Chương 22: Hồi thứ hai
mươi hai

Nghe câu hát, Bảo Ngọc
hiểu đạo thiền;

Đánh đố thơ, Giả Chính
lo lời sấm.

Nghe Phượng Thư nói, Giả
Liễn đứng lại hỏi việc gì. Phượng Thư nói:

- Hai mươi mốt này là
ngày sinh nhật cô Bảo Thoa, cậu định làm thế nào?

- Tôi biết đâu đấy, xưa
nay bao nhiêu lễ sinh nhật lớn, một mình mợ lo liệu được cả, bây giờ hỏi, tôi
chẳng biết làm thế nào?

- Lễ sinh nhật lớn đã có
lệ sẵn, nhưng lần này lớn không ra lớn, nhỏ không ra nhỏ, vì thế phải bàn với
cậu.

Giả Liễn cúi đầu nghĩ
ngợi một lúc nói:

- Mợ lẩn thẩn thật! Kể
ra cũng có: lễ sinh nhật cô Lâm tức là lệ đấy. Năm ngoái mợ làm cho cô Lâm thế
nào, năm nay cũng nên làm cho cô Bảo như thế.

Phượng Thư cười nhạt:

- Dễ thường tôi không
biết? Tôi cũng đã nghĩ đến. Nhưng vì hôm qua bà hỏi đến sinh nhật của mọi
người, nghe nói cô Bảo năm naỵmười lăm tuổi, không những là ngày sinh nhật, mà
lại đến tuổi cập kê(1) rồi. Người bảo muốn lâm lễ sinh nhật cho cô ấy, tất
nhiên không giống như của cô Lâm.

(1). Theo tục cổ ở Trung Quốc, con gái đến mười lăm
tuổi thì cài trâm.

- Nếu thế thì làm to hơn
một chút.

- Tôi cũng nghĩ như thế,
nên mới phải hỏi cậu, cứ tự tiện làm, cậu lại kêu sao không nói trước.

- Thôi, thôi! Tử tế nước
bọt ấy tôi không cần. Mợ không tra hỏi tôi là được rồi, tôi còn trách mợ nữa ư?

Nói xong hắn đi một
mạch.

Sử Tương Vân đã ở chơi
hai ngày, muốn xin về. Giả mẫu bảo:

- Cháu hãy ở lại, đến
ngày sinh nhật chị Bảo, xem hát xong sẽ về.

Tương Vân vâng lời ở
lại, sai người về nhà lấy hai bức thêu của mình sang mừng Bảo Thoa.

Từ ngày Bảo Thoa đến,
Giả mẫu thấy cô ta là người đứng đắn, hòa nhã, nên rất yêu. Nhân gặp ngày sinh
nhật lần thứ nhất của cô ta, Giả mẫu bỏ ra hai mươi lạng bạc gọi Phượng Thư đến
bảo sửa tiệc rượu, bày trò chơi.

Phượng Thư nhân lúc vui,
nói pha trò:

- Bà làm lễ sinh nhật
cho các cháu, thế nào không được, còn ai dám nói? Nhưng bà lại sửa cả tiệc kia
à? Muốn cho bữa tiệc vừa vui vừa nhộn, bà cũng nên bỏ ra một số tiền nữa! Nay
chỉ trơ có hai mươi lạng bạc mốc meo này chi vào tiệc rượu, ý chừng bà muốn bắt
các cháu phải bù nữa chăng? Nếu quả không có tiền đã đành, nhưng vàng bạc, thoi
tròn, thoi dài, để phũng cả đáy hòm, chỉ tội làm phiền cho các cháu. Bà thử
nghĩ xem, ai chẳng là cháu? Sau này chẳng lẽ chỉ có một mình chú Bảo rước bà
lên Ngũ Đài Sơn(2) thôi à? Sao cái gì bà cũng ki cóp để dành cho chú ấy! Chúng
cháu tuy không đáng được dùng của này, nhưng bà cũng không nên làm rầy chúng
cháu. Món tiền này liệu có đủ sửa tiệc rượu và bày trò chơi không?

(2). Tên một quả núi thuộc tỉnh Sơn tây Trung Quốc.
Tương truyền nơi Phật hóa thân.

Nghe nói, cả nhả cười rộ
lên. Giả mẫu cũng cười:

- Các người hãy nghe cái
mồm nó kìa! Kể ra ta nói cũng khéo, nhưng bì thế nào được với con quái ấy! Mẹ
chồng nó cũng còn chẳng dám nỏ mồm, nó lại cứ lem lém với ta à?

Phượng Thư cười:

- Mẹ chồng cháu cũng
thương Bảo Ngọc như bà, cháu không có chỗ nào kêu oan! Bây giờ bà lại bảo cháu
là nỏ mồm!

Giả mẫu nghe nói rất
vui, lại phì cười một lần nữa.

