Viên vừa dứt lời, thì từ chiếc chòi vệ sinh vỏng xuống đầm, một người đàn ông vọt lao qua chiếc cầu bắc bằng hai cây tre cộc nhảy lên bờ, miệng kêu như cháy làng: “Ông không ỉa được thì ông cũng chết… ch… ết… ch… ết!”.

Tiếng kêu của người đàn ông như được không khí trong lành đêm thâu vọng vang rất xa, làm mấy nhà ở gần đầm ngỡ có đứa lấy trộm sen, đang kêu đánh cho chết, liền chạy túa ra. Ai vớ được vật gì lăm lăm trong tay vật đó. Người cầm đòn xóc đòn gánh. Người vác gậy gộc, róng trâu. Người cầm dao phay dao rựa, mai cuốc, liềm hái. Thôi thì cốt có cái thủ thân, chứ đuổi trộm tay không có bữa mất mạng.

Bính và Viên lúc đầu nghe tiếng người đàn ông từ chiếc chòi vệ sinh vọt ra kêu, cũng chỉ thoáng giật mình. Nhưng khi thấy tiếng kêu cứ mỗi lúc một loang xa ầm ĩ, với nhiều tiếng đáp lại: “Đánh cho chết! Thằng nào ăn trộm sen đánh cho chết!”, thì anh ả bỗng chốc thấy hoảng sợ, rủn hết chân tay. Không ai kịp bảo ai, hai người cứ thế mạnh ai lấy chạy. Viên chạy về phía làng, được mấy bước thì nhận ra trong số những người đang tay dao tay gậy chạy ra đuổi trộm có cả anh Túc, chị Luân và mấy người ở xóm nhà mình. Nhận ra mấy người ở xóm nhà mình, Viên vội cất tiếng gọi: “ơi chị Luân, anh Túc..!”. Chị Luân hỏi ngay, như không phải là chị đang đi đuổi trộm: “Viên à, đi đâu về khuya thế em?”. Viên nói dẻo quẹo: “Em ra xóm ngoài có tý việc”. Thế là nhập luôn vào đoàn người đi đuổi trộm đầm sen. Trong khi đó, Bính cứ cắm đầu chạy về phía làng Phương Trì. Đầu tiên cũng thấy tiếng người la hét, rượt đuổi; nhưng một lúc sau lại không nghe thấy gì nữa. Loáng thoáng phía đầu làng Phương Trà, đám bờ đầm sen khi nãy hai đứa ngồi, có tiếng rào rào nghe câu được câu chăng, hình như cái ông ngồi cầu tiêu chạy ra kêu, đang kể với đám người hiếu sự rằng, nghe như tiếng cái thằng con bà Bao ngoài Phương Trì, cháu gọi ông Thuật chủ tịch xã bằng chú ruột, thề thốt với cái Viên xóm ta, rằng anh không lấy được em thì anh sẽ chết, thế là buồn cười quá không nín được, đây cũng vọt ra kêu toáng lên: ông không ỉa được thì ông cũng chết! Thế mà không biết làm sao lại vọng đi để thiên hạ nghe ra thành đánh cho chết, thì cũng buồn cười thật. Bính nghe lõm bõm thế mới dám bước chậm lại thở lấy hơi, chứ cứ như lúc còn chạy tắt qua mấy bờ ruộng tưởng đứt hơi, không còn sức lê về được đến đầu làng, đừng nói về đến nhà.

