Chương
13

Trong những năm đầy
náo loạn gần đây, Ucsula có rất ít thì giờ rảnh rỗi chăm lo cho Hôsê Accađiô học
để trở thành Giáo hoàng. Khi cậu cần chuẩn bị gấp để đi thi, Mêmê, em gái cậu,
lớn lên giữa tính nết hà khắc của Phecnanđa và tính tình chua ngoa của
Amaranta, lúc đó cũng đã đến tuổi vào trường nữ tu để được rèn giũa thành một
nghệ sĩ tiểu phong cầm. Ucsula rất băn khoăn nghi ngờ hiệu quả của các phương
pháp dùng để rèn giũa tinh thần học hành trễ nải của vị Giáo hoàng tương lai,
nhưng cụ không đổ lỗi cho tuổi già lẫn cẫn của mình hay cho con mắt mờ những
đám mây phủ hầu như không để cho cụ nhận rõ được hình thù của sự vật, mà lại
qui tội cho cái mà cụ cũng không xác định được chính xác nhưng hiểu nhầm nó với
một sự tiêu phí thời gian ngày càng tăng. “Năm tháng bây giờ không còn giống
như năm tháng trước kia.” Cụ thường hay nói như vậy mà cảm thấy công việc hàng
ngày như tuột khỏi tầm tay mình. Cụ nghĩ: trước kia trẻ em chậm lớn hơn nhiều.
Chỉ cần cụ nhớ lại quãng thời gian đủ để Hôsê Accađiô, đứa con cả của cụ, đi
theo đám digan và mọi chuyện xảy ra trước khi cậu trở về người xăm loang lổ như
một con rắn và nói năng như một nhà chiêm tinh học, và cả những chuyện xảy ra
trong nhà trước khi Amaranta và Accađiô bỏ nói thổ ngữ của người Anhđiêng để học
nói tiếng Tây Ban Nha; chỉ cần cụ nhớ lại những buổi chiều thanh thản rực rỡ nắng
trong đó Hôsê Accađiô Buênđya đáng thương phải chịu đựng dưới bóng cây dẻ, và tất
cả những gì cần phải bày tỏ sự tiếc thương trước cái chết của chồng mình trước
khi người ta đưa về cho cụ một ngài đại tá Aurêlianô Buênđya đang hấp hối, mặc
dù cụ đã qua bao nhiêu cuộc chiến tranh và bao nhiêu đau khổ vì ngài, thế mà cụ
vẫn chưa tới năm mươi tuổi. Hồi trước, sau khi cả ngày ngồi làm những chiếc kẹo
nặn hình con giống, cụ vẫn còn thời gian chăm sóc các con để nhìn vào tròng mắt
những đứa trẻ mà biết chúng ốm đang cần có một lọ dầu. Trái lại bây giờ khi
không có việc gì làm và với Hôsê Accađiô cưỡi trên lưng, cụ lang thang từ mờ
sáng đến tận đêm khuya, cái loại thời giờ xấu này đã buộc cụ phải bỏ dở công việc.
Thực ra là Ucsula cưỡng lại tuổi già ngay cả khi không còn nhớ được tuổi của
mình và tập tễnh đi lại khắp nơi, và việc gì cụ cũng cố dự phần, rồi trêu chọc
đám khách lạ bằng những câu hỏi đại loại như hồi chiến tranh có gửi ở nhà này một
bức tượng thánh Hôsê bằng thạch cao để gia đình trông nom hộ trong mùa mưa hay
