25

CÂU HỎI: Bạn có thể tìm thấy
học cầu, chùm thần kinh loan khúc, vùng Wernicke^[1] và rãnh Rolando^[2]
ở đâu?

TRẢ LỜI: Não.

[1] Vùng Wernicke: nằm ở thùy thái dương, đảm nhiệm
chức năng ngôn ngữ và tư duy.

[2] Rãnh Rolando: rãnh bề mặt phân chia các thùy não.

***

Đúng vậy, tôi đang ngày càng
ngu ngốc. Hay nên nói là “ngu ngốc hơn” nhỉ?

Điều này không phải chỉ do
tham gia vào đội tuyển thi Thách thức, mà còn do những bài giảng. Tôi bước vào
rồi ngồi xuống, mắt sáng ngời, tỉnh táo, và ngay cả khi có điều gì đó khiến tôi
thực sự quan tâm, như là thơ siêu hình, hoặc sự phát triển thể thơ xônê, hoặc
sự nổi dậy của tầng lớp trung lưu trong tiểu thuyết Anh, tôi vẫn nhận ra rằng,
sau khoảng mười phút mình đã hoàn toàn mất phương hướng và bối rối đến độ nghĩ
có khi mình đang nghe một trận bóng đá trên đài phát thanh cũng nên. Tôi đi vào
thư viện trường, nó gần như đang rên rỉ thành tiếng về sức nặng và sự mênh mông
của tri thức nhân loại, và lần nào cũng xảy ra hai việc: a) tôi bắt đầu nghĩ về
tình dục, b) tôi cần đi nhà vệ sinh. Tôi lên giảng đường và ngủ gật, hoặc chẳng
đọc nổi một quyển sách nào vì thường ngủ gật giữa chừng, hoặc ngay ở trang đầu
đã chả hiểu quyển sách nói cái gì, hoặc không hiểu phần dẫn chiếu, hoặc chỉ mải
nhìn các cô gái ở quanh phòng, và ngay cả khi thật sự hiểu bài giảng, tôi cũng
không biết phải nói gì về nó, thậm chí còn không biết mình đồng tình hay phản
đối nữa. Tôi đã được ban cho cơ hội, hoàn toàn từ kinh phí của chính phủ, để
học những tác phẩm kiệt xuất, bất hủ, tuyệt vời, và phản hồi của tôi dành cho
những tác phẩm đó không có gì sâu sắc, quá lắm chỉ là “ngón cái chỉ lên” hoặc
“ngón cái chỉ xuống”. Rồi trong khi một ai đó tóc bóng mượt, sáng chói ở hàng
ghế đầu giơ tay phát biểu những câu như “Nói nghiêm túc nhé, các bạn có nghĩ là
ngôn từ của nhà thơ Ezra Pound thì có thể đọc được tuy hơi khó hiểu vì nó gắn
chặt một cách quá gò bó vào cấu trúc câu không?” và mặc dù tôi hiểu tất cá các
từ riêng lẻ trong đó, “đọc được”, “nghiêm túc”, “thì” và thậm chí “gò bó”, tôi
vẫn không biết khi sắp xếp chúng trong câu theo thứ tự đó thì câu có nghĩa là
gì.

Và tương tự như vậy khi tôi
cố gắng đọc những thứ đó, nó trở nên đặc sệt trong đầu tôi, đến nỗi một bài thơ
sâu sắc, nổi tiếng như Núi trắng của Shelley đã thành ra thế này: “Vũ trụ Vĩnh
hằng/ Chảy tràn trong tâm khảm, và cuộn cuộn thành gì-gì-ấy-nhanh/ Bây giờ thì
tối đen - bây giờ gì-gì-ấy-đó - bây giờ gì-gì-ấy-đó-đó” cho đến khi từ ngữ nát
vụn ra rồi tan biến thành mây khói. Dĩ nhiên nếu bà Shelly phát hành Núi trắng
dưới dạng một đĩa đơn đường kính khoảng mười tám xăng ti mét thì tôi có thể học
thuộc lòng từng chữ một và nói cho bạn biết vị trí xếp hạng cao nhất của nó,
nhưng bởi vì đây là văn chương, mà văn chương thì thường đòi hỏi trí tuệ, nên
tôi chả biết tí gì sất. Điều đáng buồn là tôi yêu Dickens và Donne và Keats và
Eliot và Forster và Conrad và Fitzgerald và Kafka và Wilde và Orwell và Waugh
và Marvel và Greene và Sterne và Shakespeare và Webster và Swift và Yeats và
Joyce và Hardy, thật sự, thật sự yêu họ. Mỗi tội họ không yêu lại tôi.

