Phần
XI

Chương
- 27 -

Piotr đã đinh ninh tự nhủ rằng từ
bây giờ cho tới khi hoàn thành ý định chàng sẽ không để lộ tên họ mình ra và
cũng sẽ giấu kín không cho ai biết là chàng biết tiếng Pháp. Chàng đứng bên
cánh cửa hé mở trong dãy hành lang, định là hễ quân Pháp vào thì sẽ lánh mặt
ngay. Nhưng quân Pháp đã vào mà Piotr vẫn đứng yên ở cửa: một sự tò mò không
sao khắc phục nổi đã giữ chàng lại.

Cả thảy có hai người Pháp. Người thứ
nhất là một viên sĩ quan; một người cao lớn, xốc vác và đẹp trai, người kia
chắc là mộ người lính hay một người cần vụ vì đấy, dáng người thấp bé, gầy gò
nước da đen sạm, má hóp, vẻ mặt ngờ nghệch. Viên sĩ quan chống một chiếc can đi
khập khiễng bước vào hành lang. Đi vào được mấy bước, viên sĩ quan như đã yên
chí rằng đây là một chỗ ở tốt, bèn dừng lại, quay về phía hai người lính đang
đứng ở phía ngoài cổng, lớn tiếng sai họ dắt ngựa vào. Làm xong công việc đó,
viên sĩ quan đưa tay lên sửa lại bộ ria, khuỷu tay khuỳnh ra trông rất ngang
tàng, rồi đưa bàn tay chạm vào vành mũ.

- Chào tất cả! - viên sĩ quan mỉm
cười nói, đưa mắt vui vẻ nhìn quanh.

Không ai đáp lại một tiếng. Viên sĩ
quan quay sang nhìn Geraxim hỏi:

- Ông là chủ nhà phải không?

Geraxim sợ sệt và bỡ ngỡ nhìn viên
sĩ quan.

- Quắc-tia, quắc-tia(1), chỗ ở ấy
mà. - viên sĩ quan nói, miệng mỉm một nụ cười hồn hậu và ra vẻ bề trên, đưa mắt
xuống ông già thấp bé. - Người Pháp rất hiền lành. Có quái gì đâu nào! Thôi
đừng giận, ông bạn già nhé! - viên sĩ quan vừa nói thêm vừa vỗ vai Geraxim bấy
giờ lặng thinh, có vẻ hoảng sợ.

(1)
Quanter (tiếng Đức) hay kvartira (tiếng Nga) đều có nghĩa chỗ ở.

- Chà! thế ra trong cửa hiệu này
không có ai biết nói tiếng Pháp à? - Người Pháp nói thêm, đưa mắt nhìn quanh và
bắt gặp đôi mắt của Piotr, Piotr vội lảng đi.

Viên sĩ quan lại quay về phía
Geraxim, bảo hắn ta dẫn hắn đi xem các phòng trong nhà.

- Ông chủ, không có lớ, tôi, không
hiểu lớ. - Geraxim nói, ý chừng lão cho rằng nói trọ trẹ đi như vậy thì người
Pháp kia may ra mới hiểu.

Viên sĩ quan Pháp mỉm cười xòe hai
bàn tay ra khua khua trước mũi Geraxim để tỏ ra rằng hắn ta cũng chẳng hiểu gì
nốt rồi khập khiễng bước về phía cánh cửa có Piotr đứng.

Piotr đã toan lẩn đi, nhưng ngay lúc
ấy chàng trông thấy Makar Alekxeyevich tay cầm súng ngắn từ cửa nhà bếp lù lù
bước ra. Với cái vẻ tinh quái của một người điên Makar Alekxeyevich đưa mắt
nhìn viên sĩ quan Pháp từ đầu đến chân rồi giơ súng lên nhằm.