không. Không ai biết đích xác cụ bị mù từ khi nào. Ngay cả những năm cuối đời
khi cụ đã phải nằm liệt giường thì ai cũng tưởng cụ nằm liệt giường là vì già
lão thôi, chứ không ai phát hiện được cụ đã bị mù. Cụ đã nhận thấy điều đó từ
trước khi sinh Hôsê Accađiô. Thoạt tiên cụ tưởng đâu là mắt chỉ đau qua loa,
bèn uống vụng rượu hổ cất và lấy mật ong nhỏ vào mắt, nhưng chẳng bao lâu cụ nhận
thấy rằng mắt mình ngày càng mờ đi một cách vô phương cứu chữa đến nỗi cụ không
bao giờ có được khái niệm rõ ràng về đèn điện, vì khi những bóng điện đầu tiên
được mắc lên thì cụ chỉ còn cảm thấy một luồng sáng lờ mờ. Cụ không nói với ai
bởi vì như vậy có nghĩa là công khai thừa nhận sự bất lực của mình. Cụ lặng lẽ
học phân biệt khoảng cách các vật thể, giọng nói của từng người, để tiếp tục
nhìn bằng trí nhớ khi mắt đã mờ hẳn. Về sau cụ đã bất ngờ phát hiện ra tác dụng
của mùi vị giúp mình xác định các vật thể trong cảnh tối tăm mờ ảo còn tốt hơn
cả hình khối và màu sắc, và chúng đã giúp cụ vĩnh viễn thoát khỏi mối nhục ăn
báo cô. Trong bóng tối của căn phòng cụ có thể xâu kim và thùa được khuyết áo,
và biết được khi nào thì xoong sữa sắp sôi. Cụ nhớ rõ ràng vị trí của từng đồ vật
trong nhà tới mức chính cụ có lúc cũng quên rằng mình đã bị mù. Có một lần,
Phecnanđa làm ầm ĩ cả nhà vì chiếc nhẫn cưới biến đâu mất, thế mà Ucsula lại
tìm thấy trên một chiếc giá để đồ vật trong phòng ngủ của đám trẻ. Chả là trong
khi mọi người đi lại lung tung khắp nhà, cụ căng bốn giác quan của mình lặng lẽ
theo dõi họ để khỏi bị bất ngờ, nên sau một thời gian cụ phát hiện ra rằng mỗi
người trong gia đình này ngày nào cũng giống như ngày nào, đều lặp đi lặp lại
chính những lối đi ấy, chính những công việc ấy, thậm chí còn lặp lại những câu
nói giống nhau vào cùng một giờ nhất định mà không hay biết gì. Chỉ khi nào họ
không tuân theo cái đường mòn chi ly ấy thì mới có thể mất cái gì đó. Vậy nên
khi nghe Phecnanđa hốt hoảng la lối là bị mất chiếc nhẫn thì Ucsula nhớ ra rằng
việc khác thường duy nhất mà Phecnanđa làm hôm đó là đem những chiếc chiếu của
lũ trẻ ra phơi vì Mêmê đêm trước bắt được một con rệp. Vì bọn trẻ cũng tham gia
vào việc dọn dẹp, nên Ucsula nghĩ rằng Phecnanđa đã để chiếc nhẫn trên chiếc
giá cao, nơi duy nhất chúng không với tới được. Trái lại, Phecnanđa chỉ quanh
quẩn tìm kiếm theo những chỗ hàng ngày quen đi lại, mà không biết rằng việc tìm
kiếm vật bị mất đã bị thói quen thường ngày cản trở, cho nên mới phải mất công
đến thế.

