Chương 131

Trong thời gian cuộc hành
quân Băng giá^[237], Evgeni Litnhitki bị thương hai lần. Lần thứ nhất trong
trận chiến đấu đánh chiến trấn Labinskaia, lần thứ hai trong khi tấn công vào
Ekaterinoda. Cả hai lần vết thương đều không can gì, vì thế hắn lại trở về hàng
ngũ.

Nhưng đến tháng Năm, khi Tập đoàn
quân tình nguyện đóng lại trong khu vực Novocherkask để nghỉ ngơi một thời gian
ngắn, Evgeni cảm thấy trong người khó chịu, bèn xoay xở xin nghỉ phép hai tuần.
Tuy rất muốn về thăm nhà, nhưng hắn vẫn quyết định ở lại Novocherkask để được
nghỉ ngơi và đỡ mất thì giờ đi lại.

^[237]  Bè
lũ Gortrakov gọi cuộc rút lui của chúng từ Rostov vềKuban là cuộc hành quân
Băng giá (lời chú của bản tiếng Nga).

Cùng một dịp nghỉ phép với hắn có
một thằng bạn cùng trung đội là tên thượng uý kỵ binh Gortrakov. Gortrakov mời Evgeni
về nghỉ ở nhà hắn:

- Mình chẳng có con cái gì cả, mà
vợ mình được gặp cậu thì sẽ sung sướng lắm đấy. Qua những bức thư mình viết, vợ
mình cũng đã được biết về cậu.

Giữa trưa một ngày hè nóng nực và
sáng sủa, hai tên đi xe về một biệt thự thấp thấp tại một trong những căn phố
gần nhà ga.

- Đây là ngôi nhà riêng mình ở
xưa kia đấy, - Gã Gortrakov ria đen, người cao lênh khênh, vừa bước một cách
hấp tấp, vừa quay lại nói với Evgeni.

Hai con mắt phồng phồng, đen đến
có những ánh xanh biếc của hắn nom ươn ướt vì cảm động, hắn cười làm cho cái
mũi to bè bè như mũi người Hy Lạp càng nhòm xuống mồm. Hắn bước những bước rất
dài, chỗ da lót đũng bạc trắng của cái quần đi ngựa màu ka-ki loạt soạt khô
khan. Hắn vừa đi vào trong nhà, căn phòng lập tức nồng nặc cái mùi chua loét
của lính tráng.

- Lelia đâu rồi? Bà Olga
Nicolaevna đâu rồi? - Hắn kêu lên hỏi người đầy tớ gái đang tươi cười chạy dưới
bến lên. - Ngoài vườn à? Ta ra ngoài ấy đi.

Trong vườn, bóng những cây táo in
xuống đất lằn vằn như da hổ. Đất bị dãi nắng bốc lên một mùi như ở những chỗ
nuôi ong. Trên cái kính kẹp mũi Evgeni, những tia nắng phản chiếu lại tóe ra
như đạn ghém. Không biết trên tuyến đường nào có chiếc đầu máy xe lửa rúc còi
khàn khàn mãi không biết chán. Gortrakov gọi to, cắt ngang tiếng còi rên xiết
đơn điệu.

Lelia! Lelia! Em ở đâu thế?

Một thiếu phụ dong dỏng cao, mặc
một chiếc áo dài mầu rơm, thấp thoáng sau những bụi tầm xuân rồi chạy ra từ con
đường râm mát bên cạnh.

Người ấy đứng lại trong một giây,
hốt hoảng đưa hai tay áp lên ngực trong một động tác rất đẹp, rồi kêu lên một
tiếng và vươn tay chạy về phía Gortrakov. Thiếu phụ chạy nhanh quá, Evgeni chỉ
nhìn thấy hai đầu gối tròn lần lượt nhô lên hai cái mũi xinh xinh của đôi giày
vải và bộ tóc vàng óng như nhụy hoa xoắn bồng lên trên cái đầu ngửa ra sau.

Người đàn bà kiễng chân, hơi cong
hai cánh tay trần óng hồng dưới nắng, víu lấy vai chồng, hôn hai bên má đầy
bụi, hôn mũi, hôn mắt, hôn môi, hôn cái cổ đen xạm vì nắng gió của chồng. Những
cái hôn chớp nhoáng kêu chùn chụp liên tục như một tràng súng máy.