Đến chiều, mọi người đều
đến nhà Giả mẫu. Thăm hỏi xong, cả nhà, mẹ con, chị em chuyện trò vui vẻ. Giả
mẫu hỏi Bảo Thoa thích nghe vở hát gì? Muốn ăn thức ăn gì? Bảo Thoa vốn biết
Giả mẫu tuổi già, thích nghe những vở hát vui nhộn, thích ăn những đồ ăn nhừ,
ngọt, liền chọn cái gì Giả mẫu thường thích, kể ra một lượt. Giả mẫu lại càng
vui. Hôm sau Giả mẫu cho mang quần áo, đồ chơi đến mừng. Vương phu nhân, Phượng
Thư, Đại Ngọc, kẻ nhiều người ít, đều mang đồ mừng sang.

Đến ngày hai mươi mốt,
trong nhà Giả mẫu dựng một cái sân khấu xinh đẹp, chọn một ban hát mới có cả
hai điệu côn và giặc(3). Tiệc rượu thân mật đặt trong buồng Giả mẫu, có Tiết
phu nhân, Sử Tương Vân và Bảo Thoa là khách, còn đều là người trong nhà cả.

(3). Côn sơn vả Giặc đương là hai điệu hát. Côn thuộc
về nhã nhạc. Giặc thuộc về tạp hí.

Hôm ấy, sáng sớm dậy,
Bảo Ngọc không thấy Đại Ngọc, bèn đến buồng tìm, gặp Đại Ngọc đang nằm nghiêng
trên giường. Bảo Ngọc cười nói:

- Thôi dậy ăn cơm, rồi
đi xem hát! Em thích nghe vở nào, anh sẽ chấm cho.

Đại Ngọc cười nhạt:

- Anh đã nói thế, phải
tìm riêng một ban hát, chọn những bài nào em thích thì hát cho em nghe, chứ đi
nghe nhờ thì đừng hỏi nữa.

Bảo Ngọc cười:

- Việc ấy khó gì? Ngày
mai anh gọi một ban hát đến đây, thế là họ lại phải nghe nhờ chúng ta

Nói xong kéo Đại Ngọc
dậy, dắt tay nhau đi ăn cơm.

Khi chấm vở, Giả mẫu bảo
Bảo Thoa chấm. Từ chối mãi không được, Bảo Thoa đành phải chấm một hồi trong vở
Tây Du Ký. Giả mẫu vui lắm, lại bảo Phượng Thự Phượng Thư biết Giả mẫu thích
vui, thích cười đùa, nên chấm ngay vở "Lưu Nhị đương ỳ". Giả mẫu lại
càng vui, rồi lại bảo Đại Ngọc. Đại Ngọc xin nhường cho Vương phu nhân, Tiết
phu nhân chấm trước.

Giả mẫu nói:

- Hôm nay ta cốt cùng
các cháu bày cuộc vui. Chúng ta cứ biết chúng ta, đừng nghĩ đến các bà ấy. Nhất
là bày ra tiệc rượu, ca hát có phải vì các bà ấy đâu! Các bà ấy được nghe hát,
uống rượu, thế là tốt rồi, lại còn phải mời chấm vở nữa kia à!

Nghe nói cả nhà cười ầm
lên.

Đại Ngọc chấm xong một
vở, rồi đến Bảo Ngọc, Sử Tương Vân, Nghênh Xuân, Thám Xuân, Tích Xuân và Lý
Hoàn đều chấm cả. Các vở cứ lần lượt theo thế mà diễn.

Đến lúc vào tiệc rượu,
Giả mẫu lại sai Bảo Thoa chấm vở. Bảo Thoa chấm vở Lỗ Trí Thâm say rượu làm
nhộn ở núi Ngũ Đài.

Bảo Ngọc hỏi Bảo Thoa:

- Chị chỉ thích nghe
những vở hát ấy!

- Anh nghe hát đã mấy
năm nay, vẫn không biết, vở này dàn cảnh và lời văn đều hay cả.

- Tôi sợ những vở này
nhộn quá.

- Vở này mà bảo là nhộn!
Anh thật không biết nghe hát! Lại đây tôi nói cho mà nghe. Đây là một điệu Bắc:
Điểm giáng thần. Điệu rất du dương trầm bổng. Âm luật lại càng không cần phải
nói. Về lời văn có bài Ký sinh thảo rất hay, chắc anh chưa được nghe bao giờ.

Bảo Ngọc thấy nói bài ấy
văn hay, liền xích lại gần:

- Xin chị đọc cho tôi
nghe.

Bảo thoa liền đọc:

Anh hùng chùi nước mắt,

Xử sĩ tiếc chi nhà.

Lạy Di đà, cắt tóc dưới
tòa sen Phật.

Hết duyên pháp, chớp mắt
thành ly biệt,

Trần trùi trụi, đi về
không vướng víu.