****

Vừa đạp, Cải vừa nhìn dòng người trên đường, nghĩ miên man. Phần nhiều họ là những cán bộ, nhân viên cơ quan huyện, sáng đạp xe đi làm, trưa chiều lại đạp xe về nhà cơm nước, nghỉ ngơi. Anh nào chăm chỉ, hoặc nhà neo người, cuộc sống khó khăn thì còn giúp vợ con được việc này việc khác. Chứ nhiều anh về đến nhà cũng chỉ chơi dài, lười chảy thây, vợ con có nói lại gân cổ lên, thế mà đây chơi, đằng ấy vẫn phải ăn nhờ đấy. Chỉ có đúng, chứ đừng hòng cãi lại. Thì đấy, mười nhà ở nông thôn có chồng con đi thoát ly, thì chín nhà rưỡi tháng ba ngày tám cũng bơn bớt đứt bữa. Bởi có chồng con chu phụ. Khi thì mấy cân gạo, mươi đấu ngô hoặc mì mạch, khi thì dúm mì chính, bìa đậu phụ, có người tằn tiện còn dành được vài lạng thịt tem phiếu, hoặc góc bánh xà phòng mang về cho vợ con. Ối anh nịnh vợ vặt nài mấy bà hành chính, văn thư nhường cho mét vải màn gói giấy báo cẩn thận, chiều thứ bảy mang về, lựa lúc lên giường mới đưa ra dứ dứ để được vợ yêu chiều, cho một đêm vày vò mó máy thả phanh. Đấy là người nhà nước, nhưng lại chỉ có một phần ba thời gian có mặt ở cơ quan nhà nước, còn lại là ở nhà, hay ở những đâu đâu có trời mà biết. Ngay cả cái thời gian ngắn ngủi một phần ba ấy, gọi là “tám giờ vàng ngọc”, thử hỏi có mấy người để tâm sức làm việc của cơ quan được cả tám giờ, hay lại chỉ đến cho có mặt, chuyện tào lao dăm ba câu bên ấm trà chén nước, rồi biến. Ngày nào cũng về nhà, ăn với bố mẹ chung một mâm, ngủ với vợ con chung một giường, nhưng người trong làng, việc ngoài đồng ra sao không mấy ai biết. Ai cũng ngỡ như cái việc mùa màng được thua là của hợp tác, chứ đâu của vợ con mình. Họ vẫn sớm sớm đạp xe đi, chiều chiều đạp xe về, mà như những vị khách từ đâu tới. Hôm trước, Cải sang phòng giáo dục huyện, vui chuyện hỏi một cậu quê ở Tiên Hưng: “Lúa má dưới ấy có tốt không?”. Anh ta vừa cười vừa bảo: “Cũng bình thường, anh ạ”. Cải lại hỏi tiếp một câu rất thật: “Liệu có được mỗi sào tám mươi cân?”. Cậu ta trả lời: “Em cũng không biết!”, Cải lại hỏi: “Thế cậu không bao giờ hỏi han việc lúa má, ruộng nương hợp tác à?”. “Không làm thì hỏi làm gì”, cậu kia đáp ngay thật. Cải vẫn không buông: “Cậu không làm, nhưng vợ con cậu làm. Thì cũng phải biết chứ!”. “Thóc lúa nhà mình được chia bao nhiêu thì sao chả biết. Nhưng còn hợp tác thì biết làm gì cho mệt”. Thế đấy, việc mùa màng được thua của cả hợp tác, trong đó có vợ con mình là thành viên, lại không cần biết, nhưng của gia đình mình thì biết, chẳng những biết, có khi còn tìm đủ mọi cách thu vén cho đầy nữa kia. Cả một đội ngũ cán bộ, công nhân, viên chức của huyện đông đến mấy nghìn người, nếu mỗi người đều biết những chuyện hay dở ở làng xóm mình, rồi góp ý, phản ảnh với huyện uỷ, uỷ ban thì đâu đến nỗi những thói hư tật xấu, thoái hoá biến chất trong một bộ phận cán bộ, đảng viên còn có đất dung thân được nữa.

Cải đạp xe về đến cơ quan cũng chưa đến giờ làm việc buổi sáng. Cô văn thư người mảnh khảnh, mặt lấm tấm tàn hương, vận chiếc áo tím màu hoa cà đang quét sân. Thấy Cải về vội vất tệch cái giễ, đi mải vào bếp xách phích nước nóng lên phòng Cải. Xách chiếc xe đạp dựng vào góc phòng, Cải quay ra hỏi:

- Có ai hỏi tôi không, cô Lập?

- Hình như có đấy, chú ạ.

- Sao lại hình như. Người quen hay người lạ?

Lập bối rối:

- Vừa nãy có một ông đến tìm chú, nhưng cháu cũng không biết người xã nào.

Cải săn đón:

- Ông ấy không nói tìm tôi có việc gì à?

- Không ạ.

Lập vừa nói đến đấy thì Thơi, chánh văn phòng, người thấp béo, dáng đi bậm bịch, lật đật từ dẫy nhà dưới lên:

- Báo cáo bí thư, có ông Thà, trưởng ban thuỷ lợi xã Giang Khẩu, lên muốn gặp bí thư đấy ạ!