Việc nuôi dạy Hôsê
Accađiô đã giúp Ucsula theo sát những thay đổi nhỏ nhặt trong nhà vốn là công
việc nặng nhọc đối với cụ Khi nhận biết là Amaranta đang mặc quần áo cho các
thánh bày ở trong phòng ngủ, cụ bèn giả vờ như đang dạy cho chú bé học phân biệt
các màu sắc khác nhau.

- Nào, xem nào. - Cụ
nói. - Chút thử nói cho cụ xem Thánh Raphaen Accanhen mặc quần áo màu gì nào?

Bằng cách đó, chú bé
sẽ nói cho cụ biết điều mà mắt cụ không nhìn thấy, và từ rất sớm trước khi chú
bé đi học Ucsula đã có thể phân biệt được màu sắc khác nhau của y phục các
thánh đặt ở trong phòng ngủ. Thỉnh thoảng cũng xảy ra những điều bất ngờ. Một
buổi chiều Amaranta đang ngồi thêu ở hành lang bày những chậu thu hải đường,
thì Ucsula đụng phải.

- Cha mẹ ơi, -
Amaranta phản đối, - bà đi đứng ra làm sao thế.

- Chính cô, - Ucsula
nói, - mới là người ngồi không phải chỗ.

Cụ nói đúng. Từ hôm
đó cụ bắt đầu nhận thấy một điều chưa ai nhận ra, đó là việc mặt trời dần dần
chuyển chỗ theo từng mùa trong một năm, do vậy những người thường ngồi ở hành
lang cũng dần dần thay đổi chỗ ngồi mà chính họ không hề biết. Từ bữa đó,
Ucsula chỉ cần nhớ ngày tháng để biết chính xác chỗ ngồi của Amaranta. Mặc dù
tay cụ ngày càng run và chân cụ ngày càng như không nhấc lên được, nhưng chưa
bao giờ người ta lại thấy hình bóng quen thuộc của cụ có mặt ở nhiều nơi trong
cùng một lúc đến thế. Hầu như cụ còn nhanh nhẹn như lúc cai quản mọi công việc
trong nhà. Tuy nhiên, trong nỗi cô đơn không dò thấu được của tuổi già, cụ vẫn
minh mẫn để ý tới mọi sự thay đổi nhỏ nhặt nhất trong gia đình, vậy nên lần đầu
tiên cụ nhận rõ những sự thật mà trước đây công việc đã không cho phép nhìn thấy.
Vào thời gian cụ chuẩn bị cho Hôsê Accađiô đi thi, cụ đã tóm lược lại cuộc sống
của gia đình từ ngày thành lập làng Macônđô, và đã hoàn toàn thay đổi ý kiến về
đám con cháu của mình. Cụ nhận thấy không phải như mình tưởng vì cuộc chiến tàn
bạo mà đại tá Aurêlianô Buênđya đã đánh mất tình cảm gia đình, mà thực ra ngài
chưa hề yêu mến ai, ngay cả Rêmêđiôt - người vợ của ngài, hoặc vô khối các cô
gái từng một đêm chăn gối với ngài, lại càng không thể nói ngài yêu các con
ngài. Cụ nhận thấy rằng ngài đã tham gia nhiều cuộc chiến tranh như vậy không
phải vì sự say mê lý tưởng như mọi người nghĩ, và ngài đã từ bỏ thắng lợi trông
thấy cũng không phải chỉ vì mệt mỏi như thiên hạ nghĩ, mà chính là ngài đã thắng
hoặc bại đều do một nguyên nhân: đích thị là thói kiêu ngạo đầy tội lỗi. Cụ đi
đến kết luận rằng đứa con mà mình đẻ ra kia là một chàng trai bất lực trước
tình yêu. Một đêm, khi còn hoài thai cụ đã nghe thấy nó khóc. Ðó là một tiếng
than não nuột nghe thật rõ ràng đã làm Hôsê Accađiô Buênđya thức giấc bên cạnh
và bỗng thấy vui vui khi nảy ra ý nghĩ rằng nó sẽ là người cọ tài nói giọng bụng.
Những người khác đoán rằng nó sẽ là nhà tiên tri, trái lại, cụ rùng mình trước
ý nghĩ sáng tỏ rằng cái tiếng gầm sâu lắng kia là dấu hiệu đầu tiên của cái
đuôi lợn khủng khiếp, và cầu trời hãy để cho nó chết luôn từ trong bụng. Nhưng
sự minh mẫn của tuổi già lại giúp cụ nhận ra rằng tiếng khóc của đứa trẻ trong
bụng mẹ không phải là dấu hiệu của tài nói giọng bụng hay khả năng tiên tri, mà
là dấu hiệu không lầm lẫn được của sự bất lực đối với tình yêu, và điều này cụ
cứ nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Cái điều đánh giá không tốt đẹp gì về đứa con
trai bỗng gợi nên trong lòng cụ tất cả lòng thương cảm. Trái lại, Amaranta, mà
sự cứng rắn trong tình cảm của bà làm cụ cảm thấy kinh hãi, mà sự chua ngoa được
dồn tụ lại trong tình cảm của bà làm cụ cảm thấy chua xót, qua sự thử thách cuối
cùng đã làm cho cụ thấy rõ bà là một phụ nữ hiền dịu chưa từng thấy. Cụ hiểu ra
với một sự rõ ràng đáng tiếc rằng những sự dằn vặt vô lý đối với Piêtrô Crêspi
không phải là do ý muốn trả thù như mọi người vẫn nghĩ, ngay cả sự giày vò dai
dẳng làm thất vọng cuộc đời đại tá Hêrinênđô Mackêt cũng không phải là do nỗi đắng
cay đau buồn của bà như thiên hạ vẫn tưởng, đúng ra cả hai việc đó đều là sự đấu
tranh sống còn giữa một bên là tình yêu vô hạn độ và một bên là sự hèn yếu
không gì thắng nổi, và cuối cùng thì nỗi sợ hãi vô lý mà Amaranta vốn có đã thắng
chính trái tim bị vò xé của mình. Ðúng vào lúc ấy Ucsula bắt đầu gọi đến
Rêbêca, nhắc đến bà với tình cảm thắm thiết vốn có nay được tăng thêm bởi sự hối
hận muộn màng và sự khâm phục bất ngờ do hiểu rằng chỉ có bà Rêbêca, đứa con
không bú sữa cụ mà trái lại lớn lên nhờ ăn đất, đất và vôi của bốn bức tường,
là đứa con trong huyết quản không mang dòng máu của cụ nhưng lại mang một dòng
máu của những người xa lạ mà nắm xương tàn của họ còn rền rĩ dưới mồ, chỉ có
Rêbêca, người con gái có trái tim xao động, có cái dạ dày to, người duy nhất có
lòng can đảm khôn cùng là người mà Ucsula từng mong mỏi cho dòng dõi nhà mình.

