- 15 -

Sau sự cố sập hành lang trường học xã làm thằng Lâm, con thứ
ba vợ chồng Lận, cháu gọi Thuật, về đằng nào cũng được, bác ruột, bố nuôi, đều
được cả. Thế nên, ngay từ khi thầy phó hiệu trưởng, em về đằng vợ của Thuật,
chạy đến báo tin một cháu bị rầm xà rơi vào nặng lắm, thì Phượng, vợ Thuật, như
có linh tính, vội kêu lên: “Có phải thằng Lâm, học lớp cô Loan không?”. Bởi từ
mấy năm nay, tuy thằng Lâm chưa về ở với vợ chồng ông bác giàu của cải lại
nghèo con cái, vợ chồng Thuật cũng gần như góp gạo nuôi con chung với vợ chồng
Lận. Biết vợ chồng Lận thóc gạo không túng chỉ túng tiền, mà tiền thì ai chứ
nhà Thuật cũng không đến nỗi thiếu, Thuật bảo Hoan, vợ Lận, bên này đông trẻ
mỏ, vui anh vui em, cháu nó chưa chịu sang ở bên tôi. Thôi thì cứ để nó ở bên
này, tháng tháng anh bảo chị dâu đưa ít tiền cho thím tiêu pha cho tiện, chứ
thóc lúa gánh đi gánh lại ky cách. Bác tính thế là phải. Vợ chồng em đông con,
lớn bé cả thảy năm đứa, còn vợ chồng bác lại hiếm con, đẻ mấy bận chỉ được hai
đứa con gái. Cho cháu nó làm con nuôi bên bác cho có người đi lại. Mới lại, sau
này hai bác có già cả, ốm đau nằm đấy cũng còn có đứa nó cơm bưng nước rót. Chứ
con gái rồi nó đi lấy chồng, về nhà chồng, chứ mấy đứa còn quay lại nuôi dưỡng
được bố mẹ đẻ.

Vậy mà hành lang dẫy nhà hai tầng trường học xã sập vào đứa
nào không vào, lại vào đúng thằng Lâm, khác nào gậy ông đập lưng ông còn gì
nữa. Thật quả báo nhỡn tiền.

Thế nên, sau cái chết của thằng Lâm ít lâu, Thuật bỗng giở
chứng, điên không ra điên, dại không ra dại, mà khùng cũng chẳng ra khùng.
Người trông thì không sao, vẫn cái dáng đầm đậm thấp lùn, tạng người ngày xưa
các cụ bảo khôn bé người lại, còn ngày nay bảo người lùn là thông minh. Thông
minh đâu chưa thấy, chỉ thấy trông người thì không sao, nhưng trong chớp mắt,
không hiểu hắn ta vừa nghĩ đến cái gì mà người bỗng đỏ gay đỏ gắt, hét tướng
lên, một tay chém vào không khí, gào thốc bộ: “Không.., tao, tao không! Tao
không…!”. Không còn hiểu hắn ta hét không đây là không cái gì. Nhưng đúng là
chỉ mỗi câu thế, rồi nằm vật ra, hai bên mép sàu bọt, trông rõ khiếp. Nằm vật
ra, mép sàu bọt trông rõ khiếp, bất tỉnh nhân sự hàng tiếng đồng hồ, rồi hắn ta
lại lớp ngóp đứng dậy. Lớp ngóp đứng dậy là hắn ta đi liêu xiêu như người say
rượu trên đường làng, lối xóm. Không hiểu hắn ta còn nhớ đường về nhà, nhưng có
đến quá tam ba bận hắn ta liêu xiêu đi thẳng vào nhà bà Bao, như thể người có
ma đưa lối, quỷ dẫn đường. Có lần mới bước chân vào đến giữa nhà, nhìn thấy tấm
ảnh ông anh treo trên ban thờ, liền gào thốc bộ lên ới anh ơi là anh ơi, sao
ngày ấy anh không đánh cho em chết đi, mà anh lại để em sống đến bây giờ làm gì
cho khổ, cho nhục cái thân em, anh ơi hờ anh ơi ơ ơ ờ ờ! Lại có lần, hắn ta mới
liêu xiêu vào đến sân liền nằm vật ra trước hiên nhà, rồi cứ nằm phủ phục như
thế chắp tay vái lia lịa vào ban thờ ông anh. Hình như từ hôm thằng cháu đi Bắc
Cạn mang tấm ảnh ông Bao về, hắn ta vừa nhìn thấy đã ngất xỉu, thì lần nào cũng
vậy, hễ đặt chân đến nhà bà Bao là thể nào ông em chồng cũng không chứng nọ thì
tật kia, chứ không không. Có lần hắn ta vừa bước chân vào tới cửa nhà, nhìn
thấy bà Bao từ trong buồng đi ra, liền chỉ tay vào bà chị dâu gọi như gọi vợ ở
nhà, này, mình ơi, mình không nhìn thấy tôi hay sao mà không mau lại dìu tôi
vào giường đi hử. Bà Bao mặt cắt không còn hạt máu, nhưng vẫn phải ngáo ngơ
trông ra xem có ai đi bên ngoài không, rồi mới ba chân bốn cẳng ra dìu ông em
chồng vào trong nhà, kẻo ông ấy cứ đứng mà gào mãi thế kia, xóm láng, trẻ mỏ
kéo đến lại rách việc.

