CHƯƠNG 032

“Bà Bond,” Cô giáo dạy lớp một của con cô
nói. “con trai bà là một đứa trẻ rất dễ thương nhưng cháu đang vướng mắc với
môn toán. Phép cộng thì cháu làm chậm; phép trừ còn tệ hơn nữa. Tuy nhiên,
tiếng Pháp của cháu cải thiện rất nhiều.”

“Tôi mừng khi nghe cô nói vậy.” Gail Bond
nói. “Chuyện dọn nhà từ London sang đây gây khó khăn cho cháu nhiều. Nhưng tôi
phải thừa nhận là tôi ngạc nhiên khi thấy cháu gặp rắc rối với môn toán.”

“Trong khi bà lại là nhà khoa học, có phải
ý bà như vậy không?”

“Phải, tôi nghĩ vậy. Tôi làm việc ở Học
viện Quốc gia Paris.” Cô nói. “Còn bố của Evan là nhân viên cấp cao của một
ngân hàng đầu tư; ông ấy làm việc suốt ngày với mấy con số.”

“Chà,” Cô giáo trả lời. “vì bà là nhà di
truyền học nên tôi chắc chắn bà biết không phải mọi thứ đều nằm hết trong gien.
Đôi khi con của một họa sĩ nổi tiếng lại không thể vẽ được. Tôi phải nói cho bà
biết là sẽ không có lợi gì cho con bà cả nếu bà làm bài tập về nhà hộ cháu.”

“Xin lỗi, cô nói gì cơ?” Gail Bond nói.
“Làm bài tập về nhà giúp thằng bé?”

“Chà, chắc chắn là như
vậy.” Cô giáo nói. “Bà hoặc người nào khác trong gia đình.”

“Tôi không hiểu.”

“Bài tập về nhà của
Evan luôn hoàn hảo. Nhưng khi kiểm tra nhanh trong lớp thì cháu làm rất tệ. Rõ
ràng là có ai đó làm bài tập giùm cháu.”

Gail Bond lắc đầu.
“Tôi không biết là ai làm nữa.” Cô nói. “Con tôi đi học về và khi cháu làm bài
tập thì chỉ có cô quản gia ở đó thôi. Cô ấy không nói được tiếng Pháp nhiều.
Tôi về nhà lúc năm giờ và vào giờ đó thì bài tập của cháu đã hoàn thành rồi.
Hoặc cháu nói với tôi là đã làm.”

“Bà không xem lại bài
tập của cháu sao?”

“Không. Chưa bao giờ.
Cháu nói không cần thiết.”

“Chà,” Cô giáo nói.
“cháu được ai đó làm hộ bài.” Cô lấy tờ bài tập về nhà ra rồi đặt trên bàn. “Bà
thấy đó, mỗi một bài tập, trên mỗi trang giấy. Hoàn hảo cả.”

“Tôi hiểu rồi.” Gail
nói, mắt nhìn chằm chằm vào mấy tờ giấy. “Còn những vết ố này…” Có nhiều vết ố
nhỏ màu trắng và xanh lá cây trên giấy, những giọt nhỏ.

“Thường thì những vết
này luôn có. Thường thì ở cuối tờ giấy. Như thể có cái gì đó bị đổ lên.”

“Tôi nghĩ tôi biết ai
đang giúp cháu rồi.” Gail Bond nói.

“Ai cơ?”

“Một người từ phòng thí nghiệm.”

Cô mở khóa cửa căn hộ và nghe Gerard
gọi “Chào em yêu.” y như chồng cô gọi.

“Chào Gerard.” Cô nói. “Có gì mới không?”

“Tôi muốn tắm.”

“Tao sẽ cho mày tắm thôi.” Cô nói. Cô bước
vào hành lang nơi Gerard đang đậu trên cành. Nó là một con vẹt châu Phi lông
xám chuyển gien, giờ đã được hai tuổi. Lúc còn là vẹt non, nó đã nhận được đủ
loại gien người, cho tới giờ vẫn chưa thấy có tác dụng nào đáng chú ý.

“Em đẹp lắm cưng. Anh nhớ em quá.” Gerard
nói, một lần nữa nhái giọng của chồng cô.

“Cảm ơn.” Cô nói. “Tao có câu hỏi cho mày
đây, Gerard.”

“Được thôi, nếu cô khăng khăng.”

“Nói cho tao biết. Câu trả lời cho mười ba
trừ bảy là bao nhiêu?”

“Tôi không biết.”