- Rêbêca. - Cụ nói, lần
lần tay trên tường. - Cả nhà đối với con bất công biết bao!

Mọi người trong nhà cứ
tưởng cụ lẩm cẩm, nhất là từ khi cụ đi lại lúc nào cũng giơ tay phải lên trời
như là thánh Gabrien. Tuy nhiên, Phecnanđa nhận thấy một sự minh mẫn sáng suốt ẩn
trong cái bóng đen của sự lẩm cẩm kia, chẳng hạn Ucsula có thể nói ngay không
chút ngập ngừng số tiền cả nhà tiêu pha trong năm vừa qua. Amaranta đã có ý
nghĩ như vậy vào một ngày nọ khi bà mẹ đang bưng nồi xúp trong bếp và mặc dù
không hề biết là mọi người đang lắng nghe, cụ nói rằng chiếc cối xay ngô mua của
những người digan đầu tiên, chiếc cối đã từng biến mất trước khi Hôsê Accađiô
sáu mươi lăm lần lang thang vòng quanh khắp thế giới vẫn còn ở nhà Pila
Tecnêra, người cũng đã sống ngót nghét trăm tuổi, nhưng còn khỏe và nhanh nhẹn.
Mặc dù thân xác béo quá cỡ làm lũ trẻ phát khiếp cũng như xưa kia tiếng cười từng
làm kinh hoàng đàn bồ câu, Pila Tecnêra không ngạc nhiên trước sự minh mẫn của
Ucsula, bởi vì kinh nghiệm của chính bà lão bắt đầu cho thấy tuổi già có đầu óc
sáng láng có thể còn đáng tin cậy hơn cả phép bói bài.

