Phẫu thuật

MỘT NHÀ THƯƠNG của hội đồng tự
quản địa phương. Do bác sĩ đi cưới vợ vắng nên tiếp bệnh nhân là viên y
sĩ Kuriatin, một người đàn ông to béo trạc chừng bốn mươi tuổi, mặc
chiếc áo vét đũi nhàu nát và chiếc quần len cũng đã sờn rách, cũ kỹ.
Gương mặt y lộ rõ vẻ thú vị lưu tâm đến chức phận của mình. Kẹp giữa
ngón dài và ngón tay trỏ là một điếu xì gà mùi khét lẹt.

Viên trợ
tế nhà thờ Vônmiglaxốp bước vào phòng khám bệnh; đó là một ông già cao
lớn, vạm vỡ, mặc chiếc áo thầy tu rộng thùng thình màu nâu, mình đeo
thắt lưng da to bản. Mắt bên phải bị lòa chỉ he hé mở, trên sống mũi có
một mụn cơm trông từ xa giống như một con nhặng. Trong giây lát, ông già
nhìn xung quanh tìm tượng thánh, không tìm được, ông bèn làm dấu trước
cái chai đựng phênôn, rồi sau đó ông giở chiếc khăn tay màu đỏ, lấy một
chiếc bánh thánh ra, rồi cúi mình đặt trước bàn viên y sĩ ngồi.

- À... à... à... chào ông già! - y sĩ vừa ngáp vừa nói. - Có chuyện gì vậy, ông già?

-
Chào ông Xergây Kudmíts... Có việc phải nhờ vả ông đây... Xin lỗi ông,
trong Kinh Thánh có câu nói thật đúng: “nước tôi uống hòa lẫn cùng nước
mắt”. Hôm vừa rồi đang ngồi uống nước chè với bà lão nhà tôi thì không
thể uống một giọt nước vì đau buốt, chỉ còn thiếu nước là nằm xuống chờ
chết... Uống một ngụm là người cứ rũ ra! Mà có phải chỉ có răng đau thôi
đâu, đau cả một bên đầu... Nhức quá, nhức quá! Đau dội bên tai, xin lỗi
ông, cứ như là trong tai có đinh hay cái gì đó: nhói buốt quá thể, nhói
buốt quá thể! Ô, lạy Chúa, kẻ có tội là tôi, đứa trái luật là tôi...
Tội lỗi làm tâm hồn giá lạnh và đời tôi đã sống trong lười nhác... Ông
Xergây Kudmíts, tôi phải chịu tội, phải chịu tội! Đức cha sau lúc làm lễ
xong có trách mắng tôi: “Này, Ephim, sao lão cứ nói lúng búng giọng mũi
như vậy. Lúc hát thì chẳng còn nghe ra làm sao nữa cả”. Ông cứ nghĩ thử
xem, mồm không há ra được thì còn hát với hỏng thế nào được nữa, cả hàm
sưng ù lên, xin lỗi, suốt đêm không ngủ được tí nào...

- Ờ... ờ... Ông ngồi xuống đi... Há mồm ra coi!

Ông già Vônmiglaxốp ngồi xuống và há miệng.

Kuriatin
chau mày nhăn mặt nhìn vào miệng ông già, và giữa đám răng vàng khè vì
chủ nhân của chúng vừa có tuổi lại vừa hút thuốc lá, viên y sĩ nhìn thấy
một chiếc răng có lỗ sâu.

- Đức cha bảo tôi ngậm rượu ngâm củ cải
ngựa nhưng cũng không ăn thua. Bà Glikêria Aniximốpna, cầu Chúa phù hộ
cho bà ta, thì cho tôi đeo sợi dây lấy từ núi Aphôn⁽¹⁾ và
bảo tôi súc miệng bằng sữa nóng, còn tôi, thú thực là tôi có đeo cái
dây ấy, nhưng còn lấy sữa súc miệng thì tôi không theo: chả là đang tuần
ăn chay mà, tôi sợ Chúa...

- Ông chỉ mê tín thôi... (Ngừng một lát.) Phải nhổ nó đi, ông Ephim Mikhêíts ạ!.

-
Ông Xergây Kudmíts, ông hiểu biết hơn tôi. Ông được học hành thì ông
mới biết lúc nào thì phải nhổ, lúc nào thì phải nhỏ thuốc, hay dùng cách
nào khác mà chữa... Chúa đã sắp đặt các ông làm điều từ thiện, cầu Chúa
phù hộ cho các ông, bọn chúng tôi thì phải đêm nguyện ngày cầu cho các
ông như cầu cha cầu mẹ... đến khi nhắm mắt mới thôi...