Nhưng dẫu thế đã rách việc, thì cũng mới chỉ rách việc với
xóm láng. Đằng này, lại rách việc với cả hàng huyện, hàng tỉnh nữa, không biết
còn tai tiếng đến đâu. Rách việc với hàng huyện thì có thật rồi, còn hàng tỉnh
chưa biết đã tới.

Không biết có phải vì chỉ gào thốc bộ lên với những người đã
quá quen nghe những lời đại loại như thế trong làng, ngoài xã mãi cũng chán,
Thuật một buổi vào tầm non trưa, chẳng hiểu nhớ ra việc gì, lại đạp xe lên
huyện. Nhưng mới đến trước cổng hội trường huyện, nơi thường diễn ra các cuộc
hội họp của huyện với lãnh đạo xã, có tấm biểu ngữ với hàng chữ trắng to đậm
dán trên nền vải đỏ căng ngang cổng, Thuật liền nhảy đại xuống, vất tệch cái xe
đạp bên gốc cây bạch đàn ven đường, rồi cứ thế gào thốc bộ lên: “Không…, tao,
tao không! Tao không…!”. Vì không phải là ở làng, ở xã, với những người ít
nhiều biết rõ Thuật, đây là ở huyện, hơn nữa, ngay trước hội trường huyện, hẳn
bên trong đang có hội nghị lớn, thấy băng cờ khẩu hiệu treo la liệt và trên sân
xe đạp xếp mấy dẫy dài, lại thấy có cả xe máy, ô tô nữa. Không phải là ở làng,
đây là ở huyện, cũng tức giữa chốn công đường, nên những người đi đường không
ai bảo ai, dừng lại xem đông như kiến cỏ. Nhoáng cái, trước cổng hội trường
huyện, gần lối vào uỷ ban, xe đạp và người đi bộ ùn tắc nhốn nháo, ầm ĩ hơn cái
chợ vỡ. Nhưng kỳ lạ làm sao, giữa cái chợ vỡ ấy, có ai đó vẫn nhận ra con người
điên điên, dại dại, khùng khùng kia, vội kêu toáng lên: “Ô, tưởng ai, hoá ra
bác Thuật, anh vợ chủ tịch Trường đây mà!”. Nửa câu sau chắc là nói cho mọi
người biết, để đừng có xem thường cái con người này. Nói xong, người kia bước
lại, như dỗ dành: “Bác Thuật ơi, bác Thuật à! Bác đừng gào thét lên thế nữa. Để
em dẫn bác vào trong này”. Trong này, mà người kia nói đày là nhà ăn tập thể
huyện, cũng tức là nơi đại biểu các xã mỗi khi về huyện họp, trưa đều ăn ở đấy.
Hôm nay cũng vậy, chỉ lát nữa thôi tan họp là mọi người lục tục từ hội trường
kia kéo ra nhà ăn tập thể, còn đông hơn rã đám chợ chiều. Thuật theo Xuê, thì
ra người nói như dỗ dành Thuật câu vừa nãy là Xuê, cánh tay phải của Trường, cũng
là người cùng với Thuật đẩy cửa bước vào phòng Trường, giữa lúc cả Trường và Hà