Tuy nhiên, khi Ucsula
nhận thấy không đủ thời gian để củng cố lòng ham thích của Hôsê Accađiô, cụ đâm
ra hốt hoảng sợ hãi. Cụ bắt đầu mắc sai lầm khi cố sức nhìn bằng mắt những gì bản
năng vẫn cho phép mình nhìn kỹ hơn. Một buổi sáng cụ hất cả lọ mực vào đầu cậu
bé, nghĩ rằng đó là lọ nước thánh. Vì cứ muốn nhúng tay vào hết mọi chuyện nên
cụ đã gây nên nhiều sự va chạm đến nỗi cáu gắt lung tung, và cố sức thoát ra khỏi
đám mây đen bao quanh mình như một chiếc áo thụng bằng mạng nhện. Chính lúc đó
là khi cụ nghĩ rằng sự vụng về thô kệch của mình không phải là chiến thắng đầu
tiên của tuổi già và bóng tối, mà là sự thất bại của thời gian. Cụ nghĩ rằng
trước đây, khi Thượng đế với tháng năm chưa đặt chính những cái bẫy mà những
người Thổ Nhĩ Kỳ đã dùng vào lúc đo một thước vải lụa, thì mọi việc khác xa thế
này. Ngày nay không những trẻ con lớn nhanh hơn, mà ngay cả tình cảm cũng biến
chuyển một cách khác. Ngay sau khi Rêmêđiôt - Người đẹp về trời thì Phecnanđa
chẳng ý tứ gì cứ làu bàu khắp nơi về chuyện nàng đã mang theo cả những chiếc
chăn trải giường. Khi những anh em Aurêlianô vừa mới mồ yên mả đẹp thì
Aurêlianô Sêgunđô lại đã mời đến đầy nhà những khách rượu say bí tỉ kéo đàn
phong cầm, mở sâm banh lốp bốp như thể không có chuyện những con chiên của Chúa
vừa mới lìa đời mà là những con chó vừa chết mà thôi, làm như thể ngôi nhà của
những kẻ rồ dại từng làm nhức óc biết bao người và từng sản xuất không biết bao
kẹo bánh nặn hình con giống kia đã được định sẵn để biến thành bãi rác chứa đầy
bọn vô lại. Trong khi xếp đồ đạc vào chiếc rương cho Hôsê Accađiô và nhớ lại những
điều đó, Ucsula tự hỏi phải chăng là mình nên chọn con đường về yên nghỉ nơi
chín suối để người ta lèn chặt đất lên chiếc quan tài, và bấy giờ có thể hỏi Thượng
đế mà chẳng sợ hãi gì xem thực sự Ngài có nghĩ rằng con người vốn sinh ra là dã
thú để phải chịu bao đau đớn trớ trêu như vậy không. Hết câu hỏi này đến câu hỏi
khác làm cụ dần dần mụ cả người và muốn nhảy ra múa may quay cuồng nói huyên
thuyên như người ngoại quốc. Cuối cùng cụ muốn tự cho mình một khoảnh khắc nổi
loạn, cái khoảnh khắc bao lần cụ khát khao và bao lần đã cam chịu để phục tùng
lý trì, cụ muốn phóng uế vào tất cả và tuôn ra cho hết cái kho từ ngữ thô tục
mà cụ đã phải quết nhịn trong cả một thế kỷ luôn luôn đấu dịu.

- Tiên sư cha nhà nó!
- Cụ rít lên.

Amaranta, bấy giờ
đang bắt đầu xếp quần áo vào rương, tưởng rằng có con bò cạp vừa cắn cụ.

- Nó ở đâu? - Bà vội vàng hỏi.

- Cái gì?

- Con bò cạp ấy. -
Amaranta nói thêm.

Ucsula lấy ngón tay
chỉ vào ngực mình:

- Nó ở đây. - Cụ trả
lời. - Ở đây
này.

Vào lúc hai giờ chiều
một ngày thứ năm, Hôsê Accađiô đi thi. Có lẽ Ucsula thường vẫn nhớ đứa chút như
cụ tưởng tượng ra khi tiễn nó đi, vẻ bình thản và nghiêm nghị, không bao giờ
khóc thút thít, dẫu phải chịu ngột ngạt trong bộ quần áo nhung xanh với những
chiếc cúc bằng đồng và sợi dây bạc đeo vào cổ. Cậu bé rời khỏi nhà ăn để lại
mùi thơm dịu mát của thứ nước hoa Phloriđa mà cụ vẫn bôi lên đầu nó để có thể lần
theo dấu vết của cậu ở trong nhà. Trong lúc cả nhà đang ăn bữa trưa tiễn biệt cậu,
ai cũng giấu vẻ bôi rối bằng cách làm ra vẻ vui mừng, và khen ngợi quá lời những
chuyện cười về cha Antôniô Isaben. Nhưng khi người ta mang chiếc rương bọc
nhung có các góc bịt bạc đi thì cảnh đó giống như vừa khiêng ra khỏi nhà một
chiếc quan tài. Người duy nhất không chịu tham gia vào cuộc tiễn đưa là đại tá
Aurêlianô Buênđya.

- Ðây là cái trò vớ vẩn
cuối cùng trong nhà còn thiếu. - Ngài lẩm bẩm. - Một ông cha đạo!