Cô ngập ngừng. “Câu trả lời cho mười ba lấy
đi bảy là bao nhiêu?” Đó là cách Evan diễn giải bài toán.

Con chim nhanh nhảu trả lời:

“Sáu.”

“Mười một lấy đi bốn?”

“Bảy.”

“Mười hai lấy đi hai?”

“Mười.”

Cô chau mày.

“Hai mươi tư lấy đi mười một?”

“Ồ. Ồ. Ồ.” Con vẹt vừa nói vừa di chuyển
trên thanh ngang. “Cô muốn chơi khăm tôi. Mười ba.”

“Một trăm lẻ một lấy đi bảy mươi là...?”

“Ba mươi mốt. Nhưng chúng ta chưa bao giờ
có nhiều số như vậy. Nhiều lắm là hai số.”

“Chúng ta ư?”

Gerard không nói gì.
Nó cúi đầu xuống theo nhịp. Nó bắt đầu hát: “Tôi thích diễu hành...”

“Gerard.” Gail nói,
“Evan có nhờ mày giúp không?”

“Ồ có chứ.” Rồi nó
nhại y như Evan: “Ê, Gerrie, đến giúp tao với. Khó quá tao không làm được.” Rồi
nó nhõng nhẽo: “Khó quááááá à…”

Gail nói:

“Tao phải đi lấy cái
máy quay phim.”

“Tôi là ngôi sao à?
Tôi là ngôi sao à?”

“Phải,” Cô nói. “mày
là ngôi sao.”

Nó nói bằng giọng Mỹ
kéo dài:

“Chúng tôi xin lỗi đã
đến trễ nhưng chúng tôi phải đón Hank con trai chúng tôi.”

“Phim gì thế?” Cô nói.

Cũng bằng giọng kéo
dài y như trước: “Nào Jo, cứ thư giãn đi.”

“Mày không chịu nói
cho tao biết phải không?” Cô nói.

“Tôi muốn tắm,” Gerard
nói, “trước khi cô quay phim. Cô hứa cho tôi tắm rồi mà.”

Gail Bond gấp gáp lấy máy quay.

Khi còn là vẹt con, Gerard đã được
Yoshi Tomizu và Gail Bond tiêm gien người đã chuyển đổi vào cơ thể tại phòng
thí nghiệm Maurice Grolier ở Học viện Quốc gia Paris. Suốt năm đầu sau đó, nó
ít có biểu hiện cho thấy tác động của gien. Điều này không có gì ngạc nhiên.
Tiêm thành công gien chuyển đổi là một việc làm phức tạp, đòi hỏi hàng chục,
thậm chí là hàng trăm lần thử nghiệm trước khi thu được thành công hoàn toàn.
Đó là bởi vì nhiều điều kiện phải được thỏa mãn để gien hoạt động tốt trong một
trường mới.

Trước tiên, gien phải được tích hợp đúng
vào vật liệu di truyền có sẵn trên cơ thể con vật. Đôi khi gien mới được tích
hợp ngược, gây ra tác dụng tiêu cực, hoặc không có tác dụng gì. Đôi khi gien
được chèn vào một vùng không ổn định của bộ gien, gây ung thư khiến con vật có
thể không có khả năng sống sót. Trường hợp này khá phổ biến.

Hơn nữa, khi chuyển gien người ta chưa bao
giờ thực hiện chèn một gien duy nhất vào cơ thể. Các nhà nghiên cứu còn phải
chèn thêm những gien liên quan cần thiết để gien chính hoạt động được. Chẳng
hạn, đa số các gien có chất cách ly và chất hoạt hóa. Chất hoạt hóa có thể tạo
ra protein có tác dụng vô hiệu hóa những gien riêng của con vật để cho phép
gien mới tiếp quản. Hay chúng có thể nâng cao hoạt tính của chính gien mới được
tiêm vào. Chất cách ly giữ cho gien mới luôn tách biệt ra khỏi những gien quanh
nó. Chúng cũng bảo đảm vật liệu di truyền mới luôn sẵn có để có thể sử dụng bên
trong tế bào.

Những tính toán này mặc dù phức tạp như vậy
nhưng không bao gồm những điều phức tạp khác có thể xảy ra từ các ARN thông tin
bên trong tế bào. Hoặc từ những gien kiểm soát quá trình phiên dịch. Vân vân.