Tìm đâu tá, nón mưa áo khói
một mình đi?

Mặc kệ ta, giày rơm bát
vỡ theo duyên đến!

Bảo Ngọc nghe xong,
thích quá, vỗ đùi, lắc đầu, khen mãi. Lại khen Bảo Thoa học rộng, không sách
nào không biết.

Đại Ngọc bĩu môi:

- Hãy im mà nghe, chưa
hát vở Sơn môn(4) anh lại đã muốn Trang phong(5) rồi.

(4). Tích Lỗ Trí Thâm say rượu... nói ở trên.

(5). Tên một khúc hát, diễn tích Uất Trì Kính Đức đời
Đường giả điên. Ở đây Đại Ngọc dùng tiếng song quan để giễu Bảo Ngọc. Câu này
còn có nghĩa: chưa hát "Sơn môn" anh đã giả điên.

Tương Vân ngồi đó phì
cười. Mọi người nghe hát đến khuya mới tan.

Giả mẫu yêu nhất hai đứa
bé đóng vai nữ và vai hề, bảo người dắt chúng lên, thấy rất đáng thương. Hỏi
tuổi, đứa đóng vai nữ mới mười một, đứa đóng vai hề mới lên chín. Mọi người đều
than thở. Giả mẫu sai lấy đồ ăn và hai quan tiền thưởng cho chúng. Phượng Thư
cười nói:

- Thằng bé này lúc đóng
vai nữ trông hệt như một người, thế mà chẳng ai biết cả.

Bảo Thoa hiểu ra ngay,
chỉ gật đầu không nói gì. Bảo Ngọc cũng gật đầu không dám nói. Tương Vân mau
miệng nói:

- Tôi biết rồi, trông
giống cô Lâm.

Nghe vậy, Bảo Ngọc vội
đưa mắt ra hiệu cho Tương Vân. Mọi người để ý nhìn kỹ, rồi cười ầm lên:
"Quả là giống cô Lâm thật". Một lúc tiệc tan.

Đêm về, Tương Vân sai
Thúy Lũ xếp quần áo, đồ đạc. Thúy Lũ hỏi:

- Việc gì mà cô vội thế,
lúc nào đi thu xếp cũng vừa.

- Sáng mai về sớm. Ở đây
làm gì nữa? Mày không thấy nét mặt người ta có vẻ không ưa đấy à?

Bảo Ngọc nghe thấy, vội
đến kéo Tương Vân lại:

- Em hiểu lầm tôi. Em
Lâm là người hay chấp, ai cũng biết cả, nhưng không muốn nói ra, vì sợ em Lâm
giận. Ngờ đâu em buột mồm nói ngay, em Lâm lại không giận à? Tôi sợ em làm mất
lòng em Lâm, nên đưa mắt ra hiệu. Bây giờ em lại giận tôi, há chẳng phụ lòng
tôi hay sao? Nếu phải như ai, dù có gây chuyện với mười người, tôi cũng mặc kệ chẳng
liên quan gì đến tôi!

Tương Vân hất tay:

- Những giọng văn hoa ấy
đừng nói với tôi - tôi bì thế nào được với cô Lâm nhà anh! Người ta nói đùa cô
ấy thì được, tôi nói lại có lỗi ngay. Tôi vốn không đáng nói chuyện với cô ta,
cô chủ nhà, tôi chỉ là hạng con hầu đầy tớ thôi!

Bảo Ngọc vội nói:

ra vì em lại thành ra
tôi có lỗi với em. Nếu tôi xấu bụng, xin lập tức hóa ra tro, cho mọi người giầy
xéo lên.

Tương Vân nói:

- Đầu giêng năm mới,
đừng có mở miệng là nói những câu nhảm nhí. Anh có thề, cứ thề với cái người
tính nết nhỏ nhen, động một tí là giận dỗi; thề với cái người cai quản được anh
ấy! Đừng để cho tôi phải bực mình với anh!

Tương Vân nói xong, hầm
hầm đến ngay buồng Giả mẫu nằm xoài ra.

Bảo Ngọc chán ngán, lại
đến tìm Đại Ngọc. Ngờ đâu vừa bước chân vào cửa, Đại Ngọc đã đẩy ra, đóng sập
cửa lại. Bảo Ngọc không hiểu ra sao, đứng ngoài cửa sổ khẽ gọi: "Em ơi! em
ơi!" Đại Ngọc mặc kệ không trả lời, Bảo Ngọc buồn quá, đứng rũ đầu không
nói gì. Tử Quyên biết rõ đầu đuôi câu chuyện, nhưng chắc khuyên can ngay cũng
chẳng được nào. Bảo Ngọc vẫn đứng ngẩn ở ngoài.

