27

BỎ PHIẾU CHO HỢP NHẤT

Tuy
vậy, Barisan đang củng cố được vị trí qua vấn đề quyền công dân. Việc gợi lên ý
tưởng cho rằng người Singapore sẽ là “công dân hạng hai” ở Malaysia đã có tác
động và gây được sự hoang mang. Tôi quyết định giải quyết vấn đề một cách trực
diện. Vì thế vào ngày 3/6/1962, kỷ niệm ba năm Ngày Quốc gia Singapore, tôi nói
chuyện trước mấy nghìn người ở Padang đang tụ tập xem các cuộc diễu hành của
quân đội, của các nhóm dân sự và học sinh, và xem các cuộc trình diễn văn hóa.
Tôi bảo đảm với họ rằng trước khi thực hiện việc hợp nhất với Malaysia, tôi
phải làm rõ trong hiến pháp rằng công dân Singapore sẽ bình đẳng với các dân
tộc khác trong liên bang.

Lim
Chin Siong bác lại rằng lời hứa của tôi là sự thú nhận rằng thực ra với các
điều khoản hợp nhất và sự dàn xếp của Malaysia, người Singapore không có sự
bình đẳng. Barisan thu hẹp vấn đề hợp nhất lại thành vấn đề này và tôi tin rằng
nếu tôi có thể yêu cầu Tunku thay từ “cư dân Malaysia” thành “công dân
Malaysia”, vấn đề sẽ được giải quyết. Tôi quyết tâm đạt cho được điều này, và
tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý càng sớm càng tốt trước khi Barisan có thể
khuấy động sự bất mãn. Nhưng tôi không có thế mạnh đối với Tunku, chỉ người Anh
mới có. Bởi vì Tunku muốn các lãnh thổ Borneo và cũng cần họ giúp bảo vệ Malaysia,
tôi phải nhờ đến người Anh làm việc ấy. Moore đồng ý rằng chúng tôi có mối bất
bình chính đáng và tôi biết ông ta sẽ cố gắng hết sức để làm cho các Bộ trưởng
ở London thuyết phục Tunku thay đổi ý kiến về quyền công dân. Nhưng chúng tôi
không đồng ý về một vấn đề khác cũng quan trọng không kém: đó là việc trưng cầu
dân ý.

Moore
lo lắng bởi vì Dự thảo luật về Trưng cầu dân ý khuyến cáo rằng việc bỏ phiếu
trắng là biểu thị việc cử tri không muốn hành xử quyền của mình để quyết định
ủng hộ hay chống lại vấn đề hợp nhất, nên quyết định ấy sẽ được thực hiện bởi
phe đa số trong Hội đồng lập pháp (nghĩa là PAP). Tôi đã đưa điều khoản này vào
để chống lại việc cộng sản kêu gọi bỏ phiếu trắng. Nhưng nếu người dân muốn
phản đối bằng cách bỏ phiếu trắng với số lượng lớn và bằng cách ấy họ biểu lộ
sự chống đối việc hợp nhất và cuộc trưng cầu dân ý, Moore cho rằng tôi phải
chấp nhận chọn lựa của họ. Ông cố gắng thuyết phục tôi từ bỏ cách thức này, nói
rằng dân chúng sẽ coi đó là bất lương và giả tạo. Tôi không đồng ý. Trong một
báo cáo gửi cho Bộ trưởng Ngoại giao ngày 21/6, ông ta viết:

“Để
trả lời đề nghị mà chúng ta thường nhắc đi nhắc lại trong suốt 6 tháng qua rằng
ông ta không nên tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý, ông ta luôn luôn nói rằng
ông ta phải làm thế để tránh bị lên án là người đã bán người Hoa Singapore cho
người Malay… Vì vậy, dường như là ông ta vẫn cứ tiến hành tổ chức trưng cầu dân
ý dựa trên những điều khoản của mình, những điều khoản ấy đã được tính toán cẩn
thận để bảo đảm rằng ông sẽ không thua. Có lẽ nguy cơ nghiêm trọng duy nhất
hiện nay là sẽ có một cuộc tẩy chay trưng cầu dân ý trên quy mô lớn.”