gần như khoả thân, một người đang xỏ vội một chân vào ống quần, còn một người
đang đưa cả hai tay lên ôm lấy bộ ngực thây lẩy, đứng lấp sau tấm ri đô mà bạn
đọc đã gặp một lần, hẳn cũng chưa quên. Xuê đưa Thuật ra nhà ăn tập thể, dẫn
thẳng vào một gian dành riêng cho chánh phó bí thư, chủ tịch huyện và quan
khách trên tỉnh, rồi gọi chị Gấm, chủ nhiệm nhà ăn tập thể vào bảo, đây là
thượng khách của uỷ ban, chị cho suất cơm tiêu chuẩn khách vào đây nhá. Chị chủ
nhiệm nhà ăn không lạ gì hàng bí thư, chủ tịch xã, tháng nào chả mươi mười năm
cuộc họp, ăn đến nhẵn bát nhà ăn tập thể huyện rồi còn gì. Không lạ, nên khi
nghe Xuê nói thế, chị Gấm ngớ ra mươi giây, ngỡ Xuê có nhầm với ông nào trên sở
nông nghiệp hoặc thuỷ lợi chăng, định hỏi lại cho rõ, nhưng không hiểu sao
miệng lại buột ra câu: “Đây là bác Thuật, chủ tịch xã Tiên Trung mà!”. Xuê lập
tức nghiêm mặt: “Chủ tịch xã Tiên Trung, nhưng là anh vợ chủ tịch huyện, chị
không biết à?”. Tôi biết rồi, chị chủ nhiệm nhà ăn đáp gọn lỏn. Nhưng dẫu chị
chủ nhiệm nhà ăn có đáp gọn lỏn thế, chứ gọn lỏn nữa, cũng cứ cách ngày, cách
ngày, theo cái vòng tuần hoàn gần như bất biến, huyện lại có một cuộc họp, mà
những cán bộ chủ chốt xã như Thuật đã gần như nhập tâm. Gần như nhập tâm, đúng
vào quãng giờ ấy, khi trong hội trường người sắp túa ra và trong cơ quan huyện
sắp vang lên hồi kẻng hết giờ làm việc buổi sáng, cũng là lúc ngoài nhà ăn tập
thể chị chủ nhiệm bảo nhân viên mau mang suất cơm vào cái bàn trong phòng đằng
kia, rồi ra mời cái con người giở điên giở dại vào đi, kẻo ông ấy cứ lượn lờ
mãi ngoài ấy, hết cửa hội trường lại cổng nhà ăn mà gào thốc bộ lên thế, nhỡ
ông Trường ra bắt gặp thì không Gấm cũng Xuê, thê nào cũng có người bị mắng té
tát vào mặt. Mắng té tát vào mặt nên cả Gấm và Xuê đều phải dè chừng, hễ huyện
có họp hành gì, cứ gần trưa thể nào cũng phải lảng ra ngoài đường, thấy Thuật
gào thét ở đâu là y như rằng phải ra kéo bằng được vào nhà ăn, chứ không dám để
mặc cái ông con giời ấy vạ vật ngoài đường mà giở điên giở dại giở khùng mãi
thế, biết đâu không chỉ rách việc với hàng huyện, mà còn rách việc đến hàng
tỉnh nữa thì không biết xấu chàng hổ ai đây!