Đại Ngọc tưởng Bảo Ngọc
đã về, mở cửa ra, thấy Bảo Ngọc vẫn đứng đấy, không tiện đóng lại. Bảo Ngọc
theo vào hỏi:

- Việc gì cũng phải có
duyên do, cứ nói ra để cho người ta khỏi áy náy. Sao tự nhiên em lại đâm ra
giận dỗi?

Đại Ngọc cười nhạt:

- Tôi ấy à! Chẳng biết
ra làm sao cả. Các người định đem tôi ra đùa! Đem tôi ví với con hát để làm trò
cười cho các người!

- Tôi chẳng ví em, cũng
chẳng cười em bao giờ, làm sao em lại giận tôi?

- Anh còn phải ví, còn
phải cười! Anh không ví, không cười, nhưng so với người ví, người cười lại độc
ác hơn.

Bảo Ngọc nghe nói, chẳng
biết phân trần thế nào, lặng lẽ không nói nửa lời.

Đại Ngọc lại nói:

- Điều ấy còn có thể tha
thứ được. Nhưng làm sao anh lại còn đưa mắt cho con Vân? Bụng dạ anh là thế
nào? Có phải anh cho rằng người ta đùa với tôi là người ta tự hạ thấp con người
xuống không? Người ta là tiểu thư nhà công hầu, tôi là con nhà bình dân. Người
ta đùa tôi, lỡ tôi nói lại, chẳng hóa ra làm mất giá đi hay sao? Có phải anh
nghĩ thế không? Có thể là bụng anh tốt nhưng người ta không nhận cái tốt ấy,
cũng lại giận anh. Anh lại đem tôi ra để lấy lòng người ta, bảo là tôi
"tính nết nhỏ nhen, động một tí là giận dỗi". Anh lại sợ người ta gây
chuyện với tôi để tôi giận người tạ Tôi giận người ta hoặc người ta gây chuyện
với tôi thì việc gì đến anh?

Bảo Ngọc nghe thế, biết
câu chuyện mìnhương Vân vừa rồi, Đại Ngọc nghe thấy cả, nghĩ bụng: "Chỉ vì
mình sợ hai người giận nhau, nên ở giữa giàn xếp, không ngờ cả hai lại đều lèo
nhèo trách móc mình. Đúng như kinh Nam hoa đã nói: Người khéo chỉ tổ nhọc xác,
người khôn chỉ tổ lo phiền, người đần độn không cần gì cả, cứ việc ăn chơi
thảnh thơi như thuyền không buộc vào cọc, lênh đênh trôi giữa dòng sông. Lại có
câu: Rừng núi tự gọi kẻ cướp đến, sông ngòi tự gọi kẻ trộm đến(6). Càng nghĩ
càng thấy chẳng thú vị gì; xét cho cùng, bây giờ chỉ có vài người, mà mình
không thu xếp cho êm thấm, thì sau này còn làm gì nên thân?" Nghĩ đến đó,
Bảo Ngọc không buồn phân trần, liền quay về buồng. Đại Ngọc thấy vậy, biết Bảo
Ngọc chán nản, bực bội bỏ đi, chẳng nói câu gì, nên càng bực mình thêm, liền
nói: "Từ rày, suốt đời đừng đến đây nữa cũng xong!"

(6). Ý nói những chỗ rừng núi sông ngòi tự nhiên thành
chỗ tụ tập của kẻ trộm.

Bảo Ngọc không để ý đến
câu nói ấy, về nằm sõng sượt ở giường, buồn thiu. Tập Nhân biết đầu đuôi câu
chuyện, nhưng không dám nói, chỉ muốn đánh lảng ra việc khác cho khuây khỏa,
nhân cười hỏi:

- Hôm nay nghe hát rồi,
mai kia chắc cậu lại được nghe nữa. Thế nào cô Bảo chẳng mời lại.

Bảo Ngọc cười nhạt:

- Mời lại hay không, có
việc gì đến tôi!

Tập Nhân thấy câu nói
khác thường, bèn cười:

- Thế là thế nào? Năm
mới tốt lành, mẹ con, chị em ai cũng vui vẻ cả, sao cậu lại thế?

- Mẹ con chị em người ta
vui hay không, cũng không can gì đến tôi!

- Cả nhà vui thì cậu
cũng nên vui một tí có hơn không?

- Cả nhà là thế nào? Họ
có người này người nọ chứ tôi thì chỉ trần trùi trụi, chả bấu víu vào đâu cả?

Nói đến đây, Bảo Ngọc tự
nhiên nhỏ nước mắt. Tập Nhân thấy quang cảnh ấy, không dám hỏi nữa. Bảo Ngọc
ngẫm nghĩ câu vừa rồi, khóc òa lên, đứng phắt dậy, đến bên án thư cầm bút viết
một câu kệ:

Người chứng, ta
chứng(7), lòng chứng, ý chứng. Đã không có chứng, mới gọi là chứng. Không có gì
chứng, mới là chỗ đứng.