Evgeni vừa lau cái kính kẹp mũi,
vừa hít hít mùi cỏ roi ngựa quay lộn chung quanh mình. Hắn mỉm cười và tự mình
cũng cảm thấy nụ cười của mình ngượng nghịu và ngu xuẩn.

Khi niềm hân hoan nổ ra một đợt
bắt đầu lắng dịu, nhường chỗ cho một giây tạm nghỉ, Gortrakov nhẹ nhàng nhưng
kiên quyết gỡ những ngón tay của vợ đang đan vào nhau sau gáy mình, ôm lấy vai
vợ khẽ xoay sang bên cạnh.

- Lelia ạ… Anh Litnhitki, bạn
anh.

- À, anh Litnhitki! Tôi rất sung
sướng! Chồng tôi đã nói với tôi về anh… - Lelia thở hổn hển, đưa nhanh mắt nhìn
Evgeni, cặp mắt tươi cười bị hạnh phúc làm cho chẳng nhìn thấy gì nữa.

Ba người cùng đi một hàng.
Gortrakov vòng tay ôm lấy cái thân hình thon thả như thân hình một người con
gái. Bàn tay hắn những lông cùng lá, chai mọc sần sùi, những móng tay cáu bẩn.
Evgeni vừa đi vừa liếc nhìn bàn tay ấy, mũi hít hít mùi cỏ roi ngựa và mùi cái
thân hình đàn bà nóng rực dưới ánh mặt trời. Hắn chợt cảm thấy mình cực quá,
cực như một thằng bé phải chịu một điều gì oan ức và hết sức tủi nhục. Hắn nhìn
cái dái tai nhỏ nhỏ hồng hồng lẫn dưới một món tóc vàng như màu gỉ, nhìn làn má
mịn như lụa, chỉ ở cách hắn chừng một ác-sin. Mắt hắn luồn như con
thằn lằn vào kẽ áo giữa ngực, thấy một bên vú vàng vàng màu sữa không cao lắm,
chỉ nhú lên như ngọn gò với cái đầu vú nâu nâu hơi chúc xuống. Thỉnh thoảng vợ
Gortrakov cũng đưa cặp mắt màu xanh da trời nhạt nhìn hắn một cái. Hai con mắt
ấy có vẻ âu yếm, thân mật, nhưng Evgeni cảm thấy nhức nhối, khó chịu mỗi khi
hai con mắt ấy nhìn như nuốt lấy khuôn mặt đen xạm của Gortrakov và toả ra một
thứ ánh sáng khác hẳn…

Mãi đến bữa trưa Evgeni mới có
thể ngắm người nội tướng của Gortrakov một cách kỹ càng. Cả cái thân hình đều
đặn lẫn khuôn mặt của Lelia đều cho thấy một vẻ đẹp bắt đầu héo tàn, cái đẹp lỡ
thì nó toả ra không còn rực rỡ nữa ở một người đàn bà đã quá ba chục xuân xanh.
Nhưng trong cặp mắt châm biếm và có chút lạnh lùng của Lelia, trong các cử chỉ
đi đứng của Lelia vẫn còn giữ được một phần cái thanh xuân chưa tiêu hao hết.
Khuôn mặt Lelia có thể nói là hết sức bình thường nếu không có những nét dịu
dàng, hấp dẫn ở tính chất không đều đặn của nó. Chỉ có một điểm trái ngược đập
vào mắt là cặp môi mỏng đỏ sẫm, cắn chỉ, mọng mọng, thường chỉ thấy ở những
người đàn bà tóc đen miền Nam, và màu da má hồng hồng trong trong, cùng với cặp
lông mày trắng bệch. Lelia hay cười, nhưng mỗi khi cười để lộ những cái răng
sát sin sít, nhỏ như được giũa mài, nét cười có cái gì không thật. Giọng Lelia
trầm đục và nghèo âm thanh. Trong hai tháng trời, Evgeni không được gặp một
người đàn bà nào ngoài mấy người y tá nạ dòng, vì thế trước mắt hắn, sắc đẹp
của Lelia đã được đánh giá gập bội. Hắn nhìn cái dáng đầu kiêu hãnh của Lelia,
nhìn lọn tóc nặng trĩu của Lelia, trả lời chẳng ra đầu ra đũa gì cả, rồi chỉ
một lát sau hắn mượn cớ mệt mỏi để quay về căn phòng dành sẵn cho hắn.