- Xung phong! - Người say rượu quát
to và luồn ngón tay vào bấm cò. Viên sĩ quan Pháp nghe tiếng quát giật mình
quay lại, và cũng ngay lúc ấy Piotr đã lao người vào Makar Alekxeyevich. Trong
khi Piotr nắm lấy khẩu súng ngắn và nhấc bổng lên, người say rượu đã bấm trúng
cò và một phát súng nổ choáng tai, khói thuốc bao bọc lấy mọi người. Người Pháp
tái mặt đi và chạy ra cửa.

Quên mất ý định giấu không cho ai
biết mình biết tiếng Pháp, Piotr giật khẩu súng ngắn vứt đi, và chạy lại gần
viên sĩ quan nói với hắn bằng tiếng Pháp:

- Ông không bị thương chứ?

- Hình như không, - Viên sĩ quan vừa
đáp vừa nắn nắn khắp người. - Nhưng lần này thì suýt nữa toi mạng. - Hắn nói
thêm, tay chỉ vào chỗ vừa bị sứt ở trên tường, rồi đưa mắt nghiêm nghị nhìn
Piotr, hắn hỏi. - Người này là ai?

- Ồ tôi thật vô cùng ân hận về việc
xảy ra, - Piotr nói nhanh, bây giờ chàng đã quên hẳn vai trò của mình. - Đó là
một người điên, một người khốn khổ chẳng biết mình làm gì nữa.

Viên sĩ quan lại gần Makar
Alekxeyevich và túm lẩy cổ áo hắn.

Makar Alekxeyevich, môi trề xuống,
người lắc lư dựa vào tường, như người ngủ gật.

- Đồ kẻ cướp, mày sẽ biết tay tao. -
Người Pháp bỏ tay ra nói. - Người Pháp chúng tôi rất khoan hồng sau khi thắng
trận, nhưng chúng tôi không dung thứ những kẻ phản trắc! - Hắn nói thêm, vẻ mặt
trang trọng và nghiêm khắc, tay làm một cử chỉ cương quyết trông rất đẹp mắt.

Piotr tiếp tục dùng tiếng Pháp xin
viên sĩ quan đừng chấp làm gì một kẻ điên rồ say rượu. Người Pháp lặng thinh
nghe chàng nói, vẻ mặt lầm lầm vẫn không thay đổi, rồi bỗng mỉm cười ngoảnh về
phía Piotr, im lặng nhìn chàng một lát. Trên gương mặt tuấn tú của hắn hiện lên
một sắc thái dịu dàng rất bi kịch. Hắn chìa tay ra.

- Ông đã cứu sống tôi! Ông là người
Pháp. - Hắn nói.

Đối với mỗi người Pháp, đó là một
kết luận chắc chắn không còn phải nghi ngờ gì nữa. Chỉ có một người Pháp mới có
hành động cao cả được, mà cứu sống hắn, là M. Rambal, đại uý của trung đoàn
khinh binh thứ mười ba, chắc chắn phải là hành động cao cả nhất.

Nhưng mặc dù cái kết luận ấy thật
không còn có thể nghi ngờ gì nữa, viên sĩ quan một mực tin chắc như vậy, Piotr
vẫn thấy cần làm cho hắn ta vỡ mộng.

- Tôi là người Nga! - Chàng nói
nhanh.

- Ô chà chà, thôi xin ông, - Người
Pháp vừa nói vừa giơ ngón tay lên khua khua trước mũi. - Chốc nữa ông kể cho
tôi nghe đầu đuôi câu chuyện nhé. Rất sung sướng được gặp một người đồng bang.

- Thế nào! Bây giờ ta xử trí người
này ra sao? - Hắn nói thêm với Piotr, giọng đã thân mật như chỗ anh em.

Dù Piotr không phải là người Pháp
thì một khi đã được nhận cái danh hiệu cao cả nhất trên đời này, chàng ta cũng
không thể nào khước từ nó được, - Giọng nói và vẻ mặt của viên sĩ quan Pháp
biểu lộ rõ ràng ý nghĩ đó.