Xấu chàng hổ ai thì chưa biết, nhưng nhiều người biết, thiên
hạ cũng đang đồn ầm lên nữa kia, rằng Phượng và Hoan, vợ Lận, qua đò sang bên
kia sông xem bói. Bà thầy vừa thắp hương xong, cầm đến lá trầu quả cau hai chị
em mang sang, lập tức từ cái mồm dẻo như kẹo mạch nha của bà thầy phát ra toàn
một giọng trẻ con, nghe giống y hệt giọng thằng Lâm, cứ liên tha liên thuyên,
một điều rằng con chết oan, hai điều rằng con chết oan! Hỏi làm sao oan, oan
thế nào, thì vẫn chỉ một giọng bà thầy hỏi, thằng bé cứ xưng xung rằng muốn
biết cứ về hỏi bác Thuật và thầy giáo Kha, rồi ông Vĩnh, giám đốc xí nghiệp xây
dựng huyện, là khắc rõ hết. Chỉ nghe đã thấy dựng hết tóc gáy. Nhưng dựng hết
tóc gáy cũng không kinh bằng cái đận con ma một mẹ chín con ở gốc cây đa quán
ông Mận nhập vào bà thầy, nói toàn những lời nửa dương, nửa âm thì hai chị em
dâu đều sợ chết khiếp. Đến nỗi người không tin vào tướng số, ma chay như Phượng
mà cũng hai tay vái lia lịa, con lạy thầy, con lạy thầy đúng là có thế ạ! Chúng
con hậu sinh không biết, mới định san lấp cái chỗ cây đa quán ông Mận đầu làng
ngày xưa đi, để lập sinh phần gia tộc Phạm Công nhà chúng con. Nhưng nay thánh
đã dạy thế chúng con đâu dám lấy của công làm của tư, tham lam quá đỗi như thế
nữa ạ! Con cắn răng cắn cỏ lạy thánh mớ bái, xin ngài phù hộ độ trì, dang tay
cứu vớt chồng con là Phạm Công Thuật được thoát khỏi con đường khổ ải, có sống
mà không có khôn, có xác mà không có hồn nơi trần thế!

Dẫu thế mặc. Bà Phượng có cầu xin thế chứ cầu xin nữa. Bà
thầy bói bên kia sông có cao tay thế chứ cao tay nữa. Thì thánh cũng không thể
phù hộ độ trì, dang tay cứu vớt chồng bà Phượng khỏi lâm vào cảnh dại dại điên
điên, có xác mà không có hồn, sống lắt lay nơi trần thế!

***

Đấy, Thuật bây giờ là thế. Chứ có còn ra Thuật quyền bí thư
kiêm chủ tịch xã nữa đâu, để một đảng viên già như ông Mải tìm đến nhà, như vẫn
đến nhà bí thư Sa trước đây mỗi khi dân tình có gì xôn xao đồn đại, để hỏi xem
thực hư lời chị Luân nói chiều nay, đúng sai được mấy mươi phần trăm. Không
biết với người khác khi nghe chị Luân nói thì thế nào, chứ với ông Mái thì lời
chị Luân nói chiều nay, đúng sai mấy mươi phần trăm chưa thể phân định được.