Trên thực tế, công việc tiêm gien vào động
vật và khiến gien có thể hoạt động được giống với việc gỡ lỗi chương trình máy
tính hơn là một quá trình sinh học bất kỳ. Bạn phải liên tục sửa lỗi, chỉnh
sửa, loại bỏ những tác dụng không mong muốn, cho tới khi chương trình thực sự
hoạt động tốt. Rồi sau đó bạn phải chờ những tác dụng xuôi dòng xuất hiện, đôi
khi quá trình này phải mất nhiều năm.

Đó là lý do phòng thí nghiệm cảm thấy Gail
Bond nên đưa Gerard về nhà và nuôi con vẹt trong một thời gian. Để quan sát xem
có tác dụng tích cực hay tiêu cực nào xuất hiện không. Nuôi tại nhà đặc biệt
quan trọng vì vẹt lông xám châu Phi rất thông minh - thường được xem là thông
minh như tinh tinh - và có khả năng sử dụng ngôn ngữ tốt hơn nhiều so với loài
tinh tinh. Nếu sử dụng ngôn ngữ ước hiệu hay bàn phím máy tính thì có những con
linh trưởng thành thạo được khoảng một trăm năm mươi từ. Nhưng con số đó chỉ là
con số trung bình đối với vẹt lông xám. Nhiều con vẹt lông xám có thể biết được
lên một ngàn từ. Vì vậy chúng cần sự tương tác và kích thích khi sống trong môi
trường con người. Chúng không thể được nuôi trong trạm lưu giữ động vật, xung
quanh toàn chuột và chuột lang. Nếu ở trong môi trường đó, chúng sẽ bị điên vì
thiếu kích thích.

Thật sự thì các nhà hoạt động vì quyền động
vật tin rằng nhiều con vẹt lông xám bị bấn loạn tinh thần là do thiếu sự tương
tác. Có vẻ như trước đây chúng đã bị bỏ mặc một mình trong nhiều năm. Mức độ
tương tác tối thiểu cần thiết cho vẹt lông xám tương đương với mức độ dành cho
con người. Một vài nhà khoa học cho rằng mức độ đó còn có thể cao hơn.

Khi còn là vẹt con, Gerard được huấn luyện
bằng cách ra hiệu ngón tay, và nó bắt đầu biết nói từ sớm. Nó đã có vốn từ khá
rộng khi Gail mang nó về căn hộ của mình, khi ấy cô mới ba mươi mốt tuổi và kết
hôn với nhân viên cấp cao của một ngân hàng đầu tư. Khi Gerard vào phòng khách,
nó nói: “Này, chỗ đẹp đấy Gail. Vậy mới phải chứ.” (Không may là nó đã học lỏm
được chút ít tiếng Mỹ lóng do xem ti vi ở phòng thí nghiệm.)

“Tao mừng là mày thích đấy Gerard.” Cô nói.

“Lúc nãy tôi nói vậy mà.” Con vẹt nói.

“Ý mày là mày không thích hả?”

“Ý tôi là lúc nãy tôi vừa mới nói vậy mà.”

“Ừm.”

“Chỉ quan sát thấy vậy thôi.”

“Ừ, được rồi.”

Cô lập tức ghi lại trong cuốn nhật ký huấn
luyện. Khả năng nói của Gerard có triển vọng phát triển đáng kể. Một trong
những mục tiêu của thí nghiệm chuyển gien này là để xem các nhà khoa học có thể
chuyển đổi hành vi thông minh của động vật tới mức nào. Không được phép làm gì
nhiều với loài linh trưởng - quá nhiều luật lệ và quy định - nhưng người ta lại
không quá nhạy cảm đến vậy đối với vẹt. Không có ủy ban đạo đức nào giám sát
việc thí nghiệm với vẹt. Vì vậy mà phòng thí nghiệm Grolier đã tiến hành thí
nghiệm trên vẹt lông xám châu Phi.

Một trong những điều mà người ta đang tìm
kiếm là bằng chứng cho thấy sự tự nhận thức của vẹt qua lời nói của chúng.
Người ta biết vẹt có ý thức về bản thân. Chúng nhận ra mình trong gương, Nhưng
lời nói thì lại khác. Vẹt dùng từ tôi rất e dè khi đề cập tới
bản thân. Nhìn chung, chúng thường dùng đại từ chỉ ngôi này khi muốn dẫn lời
người khác.

Vấn đề đặt ra là một con vẹt chuyển gien có
khi nào sử dụng từ tôi một cách rành mạch hay không. Và Gail
Bond thấy hình như Gerard vừa làm như vậy.

Đây là một khởi đầu tốt.