Chuyện này bắt đầu xảy ra từ
khi nào? Tại sao không tìm ra cách giải quyết cơ chứ? Rốt cuộc thì bộ não cũng
là một loại cơ, nên tôi nghĩ nếu mình tập luyện đầy đủ, để nó phát huy tài
năng, nó sẽ trở thành một nắm đấm màu trắng chứa protein, chắc nịch, hoạt động
mạnh, phát ra điện tích. Thay vào đó tôi cảm giác như thể đầu tôi đặc những
chất âm ấm, nhớp nháp, xám xịt bủng beo và vô dụng, thứ mà ta thấy được gói
trong túi nhựa bên trong con gà ở siêu thị. Thực tế, hiện giờ tôi đang nghĩ về
não mà thậm chí còn không biết chắc rằng về mặt chuyên môn nó có phải là một
loại cơ hay không nữa. Nó là một cơ quan? Hay mô? Hay một tuyến? Não tôi chắc
chắn là một tuyến.

Và tối nay não thể hiện tính
năng tuyến tối đa, tại buổi luyện thi Thách thức ở căn hộ của Patrick. Đây là
buổi họp đầu tiên của năm mới, mà chỉ còn một tháng nữa là đến lần xuất hiện
đầu tiên của chúng tôi trên truyền hình, nên Patrick đặc biệt dễ cáu, nhất là
khi anh ta sắp sửa giới thiệu yếu tố hoàn toàn mới và thú vị trong quá trình
luyện tập. Patrick đã dành cả kỳ nghỉ Giáng sinh tạo ra những cái chuông -
những dụng cụ dùng tạm chạy bằng bốn cục pin được làm từ đèn cây Giáng sinh và
chuông cửa bắt vít vào một tấm gỗ dán vuông vức có kích thước của một cái đĩa
than mà anh ta đã phủ cho một lớp sơn bóng đỏ - và anh ta tha thiết tự hào về
phát minh mới này, vì tôi hầu như không hề có thời gian nói câu chào và chúc
mừng năm mới với Lucy Chang, hay hỏi thăm Alice về buổi thử vai thì cả đội đã
ngồi lên ghế sofa, chuông đặt trên đầu gối. Patrick ổn định chỗ ngồi trên chiếc
ghế văn phòng có chân xoay với một tập giấy dày cộp có những thẻ mục lục kích
cỡ 4x6, chỉnh cái đèn bàn chiếu sáng qua vai, và bắt đầu...

“Nào, câu hỏi khởi động, mười
điểm - vị thủ tướng Anh thế kỷ mười tám nào được đặt biệt danh là Người Bình
Dân Cao Quý?”

Tôi bấm chuông. “Gladstone?”
tôi trả lời.

“Không đúng,” Patrick nỏi.
“Ai có câu trả lời khác không?”

“Pitt cha?” Alice đáp.

“Đúng. Brian, trừ năm điểm.
Chẳng phải tôi đã nói là thế kỷ mười tám à?”

“Phải, anh có nói...”

“Còn Gladstone là mười chín...”

“Đúng, tôi biết...”

“Thế thì được. Quốc gia nào
dưới đây không có đường bờ biển. Niger, Mali, Chad, Sudan.” Tôi nghĩ mình biết
câu này, nên bấm chuông và nói...

“Sudan!”

“Không đúng,” Patrick nói.

Lucy Chang trả lời, “Tất cả,
trừ Sudan?”

“Đúng. Vậy là bị trừ mười
điểm, Brian. Tiếp, dây thần kinh tiền đình, cơ căng màng nhĩ, bóng, túi bầu dục
của tai trong và túi nhỏ đều là các thành phần của bộ phận nào?”