Đầu tiên, ông cụ nghe như nghe một tin đồn. Mà tin đồn thì
hay thất thiệt, không đáng để vào tai. Mãi đến khi chị Luân nói xong mới thấy
háo cổ, bưng bát nước vối nấu với lá chi chi để nguội, uống vào đến đâu biết
đến đấy, dốc cả bát nước vối vào cổ nuốt ực một cái, hà hơi đứng dậy, bảo:
“Thôi, con về, còn cơm nước cho cháu nó đã. Tối chú Điền đi học về con sẽ sang,
con kéo cả anh Chung, đội trưởng, với chú Thuỵ, đội phó sang nữa, có gì coi như
hội ý chi uỷ và ban đội luôn”. Bấy giờ, ông Mải mới cảm thấy cái tin chị vừa
nói kia hệ trọng thật rồi. Nhưng cũng không còn ai ngồi lại với ông để mà bàn
soạn, hỏi han, trao đổi. Mà đã không bàn soạn, hỏi han, trao đổi cũng tức không
nói ra được với ai, cứ để trong bụng nghiền ngẫm một mình, mưu tính một mình,
thầm thì một mình, và cũng ấm ức một mình luôn thể. Thế nên, cũng không có gì
khó hiểu khi bà vợ hỏi: “Tối nay họp hành gì ở đây, hả ông?”, chỉ có thế, ông
cũng nói như gắt với vợ ngay được: “Họp gì đâu. Mà sao bà hỏi kỹ thế. Tôi bảo
bà lấy mấy cái bát uống nước ra đây, thì bà cứ lấy”. Khi bà vợ mang mấy cái bát
đàn ra để trong cái khay gỗ giữa chiếu ngoài sân, ông Mải cứ ngồi chiêu nước
vối và hút thuốc lào vặt chờ đám chị Luân, anh Chung sang và thằng con đi học
ngoài tỉnh về. Đành vậy, chứ còn cách nào hơn, khi những tin tức chỉ từ huyện
về đến làng còn tam sao thất bản, lúc người này nói thế này, lúc người khác nói
thế khác, không còn biết tin vào đâu bây giờ. Đành chờ đợi vậy.

Trăng đầu tháng như cái lưỡi liềm treo ngang ngọn tre, vẫn
chưa thấy cánh chị Luân sang, anh con đi học cũng chưa về. Ông Mải ngồi lâu mỏi
lưng, định vào giường cầm chiếc gối mây ra ngả lưng cho đỡ mỏi, thì nghe tiếng
líp xe đạp lạo xạo ngoài ngõ, rồi tiếng cánh cổng tre kèn kẹt. Ông Mải biết là
con trai về. Chỉ có con trai về mới có kiểu mở cổng kèn kẹt thế, chứ bà ấy hay
con Viên thì cứ mở rẹt một cái, nghe như người kéo rào. Biết con trai về, nhưng
ông cũng chưa vội đánh tiếng. Điền dắt xe đạp vào sân, trông thấy ông cụ, hỏi ngay:

- Thầy chưa đi nghỉ ạ?

- Sao anh về muộn thế, bị nhỡ phà hay vào qua huyện mà giờ
mới về?

Điền nhấc hẳn chiếc xe mang vào dựng trong nhà. Quay ra, vừa
cởi quần áo ngoài vắt lên thành ghế, vừa nói như thanh minh:

- Con bị nhỡ phà. Mới lại chiều nay kiểm tra hết môn, làm
bài đến năm rưỡi mới được nghỉ.

- Vậy mà tôi cứ tưởng anh qua huyện uỷ, chỗ anh Cải cơ đấy.

Nghe giọng nói có vẻ khang khác của ông cụ, Điền vội bước ra
sân, hỏi:

- Có chuyện gì hả thầy?

- Vậy là anh chưa biết gì thật. Chị Luân chiều nay được
triệu tập cấp tốc lên đảng uỷ, nghe cán bộ huyện về trực tiếp phổ biến quyết
định thu hồi nghị quyết của thường vụ huyện uỷ về giao ruộng khoán rồi.

Quả là một tin quan trọng, Điền chưa biết một tý gì thật.
Không đợi ông cụ nói thêm, mới nghe đến đấy, Điền dồn dập hỏi, cũng chẳng cần
biết là đang hỏi ai: - Đâu thu hồi? Ai ký quyết định thu hồi? Mà làm sao lại
thu hồi cơ chứ?