Ông
ta chỉ nói đúng một điều: tôi vẫn cương quyết tổ chức trưng cầu dân ý, và công
việc cấp bách hiện nay là thông qua dự thảo luật này. Một khi báo cáo của Ủy
ban Cobbold được công bố, tôi sẽ phải quyết định áp dụng phương án nào. Đã có
những cuộc thảo luận bất tận trên báo chí, trên đài phát thanh và trên diễn đàn
trường Đại học Malaysia, và mặc dầu cuộc tranh luận về Dự thảo luật Trưng cầu
dân ý kéo dài từ ngày 27/6 đến ngày 11/7 với tám buổi họp đến tận nửa đêm, các
bài diễn văn rất gay gắt và lặp đi lặp lại vì chẳng có ý kiến gì mới, mà chỉ là
những tái khẳng định ngày càng dữ dội hơn về lập trường của các phe nhóm đối
lập nhau. Một tu chính then chốt được tiến sĩ Lee Siew Choh đưa ra và được
David Marshall cùng Ong Eng Guan ủng hộ là: chỉ có một câu hỏi trong cuộc trưng
cầu dân ý – “đồng ý” hay “không đồng ý” việc hợp nhất. Lim Yew Hock xen vào, đề
nghị rằng phải có 3 câu hỏi: Quý vị muốn hợp nhất (A) theo bạch thư, hoặc (B)
trên cơ sở Singapore là một bang thành viên của Liên bang Malaysia, hoặc (C)
theo những điều khoản không kém thuận lợi so với những điều khoản dành cho ba
lãnh thổ Borneo? Tu chính của tiến sĩ Lee bị bác và của Lim được chấp thuận.
Tôi sung sướng vì Lim đã đề nghị điều mà tôi đã dự định đưa ra.

Trong
suốt cuộc thảo luận, mọi thành viên của nghị viện đều nhận được một bức thư đe
dọa ký bởi 39 hội cựu sinh viên và câu lạc bộ sinh viên do Hội Sinh viên tốt
nghiệp Đại học Nanyang lãnh đạo bảo họ phải bỏ phiếu ủng hộ đề nghị của Barisan
– nếu không sẽ có rối loạn. Ngày 29/6, khi nói về các dự kiến bổ sung để quyên
góp hơn 1 triệu đôla để thành lập tiểu đoàn thứ hai của Trung đoàn Bộ binh
Singapore, tôi cảnh cáo Barisan rằng những lời nói không theo luật pháp sẽ dẫn
đến những hành động không theo luật, và những con người không theo luật sẽ bị
loại trừ. Nếu luật lệ được thay thế bằng gạch đá và gậy gộc thì những vấn đề ưu
tiên hàng đầu như hòa bình, an ninh và sự thịnh vượng của nhân dân cũng đòi hỏi
phải dùng vũ lực để đàn áp vũ lực. Tôi không áy náy gì về việc sử dụng Trung
đoàn Bộ binh Singapore chống lại cộng sản, tôi không
hề có nguy cơ bị cho là tay sai của chủ nghĩa thực dân. Nhưng để khuyến khích
họ hành xử tử tế hơn, tôi bảo đảm với tiến sĩ Lee rằng quân đội sẽ không cần
đến chừng nào họ còn tuân thủ pháp luật.