Piotr phân trần một lần nữa cho nên
viên sĩ quan hiểu Makar Alekxeyevich là người thế nào, chàng cắt nghĩa rằng
ngay trước khi họ đến, con người điên rồ và say rượu ấy đã lôi ở đâu ra một
khẩu súng có nạp đạn, người nhà chưa kịp lấy lại thì họ đã vào, và chàng yêu
cầu viên sĩ quan đừng trừng trị hành động đó. Người Pháp ưỡn ngực ra và dang
tay làm một cử chỉ đế vương:

- Ông đã cứu sống tôi, ông là người
Pháp, ông xin ân xá cho tên này? Tôi xin chiều ông. Quân bay đem tên kia đi!

Người Pháp nói nhanh, giọng cương
quyết. Hắn khoác tay Piotr người đã được hắn phong là người Pháp vì đã cứu hắn
thoát chết, và cùng đi với Piotr vào phòng trong.

Những người lính đợi ở ngoài sân
nghe tiếng súng nổ chạy vào phòng ngoài hỏi xem có việc gì xảy ra, ra vẻ sẵn
sàng trừng trị những kẻ thủ phạm; nhưng viên sĩ quan nghiêm nghị cản họ lại
nói:

- Khi nào ta cần đến các chú, ta sẽ
cho gọi.

Mấy người lính lui ra. Người lính
cần vụ, lúc bấy giờ đã có đủ thì giờ vào thăm nhà bếp, lại gần viên sĩ quan
nói:

- Thưa đại uý, trong nhà bếp có xúp
và có đùi cừu ạ. Có phải dọn lên hầu ngài không ạ?

- Có cả rượu vang nữa nhé! - Viên
đại uý nói trong gian phòng khách lớn, gian phòng đầu tiên hai người vào.

Khi Piotr khẳng định rằng chàng
không phải là người Pháp, viên đại uý chắc hẳn là không hiểu nổi tại sao người
ta lại từ chối một tước vị cao quý như vậy, liền nhún vai nói rằng chàng cứ
khăng khăng nhất định bảo mình là người Nga thì thôi, cũng được nhưng hắn ta
thì dù sao cũng vẫn biết ơn chàng trọn đời vì đã cứu mạng hắn.

Giả sử người Pháp này có khả năng
hiểu biết ttình cảm của người khác và đoán được những cảm giác của Piotr thì có
lẽ Piotr đã bỏ đi rồi; nhưng đằng này hắn không có lấy một chút khả năng thông
cảm nào đối với những cái gì không phải là chính bản thân hắn ta và cái vẻ say
sưa hồ hởi của hắn đã chinh phục được Piotr.

- Dù ông là người Pháp hay là một vị
hoàng thân Nga ẩn danh, - Người Pháp vừa nói vừa nhìn chiếc áo sơ mi tuy bẩn
nhưng rất mịn của Piotr và chiếc nhẫn chàng đeo trên ngón tay, tôi cũng đã nhờ
ông mà thoát chết và xin ông nhận cho tình bằng hữu của tôi. Một người Pháp
không bao giờ quên một lời nhục mạ hay một công ơn. Xin ông vui lòng nhận tình
cảm của tôi. Tôi chỉ muốn nói có thế thôi!

Giọng nói, vẻ mặt và cử chỉ của viên
sĩ quan này có một cái gì hiền lành và cao thượng (theo cách quan niệm của
người Pháp về chữ này) đến nỗi Piotr bất giác mỉm cười đáp lại nụ cười của
người Pháp và khi hắn giơ tay ra chàng cũng bắt tay hắn.

- Đại uý Rambal thuộc trung đoàn
khinh binh thứ mười ba đã được tuyên dương nhân trận mùng bẩy tháng chín. - Hắn
tự giới thiệu với nụ cười tự mãn không sao kiềm chế nổi làm cho môi hắn cong
lên dưới bộ ria mép. - Bây giờ xin ông cho tôi được rõ tôi đang được hân hạnh
nói chuyện thú vị như thế này với ai, trong khi lẽ ra tôi đã phải nằm ở trạm
cưu thương với viên đạn của thằng điên ấy trong người.

