽ có ngay những chuyện li kì tương
ứng để củng cố niềm tin. Chuyện sét đánh ra thơ, hình thức tuy có khác nhưng
suy cho cùng thì cũng có mục đích tương tự như chuyện con chó trắng ở châu Cổ
Pháp bỗng dưng có đốm lông đen mang hình hai chữThiên tửchuyện
quả khế có hạt mận, hoặc như chuyện con trâu ở châu Trường Yên đột ngột thay
sừng mà thôi. (Xin vui lòng đọc thêm tập51 giai thoại thời Lý(tập
thứ hai của bộViệt sử giai thoại)để rõ thêm những tích này).

Sấm
ngôn bao giờ cũng là sấm ngôn. bí ẩn, uẩn súc đến độ rất khó hiểu. Nhưng sấm
ngôn sở dĩ được muôn đời truyền tụng vì chính nó chứa chất những khát vọng đổi
thay chân thành và lớn lao của trăm họ. Cho nên, thời nào còn có người viết sấm
ngôn thì thời đó chưa thể gọi là thái bình thực sự được.

Lý
Công Uẩn lên ngôi không phải là bởi sự định đoạt rõ ràng từ trước của sấm
truyền, ngược lại, sấm truyền chẳng qua chỉ là sự khéo léo, nói sao cho hợp với
việc Lý Công Uẩn lên ngôi mà thôi. Con người có sự nghiệp phi thường ấy hẳn
nhiên phải được những người ngưỡng mộ của muôn đời diễn tả bằng những lời khác
thường như thế.

Như
bạn và như tôi, chúng ta chẳng có lời sấm truyền nào cả, những người bình
thường từ ngàn xưa đến nay chẳng có lời sấm truyền nào cả. Nếu cắt nghĩa được
rằng vì sao lại như thế, cũng có nghĩa là ta đã hiểu được nguồn gốc đích thực
của sấm ngôn Quả là như vậy đấy.