Vào
chiều 3/7/1962, nữ dân biểu thuộc đảng PAP Hoe Puay Choo gửi cho tôi một thư đề
nghị ra khỏi đảng với lý do là không ai tham khảo với bà về những vấn đề chính
sách quan trọng. Những người cộng sản đã kiên trì thảo luận với bà và giờ chót
đã lay chuyển được bà. PAP bây giờ có 25 thành viên so với
26 của các nhóm đối lập. Chúng tôi trở thành một chính phủ của phe thiểu số.
Tôi yêu cầu Moore gặp Chin Chye, Keng Swee và tôi. Keng Swee hỏi ông ta rằng
nếu PAP từ bỏ kế hoạch của mình, liệu người Anh có kiên quyết thực hiện việc
hợp nhất sau khi chúng tôi từ chức không? Moore cho rằng điều này sẽ rất khó
khăn bởi vì lúc đó sẽ không có một chính quyền dân cử hậu thuẫn cho công cuộc
ấy. Ông ta giục tôi kiên quyết thực hiện nếu có thể được. Tôi nói tôi sẽ cố
gắng nhưng yêu cầu ông ta nói với London rằng thời giờ bây giờ cực kỳ ít ỏi.
Chúng tôi phải đấu tranh tại nghị viện trong tám ngày nữa trước khi bỏ phiếu.
Chúng tôi thành công trong việc đưa kiến nghị với tỷ lệ 29/17 – 24 phiếu của
PAP, 3 của UMNO và 2 của SPA chống lại 13 phiếu của Barisan, 1 của Đảng Công
nhân (Workers’ Party) của David Marshall, 3 của UPP (Ong Eng Guan). Hoe Puay
Choo vắng mặt. Chúng tôi thông qua dự thảo luật với sự ủng hộ từ phía SPA của
Lim Yew Hock và UMNO của Tunko.

Trước
đó một tháng, Moore đã cho tôi xem bản thảo báo cáo của Cobbold để dò xem phản
ứng của tôi. Điều tôi quan tâm nhất là các đề nghị của nó. “Không có lý do nào
để ủng hộ quyền công dân riêng biệt đối với các lãnh thổ Borneo”, bản báo cáo
ghi và nó đưa ra những điều khoản bao gồm việc không đòi hỏi phải trắc nghiệm
về ngôn ngữ trong một thời gian hạn định đối với những người trên một độ tuổi
nào đó. Như thế tất cả những ai sinh ra trên các lãnh thổ này đều đủ điều kiện
trở thành công dân Malaysia. Đây là một tai họa. Tôi hoàn toàn không thể bảo vệ
được vị trí của mình và cuộc trưng cầu dân ý sẽ thất bại. Sẽ có phiếu trắng
trên quy mô lớn.

Tuy
nhiên bản báo cáo cũng cho tôi một lối ra. Ngay sau cuộc thảo luận về trưng cầu
dân ý, tôi viết thư cho Maudling chỉ rõ ra rằng công dân Singapore có thể trở
thành công dân Malaysia mà không gây nên vấn đề gì bởi vì Ủy ban Cobbold cũng
đã khuyến cáo rằng quyền bầu cử chỉ nên được thực thi ở những lãnh thổ nơi các
công dân thường trú. Nói cách khác, công dân Borneo sẽ bỏ phiếu ở Borneo và
công dân Singapore sẽ bỏ phiếu ở Singapore, vì thế Tunku không cần phải lo sợ
bị tràn ngập bởi người Hoa Singapore bỏ phiếu ở Malaysia. Rồi ngày 12/7 tôi
viết thư cho Tunku, gởi cho ông ta một bản sao của bức thư trên và đề nghị rằng
giải pháp cho vấn đề này là dành các điều khoản cho Borneo cũng giống hệt như
Singapore mà không thay đổi nội dung của những điều mà chúng tôi đã thỏa thuận
về hạn chế đối với quyền đầu phiếu.

Tôi
đính kèm một bản ghi nhớ cho cả ông ta và Sandys, trong đó nói rằng mũi nhọn
chính của cộng sản trong cuộc tấn công vào bạch thư của chính phủ là ở chỗ nó
chống lại người Hoa, bởi vì 70 % dân của hòn đảo
này là người Hoa, Tunku không sẵn sàng dành cho Singapore cái mà ông ta dành
cho Borneo với 70 % số dân không phải là người Hoa. Chỉ có thể phản chứng lại
luận điệu này bằng cách dành cho Singapore những điều khoản được cho là tốt hơn
Borneo. Tôi cũng lưu ý người Anh rằng nếu họ không áp lực với Tunku để dành cho
chúng tôi quyền công dân bình đẳng, tôi sẽ không thể thông qua vấn đề hợp nhất
trong nghị viện được. Điều tôi không nói – và đó cũng chính là điều Chin Chye,
Keng Swee, Raja và tôi nghĩ – là trong trường hợp ấy chúng tôi thậm chí không
muốn tiến hành hợp nhất. Tunku và người Anh lúc đó phải nhận lãnh hậu quả.