Nghe anh con hỏi, ông bố mới ngớ ra. Đúng là người già dẫu
mưu lược đến mấy, nhưng động đến giấy tờ nhiều khi lại không bằng người trẻ.
Ông bố ngớ người ra giây lát, rồi cũng tìm được chỗ tin cậy:

- Tý nữa chị Luân sang đây hỏi mới rõ. Hồi chiều chị ấy đi
họp về qua, nói thế, thầy lại quên không hỏi kỹ. Mà anh cũng phải tắm rửa, rồi
cơm nước đi đã chứ. Ông cụ nói thế làm anh con cũng thấy không có gì phải vội
vã nữa, liền bảo: - Tý chị Luân sang nhà mình, hả thầy. Vậy con đi dội ào gáo
nước, rồi ăn bát cơm, kẻo đói lắm rồi.

Nhưng dẫu Điền có đói lắm, chứ đói đến chết lả cũng không
còn lòng dạ nào ngồi vào mâm cơm nữa. Khi anh vừa dội ào gáo nước ngoài giếng
xong, quay vào, đang định bê mâm cơm nhà để phần ra sân ngồi ăn cho mát, thì
thấy chị Luân, anh Chung, anh Thuỵ kéo sang. Anh Chung vừa vào đã bảo Điền:

- Thôi lát nữa ăn. Ra đây xem binh tình thế nào, còn phải
tính chứ. Mạ bủi, ruộng nương, cấy hái đến nơi rồi.

Chị Luân không biết nói với Chung, hay chỉ trút nỗi lo:

- Tôi thấy gay nhất là mộng mạ vụ này cho các hộ gieo cả
rồi. Giờ lại mang gộp chung lại thì rồi giống má không biết đằng nào mà lần.

Điền đã mặc xong quần dài áo dài, ra ngồi cạnh cái chiếu
trải dưới sân, cầm siêu nước vối rót ra đủ năm cái bát đặt trong chiếc khay gỗ,
bà cụ mang ra từ chập tối. Ông Mải thấy con xăm xái rót nước mời khách, cũng
sởi lởi bưng từng bát nước Điền vừa rót xong, đặt trước mặt chị Luân, anh Chung
và Thuỵ:

- Nào, chị với hai anh mời nước đi!

Chung bưng bát nước để sát lên mũi hà hít, như tận hưởng
hương vị đặc biệt của loại nước vối nấu với lá chi chi, rồi mới đặt bát nước kề
môi nhấm nhấm từng ngụm như uống trà. Đoạn, Chung quay sang hỏi ông Mải:

- Bên ông vẫn còn trồng được cái giống lá chi chi, ủ với lá
vối uống vừa ngọt, vừa mát, ngon thế. Cái gì mình đã có thì cứ nên giữ, dù có
phải giấu giếm cũng cứ phải giữ, chứ không thể bỏ. Ông có đồng ý với con thế
không?

Ông Mải biết Chung đang nói đến cái gì, nên tỏ đổng tình
ngay:

- Tôi nghĩ từ lúc chị Luân họp trên xã về qua báo tin rồi,
làng mình cứ làm như mấy vụ nay vẫn làm, có điều, lần này phải giấu thật kín. -
Nói đến đây, ông cụ bỗng dừng lại giây lát, rồi như bày tỏ nỗi niềm. - Thôi,
cũng đành mang tội thiếu trung thực với đảng một lần nữa, chứ còn cách nào
khác!

Điền bây giờ đã ngồi hẳn vào chiếc chiếu trải giữa sân, nhìn
chị Luân hỏi:

- Em vừa mới về, thầy em nói em nghe chưa rõ lắm. Chị nói
lại xem tình hình thế nào lại đến nỗi phải thu hồi nghị quyết?