Piotr đáp rằng chàng không thể nói
tên họ được, và đỏ mặt toan tìm cách bịa ra một cái tên nào đấy và giãi bày
những lý do khiến cho chàng không thể nói rõ tên họ, nhưng người Pháp đã hối hả
ngắt lời chàng:

- Thôi xin ông miễn cho! Tôi hiểu lý
do của ông rồi: ông là một sĩ quan, sĩ quan cao cấp cũng nên. Ông đã cầm khí
giới chống lại chúng tôi. Nhưng đó không phải là việc của tôi. Tôi đã nhờ ông
mà thoát chết. Thế là đủ rồi. Tôi là người của ông. Ông là một quí tộc chứ? -
Hắn nói thêm, giọng hơi uốn cao lên như muốn hỏi. Piotr nghiêng đầu. - Xin ông
cho tôi biết lên rửa tội? Tôi không dám hỏi gì hơn. Ông Piotr ạ. Tốt lắm. Tôi
chỉ cần biết có thế thôi.

Khi thịt cừu, chả trứng, ấm lò,
vodka và rượu vang (chỗ rượu này họ đã lấy ở một hàng rượu Nga mang đến đây) đã
được bày ra bàn. Rambal mời Piotr dự tiệc này và lập tức tự mình bắt tay vào ăn
nhanh và rất ngon miệng, chứng tỏ mình là một người khỏc mạnh và đang đói, hàm
răng lực lưỡng nhai ngấu nghiến, luôn luôn chép miệng và trầm trồ: "ngon
quá, ngon tuyệt". Mặt hắn ta đó bừng lên và lấm tấm mồ hôi. Piotr cũng
đang đói nên vui lòng dự vào bữa ăn.

Morel, tên lính cần vụ, bưng lên một
sóng nước nóng và ngâm chai rượu vang đỏ vào. Ngoài ra hắn lại mang đến một
chai kvax(2) mà hắn đã lấy ở nhà bếp để nếm thử. Bây giờ quân lính Pháp đã biết
đến thứ nước ngọt này và đặt tên cho nó là limonade de cochon (nước chanh của
lợn). Morel khen lấy khen để chai limonade de cochon mà hắn đã tìm thấy trong
nhà bếp. Nhưng vì viên đại uý đã có mấy chai rượu vang kiếm chác được khi đi
lại trong thành Moskva, cho nên hắn nhường chai kvax cho Morel và tấn công vào
chai Bordaux. Mambal lấy khăn bông cuốn vào cổ chai, rót rượu cho mình và
Piotr. Khi cơn đói đã dịu bớt và hơi men đã bốc, viên đại uý càng thêm sôi nổi
hoạt bát, suốt bữa ăn nói không ngớt miệng.

- Phải, ông Piotr thân mến ạ, đối
với ông, tôi chịu một cái ơn rất lớn. Ông đã cứu tôi thoát khỏi tay cái thằng
hoá dại kia. Ông ạ, người tôi ăn từng ấy đạn cũng đã đủ lắm rồi. Đây một viên
này (hắn chỉ vào hông) Vagram và hai viên nữa ở Smolensk - Hắn chỉ cái sẹo bên
má. - Lại còn cái chân này nữa, ông cũng thấy đấy, nó chẳng buồn đi cho. Tôi bị
vết thương này trong trận đánh lớn hôm mùng bảy bên sông Moskva. Mẹ kiếp, hùng
vĩ thật! Phải biết, thật là một trận bão lửa. Các anh đã làm cho chúng tôi vất
vả ra trò. Thật tình mà nói, quả các anh có thể tự hào về trận đó. Và mặc dù
trong trận ấy tôi đã kiếm được cái này (hắn chỉ vào chiếc huân chương chữ
thập), tôi vẫn sẵn sàng chơi lại một trận nữa. Tôi thương hại cho những kẻ nào
không được dự trận vừa rồi.

(2)
Thứ nước giải khát làm bằng nước quả ép, vị hơi chua chua.

- Tôi có dự trận ấy! - Piotr nói.