Tôi không biết, nhưng chẳng
rõ vì sao lại bấm chuông.

“Brian?” Patrick lầm bầm.

“Xin lỗi, tôi bấm nhầm...”

“Vậy thì trừ mười lăm điểm...”

“... tôi biết, nhầm thôi mà,
ngón tay tôi bị trượt...”

“... Câu trả lời là gì,
Lucy?”

“Tai?”

“Chính xác, tai. Lucy, em học
ngành gì?”

“Y.”

“Còn Brian, cậu học ngành
gì?”

“Văn học Anh...”

“Chính xác. Văn học Anh. Thế
nên, Brian, cậu không nghĩ Lucy đủ năng lực hơn để trả lời à...?”

“Tôi chắc là cô ấy có thể,
nhưng tôi đã nói rồi, ngón tay tôi bị trượt. Những cái chuông này khá nhạy...”

“Thế đó là lỗi cái chuông của
tôi hả?”

“À...”

“Những cái chuông thật sự vào
ngày thi, cậu không nghĩ chúng cũng nhạy hả?”

“Tôi chắc là chúng nhạy,
Patrick...”

“... bởi vì các cậu à, tôi đã
từng bấm cái chuông đó, và tôi có thể nói cho các cậu biết, cậu phải cực kỳ,
cực kỳ chắc chắn câu trả lời trước khi bấm...”

“Coi nào, chúng ta tiếp tục
đi chứ?” Alice nói, gắt gỏng. “Chỉ là em phải có mặt ở nơi khác vào khoảng chín
giờ rưỡi...”

“Ở đâu?” tôi hỏi, đột nhiên
căng thẳng.

“Hẹn hò - cậu vừa lòng chưa?”
Nàng bốp chát. Lucy và Patrick đưa mắt nhìn nhau.

“Đương nhiên rồi, nhưng tớ
tưởng tất cả bọn mình sẽ đi uống nước, chỉ có vậy thôi...”

“Bây giờ thì không được rồi.
Nếu cậu cần biết thì tớ có buổi thứ thử vai Hedda Gabler,” tôi thầm nghĩ, hơi
vênh mặt lên, và rồi tình cờ bấm chuông.

“Xin lỗi!”

“Thật ra, em không nghĩ là
cái chuông của em hoạt động,” Lucy Chang nói, Patrick liền giật nó khỏi chân
cô, như thể đó là lỗi của Lucy tội nghiệp, rồi lấy con dao xếp Swiss Army to từ
chùm chìa khóa chọc mạnh vào nó. Alice và tôi liếc nhìn nhau một cách đề phòng
và có lẽ còn lâu chúng tôi mới thành một đội chiến thắng.

Sau đó, tôi chẳng buồn trả
lời câu hỏi nào nữa, ngay cả những câu chắc mẩm đáp án. Tôi để chúng cho Lucy
là chính, và Alice, thỉnh thoảng, và ngay khi Patrick đưa ra những phân tích
sau cuộc thi - đừng hiếu thắng với những cái chuông, luôn nhường cho người có
kiến thức chuyên ngành trong lĩnh vực đó, lắng nghe câu hỏi, thận trọng khi
ngắt lời - thì Alice lấy áo khoác và đi ra cửa. Mặc dù vậy, chỉ trước khi bỏ
đi, để xoa dịu, nàng nói, “À, nhân tiện, mấy người bạn tớ tổ chức tiệc vào tối
mai, số mười hai phố Dorchester, tám giờ. Mọi người đều được mời nhé,” rồi nàng
cười cáo lỗi với tôi, tôi nghĩ vậy, và đi khỏi.

Tôi đi bộ về nhà với Lucy
Chang, cô sống trên đồi và đúng là một người tử tế đến không ngờ. Tôi nhận ra
Lucy là cô gái Trung Quốc đầu tiên tôi nói chuyện hẳn hoi bên ngoài một nhà
hàng, nhưng tôi quyết định không nói ra điều này. Thay vào đó chúng tôi nói về
quá trình đào tạo một bác sĩ, cô ấy rất quan tâm đến chủ đề này, nhưng nói rất
nhỏ, và tôi phải nghiêng người để nghe, chuyện này làm tôi cảm giác mình như
Ông hoàng Philip^[3].