Ngay
sau khi Dự thảo luật về Trưng cầu dân ý được thông qua, tiến sĩ Lee Siew Choh
đưa ra một bản kiến nghị bất tín nhiệm chính phủ. Về vấn đề này, Lim Yew Hock
đưa ra một bản tu chính lên án chính phủ “vì đã không kiềm chế những người cộng
sản có tiếng và những nhà lãnh đạo mặt trận công khai của cộng sản để họ điều
hành và kiểm soát những tổ chức như Barisan Sosialis”. Ông ta trở nên lưu loát
và nói thẳng ra mọi suy nghĩ. Đây chính là cơ hội của ông ta biểu lộ việc mình
đã hy sinh mọi thứ như thế nào để đối phó với cộng sản trong những năm 1966–67.
Nếu lúc đó ông ta biết rằng thủ tướng tương lai đã từng hội đàm với ông Đặc
mệnh thì hẳn ông đã tống thủ tướng vào tù chung với Lim Chin Siong rồi. Barisan
muốn phá hủy cuộc trưng cầu dân ý và hợp nhất bằng kiến nghị bất tín nhiệm
nhưng Lim Yew Hock không cùng một mục tiêu với họ.

Người
dân trở nên ít sợ hãi trước những người cộng sản khi họ nhận ra lực lượng này
cũng mỏng manh và ý thức rằng chính người Malay, chứ không phải thực dân Anh,
chẳng bao lâu sẽ đối phó với lực lượng này. Tu chính án của Lim Yew Hock bị bác
bỏ, kiến nghị bất tín nhiệm cũng thế. Sau khi Barisan thua trong cuộc bỏ phiếu
thông qua Dự thảo luật về Trưng cầu dân ý và kiến nghị bất tín nhiệm, giữa
tháng 7 Tunku lên đường đi London để gút lại các điều khoản với người Anh về
vấn đề lãnh thổ Borneo. Thời gian sắp hết và những người cộng sản tuyệt vọng
tìm kiếm những phương cách để ngăn cản hợp nhất.

Hai
ngày sau khi họ thất bại trong cuộc tranh luận, một nhóm 19 đại biểu Hội đồng
lập pháp do Barisan Sosialis lãnh đạo gửi một kiến nghị cho Ủy ban Giải thực
Liên Hiệp Quốc phản đối cách sắp đặt câu hỏi trong cuộc trưng cầu dân ý. Chỉ có
hai trong số 17 thành viên của Ủy ban này thuộc khối cộng sản,
đa số là các thành viên Á–Phi mà hầu hết chính quyền của họ có các đại diện tại
Singapore và Kuala Lumpur và họ biết điều gì đang diễn ra. Bởi vì né tránh sẽ
không gặt hái được thành quả gì, tôi điện cho quyền Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc
U Thant nói rằng kiến nghị của phe đối lập là một phần của đời sống chính trị của
Singapore và nếu xem xét kiến nghị, Ủy ban phải lắng nghe chính
quyền trước. Tôi chuẩn bị đưa ra trước Ủy ban toàn bộ các
sự kiện của tình hình để Ủy ban có thể xem xét tới mức cận kề nhất.

Ban
đầu, vị đại diện Ấn Độ trung thành ủng hộ chúng tôi đúng như quan điểm mà Nehru
đã bày tỏ ở New Delhi vào tháng 4 năm ấy rằng không có một chọn lựa nào khác
ngoại trừ hợp nhất với Malaysia. Cùng với Campuchia, Tunisia và các quốc gia Á
Phi khác, ông ta nói rằng vì Singapore đã có một chính quyền dân cử tự do, nên Ủy
ban không có lý do gì để xem xét lại các hành động của chính phủ này. Rồi bất
ngờ ông lại thay đổi quan điểm, có lẽ do tôi sẵn sàng tham dự. Ngày hôm sau,
Liên Hiệp Quốc nói rằng Ủy ban này, trước đó đã bỏ phiếu 10/2 biểu quyết
không can thiệp, quyết định sẽ gặp gỡ đoàn đại biểu các dân biểu Singapore đã
kiến nghị chống cuộc trưng cầu dân ý và đòi phải có một quan sát viên Liên Hiệp
Quốc. Tiến sĩ Lee Siew Choh vui sướng. Nhưng tôi không vui với kết quả này; tôi
tin rằng tôi có thể bác bỏ các lý luận của Barisan cũng như của Marshall, và
ngày 20/7 tôi chính thức yêu cầu được ra điều trần trước Ủy ban.