(7). Bài kệ này viết theo giáo lý nhà Phật. Chứng là
theo bằng chứng, giáo nghĩa là giáo lý. Chứng có nhiều bực, từ sắc giới đi đến
không giới. Bài kệ này là theo ý bài "Ký sinh thảo" trong vở Sơn môn
mà Bảo Ngọc suy rộng ra.

Viết xong, bản thân tuy
đã hiểu, nhưng sợ người xem không hiểu, Bảo Ngọc lại viết thêm khúc "Ký
sinh thảo" ở sau kệ, rồi đọc lại một lượt, trong bụng thấy khoan khoái,
không vướng víu gì, liền lên giường ngủ.

Đại Ngọc thấy Bảo Ngọc
vừa rồi đi ra một cách quả quyết, bèn lấy cớ đến hỏi thăm Tập Nhân để xem ý tứ ra
sao. Tập Nhân

- Cậu ấy đi ngủ rồi.

Đại Ngọc muốn về ngay.
Tập Nhân lại nói:

- Cô hãy đứng lại xem
cái giấy này trong viết những gì?

Rồi đem tờ giấy Bảo Ngọc
vừa viết đưa cho Đại Ngọc xem. Biết Bảo Ngọc vì một lúc tức giận mà làm ra bài
này, đáng cười lại đáng than, Đại Ngọc liền bảo Tập Nhân:

- Cậu ấy viết đùa đấy,
chẳng có gì đâu.

Nói xong cầm tờ giấy về
buồng.

Đến hôm sau, Đại Ngọc
đưa cho Bảo Thoa, Tương Vân cùng xem. Bảo Thoa đọc lên có những câu:

Không phải ta không phải
người,

Theo ai nhưng chẳng biết
là ai?

Tha hồ đi lại không
vướng mắc,

Vui vẻ hão huyền thôi
cũng mặc.

Thân sơ ai có kể làm
chi!

Trước đây lận đận bởi
duyên gì?

Bây giờ nghĩ lại thật là
vô vị!

Bảo Thoa đọc xong, xem
lại những câu kệ, cười nói:

- Người này đã tỉnh ngộ
rồi đây. Đó là lỗi ở tôi, vì hôm nọ tôi đọc cho anh ấy nghe một bài hát, thành
ra gợi chuyện này. Những lời bí ẩn trong sách đạo dễ làm người ta thay đổi tính
tình. Sau này anh ấy cứ cho những câu nói gàn dở là phải, lúc nào bụng cũng
nghĩ vớ vẩn, há chẳng phải là tự tôi đọc một bài hát mà sinh ra lắm chuyện hay
sao? Tôi thật là đầu têu việc này!

Nói xong, Bảo Thoa xé
vụn tờ giấy, bảo a hoàn đốt đi. Đại Ngọc cười nói:

- Cần gì phải xé, để tôi
hỏi anh tạ Chị em cứ theo tôi. Tôi sẽ làm cho anh ta chừa những ý nghĩ ngây ngô
đi.

Ba người cùng sang gặp
Bảo Ngọc. Đại Ngọc cười, nói:

- Anh Bảo Ngọc, tôi hỏi
anh! Qúy nhất là của "bảo", bền nhất là "ngọc". Anh có gì
là quý, là bền?

Bảo Ngọc không trả lời
được. Ba người đều cười nói:

- Ngu ngốc như thế mà
muốn "tham thiền"(8).

(8). Hiểu theo đạo Phật.

- Anh nói trong kệ:
không có gì chứng. mới là chỗ đứng, câu ấy cũng đúng, nhưng cứ ý tôi thì chưa
đủ, nên nói thêm câu này:

Không có chỗ đứng, mới
thực can tịnh(9).

(9). Sạch sẽ và im lặng. Câu này theo nghĩa bài kệ
trên, lên cao một bậc nữa, tức là thoát hẳn ra "không giới".

Bảo Thoa cười nói:

- Đúng đấy, như thế mới
là hiểu thấu đạo Phật. Ngày trước vị tổ thứ sáu của Nam Tông là Huệ Năng đi tìm
thầy, đến Thiều Châu, nghe nói có vị tổ thứ năm là Hoẵng Nhẫn ở Hoàng Mai, liền
vào xin làm "hỏa đầu tăng"(10). Tổ thứ năm muốn tìm người thừa tự đạo
Phật. bảo các sư mỗi người làm một bài kệ. Sư thượng tọa là Thần Tú nói: Mình
là cây bồ đề, lòng như đài gương sáng. Phải nên lau chùi luôn, đừng để cát bụi
bám. Bấy giờ sư Huệ Năng đương giã gạo ở dưới bếp, nói: "Hay thì hay thực,
nhưng chưa được trọn nghĩa". Nhân đọc một bài kệ: Bồ đề nào phải cây,
gương sáng nào phải đài, không có vật gì cả, đâu vướng bụi trần ai. Tổ thứ năm
bèn đem áo và bát(11) truyền cho sư Huệ Năng. Câu kệ vừa rồi cũng là nghĩa ấy,
nhưng mới chỉ là câu bí ẩn, chưa hoàn toàn kết thúc, không lẽ nửa chừng lại
thôi hay sao?