[3] Phu quân của nữ hoàng Anh Elizabeth II.

“Điều gì khiến cậu muốn trở
thành một bác sĩ?”

“Thật ra là do bố mẹ tớ. Họ
thường nói rằng trở thành một bác sĩ là tham vọng lớn nhất mà ta có thể có. Cậu
biết đấy, cái đó thật sự tạo ra chất lượng cuộc sống khác biệt.”

“Mà cậu thích ngành đó chứ?”

“Chắc rồi. Tớ yêu nó. Thế còn
cậu, thích vờ-văn-chờ-chương chứ?”

“Ồ, tớ thích. Mỗi tội tớ
không biết là nó có cải thiện được chất lượng cuộc sống của ai không, chỉ vậy
thôi.”

“Cậu có sáng tác không?”

“Không hẳn. Đại khái tớ chỉ
muốn tập tành làm thơ.” Tôi vẫn còn đang tập nói lớn điều này lên, nhưng Lucy
không châm chọc, dù sao thì cũng không thành lời. “Nghe hơi khoe khoang nhỉ?”

“Ồ, không hề. Tại sao?”

“Tớ không biết, giống như
Orwell đã nói đấy; đứng trước văn thơ, phản ứng tự nhiên của người Anh là cực
kỳ bối rối.”

“Thế à, tớ không biết tại sao
lại thế. Một vài người tranh luận rằng thơ ca thực chất là sự thể hiện thuần
túy nhất biểu hiện của một người.”

“À, phải rồi, đó là vì cậu
chưa đọc mấy bài thơ của tớ.”

Cô cười nhẹ nhàng và nói, “Tớ
không ngại đọc đâu. Tớ chắc là chúng rất hay.”

“Còn tớ cũng không ngại cậu
mổ xẻ tớ!” tôi nói, và rồi cả hai yên lặng cố nghĩ ra nguyên nhân tại sao
chuyện này nghe có vẻ thô bỉ thế.

“À, hy vọng là không bao giờ
có chuyện đó!” và chúng tôi đi thêm một đoạn khá xa nữa, cố gắng rũ bỏ lời nói
“mổ-xẻ-tớ” vẫn còn đang treo lơ lửng trong bầu không khí giữa hai đưa giống như
một tiếng đánh rắm trong phòng triển lãm nghệ thuật.

“Thế - có đang mổ xẻ cái gì
hay ho vào lúc này không?” cuối cùng tôi bèn lên tiếng.

“Hệ tim mạch.”

“Phải rồi. Cậu thích chứ?”
Ông hoàng Philip nói.

“Có, tớ thích.”

“Mà đó có phải ngành cậu muốn
làm khi học xong không?”

“Tớ nghĩ là phẫu thuật, dù
chưa biết là trong lĩnh vực nào. Tớ bị giằng co giữa tim mạch và bộ não.”

“Chẳng phải tất cả chúng ta
đều như vậy sao!” theo cái kiểu tôi cho là dí dỏm. Thực ra tôi nói trước khi
thật sự hiểu nó có nghĩa là gì, thế nên lời nói đó cũng chỉ treo lơ lửng trong
không khí. Và rồi, Lucy chuyển chủ đề hoàn toàn bất ngờ.

“Alice hay nhỉ?”

“Phải. Phải. Chắc thế.”
Chuyện này chẳng ăn nhập gì hay sao ấy nhỉ?

Sau một hồi. “Rất xinh đẹp.”

“Hừm.”

Sau một hồi. “Các cậu trông
có vẻ gần gũi.”

“À, phải, tớ tưởng bọn mình
cũng gần gũi đấy chứ. Thỉnh thoảng.” Ngạc nhiên và như được khích lệ trước sự
thân mật mà tôi mới phát hiện ra giữa Lucy và mình, tôi chia sẻ, “Patrick thật
kỳ lạ nhỉ? Tớ nghĩ có khi nào anh ta...” nhưng Lucy thình lình cắt ngang, và
đặt bàn tay lên cánh tay tôi khẽ siết chặt...