Hai
ngày sau, Keng Swee và tôi bay đến New York cùng với phụ tá của tôi là Teo Yik
Kwee. Tôi muốn gặp Ủy ban trước rồi mới đi London gặp Tunku và Macmillan sau
khi họ đã thảo luận xong về vấn đề lãnh thổ Borneo. Máy bay của chúng tôi hiệu
Superconstellation, một phi cơ phản lực 4 động cơ và là loại máy bay liên lục
địa vào lúc ấy. Phải mất gần hai ngày để bay từ Singapore đến New York – quá
cảnh Saigon, Guam, Hawaii và Los Angeles, Keng Swee và tôi làm việc trong suốt
chuyến bay, chuẩn bị phản bác từng điểm một trong bản ghi nhớ gồm 19 điểm mà
Marshall đã giúp Barisan soạn thảo. Sau khi vào khách sạn Manhattan và mở hành
lý ra xong, tôi tìm Teo. Tôi thấy anh ta nằm trên giường ngủ ngon lành với
nguyên quần áo giày vớ, hoàn toàn kiệt sức. Anh ta đã đánh máy các bản dự thảo
rồi dự thảo sửa đổi đến vô tận cho tôi và Keng Swee gần như suốt 48 tiếng đồng
hồ qua.

Người
Anh vẫn còn chịu trách nhiệm về các vấn đề đối ngoại của chúng tôi và một sỹ
quan thuộc phái bộ của họ tại Liên Hiệp Quốc đón chúng tôi ở phi trường. Họ là
những chuyên gia hàng đầu. Họ biết mọi thủ tục phải thực hiện và hướng dẫn tôi
đến người cần gặp để tiến hành các cuộc đàm phán sơ khởi. Họ khuyên tôi đừng
đưa ra những luận điểm dài dòng mà nên quay trở lại quan điểm mà Ấn Độ trước
kia đề xuất là đã có một chính quyền dân cử ở Singapore và Ủy ban không nên can
thiệp vào vấn đề mà Singapore đã quyết định.

Ở
cuộc họp, tôi đưa ra bản ghi nhớ phản bác sự tố cáo của nhóm đối lập rằng các
điều khoản của cuộc trưng cầu dân ý thủ tiêu quyền đối lập dân chủ, và trong
hai giờ liền, tôi phân tích chi tiết từng điểm một. Tôi
nói rằng những người đối lập có tội xuyên tạc trong khi tìm kiếm sự
can thiệp của Liên Hiệp Quốc. Thỉnh nguyện của họ là một phần của chiến thuật
báo động giả nhằm duy trì không khí khẩn trương ở Singapore để nâng cao tinh
thần của những người ủng hộ họ. Họ cũng có tội khi tìm cách duy trì chế độ thực
dân ở Singapore vì mục đích riêng của mình, đưa ra thỉnh nguyện chống lại chính
quyền được bầu cử đúng thể thức và hợp hiến, một chính quyền muốn độc lập ngay.
Đó là một nghịch lý. Chúng tôi giải thích rằng khi Singapore gia nhập Liên
bang, những người cộng sản sẽ không đấu tranh chống lại thực dân Anh nữa mà là
chống lại chính quyền dân cử đã giành được độc lập cho đất nước. Trong khi đó,
chúng tôi vẫn có toàn quyền để thực hiện việc hợp nhất mà không cần trưng cầu
dân ý gì cả.