Chồng cô, Richard, không quan tâm mấy đến
con vật mới đến. Phản ứng duy nhất của anh là nhún vai rồi nói: “Đừng mong anh
lau chùi cái chuồng kia đấy.” Gail nói cô không mong anh lau chùi gì cả. Con
trai cô thì nhiệt tình hơn. Evan chơi đùa ngay lập tức với Gerard, cho nó đậu
trên ngón tay rồi sau đó là lên vai. Nhiều tuần vừa qua, chính Evan là người vui
đùa cùng con chim, là người gắn bó với nó, là người hầu như lúc nào cũng để nó
lên vai.

Và có vẻ như là người được con chim giúp
đỡ.

Gail dựng máy quay trên chân kiềng,
chỉnh khung rồi bật máy quay lên. Một số con vẹt lông xám biết đếm và có người
cho rằng một vài con còn hiểu sơ sài về khái niệm số Không. Nhưng không con nào
biết làm phép tính cộng trừ nhân chia cả.

Trừ Gerard.

Cô phải cố gắng lắm mới che giấu được sự
hào hứng của mình.

“Gerard,” Cô nói bằng giọng điềm tĩnh nhất.
“tao sắp cho mày xem một bức tranh và tao muốn mày nói cho tao biết bức tranh
nói gì.” Cô cho nó xem một tờ giấy từ bài tập về nhà của con, gấp nó lại để lộ
ra một bài toán duy nhất. Cô lấy ngón cái che đi phần lời giải.

“Tôi làm rồi mà.”

“Nhưng tranh nói gì mới được?” Gail hỏi, tay
chỉ vào bài toán. Đó là bài toán mười lăm trừ bảy.

“Cô phải nói mới được.”

“Mày nhìn vào tờ giấy này rồi cho tao biết
đáp số được không?” Cô nói.

“Cô phải nói mới được.” Gerard lặp lại. Lúc
này trên thanh đậu, nó đang nhảy từ chân này qua chân kia cáu kỉnh. Nó liên tục
liếc nhìn cái máy quay. Gerard không muốn bị đẩy vào tình thế ngượng.

Gail nói:

“Nó ghi là mười lăm lấy đi bảy.”

“Tám.” Con vẹt trả lời ngay lập tức.

Gail cưỡng lại cám dỗ, cố gắng không
quay người về phía máy quay và kêu lên vui sướng. Thay vì vậy, cô bình tĩnh lật
sang trang để lộ một bài toán khác.

“Bây giờ, hai mươi ba lấy đi chín còn bao
nhiêu?”

“Mười bốn.”

“Tốt lắm. Còn bây giờ…”

“Cô hứa với tôi rồi mà.” Gerard nói.

“Tao hứa với mày?”

“Phải, cô hứa với tôi rồi mà.” Nó hỏi. “Cô
biết đấy...”

Nó muốn nói tới vụ tắm rửa.

“Tao tắm cho mày sau.” Cô nói. “Bây giờ
thì...”

“Cô hứa với tôi rồi mà.” Giọng hờn dỗi.
“Tắm rửa.”

“Gerard, tao sẽ cho mày xem bài toán tiếp
theo này đây. Rồi hỏi mày: hai mươi chín lấy đi tám là bao nhiêu?”

“Tôi hy vọng họ đang theo dõi.” Nó nói bằng
một giọng quái lạ. “Họ sẽ thấy. Họ sẽ thấy, thấy thì họ sẽ biết, biết thì họ sẽ
nói: ‘Hả, đến con ruồi cô ấy còn không dám hại nữa là’.”

“Gerard. Này, làm ơn chú ý đi. Hai mươi
chín lấy đi tám là bao nhiêu?”

Gerard mở miệng. Có tiếng chuông cửa reo.
Gail đứng gần con chim nên biết chính Gerard tạo ra cái âm thanh ấy. Nó có thể
nhái lại đủ loại âm thanh một cách hoàn hảo - tiếng chuông cửa, tiếng chuông
điện thoại tiếng giội nước trong bồn cầu.

“Gerard, làm ơn...”

Tiếng bước chân. Một tiếng cạch, rồi tiếng
cửa trước mở cọt kẹt.

“Em đẹp lắm cưng, anh nhớ em quá.” Gerard
giả giọng chồng cô nói.

“Gerard.” Cô bắt đầu.

Một giọng phụ nữ: “Ôi Richard, đã lâu quá
rồi...” Im lặng. Tiếng hôn hít.

Gail chết lặng, quan sát Gerard. Con vẹt tiếp
tục, mỏ của nó hầu như không động đậy. Nó giống như cái máy thu âm vậy.