Cải cười, bảo Thơi:

- Lại “báo cáo bí thư” rồi. Mình đã nói mấy lần mà cậu vẫn quên. Cứ gọi mình bằng tên không, hay anh em cho thân mật. Đừng có một câu “báo cáo bí thư”, hai câu “báo cáo bí thư”, nghe nó xa xôi cách trở thế nào ấy. Nhớ nhá. Cả cô Lập nữa, từ nay có việc gì cứ nói thẳng ngay ra.

Thơi và Lập cười tuế toá. Cải lại hỏi Thơi:

- Thế cái ông Giang Khẩu đâu rồi?

Thơi chỉ tay ra ngoài, phía bên kia đường:

- Ông ấy đang ngồi ngoài gốc nhãn kia ạ!

Cải buột kêu:

- Ấy chết, sao lại để người ta ngồi ngoài gốc nhãn. Chẳng lẽ huyện uỷ không có chỗ nào để một người dân ngồi nghỉ chân hay sao. Mình đề nghị cậu Thơi thế này nhá, nói ngay không có việc khác đến, lại quên. Cậu thu xếp một phòng, có thể là cái phòng đầu dẫy nhà ngoài cổng vào kia kìa, cho quét dọn sạch sẽ, kê bàn ghế và đưa cả ấm chén uống nước nữa vào đấy. Nhớ là phải có cái điếu, dân mình là đất thuốc lào. Mỗi khi có bà con, anh em ở dưới xã lên cần gặp huyện uỷ, nhưng chưa tiếp được ngay, thì cứ mời người ta vào đấy nghỉ ngơi uống nước, hút thuốc cho tử tế. Chứ không thể để bà con đứng ngoài cổng, ngồi gốc nhẫn thế kia được. Bà con đến với mình là quý. Phải làm sao cho mọi người cảm thấy đến huyện uỷ cũng tự nhiên như về đến nhà mình. Chứ mỗi lần lên huyện lại phải đứng chầu như chầu cửa quan thời xưa, thì không ai người ta còn muốn đến huyện làm gì. Mà một khi dân đã không muốn đến huyện, ngại gặp cán bộ, nhân viên nhà nước thì thử hỏi chúng ta có nên tồn tại nữa hay không? Cho nên, cậu nhớ thu xếp ngay trong tuần này một phòng tiếp dân nhá. Anh em trong cơ quan có thể ăn ở chật chội một tý, nhưng phải có một phòng tiếp dân cho lịch sự. Mỗi khi có người đến, bất cứ gặp ai, về việc gì, hãy cứ mời người ta vào phòng uống nước, hút thuốc đã. Tiếng chào cao hơn mâm cỗ, người ta quý cái tấm lòng niềm nở, chân tình, chứ không ai quý miếng ăn đâu.

Thơi định nói với Cải rằng anh mới về, chưa biết cái lệ ở huyện này. Từ hồi ông Giá còn làm bí thư, mỗi lần có ai muốn gặp lãnh đạo huyện uỷ, dù là khách lạ hay quen, xa hay gần, đều phải qua văn phòng đăng ký trước mới được gặp. Tuyệt đối không ai được xông thẳng vào phòng lãnh đạo. Thế nên, rất ít ai, nhất là dân ở xã lên, lại có cái may được gặp lãnh đạo huyện. Cái lệ ấy không riêng huyện uỷ, cả bên uỷ ban cũng thế. Không những thế, bên uỷ ban còn ngặt ngèo hơn: ai muốn gặp chủ tịch, hoặc phó chủ tịch thường trực, phải trình bầy nội dung với văn phòng trước, xem có cần thiết hay không, rồi mới hẹn thời gian cho gặp. Thơi đang ngần ngừ định nói, thì nghe tiếng Cải giục:

- Cậu ra mời ông Giang Khẩu vào đây.

Ông trưởng ban thuỷ lợi -giao thông xã Giang Khẩu, từ nãy thập thò đâu đó bên ngoài, nghe lỏm Cải giục Thơi vội hiện ngay bên khung cửa như người độn thổ:

- Báo cáo bí thư, là tôi lên xin huyện cho bắc lại cái cầu hôm nọ bị đổ để trẻ mỏ đi học. Chứ không, từ hôm bão lốc làm đổ cầu đến nay, các cháu ngoài xóm trại phải bỏ học, vì không có cách nào qua được con kênh khi nước ngập cả bờ.