(10). Sư nấu bếp.

(11). Áo là áo cà sa, bát lả bát khất thực (xin ăn).
Theo tục lệ đạo Phật ngày trước, các tín đồ nuôi các sư, đến bữa vác bát đi lấy
cơm, gọi là khất thực, nhà sư tùy thân chỉ có cái áo và cái bát, sư thầy truyền
đạo cho người thừa tự, gọi là "truyền y bát".

Đại Ngọc cười nói:

- Lúc nãy không trả lời
được, thế là anh ấy thua rồi; bây giờ có trả lời cũng chẳng lấy gì làm giỏi.
Thôi từ nay trở đi anh không được nói chuyện đạo Phật nữa. Ngay những điều hai
chúng tôi biết, anh cũng còn chưa hiểu, thế mà cũng đòi tham thiền!

Bảo Ngọc vẫn cứ cho mình
là đã giác ngộ, không ngờ bị Đại Ngọc hỏi một câu không trả lời được; lại đến
Bảo Thoa lôi chuyện trong Ngữ lục(12) ra, đều là những chuyện đột ngột bất ngờ.
Bảo Ngọc nghĩ bụng: "Họ hiểu biết trước ta, cũng còn chưa giác ngộ, sao ta
lại tự chuốc lấy khổ não vào mình". Rồi cười nói:

(12). Sách chép những triết học, tư tưởng và ngôn luận
của các danh tăng.

- Ai tham thiền? Chẳng
qua nói đùa một lúc đấy thôi.

Sau đó, bốn người lại
vui vẻ như cũ.

Chợt có người báo:
Nguyên phi sai người mang đến cái đèn có viết câu đố, bảo mọi người đoán xem.
Đoán xong, mỗi người viết một câu dâng lên.

Bốn người nghe nói, vội
chạy đến buồng Giả mẫu, thấy một thái giám nhỏ mang cái đèn lụa trắng, bốn góc
bằng nhau, trên lụa đã viết sẵn câu đố. Mọi người tranh nhau đoán. Viên thái
giám nhỏ nói:

- Các vị đoán xong đừng
nói ra, cứ viết kín và niêm phong đệ lên để người xem ai đoán đúng.

Bảo Thoa đến gần thấy
một bài thơ bốn câu bảy chữ, không có gì mới lạ, nhưng cũng khen ngợi, kêu là
khó đoán lắm giả cách như nghĩ ngợi, nhưng thực ra cô ta đã đoán được rồi. Bọn
Bảo Ngọc, Đại Ngọc, Tương Vân, Thám Xuân đều đoán cả. Lại gọi bọn Giả Hoàn, Giả
Lan đến đoán. Sau đó mỗi người lấy một vật gì làm thành câu đố, viết cẩn thận
vào giấy và treo lên đèn.

Viên thái giám đi về,
đến chiều, đưa dụ ra: "Bài của quý phi đố, các vị đều đoán đúng cả, chỉ có
cô Hai và cậu Ba là đoán sai. Những câu đố của các vị tiểu thư, người đã đoán
cả rồi, không biết có đúng hay không?" Hắn giở những câu Nguyên phi đoán
ra, có câu đúng, cũng có câu sai, kể lại một lượt. Viên thái giám lại đem những
đồ thưởng ra cho những người đoán đúng. Mỗi người được một cái ống đựng thơ do
trong cung làm ra và một cái thìa lấy bã chè. Chỉ có Nghênh Xuân, Giả Hoàn là
không được gì cả. Nghênh Xuân cho là trò chơi nhỏ nhặt không để ý đến, duy Giả
Hoàn thì buồn bực. Viên thái giám lại nói:

- Câu đố của cậu Ba
không thông, quý phi không đoán, bảo tôi mang đến hỏi cậu Ba là cái gì?

Mọi người nghe nói, đến
xem, thấy hắn viết:

Anh Cả có những tám
sừng,

Anh Hai chỉ có hai sừng
mà thôi.

Trên giường anh Cả ngồi
chơi.

Cửa buồng chồm chỗm anh
Hai thích ngồi.

Xem xong, ai nấy cười ồ
lên, Giả Hoàn nói với viên thái giám:

- Một câu là cái gối,
một câu là đầu con thú.

Ghi xong, viên thái giám
uống nước rồi về.