Chị Luân xoay lại thế ngồi, không quặt hai chân ra đằng sau
như ban nãy, mà ngồi xếp bằng giống bốn người đàn ông đang ngồi xếp bằng trên
chiếu. Chị có tướng mạo đàn ông, cao to, béo khoẻ, chân cao, tay dài như tay
vượn, không làm thì thôi, đã làm, ngay cả công việc nặng nhọc khuân vác, gánh
gồng hay thổ mộc, cánh đàn ông nhiều anh theo được cũng còn khướt. Tuổi ngoài
bốn mươi, trình độ đang học trung cấp nông nghiệp tỉnh, nhưng vì có con sớm,
nhà bấn người làm nên phải bỏ, chứ son rỗi như người khác, giờ chức gì chứ phó
chủ nhiệm kỹ thuật chị làm ngon ơ. Chị Luân giờ làm bí thư chi bộ đội sản xuất
Phương Trà, cũng là làng Phương Trà, bị huyện liệt vào “làng lắm chuyện” từ sau
cái vụ báo tỉnh đưa lên trang nhất dòng tít giật gân “Cân lợn giả, lấy thóc
thật” làm huyện, rồi xã, tiếp không biết bao nhiêu đoàn kiểm tra, thanh tra,
phóng viên báo, đài. Chị Luân làm việc thận trọng, nhưng dám quyết, dám chịu
trách nhiệm, một khi đã biết việc ấy có lợi, chủ trương ấy hợp lòng dân. Và đấy
cũng là chỗ chị và Điền dễ gặp nhau, dễ cộng tác với nhau trong công việc của
làng xóm, ngay cả khi Điền còn làm bí thư chi bộ, rồi chủ nhiệm hợp tác, hay
bây giờ Điền đang còn gánh trên vai cái án kỷ luật lưu đảng. Thế nên, nghe Điền
hỏi, chị Luân nói rành rẽ:

- Nội tình trên huyện, trên tỉnh thế nào không biết. Chỉ
biết chiều nay đảng uỷ, cụ thể là ông Lận, thay mặt thường vụ, ký giấy triệu
tập toàn ban chấp hành và các bí thư chi bộ lên họp đột xuất. Vì giấy triệu tập
chỉ thấy ghi chiều ngày, chứ không ghi rõ giờ, nên khi tôi đến đã thấy ông Mà,
cán bộ ban kiểm tra huyện uỷ, đang phổ biến chỉ thị của huyện uỷ thu hồi nghị
quyết giao ruộng khoán. Ông Mà còn nói rõ là nếu nơi nào không nghiêm chỉnh
chấp hành chỉ thị này, tập trung toàn bộ ruộng đất về tập thể làm, tập thê phân
chia hoa lợi, nghiêm cấm khoán ruộng cho xã viên dưới bất cứ hình thức nào, thì
bí thư nơi ấy phải chịu kỷ luật nặng.

Chị Luân nói đến đấy, mọi người như chết lặng. Giây lát,
Điền phá vỡ không khí tang tóc ấy bằng một câu hỏi mà chính chị Luân cũng phải
nghĩ một lúc mới nhớ ra:

- Ai ký chỉ thị thu hồi nghị quyết?

- Để tôi nhớ xem, vì cuộc họp chiều nay chẳng khác cái chợ
vỡ, mọi người xôn xao về cái chỉ thị ấy quá thể, nên cũng chỉ nghe câu được câu
chăng. Nhưng tôi nhớ lúc ấy ông Mà còn đọc cả ngày tháng và tên người ký mà
lại. À, phải rồi, ông Trường, tôi nhớ ra rồi, thay mặt thường trực, phó bí thư
Đào Trọng Trường. Đúng, đúng ông Trường ký, chú ạ.

Điền phân vân:

- Sao nghị quyết thì bí thư ký, mà chỉ thị thu hồi nghị
quyết lại phó bí thư ký là thế nào nhỉ?

Chị Luân như bây giờ mới nhớ ra:

- À, phải rồi, phổ biến chỉ thị xong, cũng có người hỏi như
chú hỏi đấy. Nhưng ông Mà chỉ nói, bí thư đi vắng, việc gấp, phó bí thư ký thay
cũng được chứ sao. Nhưng lúc ra đến ngoài, tôi lại nghe có người nói, ông Mà
giấu, chứ bí thư bị tỉnh triêu lên, đang ngồi làm kiểm thảo trên ấy.