Cái chết của một viên chức

VÀO MỘT BUỔI
TỐI THÚ VỊ, Ivan Đơmitơríts Tsêrviakốp, một viên quản trị hành chính
không kém phần thú vị hơn, đã ngồi ở hàng ghế bành thứ hai, giương ống
nhòm lên sân khấu xem vở Chuông Kornêvinh⁽¹⁾.

Y
vừa xem vừa cảm thấy trong lòng khoan khoái vô cùng. Bỗng dưng... Trong
các truyện thường gặp chữ “bỗng dưng” này, các tác giả đã có lý: cuộc
đời quả là đầy dẫy những chuyện bất ngờ. Bỗng dưng mặt y nhăn nhó, mắt
hoa lên, hơi thở nghẹn lại... Y rời mắt khỏi chiếc ống nhòm, hơi cúi
xuống và... hắt xì!!! Các bạn thấy đấy, y đã hắt hơi. Không ở đâu lại có
lệ cấm người này người nọ hắt hơi cả. Người nhà quê hắt hơi, cảnh sát
trưởng hắt hơi, và đôi khi cả các viên chức bậc ba⁽²⁾ cũng
hắt hơi. Ai mà chẳng hắt hơi. Tsêrviakốp không hề cảm thấy ngượng ngùng
chút nào, y lấy khăn mùi xoa ra lau, và như một người lịch sự, y nhìn
quanh xem thử cái hắt hơi của mình có trót làm phiền ai không? Liền đấy y
cảm thấy bối rối. Y nhìn thấy một người đã có tuổi ngồi trên hàng ghế
đầu ngay phía trước y đang lấy găng tay cẩn thận lau cổ và cái đầu hói
của mình, mồm càu nhàu câu gì không rõ. Tsêrviakốp nhận ra vị có tuổi là
tướng Brigialốp đương nhiệm tại tổng cục đường sắt.

“Mình làm bắn
nước bọt vào ngài rồi! - Tsêrviakốp nghĩ. - Không phải thủ trưởng của
mình, ở nơi khác, nhưng dù sao thì vẫn không hay ho gì. Phải tạ lỗi mới
được”.

Tsêrviakốp đằng hắng, nghển cổ ra trước, thì thào vào tai vị tướng:

- Thưa ngài, ngài thứ lỗi cho, tôi trót hắt hơi... tôi vô ý...

- Không hề gì, không hề gì..

- Ngài làm ơn làm phúc tha lỗi cho. Tôi... tôi... không muốn thế đâu ạ!

- Thôi, anh làm ơn ngồi yên cho! Để tôi xem nốt!

Tsêrviakốp
ngượng ngùng, bối rối cười ngây ngô và lại nhìn tiếp lên sân khấu. Xem
thì vẫn xem nhưng không còn cảm thấy khoan khoái nữa, trong lòng đầy
thắc thỏm lo âu. Đến giờ giải lao, y mon men đến chỗ Brigialốp, loanh
quanh một lúc rồi đánh bạo lắp bắp nói:

- Tôi... tôi trót hắt hơi vào ngài... Xin ngài... thứ lỗi cho... Tôi không... không có ý... thế.

- Ôi dào, đủ rồi... Tôi đã quên rồi mà anh còn cứ nói mãi! - viên tướng nói, môi dưới trề ra, tỏ vẻ sốt ruột, khó chịu.

“Ngài
nói ngài quên mà mắt ngài trông giận dữ thế, - Tsêrviakốp nghĩ, hồ nghi
liếc nhìn viên tướng. - Ngài cũng không muốn nói nữa. Cần phải thanh
minh với ngài rằng quả thật là mình không hề cố ý... rằng đó là quy luật
của tự nhiên, không thì ngài lại nghĩ rằng mình muốn làm bắn nước bọt
vào ngài. Bây giờ chưa nghĩ thế nhưng sau này có thể nghĩ!...”

Khi
về nhà, Tsêrviakốp kể lại chuyện xảy ra cho vợ nghe. Nhưng y cảm thấy
rằng vợ mình quá xem thường chuyện đó; bà ta chỉ hoảng sợ một chút thôi
nhưng sau khi biết ngài là thủ trưởng ở “nơi khác” thì yên tâm trở lại.

-
Nhưng mà thôi ông cứ đến gặp ngài mà xin lỗi đi, - bà ta nói. - Không
thì ngài có thể nghĩ rằng ông không biết xử sự cho phải nhẽ ở nơi công
cộng!