Giọng người phụ nữ ấy: “Có hai ta thôi à?”

“Phải.” Chồng cô nói. “Tới ba giờ thằng nhỏ
mới về.”

“Vậy còn…”

“Gail đang ở hội nghị tại Geneva.”

“Ôi, vậy là mình có cả ngày. Ôi, Chúa
ơi...”

Thêm tiếng hôn hít nữa.

Tiếng chân của hai người. Băng qua căn
phòng.

Chồng cô: “Em muốn uống gì không?”

“Lát nữa đi cưng. Giờ đây em chỉ muốn anh thôi.”

Gail quay lại, tắt máy quay.

Gerard nói: “Bây giờ thì cô chịu cho tôi
tắm chưa?”

Cô nhìn nó trừng trừng.

Cửa phòng ngủ đóng sập lại.

Tiếng cọt kẹt của khung giường. Tiếng một
người phụ nữ vừa kêu thé vừa cười. Thêm tiếng cọt kẹt của khung giường nữa.

“Thôi đi, Gerard.” Gail nói.

“Tôi biết là cô muốn biết mà.” nó nói.

“Anh ghét con chim chết tiệt đó.”
Chồng cô nói vào đêm hôm đó. Họ đang ở trong phòng ngủ.

“Đó không phải vấn đề.” Cô nói. “Anh muốn
làm gì thì làm, Richard. Nhưng đừng làm trong nhà của tôi. Đừng làm trên giường
của chúng ta.” Cô đã thay tấm ga giường nhưng dù là vậy cô vẫn không muốn ngồi
trên giường. Đến gần giường cũng không. Cô đang đứng ở phía kia căn phòng, gần
cửa sổ. Xe cộ Paris ở bên ngoài.

“Chỉ có một lần đó thôi mà.” Anh nói.

Cô ghét anh ta nói dối.

“Khi tôi ở Geneva ấy.” Cô nói. “Anh có muốn
tôi hỏi Gerard xem còn những lần khác nữa không hả?”

“Không. Đừng kéo con chim vào đây.”

“Còn nhiều lần khác nữa.” Cô nói.

“Cô muốn tôi nói gì đây Gail. Tôi xin lỗi,
được chưa? Tôi xin lỗi.”

“Tôi không muốn anh nói gì hết.” Cô nói.
“Tôi muốn anh đừng làm chuyện đó một lần nữa. Tôi muốn anh để mấy con đĩ đó ở
ngoài căn nhà này.”

“Phải. Được thôi. Tôi sẽ làm vậy. Chúng ta
dẹp chuyện này được chứ?”

“Ừ.” Cô nói. “Mình dẹp chuyện này được
rồi.”

“Tôi ghét cái con chim bỏ mẹ ấy.”

Cô đi ra khỏi phòng. “Anh mà đụng đến nó,”
Cô nói. “tôi giết anh.”

“Cô đi đâu đó?”

“Ra ngoài.”

Cô gặp Yoshi Tomizu tại căn hộ của anh
ta. Họ bắt đầu quan hệ với nhau cách đây một năm và quan hệ trở lại ở Geneva.
Yoshi có vợ và một đứa con ở Tokyo, và mùa thu này sẽ trở lại đó. Chỉ là tình
bạn đặc biệt thôi.

“Em có vẻ căng thẳng quá.” Anh vừa nói vừa
vuốt lưng cô. Anh có đôi tay thật tuyệt. “Em cãi nhau với Richard à?”

“Không hẳn. Một chút thôi.” Cô nhìn ánh
trăng hắt qua cửa sổ, trăng sáng đến mức ngạc nhiên.

“Vậy là chuyện gì?”
Yoshi hỏi.

“Em lo cho Gerard.”

“Sao vậy?”

“Richard ghét nó. Ghét cực kỳ.”

“Ôi dào, hắn sẽ không làm gì đâu. Con vật
đó có giá trị quá mà.”

“Có thể lắm chứ.” Cô nói. Cô ngồi dậy trên
giường. “Chắc em nên đi về.”

Yoshi nhún vai. “Nếu em nghĩ...”

“Em xin lỗi.” Cô nói,

Anh hôn nhẹ cô. “Cứ làm gì mà em nghĩ là
tốt nhất.”

Gail thở dài. “Anh nói đúng.” Cô nói. “Lúc
này em thật ngớ ngẩn.” Cô trượt người trở lại vào đống gối chăn. “Nói với em là
lúc này em ngớ ngẩn đi. Làm ơn đi.”