- Xì,
chuyện vặt, nói làm gì, - viên y sĩ vừa khiêm tốn nói vừa bước lại tủ
lục tìm dụng cụ. - Phẫu thuật là chuyện vặt thôi, có gì đâu... Chẳng qua
chỉ cần quen thôi, tay thì cứng cáp một tí... Dễ như trở bàn tay... Hôm
vừa rồi đây, ông điền chủ Alếchxanđrơ Ivanứts Eghipétxki có đến nhà
thương đây... Cũng bị đau răng như ông... Ông ấy là bậc thức giả cái gì
cũng muốn biết, cái gì cũng hỏi ngành ngọn rõ ràng. Ông ấy bắt tay tôi,
kêu tôi bằng đủ họ đủ tên nhé... Sống ở Pêtérburg⁽²⁾ bảy
năm, làm quen với đủ các vị giáo sư... Tôi với ông ấy ngồi nói chuyện
với nhau mãi... Lạy Chúa, ông nhổ giùm tôi cái răng ấy với, ông Xergây
Kudmíts! Việc gì mà không nhổ? Nhổ được chứ. Nhưng mà phải hiểu biết
rành rọt bằng không thì cứ gọi là bó tay... Răng cũng có nhiều loại răng
chứ. Có cái phải dùng kìm, có cái phải nạy lên, có cái phải dùng lắc
lê... Mỗi người mỗi khác.

Viên y sĩ cầm cái nạy lên, nhìn một lúc ra vẻ suy nghĩ đắn đo, sau đó y lại để xuống cầm lấy cái kìm.

-
Nào, bây giờ ông há miệng ra cho to vào... - viên y sĩ tay cầm kìm vừa
nói vừa bước lại gần ông già. - Tôi sẽ... sẽ ngay bây giờ cho ông... Dễ
thôi mà, có quái gì đâu... Chỉ cần vạch cái lợi ra... Kéo ngược lên một
cái... thế là xong... (y vạch lợi ra) thế là xong...

- Các ông là người ban phúc, ban ơn... Bọn ngu đần chúng tôi thì có biết mô tê gì... Chúa đã ban học thức cho các ông mà lại...

-
Thôi đừng lý sự nữa, mồm ông há ra rồi cơ mà!... Cái răng này nhổ dễ
thôi mà, có khi chỉ còn toàn chân răng... Cái này thì có quái gì đâu...
(Y đặt chiếc kìm vào.) Ấy chết, sao lại run lên bần bật thế... Ngồi yên
chứ... Chỉ mắt là xong thôi... (Y bắt đầu kéo ra.) Điều cần nhất là kìm
phải cặp cho sâu (kéo tiếp)... thì mũ răng mới khỏi bị vỡ...

- Ôi cha ơi... Mẹ ơi... ơ ơ ơ...

- Đừng... đừng... Đừng túm tay tôi! Bỏ tay ra! (Lại kéo.)

- Xong ngay thôi... Đấy... Có phải chuyện bỡn đâu mà...

- Ôi cha mẹ ơi... cha mẹ ơi... (Kêu thét lên.) Ôi, lạy thánh thần! Ối ối ối... Nhổ thì nhổ đi! Sao lại kéo dăm ba năm thế-ế!

- Đúng là chuyện... chuyện phẫu thuật... Chứ phải chơi đâu... Làm ngay thế nào được... Đấy... đấy...

Ông
già Vônmiglaxốp co đầu gối lên chạm khuỷu tay, mấy ngón tay huơ huơ,
mắt trố ra, thở hổn hển... Mồ hôi lấm tấm trên gương mặt đỏ lựng, nước
mắt ứa ra. Viên y sĩ Kuriatin cũng thở hổn hển, chân giậm thình thịch
bên cạnh lão trợ tế và kéo... Nửa phút đau đớn kinh khủng trôi qua - và
chiếc kìm tuột ra khỏi răng. Lão trợ tế chồm lên và thọc ngón tay vào
mồm. Lão sờ thấy cái răng vẫn ở chỗ cũ.