Ba tháng sau,
Aurêlianô Sêgunđô và Phecnanđa đưa Mêmê đến trưởng học và trở về mang theo chim
đàn tiểu phong cầm đặt vào chỗ chiếc đàn pianô tự động. Hồi ấy, Amaranta bắt đầu
khâu khăn liệm cho chính mình. Cơn sốt xung quanh chuyện trồng chuối đã giảm bớt.
Những người dân vốn sinh trưởng ở Macônđô bị đám dân ngoại quốc dồn vào một
khu, khó nhọc lắm mới giữ được những phương tiện ít ỏi ngày xưa, nhưng lại được
khích lệ vì cảm nghĩ là họ đã sống sót sau một nạn đắm tàu. Khách khứa vẫn đến
ăn trưa ở nhà, nhưng trên thực tế thì thói quen cũ đã không được lập lại cho
mãi đến khi Công ty chuối cuốn gói đi ít năm sau đó. Tuy nhiên, cũng đã có những
thay đổi cơ bản trong truyền thống hiếu khách của gia đình, bởi vì lúc ấy là
khi Phecnanđa ra nắm tay hòm chìa khoá. Ucsula lùi vào bóng tối, còn Amaranta
suốt ngày luẩn quẩn với những khăn tang và vải liệm, cho nên cái em gái học làm
hoàng hậu nay được quyền tự do lựa chọn thực khách và áp đặt những qui định chặt
chẽ học được của cha mẹ mình. Sự nghiêm khắc của Phecnanđa làm cho cả nhà giữ
được những thói quen vốn có trong một làng đã bị xáo trộn bởi những thói hư tật
xấu của đám ngoại bang từng bộc lộ trong việc tiêu xài xả láng những của cải kiếm
được một cách dễ dàng. Bà nói không chút úp mở rằng người tốt là những người
không có liên quan gì đến Công ty chuối. Ngay cả Hôsê Accađiô Sêgunđô, anh chồng
bà, cũng không thoát khỏi tính khắc nghiệt đó, bởi vì một buổi mai ầm ĩ nọ, ông
ta đã giết hết những con gà chọi tuyệt vời của mình và chuẩn bị vào làm đốc
công trong Công ty chuối.

- Anh đừng có mà bước
chân vào nhà này nữa nếu anh mang ghẻ của bọn ngoại quốc về đây. - Phecnanđa
nói.

Kỉ cương trong nhà chặt
chẽ đến nỗi Aurêlianô Sêgunđô chỉ cảm thấy thoải mái khi đến nhà Pêtra Côtêt.
Trước hết với lý do để bớt gánh nặng cho bà vợ, ông chuyển những buổi liên
hoan, dạ hội tới đó. Sau đấy, lại viện cớ đàn súc vật sinh sản ngày một giảm,
ông cho chuyển cả chuồng bò, chuồng ngựa sang đó. Cuối cùng lấy lý do là ở nhà
nhân tình mát mẻ hơn, ông chuyển văn phòng nhỏ của mình sang đó để lo việc buôn
bán. Khi Phecnanđa biết rằng mình là một bà goá nhưng chồng mình lại chưa chết
thì đã quá muộn để cho mọi chuyện trở lại như cũ.

Aurêlianô Sêgunđô hầu
như chẳng ăn cơm ở nhà và những biểu hiện bề ngoài duy nhất mà ông cố giữ, tỉ
như cái việc ngủ với vợ ở nhà đã không đủ sức để thuyết phục được ai. Vì sơ ý,
một lần nọ ông đã ngủ lại với Pêtra Côtêt cho mãi đến sáng bạch. Khác với điều
ông chờ đợi, Phecnanđa không hề trách móc, cũng không hề than thở gì, nhưng
ngay trong ngày hôm đó bà sai người mang hai chiếc rương đựng quần áo của ông sang
nhà nhân tình. Bà công khai sai đầy tớ khiêng những chiếc rương đi nghênh ngang
giữa đường cho mọi người thấy vì nghĩ rằng làm thư vậy thì ông chồng lầm lạc sẽ
không chịu được xấu hổ và sẽ ăn năn hối hận mà trở về. Nhưng cử chỉ anh hùng đó
chỉ là một bằng chứng nữa cho thấy Phecnanđa đã không hiểu những tính cách của
chồng mình mà cả đến những thuần phong mỹ tục của một làng vốn không hề giống
như làng của bố mẹ bà, bởi vì mọi người trông thấy đám đầy tớ khiêng những chiếc
rương đi đều nói rằng đó là kết cục tất nhiên của một câu chuyện ai cũng rõ.