Những ngày vừa vui lại vừa buồn
lần lượt trôi qua. Sau nầy Litnhitki trân trọng hồi tưởng lại những ngày ấy,
nhưng đó lại là những ngày hắn bị dằn vặt một cách phi lý ngu xuẩn như một
thằng bé. Đôi chim cu Gortrakov dần dần xa lánh hắn, lẩn mặt hắn. Lấy cớ chữa
nhà, họ chuyển chỗ ngủ của Evgeni từ căn phòng giáp vách với phòng ngủ của họ
sang một căn phòng ở góc nhà. Trong khi nói chuyện đó, Gortrakov nhai nhai một
món ria và trên khuôn mặt cạo nhẵn nhụi, trẻ ra của hắn, vẫn giữ một vẻ nghiêm
trang tươi cười. Evgeni biết rằng mình làm vướng bạn, nhưng không hiếu sao hắn
không muốn dọn đến nhà một người quen khác. Suốt ngày hắn nằm dưới những gốc
táo, trong bóng râm mát mung lung màu da cam, đọc những tờ báo in vội vàng trên
những tờ giấy gói hàng hạng tồi, rồi ngủ thiếp đi, giấc ngủ nặng nề chẳng lại
sức chút nào.

Hắn đã chia sẻ nỗi âu sầu mệt mỏi
ấy với một con chó săn rất đẹp lông màu chocolate đốm trắng. Con chó âm thầm
ghen chủ yêu vợ, nên thường đến bên cạnh Evgeni, thở dài nằm xuống. Evgeni vuốt
ve con chó khẽ ngâm bằng một giọng thương cảm:

Cứ mơ đi… Dù trăm điều phai
nhạt,

Em ngước nhìn với cặp mắt óng
vàng…

Hắn âu yếm nhẩm lại tất cả những
câu thơ của Bunin^[238] còn
ghi lại trong ký ức, lời thơ thơm phức, nồng quánh như thứ mật ong gây bằng
nhụy bách lý hương. Rồi hắn lại thiu thiu.

^[238]  (1870
- 1953) nhà thơ và nhà tiểu thuyết Nga, chuyên viết về sự suy sụp của tầng lớp
quý tộc Nga. Sau cách mạng trốn ra nước ngoài, chết ở Paris. (N.D)

Với một thứ nhạy cảm chỉ có ở đàn
bà. Lelia nhận thấy cái tâm tư đang giày vò Evgeni. Trước kia Lelia đối với hắn
đã dè dặt thì nay càng dè dặt hơn. Một buổi chiều hai người cùng đi chơi công
viên thành phố về (Gortrakov ra đến cổng công viên thì bị mấy tên sĩ quan quen
biết thuộc trung đoàn Markov giữ lại). Evgeni đỡ tay Lelia, nhưng áp khuỷu tay
Lelia vào người hắn mạnh quá làm Lelia lo ngại.

- Anh có gì mà nhìn tôi như thế?
- Lelia mỉm cười hỏi.

Trong cái giọng trầm trầm của
Lelia, Evgeni cảm thấy có những âm hưởng bỡn cợt và khiêu khích. Chính vì thế
mà anh đã đành liều hạ quân chủ bài cuối cùng là đọc mấy vần thơ sầu (mấy ngày
gần đây hắn đã bị nàng thơ, bị sự đau khổ nói ra thành lời ca của người khác
chinh phục).

Hắn cúi đầu mỉm cười khẽ ngâm:

Có gang tấc mà tay chân bị
trói,

Tôi ngắm nhìn qua tâm màn đen.

Và tôi thấy nơi bờ chói lọi,

Mê hồn tôi viễn ảnh tuyệt vời.

Lelia khẽ rút tay ra nói bằng một
giọng vui hẳn lên:

- Anh Evgeni Nicolaievich, như
thế nầy cũng đã đủ để cho tôi. Tôi không thể không nhận thái độ của anh đối với
tôi như thế nào… Thế mà anh không thấy thẹn à? Nhưng thôi! Nhưng thôi! Trước
kia tôi cứ tưởng anh có phần… không như thế nầy… Thôi nhé, chúng ta hãy bỏ cái
chuyện ấy đi. Nếu không mọi chuyện sẽ vừa có phần không nói ra hết được, lại
vừa không chính đáng… Đối với những sự thí nghiệm kiểu đó thì tôi không phải là
một đối tượng thích hợp đâu. Anh muốn buông những lời ỡm ờ à? Thôi nhé, để cho
quan hệ bạn bè giữa chúng ta khỏi bị cắt đứt, anh hãy bỏ cái trò ngớ ngẩn ấy
đi. Vì tôi đâu phải là "người đẹp lạ mặt". Anh rõ rồi chứ? Như thế
được chứ? Anh hãy chìa tay bắt tay thoả thuận với tôi đi nào!