Sau
khi tôi trình bày, tiến sĩ Lee Siew Choh trình bày quan điểm của mình, và tôi
yêu cầu được trả lời và được chấp thuận. Tôi nói, điều mỉa mai là người phát
ngôn của hai nhóm đối lập, Tiến sĩ Lee và Woodhull, đều sinh ra ở Malaysia chứ
không phải Singapore, và rằng Woodhull, một công dân Malaysia đã đi New York
bằng hộ chiếu Malaysia. Hơn nữa họ không đại diện cho đa số bởi vì khi thách đố
chính quyền bằng kiến nghị bỏ phiếu bất tín nhiệm, họ chỉ đạt được 16 trên 51
phiếu của Hội đồng lập pháp. Cả Keng Swee và tôi đều mệt nhoài sau cuộc hành
trình nhưng chúng tôi quyết tâm xác lập tính cách dân tộc Á Phi của mình. Bằng
thái độ, giọng nói, cử chỉ và cách nhấn mạnh đến từng vấn đề, chúng tôi bảo đảm
rằng Ủy ban không thể cho chúng tôi là bù nhìn của người Anh hay người Malay.
Ngài Hugh Foot, đại diện Anh tại Liên Hiệp Quốc, hài lòng vì những nỗ lực của
chúng tôi. Ông ta nói các thành viên của Ủy ban tin tưởng rằng PAP là một tổ
chức mạnh với một vị thủ tướng có tinh thần chiến đấu, và không thể tưởng tượng
rằng đó là bù nhìn của vương quốc Anh.

Ngay
đêm hôm ấy chúng tôi đi London. Chúng tôi không còn nhiều thì giờ. Tunku đang
kết thúc các cuộc đàm phán với Macmillan và đã đến lúc chúng tôi phải gây áp
lực với ông ta để giải quyết vấn đề quyền công dân trước sự hiện diện của người
Anh. Vì thế tôi không ở lại New York để nghe Marshall trình bày quan điểm của
ông. Ông đưa ra một lý lẽ hết sức mạnh mẽ và gây cho Ủy ban một đáp ứng thuận
lợi hơn là của Tiến sĩ Lee nhưng cũng không thể làm mất đi ấn tượng sâu sắc hơn
mà tôi đã để lại. Ủy ban quyết định không xem xét thỉnh nguyện thư ấy.

Chúng
tôi đến phi trường Heathrow vào thứ Sáu 27/7, lúc 11 giờ 15 sáng. Keng Swee và
tôi mệt nhoài sau chuyến bay từ Singapore đến New York, nhưng không có thời
gian để nghỉ. Sau khi tắm rửa chớp nhoáng ở Khách sạn Hyde Park, nơi chúng tôi
lưu trú, chúng tôi đi xuống phòng ăn kịp lúc để dùng cơm trưa với Selkirk. Ông
ta tóm lược cho chúng tôi nghe về diễn tiến các cuộc đàm phán với Tunku về các
lãnh thổ Borneo. Vào 3 giờ chiều thì chúng tôi sẽ gặp gỡ Duncan Sandys ở Sở
Quan hệ khối Thịnh vượng chung (Commonwealth Relations Office). Dù mệt, chúng
tôi cũng phải tiếp tục công việc.

Ngày
hôm sau Keng Swee, Stanley Steward (thư ký thường trực của tôi) và tôi dùng trà
với Tunku ở khách sạn Ritz. Như thường lệ, đối với Tunku chúng tôi không thảo
luận ngay vấn đề quyền công dân. Nhưng ông ta đang thoải mái. Ông đã giải quyết
với người Anh gần như toàn bộ các vấn đề Borneo. Đó là những tín hiệu tốt. Vào
sáng Chủ nhật, Keng Swee và tôi chơi gôn với Tunku và Razak ở Swindon. Chiều
hôm ấy, trong khi Tunku đang nghỉ ngơi, Razak thay mặt ông ta họp với Duncab
Sandys ở Sở Quan hệ khối Thịnh vượng chung, ở đó chúng tôi thảo luận các vấn đề
còn tồn đọng về quyền công dân Malaysia, việc giam giữ những người cộng sản và
kế hoạch cho sự hình thành một thị trường chung. Tôi không biết Macmillan có
nói riêng gì với Tunku không nhưng Sandys nói thẳng thừng với Razak rằng những
vấn đề này phải được giải quyết trước khi Anh ký thỏa thuận về các lãnh thổ
Borneo. Razak thú nhận rằng trên nguyên tắc quyền công dân Malaysia tùy thuộc
vào quyết định của Tunku. Đó là một bước tiến lớn lao.