“Brian - tớ có thể nói một
chuyện với cậu không? Chuyện riêng tư...”

“Tất nhiên,” tôi đáp, rồi
chợt nhận ra điều mà cô sắp nói...

“Chuyện này làm tớ hơi xấu hổ...”
cô nói, cau mày.

Cô ấy đang định rủ mình đi
chơi! “Tiếp tục đi, nói ra đi...”

“Được... rồi...” cô nói, hít
một hơi thật sâu...

Tôi nên nói gì đây? À -
không. Rõ ràng tôi phải từ chối rồi...

“Chuyện là thế này...”

... nhưng làm sao mình từ
chối nhẹ nhàng mà không làm tổn thương cô ấy...?

“À... chỉ là khi cậu nói
chuyện với tớ, cậu có thói quen là phát âm quá to, như kiểu tớ bị điếc nặng hay
sao ấy?”

“Ồ. Tớ làm vậy hả?”

“Ừm, cậu hầu như toàn nghiêng
người qua, gật gù và dùng những từ quá sức đơn giản, giống như tớ có vốn từ cực
kỳ hạn chế vậy? Mà tớ không biết có phải vì tớ ‘gốc Hoa’ hay là người Mỹ hay
sao đó, nhưng tớ chưa bao giờ ở Trung Quốc, tớ không nói tiếng Trung, tớ thậm
chí còn đặc biệt không thích món ăn Trung Quốc, thế nên tớ sẽ hiểu nếu cậu chỉ,
cậu biết đấy, nói tiếng Anh thông thường, phổ thông, bình dân...”

“Xin lỗi. Tớ không nhận ra là
đã làm thế...”

“Không sao, mà không chỉ có
cậu, tớ bị nhiều rồi. Ý tớ là, lúc nào cũng vậy...”

“Tớ thật xấu hổ...”

“Đừng xấu hổ, không có gì
đâu, chỉ là nghe hơi chịch thượng thôi.”

“Thật ra tớ nghĩ cậu phải
phát âm là trịch thượng!”

“Không giỡn đâu, Brian.”

“Không, phải rồi, dĩ nhiên
không rồi.” Bây giờ chúng tôi đã ở bên ngoài Richmond House. “Thế, gặp nhau ở
bữa tiệc ngày mai chứ?”

“Chưa biết. Tớ không giỏi
chuyện tiệc tùng.”

“Nhưng có thể.”

“Có thể,” cô ấy bắt đầu đi
lên đồi.

“Nhân tiện - tớ có thể hỏi
cậu một chuyện không?”

Cô dừng lại, hơi căng thẳng
“Nói đi.”

“Não - nói về mặt y học, đó
là cơ hay tuyến vậy?”

“À, đó là sự tập hợp của
nhiều loại mô thần kinh khác nhau, tất cả đều với mục đích kết nối, giống nhau,
nên về mặt kỹ thuật não bộ cũng là một cơ quan. Sao vậy?”

“Chỉ muốn biết thôi. Gặp cậu
ngày mai nhé.”

“Tạm biệt,” tôi nhìn con gấu
trúc của cô biến mất dần lên đồi.

Tôi đang quay người và chuẩn
bị nhảy cóc lên bậc thang dẫn lên cửa trước thì chợt để ý thấy một bóng người
lom khom trong bóng tối, dựa vào cánh cửa trước, đầu cúi xuống, chắn ngay lối
ra vào. Tôi dừng lại giữa các bậc thang, người cứng lại vì sợ, nhìn săm soi vào
người đàn ông đó, hắn đưa hai tay vuốt lên cái đầu được cạo gần như trọc lóc
trước khi ngước lên nhìn tôi. Tôi sắp sửa đương đầu trực diện với cảm giác hiểu
thế nào là bị trấn lột thì cái bóng tối đen đó lảo đảo trên đôi chân và cất
tiếng nói: “Này - cô em châu Á là ai vậy, Bri?”

Và rồi, đang bước ra khỏi
bóng tối, tôi nhận ra đôi mắt sắc, tinh anh của Spencer Lewis.