Evgeni vờ làm cái vẻ phẫn nộ của
một tâm hồn cao thượng, nhưng cuối cùng hắn đã không đóng nổi vai trò ấy và đã
cùng Lelia phá lên cười. Sau khi Gortrakov đuổi kịp hai người, Lelia càng trở
nên vui vẻ hoạt bát hơn, nhưng Evgeni thì cứ lầm lầm lì lì và cứ tự châm biếm
mình một cách cay độc cho đến khi về tới nhà.

Tuy là một người đàn bà rất thông
minh, nhưng Lelia cũng thành thật tin rằng sau cuộc nói chuyện thẳng thắn với
nhau như thế, hai người đã trở thành hai người bạn. Bề ngoài thì Evgeni cũng
giúp cho Lelia tin tưởng như thế, nhưng trong thâm tâm hắn đã gần như căm ghét
Lelia và vài ngày sau, khi hắn bắt gặp mình đang đau khổ cố bới những cái xấu
trong tính cách và vẻ người của Lelia thì hắn biết rằng mình đã đứng mấp mé một
tình cảm thật sự, lớn lao.

Những ngày nghỉ phép qua dần, chỉ
còn lắng lại trong ý thức những tình cảm tích lại mà chưa lên men hết. Tập đoàn
quân tình nguyện, đã được bổ sung, nghỉ ngơi, nó chuẩn bị ra đòn. Nhưng sức ly
tâm lăn nó về vùng Kuban. Chẳng bao lâu Evgeni và Gortrakov rời khỏi
Novocherkask.

Lelia đưa tiễn hai người. Chiếc
áo dài lụa đen càng tô đậm vẻ đẹp kín đáo của Lelia. Lelia mỉm cười qua những
hàng nước mắt đầm đìa, cặp môi sưng mọng nom rất xấu nhưng đã làm cho khuôn mặt
Lelia càng tăng vẻ bồi hồi xao xuyến, ngây thơ như con nít. Hình ảnh lúc đó của
Lelia đã in sâu trong tâm khảm Evgeni. Và trong những ngày sống giữa máu tanh
bùn thối, hắn vẫn trân trọng gìn giữ rất lâu trong ký ức cái hình ảnh xán lạn
không sao phai nhoà ấy của Lelia, cái hình ảnh xâm chiếm tâm hồn hắn với một
ánh hào quang chỉ có thể sùng bái chứ không sao với tới được.

Đầu tháng Sáu, Tập đoàn quân tình
nguyện bị lôi cuốn vào những trận chiến đấu. Ngay trong trận đầu, tên thượng uý
Gortrakov đã bị một mảnh đạn pháo ba điu-im^[239] bới
tung ruột gan. Hắn được lôi ra khỏi đội hình chiến đấu và một giờ sau đã nằm
trong một chiếc xe nhà binh bốn bánh, máu và nước giải chảy cạn dần.

^[239]  60
milimét (N.D)

Hắn bảo Evgeni:

- Mình không ngờ mình lại có thể
sắp chết… Họ sẽ mổ cho mình ngay đây… Nghe nói không có thuốc mê… Chết thật là
oan uổng, cậu thấy thế nào? Nhưng để phòng trước có chuyện gì xảy ra… Trong lúc
mình còn hoàn toàn tỉnh táo… Evgeni ạ, cậu đừng bỏ mặc Lelia nhé… Cả mình lẫn
Lelia đều không có họ hàng thân thuộc gì cả. Cậu là một thằng trung thực và rất
tốt. Cậu hãy lấy Lelia làm vợ… Cậu muốn thế chứ?

Hắn nhìn Evgeni với một vẻ vừa
van lơn vừa căm ghét, hai bên má xạm đi dưới bộ râu chưa cạo run run. Hắn ấn
rất nhẹ nhàng hai bàn tay bê bết bùn và máu lên chỗ bụng bị bắn thủng, liếm mấy
giọt mồ hôi hồng hồng trên môi và nói:

- Cậu hứa với mình nhé! Cậu đừng
bỏ mặc Lelia… trừ phi bọn bộ binh Nga chúng nó… cũng trang điểm bôi bác cho cậu
như thế nầy. Cậu hứa chứ? Sao cứ nín thinh thế? Lelia là một người đàn bà rất
tốt, - nói đến đây mặt Gortrakov méo hẳn đi, nom rất khó coi.