Cải kéo ghế mời ông ta ngồi, rồi ra hiệu cho Thơi pha ấm trà mời khách. Đoạn, quay sang hỏi:

- Các bác dưới đó đã bàn bắc lại cầu bằng cách nào chưa?

- Xã bàn thống nhất là cầu chỉ mới sập đầu mố phía đường trục xã, còn một đầu phía xóm ra vẫn đứng vững. Nên chỉ cần huyện hỗ trợ cho một ít rọ sắt và đá hộc, xi măng, những thứ này đều là vật tư phòng chống bão lụt hiện đang có trong kho dự trữ của huyện. Chỉ cần thế là xã có thể huy động nhân công làm được ngay, để có cầu cho trẻ đi học và bà con đi lại. Chứ không, bí bích lắm, anh ạ!

Cải nghe đến đấy, vội hỏi ngay:

- Thế bác đã gặp phòng giao thông chưa?

- Gặp rồi. Nhưng bên phòng giao thông bảo sang phòng thuỷ lợi, vì cầu nằm trên kênh do thuỷ lợi quản lý chứ không thuộc giao thông, nên họ không giải quyết.

- Vậy bác có đến phòng thuỷ lợi không?

- Báo cáo bí thư là không chí mình tôi, cả chủ tịch uỷ ban xã cũng đến gặp trưởng phòng thuỷ lợi rồi. Nhưng ông ấy bảo vật tư phòng chống bão lụt là để hộ đê, chứ không phải để chữa cầu cống nội đồng. Còn chỗ mố cầu ấy cứ để đấy, chờ liên ngành thuỷ lợi-giao thông lập dự án trình uỷ ban huyện xin kinh phí đã. Ông ấy mách cho xã là trong khi cầu chưa thông, có thể đứng ra chở đò thu tiền, vừa tăng nguồn thu cho ngân sách, vừa để trẻ khỏi bị bỏ học.

Cải nghe, thấy có cái gì lấn cấn. Chỉ một cái mố cầu bắc qua kênh ngoài trại lẻ mà trưởng ban thuỷ lợi-giao thông xã đi không được, còn phải kéo cả chủ tịch đi, vẫn không mèo nào cắn mỉu nào. Cứ phòng giao thông bảo sang phòng thuỷ lợi, phòng thuỷ lợi bảo chờ liên ngành lập dự án trình uỷ ban. Rồi lại còn vẽ đường cho hươu chạy, mách xã chở đò thu tiền dân nữa thì thật quá thể. Nhưng Cải không nói ra ý nghĩ của mình, chỉ nhìn ông Giang Khẩu, hỏi:

- Thế ý kiến các bác ở xã thế nào?

Ông trưởng ban thuỷ lợi-giao thông Giang Khẩu ngay thật:

- Huyện không cấp vật tư thì cho xã cái phiếu để xã tự mua, chứ cứ trên bảo dưới, dưới bảo trên thế này chỉ khổ dân thôi. Còn cái việc bảo xã đứng ra chở đò thu tiền, thì quá bằng xui nhau bóp hầu dân, để người ta chửi cho à! Thế nên, đảng uỷ, uỷ ban cử tôi lên gặp bí thư cũng là bước đường cùng, xin bí thư hạ chữ đại xá, để giúp xã lấp đầy cái mố cầu cho trẻ mỏ đi học và dân đi lại được thuận tiện, thì không chỉ dân xóm trại, mà cả xã Giang Khẩu chúng tôi biết ơn bí thư.

- Bác nói hơi quá lời đấy. Trách nhiệm của người lãnh đạo là luôn luôn đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết, giải quyết việc gì cũng hết sức vô tư, hoàn toàn không vì một động cơ cá nhân nào. Các bác ở dưới ấy đã vì sự học hành của các cháu và việc đi lại của nhân dân mà lên lên, xuống xuống, năm lần, bảy lượt như thế, tuy chưa bắc lại được cầu, nhưng rất đáng biểu đương về tinh thần trách nhiệm trước dân. Còn về phần mình, tôi thấy bác tin người đứng đầu đảng bộ huyện như thế, thật cảm động. Nhưng đảng không làm thay chính quyền, huyện uỷ không làm thay uỷ ban nhân dân huyện, mà chỉ có thể đề xuất với uỷ ban phương hướng giải quyết. Cho nên, bác uống nước đi rồi sang uỷ ban.