Tôi
vẫn còn nhiều nỗi lo. Không có người Anh thuyết phục Tunku, tôi sẽ không đạt
được thỏa thuận này, và tôi sợ rằng một khi Malaysia thành hình, họ không thể
nhân danh Singapore để can thiệp sâu hơn nữa. Trong khi ấy chúng tôi vẫn chưa
xác lập được mối quan hệ thật sự sâu sát với Tunku và Razak. Họ là hai nhân vật
có cá tính hoàn toàn khác nhau. Razak luôn luôn nghi ngờ và do dự, luôn luôn có
ý kiến thứ hai. Ông ta thường đồng ý một số vấn đề nào đó sau một cuộc thảo
luận, tranh cãi rất dài, rồi hôm sau gọi điện lại để xét lại quyết định ấy. Ông
ta bồn chồn lo lắng đến từng chi tiết và là một phụ tá đắc lực cho Tunku, ông
này không bao giờ ngó ngàng gì đến những chi tiết ấy. Ông là một công chức cần
mẫn, đã vượt qua các kỳ thi vào Luật sư đoàn, cả trung cấp và cao cấp, trong
một thời gian kỷ lục là 18 tháng. Ông đã cố công gầy dựng một mạng lưới bạn bè,
người ủng hộ trong giới sinh viên Malay ở Anh, trong số ấy có các con trai của
chín tiểu vương Malay. Nhưng mặc dầu bản thân ông ta xuất thân từ một gia đình
quý tộc truyền thống, ông không có vẻ lịch lãm tự nhiên của Tunku, và vì vậy
làm việc với ông luôn luôn rất căng thẳng.

Vào
10 giờ sáng thứ Hai, 30/7, Keng Swee và tôi có cuộc họp chính thức với Tunku và
Razak ở khách sạn Ritz rồi ở lại dùng cơm trưa. Tunku chính thức đồng ý điều mà
Razak đã thỏa thuận. Tôi nói tôi sẽ gửi cho ông ta một bức thư trình bày chi
tiết và yêu cầu ông xác nhận điều mà tôi đã viết. Sau bữa cơm trưa, tôi về
khách sạn Hyde Park soạn thảo bức thư, trong đó có đoạn chính là:

“Có
người thấy thật khó mà hiểu rằng không hề có sự khác biệt gì trong việc gọi các
công dân Singapore là “cư dân” (national) hay “công dân” (citizen) của Liên
bang Malaysia. Vì vậy chúng tôi đã đồng ý rằng, vì vấn đề tên gọi đã trở thành
vấn đề ưu tư trong nhiều bộ phận dân cư, đoạn 14 của bạch thư nên được tu chính
để các công dân Singapore sẽ là công dân của Malaysia thay vì là cư dân của
Malaysia. ”

Tôi
đính kèm một tuyên bố chung của Bộ trưởng Tư pháp Malaysia và Singapore xác
nhận quan điểm hợp hiến về quyền bỏ phiếu, đó là người dân của chúng tôi sẽ bỏ
phiếu chỉ ở Singapore, và điều này sẽ giữ nguyên không đổi.

Ngày
hôm sau Tunku trả lời thư của tôi, lấy địa chỉ là khách sạn Ritz, London:

"Tôi
xác nhận rằng những dàn xếp về quyền công dân của người dân Singapore sẽ có
hình thức đã được hai chính phủ Liên bang Malaysia và Singapore thỏa thuận,
được nêu ở đoạn 14 của Bạch Thư Singapore năm 1961, và đã được tu chính về tên
gọi và về quyền bầu cử theo các điều khoản đã được công bố.”