Một nhân vật nữ của Turgenev… Bây
giờ không còn có những con người như thế nữa đâu… Sao cậu không nói gì thế?

- Mình hứa.

- Thôi cậu cút đi! Vĩnh biệt cậu!

Hắn run lẩy bẩy nắm lấy tay
Evgeni, kéo về với mình, cử chỉ ngượng nghịu, đầy tuyệt vọng. Rồi hắn ngẩng cái
đầu đẫm mồ hôi, mặt nhợt hẳn ra vì quá cố gắng, gắn cặp môi khô cứng vào tay
Evgeni, và vội vã kéo tà áo ca-pốt lên trùm kín đầu và quay đi.

Evgeni hết sức xúc động. Hắn
thoáng thấy cặp môi run run và một dòng nước mắt xam xám trên má Gortrakov.

Hai ngày sau Gortrakov qua đời và
chỉ sau đó một ngày Evgeni cũng bị đưa về Chikhoreskaia với hai vết thương nặng
ở tay trái và ở đùi.

Trận chiến đấu diễn ra ở gần
Corenovskaia dai dẳng và ác liệt.

Evgeni cùng trung đoàn của hắn
xông lên tấn công và phản công hai lần. Đến lần thứ ba, các đội hình chiến đấu
trong tiểu đoàn của hắn đều đứng cả dậy. Bị thúc đẩy bởi những tiếng hô của tên
đại đội trưởng: "Không nằm xuống nữa!", "Hỡi những con đại bàng,
tiến lên!". "Tiến lên vì sự nghiệp của Kornilov!", hắn lật đật
chạy rất cực nhọc trên cánh đồng lúa mạch chưa gặt, tay trái giơ cái xẻng công
binh lên che đầu như một cái mộc, tay phải nắm chặt khẩu súng trường. Một lần
có viên đạn rít rất vang trượt theo cái rãnh nằm vát trên lưng xẻng. Evgeni
nhích tay lên cầm lại cái cán, trong lòng mừng rơn: "Thoát chết rồi!"
Nhưng sau đó có một cái gì đập rất nhanh, mạnh lạ lùng, hất bật tay hắn sang
bên cạnh. Hắn để rơi cái xẻng, hăng máu chạy thêm được khoảng chục xa-gien,
trên đầu không có gì che. Hắn định cầm ngang cây súng nhưng không nhấc tay lên
được nữa. Một cảm giác đau đớn ê ẩm thấm vào từng khớp xương trong người hắn.
Hắn nằm vật xuống một luống cày và không tự chủ được nữa, phải kêu lên. Hắn còn
đang nằm đấy thì lại bị thêm một viên đạn bắn trúng đùi. Thế là hắn từ từ bất
tỉnh một cách rất đau khổ.

Ở Chikhoreskaia, người ta cắt cho
hắn bàn tay bị bắn nát vụn, gắp những mảnh xương ở đùi. Hắn nằm hai tuần, trong
lòng day dứt vì tuyệt vọng, vì đau, vì buồn. Sau đó hắn được đưa về
Novocherkask. Lại thêm ba mươi ngày khổ sở nặng nề trong bệnh viện quân y.
Những buổi thay băng, những khuôn mặt chán ngấy của bọn y tá và bác sĩ, mùi
iode và mùi phenol như chọc vào mũi…

Thỉnh thoảng Lelia cũng có đến
với cặp má nhợt nhạt mang những ánh xanh xanh vàng vàng. Tình cảnh tang tóc
càng tô đậm vẻ đau thương mà nước mắt cũng không thể nào tẩy sạch trong cặp mắt
trống rỗng của Lelia. Evgeni ngượng ngùng giấu bên tay áo sơ-mi rỗng xuống dưới
chăn như một thằng ăn cắp và lặng thinh nhìn rất lâu hai con mắt mờ đục của
Lelia. Lelia cứ đưa mắt nhìn hết giường bệnh nầy đến giường bệnh khác, chỉ hỏi
như miễn cưỡng về các chi tiết cái chết của chồng và nghe trả lời với một vẻ
tựa như lơ đãng.