Cải mới nói đến đấy, ông trưởng ban thuỷ lợi-giao thông Giang Khẩu như không nén được bực dọc, vội đứng lên:

- Thôi, bí thư nói thế thì tôi xin chào! Tưởng rằng bí thư mới thì cũng đổi mới cách làm việc, không quan cách quá thể như những người trước, hoá ra vẫn cùng một giuộc, quan nào quan lại thương dân!

Cải cũng đứng lên, nhìn ông Giang Khẩu nói:

- Bác cứ bình tĩnh, ngồi xuống uống nước đi. Rồi tôi dẫn bác sang uỷ ban, chứ có bảo bác sang một mình đâu.

- Vì tôi vừa ở bên ấy sang đây. Ông chánh văn phòng bảo tôi cứ về, ông ấy sẽ báo cáo lại với chủ tịch huyện. Có thế nào ngày mai lên sẽ trả lời. Nên mới nghe bí thư nói sang uỷ ban, tôi đã thấy ớn đến tận cổ rồi.

Cải nghe nói thế, đứng phắt dậy:

- Vậy thì ta sang xem sao.

Khi Cải dẫn ông trưởng ban thuỷ lợi Giang Khẩu sang tới uỷ ban nhân dân huyện, thì Trường đang đứng bên cửa sổ gọi với xuống dẫy nhà đối diện: “Này, cậu Xuê đến chưa, hả? (Một người đàn ông chừng ba nhăm tuổi, thấp nhỏ, gầy gò từ trong phòng vội ngó đầu ra: “Dạ, em đến rồi ạ!”). Tập hợp nhanh tình hình phòng chống úng lụt của mấy xã bị bão lốc đưa lên tôi ngay nhá!”. Có tiếng Xuê ở nhà dưới hỏi vóng lên: “Chủ tịch lên tỉnh họp sáng nay, hay chỉ tập hợp số liệu để chủ tịch biết thôi ạ?”. Trường nói gắt: “Bảo tập hợp thì cứ tập hợp đưa lên đây. Có thói đâu còn hỏi lại thế, hử!”, Cải nghe, bỗng thấy mặt nóng ràn rạt. Có ở đâu giữa công đường, người đứng đầu chính quyền huyện nói với nhân viên như thể bố với con thế. Anh lại chợt nhớ đến cuộc họp giao ban thường vụ sau đêm gió lốc quét qua huyện. Từ bấy đến nay gần một tháng. Cái cầu Giang Khẩu chỉ bị sập một bên mố mà vẫn chưa đâu vào đâu, trẻ con vẫn phải bỏ học, người lớn mỗi khi có việc vào làng, vào xã thì đàn ông phải tụt quần tồng ngồng lội qua kênh, còn đàn bà, con gái đành để cả quần áo lội ào qua, chứ biết làm thế nào. Ngay đến số liệu chính thức về thiệt hại do gió lốc gây ra, chẳng lẽ bây giờ vẫn chưa tập hợp xong hay sao, mà Trường thúc ghê thế. Cứ như thái độ của Trường hôm giao ban thì ngỡ anh đốc thúc việc khắc phục hậu quả bão lốc nhanh chóng, khẩn trương lắm. Vậy mà…

Vừa lúc ấy, Trường quay lại, chợt thấy Cải vội niềm nở chào, như thể hai người xa nhau hàng tháng trời giờ mới gặp. Thái độ của Trường hôm nay thật khác với khi Cải mới về huyện. Lúc nào Trường cũng giữ bộ mặt nghiêm nghị, phớt đời. Nhưng gần đây, chưa rõ duyên cớ nào, Trường đột nhiên thay đổi cách cư xử với Cải: niềm nở, dè dặt, khiêm tốn đến nhún nhường. Đấy là thái độ của một người tự thấy mình không có năng lực bằng người khác, hay chỉ là ra vẻ niềm nở, thuận hoà để tranh thủ cảm tình, tạo chỗ đứng vững chắc trước khi nhẩy bước tiếp theo. Thật khó mà hiểu những gì đang giấu kín trong lòng Trường. Ngay đến thái độ của Trường lúc này cũng khó dò xét. Vừa thấy Cải bước vào phòng, Trường niềm nở bao nhiêu thì khi nhận ra ông trưởng ban thuỷ lợi Giang Khẩu, như cùng một lúc bước vào với Cải, mặt Trường hầm hầm bấy nhiêu, y như hôm ông Mải khoác áo mưa lững thững bước vào phòng họp thường vụ huyện uỷ, sau đêm gió lốc quét qua huyện. Nhưng hôm nay Trường không thể nói là “bận họp”, càng không thể đuổi thẳng về, vì ông ta bước vào phòng cùng với Cải, chứ không phải với một người bình thường nào, nên Trường đành cắn răng ngậm bồ hòn làm ngọt, mời ông ta ngồi. Nhưng khi rót nước xong, tuy cũng đủ ba chén cho ba người, nhưng Trường chỉ cầm một chén đặt trước mặt mời Cải, còn ông Giang Khẩu thì Trường chỉ tay vào khay nước, ra ý mời, chứ không đặt chén nước trước mặt khách. Cải như cũng hiểu cái cách phân biệt đối xử ấy của Trường, vừa đón chén nước, vừa giới thiệu:

- Đây là bác Thà, trưởng ban thuỷ lợi-giao thông Giang Khẩu, lên muốn xin uỷ ban huyện hỗ trợ cho xã một ít vật tư phòng chống bão lụt, để về làm lại cái mố cầu bị đổ cái đêm gió lốc hôm nọ.

Cải nói chậm rãi, cố ý không nói xin huyện chung chung, dễ làm người nghe hiểu chệch ra huyện đây là gồm cả huyện uỷ, mà nói rõ là xin uỷ ban huyện, để với tư cách người đứng đầu uỷ ban, Trường hoàn toàn có quyền đổng ý hay bác bỏ. Nhưng Cải vừa dứt lời, Trường nhìn ông Giang Khẩu, giục:

- Ông cứ sang bên thuỷ lợi, việc của ngành nào ngành ấy giải quyết. Việc gì cũng đến chủ tịch thì tôi còn thì giờ đâu làm việc được nữa.

Nghe Trường nói, Cải bỗng thấy lồng ngực có cái gì dội lên tưng tức, vội dựa lưng vào thành ghế sa lông. Tiếng ông Giang Khẩu dè dặt cất lên:

- Tôi tưởng cái việc dụng lại cây cầu sau bão lốc cho dân đi lại cũng là hệ trọng. Thế mà chủ tịch lại không giải quyết cho, còn việc nào lớn hơn mới đến chủ tịch giải quyết nữa ạ?

Trường đặt manh chiếc chén xuống khay xoảng một tiếng:

- Đây không phải chỗ ông lý sự hỗn hào. Tôi đã bảo việc của ngành nào ngành ấy giải quyết. Khi nào họ không giải quyết được mới phải đến uỷ ban, ông hiểu chưa!

Cải vội ngồi hẳn lên:

- Thôi, nóng nảy làm gì. cả bác ấy và chủ tịch xã Giang Khẩu đã đến phòng thuỷ lợi, và cả giao thông, nữa rồi. Nhưng họ không dám quyết, vì vật tư phòng chống bão lụt, và cả cái phiếu cấp mua xi măng, sắt thép nữa cũng thế, đều phải do chủ tịch hoặc phó chủ tịch huyện ra lệnh mới được. Vậy mà hai phòng thuỷ lợi, giao thông không giúp tham mưu được kế gì, lại cứ đùn đẩy nhau làm khổ xã, khổ dân. Thôi, cũng là việc bất đắc dĩ, hơn nữa bác Thà đây cũng là vì địa phương mới phải lận đận lên xuống bao ngày nay rồi. Tôi đề nghị anh xem có cách gì giải quyết khẩn trương cho xã, không nên để kéo dài thêm nữa, anh Trường ạ!

Không biết có phải là Trường cũng ý thức được trách nhiệm trong việc khắc phục hậu quả bão lốc, hay trước thái độ chừng mực, mền mỏng, có phần nhún nhường của Cải, mà vừa nghe Cải nói xong, Trường đứng dậy đến bên bàn, nhấc máy điện thoại, định gọi, lại đặt xuống, rồi rút tờ giấy trên bàn viết nhanh mấy chữ. Đoạn, quay ra đưa ông Thà:

- Ông cầm giấy này sang bên phòng thuỷ lợi, gặp cậu Sận trưởng phòng. Hẹn với cậu ấy cẩn thận ngày giờ cho người đến nhận vật tư ở kho dự trữ phòng chống bão lụt. Chứ không, kéo xe lên lại kéo về không đấy. Rồi lại đổ tại uỷ ban.