Giả mẫu thấy Nguyên Xuân
có những trò chơi hứng thú, lại càng vui thêm, bèn sai làm một cái đèn *****g
rất khéo và đẹp, để ở giữa nhà, bảo bọn chị em mỗi người viết một câu đố, dán ở
ngoài đèn, rồi sửa soạn những đồ thưởng, như chè thơm, quả tươi cùng các đồ
chơi khác.

Giả Chính đi chầu về,
thấy Giả mẫu vui, vả lại, giữa ngày xuân, nên chiều hôm ấy ông ta cũng sang hầu
để mẹ vui thêm.

Mâm trên Giả mẫu, Giả
Chính và Bảo Ngọc; mâm dưới có Vương phu nhân, Bảo Thoa, Đại Ngọc và Tương Vân;
dưới nữa là Nghênh Xuân, Thám Xuân và Tích Xuân. Các bà hầu già và bọn a hoàn
đứng hầu xung quanh. Mâm gian trong thì Lý Cung Tài và Vương Hy Phượng.

Giả Chính hỏi:

- Sao không thấy Giả Lan
đâu?

Bọn hầu vào hỏi Lý thị.
Lý thị đứng dậy cười nói:

- Cháu nó không thấy ông
gọi, nên không chịu đến.

Người hầu ra trình Giả
Chính. Mọi người cười nói:

- Thằng cháu ương gàn
quá!

Giả Chính liền bảo Giả
Hoàn và người hầu gọi Giả Lan đến. Giả mẫu cho ngồi bên cạnh và cho ăn quả. Cả
nhà chuyện trò vui vẻ.

Bảo Ngọc xưa nay vẫn hay
nói ba hoa, nay có Giả Chính ngồi đấy, nên chỉ ngồi yên vâng vâng dạ dạ. Tương
Vân tuy là con gái, vốn thích chuyện trò cười đùa, nhưng cũng khóa miệng nốt.
Đại Ngọc thì hay làm vẻ không thích nói nhiều. Bảo Thoa thì hay giữ gìn cẩn
thận, cũng ngồi yên không nói gì. Thành ra tiệc vui trong gia đình, nhưng vẫn
thấy gò bó.

Giả mẫu biết là có Giả
Chính ở đấy, nên uống hết ba tuần rượu, liền giục Giả Chính về nghỉ. Giả Chính
biết ý Giả mẫu bảo mình về để cho các cháu được thoải mái, liền cười nói:

- Hôm nay được nghe bà
đặt tiệc, đố đèn, nên con mang rượn và lễ vật đến xin vào hội, sao bà lại không
chia sẻ lòng thương yêu các cháu cho con một chút nào?

Giả mẫu cười nói:

- Vì anh ở đây, chúng nó
không dám vui cười, khiến ta buồn. Anh muốn đoán câu đố, ta ra cho một câu, nếu
đoán không đúng thì phải phạt.

Giả Chính vội cười:

- Vâng, xin chịu phạt;
nếu đoán đúng, xin bà thưởng cho.

- Cái ấy cố nhiên.

Rồi giả mẫu đọc luôn:

- Con khỉ lơ lửng bám
trên cành (Đố tên một thứ quả).

Giả Chính biết ngay tà
quả vải, nhưng cố ý đoán sai, để chịu phạt mấy thứ rồi mới đoán đúng. GIả mẫu
lại thưởng cho mấy thứ. Sau Giả Chính lại đọc một câu đố để Giả mẫu đoán:

- Mình thì vuông vắn,
chất thì cứng rắn, tuy không biết nói, trả lời đúng đắn. (Đố một thứ đồ dùng).

Ông ta đọc xong, rồi khẽ
bảo Bảo Ngọc. Bảo Ngọc biết ý, khẽ đến gà Giả mẫu. Giả mẫu nghĩ một lúc cho là
đúng, liền nói:

- Đó là cái nghiên.

Giả Chính cười nói:

- Bà đoán một lần

Rồi quay lại bảo đem đồ
mừng đến. Bọn hầu vâng lời mang hết khay lớn, khay nhỏ lên. Giả mẫu xem từng
cái một, đều là đồ mới đẹp, để dùng vào ngày hội hoa đăng cả, trong bụng rất
vui, liền bảo:

- Rót rượu cho cha mày
uống.

Bảo Ngọc rót rượu,
Nghênh Xuân dâng rượu. Giả mẫu bảo Giả Chính:

- Những câu viết ở trên
đèn *****g đều là của chị em nó làm cả. Anh thử đoán đi cho ta nghe.

Giả Chính vâng lời, đến
gần bình phong, thấy một câu của Nguyên phi viết:

Yêu ma hồn vía còn
chăng,

Mình như cuốn lụa hơi
đằng sấm ran.

Ai nghe thấy cũng hết
hồn,

Ngoảnh đầu nhìn lại tro
tàn khói bay.

(Đố một thứ đồ chơi)

Giả Chính nói:

- Đó là cái pháo.

Bảo Ngọc đáp:

- Đúng.