Evgeni vừa ở bệnh viện ra là đến
nhà Lelia ngay. Lelia đón hắn ngoài thềm. Đến khi thấy hắn cúi rất thấp bộ tóc
xoăn trắng bệch, cắt ngắn, xuống hôn tay mình. Lelia quay mặt đi.

Hắn đã cạo mặt rất cẩn thận, cái
áo quân phục cổ đứng màu cứt ngựa rất díện mặc trên người hắn vẫn không một vết
nhăn như xưa, chỉ ống tay rỗng gây một ấn tượng khủng khiếp và đau khổ vì bên
tròng ống tay áo, mẩu cánh tay cụt ngắn cũng vẫn run run cựa quậy trong lớp
băng.

Hai người đi vào trong nhà.
Evgeni chưa ngồi xuống đã nói ngay:

- Trước lúc hy sinh, Boris có đề
nghị tôi… có bảo tôi phải hứa không để Lelia sống một mình…

- Lelia có biết.

- Làm thế nào mà biết được.

- Qua bức thư cuối cùng của anh
ấy…

- Nguyện vọng của Boris là hai
chúng mình cùng sống với nhau… Tất nhiên nếu Lelia nhận lời, nếu Lelia chịu làm
vợ một người tàn phế… Tôi xin Lelia tin rằng… Bây giờ mà nói chuyện tình cảm
thì kể cũng không hợp… Nhưng tôi thành thực mong Lelia được hưởng hạnh phúc.

Vẻ mặt ngượng ngùng cùng những
lời sôi nổi, không đầu không đũa của Evgeni đã làm Lelia cảm động.

- Lelia đã có suy nghĩ về ở việc
ấy… Lelia đồng ý.

- Chúng mình sẽ về ở trại của cha
nhé?

- Cũng được thôi.

- Mọi việc thủ tục khác sau nầy
sẽ làm cũng được chứ?

- Vâng.

Hắn cung kính gắn môi lên bàn tay
nhẹ như đồ sứ của Lelia, và khi hắn ngước cặp mắt ngoan ngoãn nhìn lên thì
thoáng thấy trên môi Lelia có nét cười.

Tình yêu và lòng thèm khát nhục
dục đắm đuối đã lôi cuốn Evgeni, bắt hắn phải đến với Lelia. Hắn bắt đầu ngày
nào cũng lại nhà Lelia. Trái tim hắn mệt mỏi sau những ngày chiến đấu chán ngấy
đang khao khát thần thoại… Mỗi khi tự mình tranh luận với mình, hắn cứ như một
nhân vật trong tiểu thuyết cổ điển, kiên nhẫn tìm kiếm trong con người mình
những tình cảm cao thượng mà hắn chưa từng có đối với ai bao giờ. Có thể là hắn
chỉ muốn dùng các tình cảm ấy để che đậy, để tô hồng tính chất trần truồng của
sự đòi hỏi xác thịt chứ không có gì khác. Nhưng thần thoại đã sà một cái cánh
chạm vào thực tế, vì thế không những chỉ có sự đam mê sinh lý mà còn có cả một
sợi dây vô hình nào khác nữa cột hắn vào người đàn bà mà hắn ngẫu nhiên gặp
trên đường đời. Hắn quờ quạng sục sạo trong các cảm xúc của bản thân, nhưng chỉ
mò ra một điều hết sức hiển nhiên: đối với một con người tàn tật đã bị thải ra
khỏi hàng ngũ như hắn, thì cũng chẳng khác gì xưa kia, hắn chỉ là nô lệ của cái
bản năng phóng đãng và man rợ, "đối với mình thì việc gì mà chẳng làm
được". Ngay trong những ngày đau thương của Lelia, giữa lúc Lelia mang
nặng trong lòng, như một cái thai, nỗi chua xót cho sự mất mát nặng nề nhất,
hắn đã ghen với Gortrakov, con người đã quá cố và thèm khát Lelia, thèm khát
như điên như dại… Cuộc sống sủi bọt ngầu lên như một cái xoáy nước cuồng ngộ.
Những con người đã phải ngửi mùi thuốc súng, đã hoá đui hoá điếc vì những việc
xảy ra chỉ cố sống lấy được, sống gấp như điên, được ngày nào hay ngày nấy.
Evgeni vội vã thắt cái nút nối đời hắn với cuộc đờí của Lelia, có thể là vì hắn
đã mơ hồ cảm thấy sự tan vỡ không sao tránh khỏi của cái sự nghiệp mà hắn theo
đuổi trong khi xông vào chỗ chết.