Aurêlianô Sêgunđô cho
mở tiệc tùng, ăn uống ba ngày liền mừng được tự do. Ðiều bất lợi lớn nhất đối với
bà vợ là trong khi bà bắt đầu đi vào tuổi già với những bộ quần áo màu tối, những
chiếc vòng hoa kiểu cổ, và sự hãnh diện không phải lối, thì ả thân tình hình
như lại đang ở vào tuổi hồi xuân, lúc nào cũng ăn vận váy áo lụa mỏng màu sặc sỡ,
và đôi mắt lúc nào cũng long lên rừng rực. Aurêlianô Sêgunđô lại lao vào ả với
khí thế hừng hực của thời trẻ, như trước kia, khi Pêtra Côtêt, không phải do
yêu ông mà vì nhầm ông với người anh em sinh đôi và hề là đã ngủ với cả hai người
cùng một lúc, với ý nghĩ rằng thượng đế đã cho mình cái may mắn được có một người
đàn ông đủ sức của hai người khi ăn nằm với mình. Dục tình được khơi ai mạnh mẽ
đến nỗi đã hơn một lần họ nhìn vào mắt nhau khi lắp ăn cơm, và họ chẳng nói chẳng
rằng chụp lồng bàn lên mâm cơm và kéo nhau vào buồng ngủ mà lịm đi trong cái
đói và ái tình. Bắt chước những gì đã nhìn thấy trong những chuyến đi vụng trộm
với các ả làng chơi theo lối Pháp, Aurêlianô Sêgunđô sắm cho Pêtra Côtêt một
chiếc giường có trướng rủ, treo rèm nhung lên các cửa sổ và lát trần và tường
phòng ngủ bằng những tấm gương khổng lồ. Bấy giờ trông ông càng có vẻ nhậu nhẹt
bê tha hơn. Từ các chuyến tàu thường đến vào lúc mười một giờ, ngày nào ông
cũng nhận được những hòm sâm banh và rượu mạnh Brandy. Trên đường từ nhà ga trở
về gặp ai ông cũng chèo kéo nhảy cho bằng được, dù cho đó là người cùng làng
hay người nước ngoài, bất kể quen hay lạ, sang trọng hay nghèo hèn. Ðến cả ngài
Brao, vốn chỉ lẩm bẩm bằng tiếng nước ngoài, cũng còn bị lôi cuốn bởi những điệu
bộ hấp dẫn của Aurêlianô Sêgunđô, và nhiều lần đã rượu say bí tỉ ở nhà Pêtra
Côtêt, đến mức những con chó becgiê Ðức dữ tợn thường theo ngài khắp nơi cũng
nhảy theo những điệu hát xứ Têchxat mà ngài lẩm nhẩm chẳng ra kiểu cách gì theo
kịp cây đàn phong cầm.

- Hỡi những con bò cái hãy giạng háng ra! - Aurêlianô Sêgunđô gào lên trong cảnh hỗn loạn của đêm hội. - Hãy giạng háng ra kẻo cuộc đời thật là ngắn ngủi!