Giả Chính lại xem câu
của Nghênh Xuân:

Trời chuyển, người xoay,
lý chẳng cùng,

Người xoay trời đứng
cũng không xong,

Tại vì tính toán quanh
co mãi,

Mà số âm dương vẫn chửa
thông!

(Đố một thứ đồ dùng).

Giả Chính nói:

- Đó là bàn tính.

Nghênh Xuân cười nói:

- Đúng.

Giả Chính lại xem câu đố
của Thám Xuân:

Trẻ con ngửa mặt nhìn
trời,

Thanh minh là tiết dong
chơi hợp thì.

Mỏng manh một sợi du ti,

Biệt ly đừng có trách gì
gió đông.

(Đố đồ chơi)

Giả Chính nói:

- Đó là cái diều.

Thám Xuân nói:

- Đúng.

Lại xem một bài:

Kiếp trước long đong
ngán phận mình,

Nghe ca không thích
thích nghe kinh!

Đừng cho thân đã chìm
trong bể,

Chói lọi còn nguyên chữ
tính linh.

(Đố một thứ đồ dùng)

Giả Chính đoán:

- Đó là cái đèn đại hải
trước cửa Phật.

Tích Xuân cười nói:

- Đúng là đèn đại hải.

Giả Chính trong lòng suy
nghĩ: "Qúy phi làm bài cái pháo là một thứ nổ tan tành; Nghênh Xuân làm
bài cái bàn tính là một thứ biến động lung tung; Thám Xuân đố cái diều là một
thứ nhẹ bay trước gió; Tích Xuân làm cái đèn đại hải, một thứ tịch mịch cô đơn.
Lúc này giữa tiết thượng nguyên, sao chúng nó lại chơi những trò quái gở
ấy?" Giả Chính càng nghĩ càng buồn. Chỉ vì đứng trước Giả mẫu nên ông ta
không dám lộ ra sắc mặt, đành cứ gắng gượng xem suốt lượt. Xem đến câu của Bảo
Thoa là một bài thơ thất ngôn:

Áo chầu đầy khói để ai
mang?

Đàn đấy, chăn đây, luống
bẽ bàng,

Chú lính sớm không cần
đếm thẻ,

Chị hầu đêm cũng biếng
thêm hương,

Vùi đầu trải biết bao
hôm sớm,

Đốt ruột không nài mấy
tuyết sương,

Thấm thoát bóng xuân đà
đáng tiếc,

Kể gì thay đổi cuộc tang
thương.

(Đố một thứ đồ dùng)

Giả Chính xem xong, nghĩ
bụng: "Vật này cũng dễ đoán thôi. Có điều người còn ít tuổi mà đã nói ra
những điềm không haỵ Xem ra không phải là hạng người được hưởng phúc".
Nghĩ đến đấy, ông ta cúi đầu im lặng, có vẻ thương cảm, mất hết tính tình vui
vẻ lúc đầu.

Giả mẫu thấy thế, cho là
Giả Chính đã mệt, lại sợ các cháu bị gò bó, không được chơi đùa tự do, liền
bảo:

- Anh không cần phải ở
đây nữa, về nghỉ thôi, để ta ngồi chơi với các cháu một lúc.

Giả Chính nghe nói, vâng
lời, lại cố mời Giả mẫu uống thêm một tuần rượu nữa, rồi xin phép ra về. Đến
buồng, ông ta ngẫm nghĩ mãi, càng thấy buồn thiu, trằn trọc không sao ngủ được.

Giả mẫu thấy Giả Chính
về rồi, bảo:

- Bây giờ các cháu vui
chơi đi.

Nói chưa dứt lời thì Bảo
Ngọc đã như con khỉ sổ xích, chạy đến trước cái đèn *****g, chỉ đông chỉ tây,
chê bai luôn mồm, câu này không hay, câu kia không đúng. Bảo Thoa liền nói:

- Cứ ngồi một chỗ mà
cười nói như trước, có phải đứng đắn hơn không?

Phượng Thư ở trong nhà
chạy ra nói góp:

- Hạng người như chú,
thì phải bắt ở liền bên ông, không được rời đi một bước mới được. Vừa rồi quên
mất, làm sao trước mặt ông lại không bắt chú làm mấy câu đố? Sợ chú lại không
toát mồ hôi!

Bảo Ngọc vội nắm lấy
Phượng Thư, nũng nịu một lúc. Giả mẫu cùng với Lý Cung Tài và bọn chị em cười
nói một hồi, chừng đã mệt, xem đồng hồ đã canh tư, liền sai mang các thứ đồ ăn
thưởng cho người nhà, rồi đứng dậy nói:

- Thôi chúng ta đi nghỉ,
mai còn là ngày tết, nên dậy sớm một tí, đến chiều lại chơi.

Tiệc tan, mọi người ra
về.