- Đúng là phải thế! Tôi đã xin lỗi rồi nhưng thái độ ngài có
vẻ khác thường làm sao ấy... Ngài không nói một lời nào đứng đắn cả. Ừ
mà cũng không có lúc nào để nói cho ra đầu ra đũa...

Ngày hôm sau,
Tsêrviakốp mặc bộ lễ phục mới, húi đầu tử tế rồi đi đến chỗ Brigialốp
để thanh minh... Bước vào phòng khách của tướng Brigialốp, y trông thấy
nhiều người đang đợi xin gặp và cạnh họ là chính ngài Brigialốp lúc này
đã bắt đầu nghe các lời thỉnh cầu. Hỏi một vài người xong, vị tướng đưa
mắt nhìn Tsêrviakốp

- Dạ thưa ngài... hôm qua ở rạp “Arcađi”⁽³⁾ ngài còn nhớ không ạ, - Tsêrviakốp bắt đầu bẩm báo, - tôi... tôi hắt hơi... trót bắn dãi rớt vào... Xin... xin ngài...

- Rõ thật vớ vẩn... Có trời biết là thế nào nữa? Anh muốn gì nào? - vị tướng quay sang hỏi người tiếp theo.

“Ngài
không muốn nói chuyện với mình! - Tsêrviakốp tái mặt nghĩ. - Thế là
ngài giận đấy... Không, không thể để thế được... Mình phải thanh minh
với ngài...”

Khi viên tướng đã nói chuyện xong với người thỉnh cầu
cuối cùng và đi vào làm việc ở nhà trong, Tsêrviakốp bèn bước theo và
lắp bắp nói:

- Thưa ngài, nếu tôi có cả gan dám làm phiền ngài thì
cũng chỉ vì, thưa ngài, tôi hối hận lắm ạ!... Tôi không cố ý đâu ạ,
chắc ngài đã rõ đấy ạ!

Viên tướng cau mặt khoát tay:

- Này anh kia, có phải anh định giễu tôi không thì bảo! - viên tướng nói và đi vào trong phòng, đóng cửa lại.

“Mình
giễu cợt gì mới được chứ? - Tsêrviakốp nghĩ. - Ở đây hoàn toàn không có
chuyện gì đáng cười cợt cả! Ngài làm tướng mà ngài không hiểu! Nếu vậy
thì mình sẽ không đến gặp ngài để xin lỗi nữa. Thôi mặc ngài! Mình sẽ
viết cho ngài một bức thư, còn đến đấy gặp thì thôi! Ôi dào, thôi không
đến nữa!”

Tsêrviakốp đã nghĩ ra thế khi trở về nhà. Thư gửi cho
viên tướng y không viết. Y nghĩ hoài, nghĩ mãi cũng không biết phải viết
thế nào. Hôm sau, y lại đi đến đấy thanh minh lần nữa.

- Hôm qua
tôi có đến làm phiền ngài. - Y lắp bắp nói, khi viên tướng đưa mắt về
phía y với ý hỏi, - dạ không phải là để cười cợt như ngài đã có lời phán
đâu ạ. Xin ngài thứ lỗi vì khi hắt hơi đã làm bắn nước bọt ạ... chứ tôi
không có ý giễu cợt gì đâu ạ. Tôi đâu dám cười cợt ạ? Nếu như tôi mà
giễu cợt thì còn đâu là sự kính trọng với... các bậc bề trên n

- Cút ngay! - viên tướng quát to, người run lên, mặt tái xanh vì giận dữ.

- Sao... kia ạ? - Tsêrviakôp khẽ hỏi lại, lặng người đi vì sợ hãi.

- Xéo ngay! - viên tướng giậm chân quát.

Trong
bụng Tsêrviakốp như có cái gì vừa bị đứt ra. Không nhìn thấy gì, không
nghe thấy gì, y đi giật lùi ra cửa, bước ra ngoài phố và lê bước quay
về... Đi về nhà như cái xác không hồn, y mặc nguyên bộ lễ phục, nằm
xuống đivăng và... tắt thở.

___________

1. Chuông Kornêvinh (1877) ‒ vở Ô-pê-rét của nhạc sĩ Pháp R.G.Plankett (Planquette 1848-1903).

2. Ở
nước Nga thời Nga hoàng các viên chức tòng sự tại các cơ quan dân sự
được sắp xếp theo các thang bậc, do Nga hoàng Pêtơrơ I đặt ra từ 1722.
Tất cả có 14 bậc, cao nhất là các quan chức bậc từ 1 đến 4.

3. “Arcađi” - công viên mùa hè ở Pêtérburg, ở đó có một nhà hát, chuyên diễn các vở hài kịch.