- Thế mà cũng kéo - ông
già nói bằng giọng dở khóc dở cười giễu cợt. - Đến lúc ông chầu trời rồi
tôi cũng cầu cho ông bị người ta lôi răng ra như vậy! Xin vái dài, cám
ơn ông lắm lắm! Không biết nhổ thì đừng mó tay vào có hơn không! Tôi cứ
đau điếng cả người, không còn thấy trời đất gì nữa...

- Nhưng mà
tại sao ông lại cứ níu lấy tay tôi? - viên y sĩ cáu kỉnh nói. - Tôi thì
kéo, còn ông thì cứ đẩy đẩy tay tôi mà lảm nhảm nói những gì ở đâu... Đồ
ngu ngốc!

- Ông ngu thì có!

- Đồ ngu, ông tưởng nhổ cái
răng mà dễ như bỡn đấy phỏng? Có giỏi thì cứ thử làm xem! Đây có phải là
chuyện leo lên gác chuông mà giật mà kéo dây chuông đâu! (Viên y sĩ làm
điệu bộ bắt chước.) Cứ luôn mồm: “Không biết nhổ, không biết nhổ!” Này,
ông già ông lại đòi dạy khôn tôi đấy phỏng? Xì, ông mà dạy... Đấy tôi
đã nhổ cho ngài Alếchxanđrơ Ivanứts Eghipétxki đấy, thế mà ngài có nói,
có kêu la gì đâu... Người ta còn sang trọng hơn ông, mà có nắm tay gì
đâu... Thôi, ngồi xuống, đi! xuống, tôi đã bảo mà!

- Tôi đau
quá... Cho tôi thở một lúc đã... Chà! (Ông già ngồi xuống.) Đừng có kéo
lên, mà phải nhổ đấy. Đừng kéo mà nhổ thôi ông, nghe chưa nào... Cứ nhổ
phăng đi!

- Chỉ được cái múa rìu qua mắt thợ! Lạy Chúa tôi, bọn
dân đen này vô học quá mất thôi! Cứ ở gần mãi, cái bọn này... khéo đến
hóa đần mất! Nào, há miệng ra... (Viên y sĩ đặt chiếc kìm vào.) Này, ông
bạn già ơi, phẫu thuật không phải là chuyện bỡn đâu... Có đâu như
chuyện lên bục mà đọc kinh đâu... (Y bắt đầu kéo.) Đừng run lên thế...
Hóa ra cái răng này già quá rồi, chân nó ăn sâu lắm... (Lại kéo.) Ngồi
yên, ngồi yên chứ... Thế, thế... Đừng động đậy... Chết, chết sao thế...
(Nghe tiếng rắc một cái.) Tôi đã biết mà!

Ông già Vônmiglaxốp ngồi
lặng đi một phút dường như không còn hay biết gì nữa. Ông kinh ngạc
sững sờ... Đôi mắt ông ngây dại nhìn vào khoảng không, mồ hôi vã ra trên
gương mặt tái mét.

- Lẽ ra phải dùng cái nạy... - viên y sĩ lẩm bẩm nói. - Thật là một trường hợp quái dị!

Hoàn hồn trở lại, viên trợ tế thọc ngón tay vào miệng và sờ thấy ở chỗ chiếc răng đau hai mảnh răng vỡ trồi lên.

- Đồ quỷ ở đâu ấy... - ông già làu bàu nói. - Để các người ở đây thì chúng tôi chết cả nút, làm tình làm tội quá thế!

-
Cứ chửi nữa đi... - viên y sĩ vừa lẩm bẩm nói vừa cất kìm vào tủ. - Đồ
ngu ngốc... Chắc là hồi học chủng viện người ta đánh ông ít quá chắc...
Ngài Alếchxanđrơ Ivanứts Eghipétxki, ở Pêtérburg đến bảy năm... Chữ
nghĩa bề bề... một cái áo của ông ấy có dễ đến trăm rúp... thế mà ông ấy
có chửi rủa gì đâu... Còn ông thì là cái thá gì? Không sao cả đâu, ông
cũng chẳng nghèo đâu mà sợ!

Viên trợ tế vơ vội chiếc bánh thánh đặt trên bàn, tay ôm lấy má, rồi chuồn thẳng về nhà...

__________

1.
Núi Aphôn - ngọn núi thiêng liêng. (Aphôn là một bán đảo ở Hy Lạp). đó
có các tu viện (trong ó có tu viện chính giáo), được các tín đồ sùng
kính và cũng là nơi để hành hương.

2. Hiện nay là Lêningrát.