Đây
chính là điều tôi cần. Nếu phe đối lập không nêu lên vấn đề này thì tôi khó mà
dễ dàng như thế trong việc giành được thế thượng phong đối với họ. Bây giờ thì
họ chẳng còn bao nhiêu cớ để bất mãn và tôi sẽ không cho họ có thêm thời gian
trước khi cuộc trưng cầu dân ý có thể tạo ra những cớ chống đối mới. Cho đến
bây giờ tôi vẫn không hiểu được làm thế nào mà người Anh – có thể có sự giúp đỡ
của người Úc – cuối cùng thuyết phục được Tunku thay đổi quyết định của ông ta.
Có lẽ Sandys, người rất cứng rắn trong đàm phán, bảo ông ta rằng nếu không có
quyền công dân chung cho mọi người thì sẽ không có lãnh thổ Borneo cho ông ta
và sẽ không có hợp nhất. Tối hôm đó vào lúc 7 giờ, Sandys tổ chức một cuộc họp
cuối cùng với Tunku, Razak, Keng Swee và tôi để tổng kết các vấn đề. Tôi yêu
cầu thỏa thuận về quyền công dân sẽ khoan được công bố để tôi có cơ hội ra một
tuyên bố đầy ngạc nhiên tại Singapore vào một thời điểm thích hợp.

Vẫn
còn đó vấn đề cộng sản. Khi đến London, Selkirk cho tôi biết rằng Tunku vẫn còn
muốn mọi phần tử gây rối phải bị bắt giữ trước khi Singapore thuộc về trách
nhiệm của Liên bang. Nhưng ông ta đã lặp lại rằng người Anh không nhiệt tình
trong việc chống lại họ và muốn chính quyền Malaysia thực hiện điều này
sau khi hợp nhất. Tôi trút được nỗi lo. Bây giờ người Anh có thể chịu gánh nặng
chống lại Tunku. Đoạn tôi điều chỉnh lập trường, phát biểu rằng một khi cuộc
trưng cầu dân ý kết thúc thắng lợi, tôi sẽ chuẩn bị để hỗ trợ cuộc thanh lọc
trước ngày tuyên bố thành lập Liên bang Malaysia.

Nhưng
Selkirk đã viết cho Sandys vào ngày 27/7 rằng:

“Tôi
phải cho ngài biết rõ rằng tôi nghĩ chính sách này nguy hiểm như thế nào vì
những lý do sau đây:

(i)
Sự bắt giữ độc đoán mà không có bằng chứng thuyết phục được công chúng ắt sẽ
tăng cường lực lượng đối lập ở Singapore và ảnh hưởng bất lợi đến các đồng sự
của Lee, có thể dẫn đến sự sụp đổ của ông ta.

(ii)
Người ta sẽ thấy rõ ràng là người Anh áp đặt lên Malaysia bất chấp ý muốn của
nhân dân. Lúc ấy người ta sẽ cho rằng kế hoạch của chúng ta là nhằm duy trì các
cơ sở của chúng ta, với Tunku tự nguyện trở thành bù nhìn của chúng ta.

(iii)
Sẽ rất khó biện hộ hành động kiểu này ở nghị viện Anh và ở Liên Hiệp Quốc, nơi
người Nga nổi tiếng là chống đối mạnh mẽ Liên bang Malaysia.

Chúng
ta cũng không thể đưa ra một lý lẽ mạnh mẽ nào để biện minh tại sao hành động
cần thiết cho an ninh như thế lại không do chính quyền Malaysia thực hiện sau
khi thành lập Malaysia.

Điều Selkirk không nói là có thể có bạo loạn và đổ máu, điều này sẽ tạo tiếng xấu về chính trị cho người Anh. Sandys nhấn mạnh rằng ông ta không thể đồng ý trước, thậm chí trên nguyên tắc, về các vụ bắt giữ ở Singapore mà không có cơ hội để xem xét các trường hợp của các cá nhân có liên quan. Một trường hợp hợp lý phải được nêu ra, và chính quyền Anh không phải là người đề xuất vấn đề này. Nhưng nếu tất cả các bên có liên quan cho thấy rằng họ chuẩn bị để gánh chịu trách nhiệm của mình, chính quyền Anh sẽ không né tránh trách nhiệm của họ và sẽ không phụ lòng tin cậy của các bên khác. Tạm thời Tunku phải giải quyết vấn đề này.