Chưa bao giờ ông có bộ mặt phấn chấn đến như vậy, và mọi người cũng chẳng cần hơn thế, và đàn gia súc của ông sinh sản cũng chưa bao giờ nhiều đến thế. Bao nhiêu là bò, lợn, gà đem giết trong các buổi tiệc tùng triền miên không dứt, đến nỗi đất trong sân trở nên xám xỉn và nhầy nhụa những tiết. Sâm nhà trở thành nơi chất đống những xương xấu lòng ruột và đủ thứ cặn bã, và người ta đã phải đốt từng gói thuốc nổ suốt cả ngày để những đám diều, quạ khỏi móc cả mắt khách khứa. Aurêlianô Sêgunđô béo phì ra, lúc nào mặt cũng đỏ tía như gà chọi, đi đứng chậm chạp vì ăn khoẻ như Hôsê Accađiô sau khi đi lang thang khắp nơi trở về. Tài phàm ăn chưa từng có, sức tiêu xài xả láng ghê gớm và lòng hiếu khách có một không hai đã làm cho uy tín của ông vượt qua mọi bến bờ vùng đầm lầy, hấp dẫn những tay phàm ăn nhất trong vùng duyên hải. Những tay ăn cự phách từ khắp nơi đổ về tham gia những cuộc thi ăn kỳ quặc được tổ chức ở nhà Pêtra Côtêt. Aurêlianô Sêgunđô luôn luôn là người chiến thắng, cho tới một ngày thứ bảy bất hạnh khi xuất hiện Camila Xagastumê, một người đàn bà kỳ lạ nổi danh khắp nước với cái tên “Voi cái”. Cuộc thi ăn kéo dài suốt từ thứ bảy cho đến sáng thứ ba. Trong hăm bốn giờ đầu sau khi đã ngốn hết một con cừu quay cùng với sắn, khoai và chuối rán, nốc một thùng rưỡi sâm banh, Aurêlianô Sêgunđô tin chắc mình sẽ thắng. Trông ông có vẻ phấn chấn, đầy sức sống so với nữ đối thủ lặng lẽ, có phong thái lão luyện hơn, nhưng vì thế ít xúc động hơn đối với đám công chúng đủ mọi hạng người đứng ngồi chật ních khắp nhà. Trong khi Aurêlianô Sêgunđô nhai nhồm nhoàm, ngấu nghiến vì háo hức trước thắng lợi thì “Voi cái” xắt những miếng thịt với tài nghệ của một bác sĩ ngoại khoa và ăn chậm rãi, thậm chí còn thưởng thức sự thú vị trong khi ăn. Ðó là một người đàn bà cao lớn, béo khoẻ, nhưng vẻ dịu dàng của phụ nữ vẫn át đi cái phì lộn khổng lồ của thân hình. Nàng có bộ mặt đẹp, đôi bàn tay thon thả được chăm chút và một vẻ hấp dẫn ghê gớm làm cho Aurêlianô Sêgunđô khi trông thấy nàng bước vào đã nói nhỏ rằng ông thích thi đấu với nàng trên giường hơn là trên bàn ăn. Về sau khi thấy nàng lịch sự ăn chiếc đùi cừu, ông bình phẩm một cách nghiêm chỉnh rằng loại “Voi cái” lịch thiệp, hấp dẫn và chơi không biết chán kia có lẽ là một loại đàn bà lý tưởng. Ông đã không lầm: cái danh tiếng dữ tợn như chim ưng mà trước đây người ta gán cho “Voi cái” hoàn toàn không có cơ sở. Nàng không phải là cái cối xay thịt, cũng không phải là người đàn bà có râu trong gánh xiếc Hy Lạp như người ta vẫn nói, nàng là giám đốc một trường nhạc. Nàng bắt đầu học ăn khi đã là người mẹ trong gia đình đi tìm phương kế sao cho các con được ăn uống tốt hơn, và không phải bằng cách kích thích giả tạo mà bằng sự bình tĩnh tuyệt đối của tinh thần. Lý thuyết của nàng, được chứng tỏ trong thực tế, dựa trên nguyên tắc cho rằng người nào hoàn toàn thoải mái về mặt ý thức thì có thể ăn không ngừng cho tới khi mệt không sao ăn được nữa. Tức là vì lý do tinh thần, chứ không phải lòng ham mê thể thao đã làm cho nàng bỏ nhà trường và gia đình để đi thi tài với một người đàn ông nổi tiếng khắp nước là người có tài ăn khoẻ nhưng không theo một nguyên tắc nào. Ngay từ khi mới gặp, nàng đã nhận thấy rằng Aurêlianô Sêgunđô sẽ thua vì tính cách của ông chứ không phải vì cái dạ dày. Hết đêm đầu tiên, trong khi nàng thản nhiên như không thì Aurêlianô Sêgunđô hầu như mệt mỏi vì cười nói luôn miệng. Họ đi ngủ trong bốn giờ. Khi tỉnh dậy, mỗi người uống bốn mươi quả cam vắt nước, tám lít cà phê và ba mươi quả trứng sống. Hết đêm thứ hai, sau nhiều giờ không ngủ và sau khi đã ăn hết hai con lợn, một buồng chuối, uống bốn thùng sâm banh, nàng cảm thấy hình như Aurêlianô Sêgunđô cũng đã phát hiện ra phương pháp của mình, nhưng lại đi theo con đường ngu ngốc dưới sự hướng dẫn của một thái độ vô trách nhiệm hoàn toàn. Ðó là người đàn ông nguy hiểm hơn là nàng nghĩ. Mặc dù vậy, khi Pêtra Côtêt mang ra thêm hai chú gà tây quay thì Aurêlianô Sêgunđô cũng sắp sửa đứt mạch máu.