- Ô thật à! Thế thì càng tốt, -
Người Pháp nói tiếp, - Các ngài thật là những kẻ địch cừ khôi chứ không phải
vừa… Hoả điểm chính kháng cự dai thật đấy, bố khỉ, quả là ngài đã bắt chúng tôi
trả bằng một giá rất dắt. Cứ như tôi đây, tôi cũng đã xông lên chiến luỹ ấy ba
lần. Đã ba lần chúng tôi leo được lên mấy khẩu pháo rồi, và ba lần các ngài hất
bật chúng tôi ra như những thằng người giấy. Ô, thật là đẹp mắt, ông Piotr ạ.
Lính thủ pháo của các ngài cừ thật. Sáu lần liền tôi đã thấy họ dồn hàng lại đi
đều như duyệt binh. Kền thật! Quốc vương thành Napoli của chúng tôi rất biết
người biết của, ngài đã thốt lên: cừ quá! À! à! Ra ông cũng là quân nhân như
chúng tôi à? - Hắn nói sau một phút im lặng. - Càng tốt, càng tốt ông Piotr ạ.
Rất đáng sợ khi ra trận, rất lịch thiệp với mỹ nhân. - Hắn mỉm cười nháy mắt. -
Người Pháp là thế đấy, có phải không, hở ông Piotr?

Viên đại uý cởi mở, vui vẻ một cách
ngây thơ và hồn hậu, lại có vẻ tự mãn một cách thật thà đến nôi Piotr suýt nháy
mắt theo, trong khi đang vui vẻ nhìn hắn. Hình như chữ "lịch thiệp với phụ
nữ" (galanl) khiến cho viên đại uý sực nhớ đến tình trạng thành Moskva.

- À này, ông ạ, có đúng là bao nhiêu
phụ nữ đều đã bỏ đi cả rồi không? Lạ thật! Họ sợ cái gì kia chứ?

- Ví phỏng quân Nga tiến vào Paris
thì phụ nữ Pháp dễ thương không bỏ đi hay sao? - Piotr nói.

- Ha ha ha! - Người Pháp vui vẻ phá
lên cười, tiếng cười của những người thịnh huyết, vừa cười vừa vỗ vỗ lên vai
Piotr - Chà! Câu trả lời chúa thật. Paris ấy à? Nhưng mà Paris, Paris.

- Paris thủ đô của thế giới. - Piotr
đỡ lời hắn.

Viên đại uý đưa mắt nhìn Piotr. Hắn
có thói quen đang giữa chừng câu chuyện bỗng ngừng bặt và nhìn chằm chặp vào
người tiếp chuyện với đôi mắt tươi cười và thân mật.

- Ấy đấy giá ông không nói với tôi
rằng ông là người Nga, thì tôi đã tin chắc ông là dân Paris rồi. Ông có một cái
gì tôi chả biết nói thế nào, một cái gí nó… - Nói xong lời tán dương này, hắn
lại im lặng đưa mắt nhìn Piotr.

- Tôi trước có ở Paris, tôi đã ở mấy
năm. - Piotr nói.

- Ô, thảo nào! Paris. Làm người mà
không biết Paris thì chẳng khác nào một thằng mọi. Một người Paris thì dù cách
xa hai dặm cũng đánh hơi thấy được. Paris tức là Talma, là Duchesnois, là
Pothier, là trường Sorbone (3), là các đại lộ, - và nhận thấy các đại lộ này
không được tương xứng với các thứ kia, hắn vội vã nói thêm: - Trên đời này chỉ
có một Paris mà thôi. Ông đã từng ở Paris nhưng vẫn là người Nga. Ấy thế nhưng
tôi vẫn quý trọng ông như thường.

(3)
François Joseph Talma, diễn viên bi kịch ưu tú của thời Napoléon(1763-1826)

Catherine
Joséphine Duchesnois, nữ diễn viên bi kịch có tiếng (1777-1835)

Robet
Joseph Pothier (1699 - 1772) nhà luật học: giáo sư và chánh án ở Orléant.

Tên
trường thần học cao đẳng ở Paris, thành lập năm 1253, về sau là trường Đại học
tổng hợp Paris.