Ông Thà mừng ra mặt, rối rít cảm on chủ tịch, rồi cầm tờ giấy vội đi ra, quên cả chào người đích thân đưa ông tới đây, ông mới có cái vinh hạnh lần đầu được tiếp kiến chủ tịch huyện ngay tại phòng làm việc ở cơ quan. Chứ còn như ông, một trưởng ban thuỷ lợi quèn ở dưới xã, sao bỗng không qua bất cứ cửa nào ở uỷ ban huyện, lại được dông thẳng lên chỗ chủ tịch, ngồi ngang hàng phải lứa với hai người đứng đầu huyện thế này. Nên ông mừng là phải. Cái mừng của người đã ngoài năm mươi nó lạ lắm, miệng líu ríu, tay run run, còn đôi chân thì cứ tập tà tập tững bước thấp bước cao như người say, dáng đi lao về phía trước. Thế nên, vừa ra đến cửa, ông như lao vào chủ nhiệm hợp tác xã mua bán huyện, một nhân vật không mấy cán bộ, nhân viên cơ quan và khắp các xã trong huyện đều biết. Đến nỗi, nhiều người còn thuộc làu cả bài vè không biết từ đâu bay ra “nhất Khí, nhì La, ba Hà, tứ Xanh”, là bốn vị trưởng nắm hầu bao dân huyện: Khí trưởng cửa hàng bách hoá tổng hợp, La trưởng cửa hàng thực phẩm, Xảnh trưởng cửa hàng lương thực, ba vị kia đều là nam giới, chỉ có Hà là người đàn bà duy nhất ở huyện này nắm yết hầu một ngành kinh tế có tác động chi phối đời sống nông dân của hai mươi ba xã trong huyện: hợp tác xã mua bán, đơn vị kinh tế tập thể có chân rết là các cửa hàng mua bán ở khắp các xã, buôn bán đủ mọi thứ bà dằn từ dao cuốc, liềm hái, mai xẻng, thúng mủng, nong nia, dần sàng, gầu, chổi, chum vại, bát đĩa, giường chiếu đến khoai sắn, lợn gà, tôm cá, rạm cáy, mắm muối, dầu hoả, áo quần, và cả quan tài cho người chết… Khi ông Thà từ trong phòng Trường bước ra, cũng vừa lúc Hà đi hết dẫy hành lang đến gần cửa phòng. Một người mừng quá, cứ thập thà thập thững đi như lao về phía trước, còn một người mải ngáo ngơ, hết nhìn trước nhìn sau xem có ai thấy mình, lại vồi vội vuốt lại mái tóc, bẻ rộng thêm cái cổ áo hình cánh sen, vốn đã trễ xuống tới cái vai đẫy đà của người đàn bà bốn mươi, goá chồng hàng chục năm nay, người lúc nào cũng phây phây, đi đến đâu cứ như mang cả bếp lò hừng hực đi theo, làm đám đàn ông mỗi khi nhìn thấy, ông nào cũng như bị lác, mắt chớp nhay nháy. Một người mừng quá đi như lao về phía trước, một người mải ngáo ngơ nhìn trước nhìn sau xem có ai thấy mình, cả hai đều như mắt để trên trán. Cho đến khi có tiếng Hà kêu ối lên, thì ông Thà đã thúc cả cùi tay vào bộ ngực đồ sộ của Hà, làm chị ta vội ngồi thụp xuống trước cửa phòng Trường, không biết để chữa thẹn, ăn vạ ông Thà, hay còn gì gì nữa. Chỉ biết từ trong phòng, Trường tất tưởi chạy ra, không cần biết ai đúng ai sai, vừa mắng té tát ông Giang Khẩu: “Đi đứng thế à. Ông trở lại ngay đây!”, vừa hai tay xóc nách như bế bổng Hà đi vào phòng. Nghe tiếng Trường quát: “Ông trở lại ngay đây!”, Cải vội đi ra, lúc tới cửa thấy Trường bế một người đàn bà đi vào, anh lé người quay mặt đi, như nhường lối cho Trường, rồi nhìn ông Thà, vẫy tay giục: “Thôi đi đi! Nhanh không anh em bên thuỷ lợi họ đi cơ sở rồi lại nhỡ việc”. Cải miệng giục ông Thà, chân cũng bước mải theo ông đi về phía cuối dẫy hành lang xuống sân.