Bảy

Lúc làm việc, Marijana không đội mũ y
tá mà trùm khăn giống các bà nội trợ khác ở vùng Balkan. Ông ưng cái
khăn, vì ông tán thành bất cứ dấu hiệu nào cho thấy chị không từ bỏ hoàn
toàn cuộc đời cũ để ủng hộ cái mới. Ngoài các tội phạm có đủ loại và
tay vợt tennis có cú phát bóng kinh người, tên anh ta cứ trượt khỏi đầu
ông, Ilja? Ilić, Roman Ilic?, với ông dân Croatia là một đám vô danh.
Người Nam Tư lại khác. Trong những ngày ông còn ở Nam Tư, ông phải băng
qua đường với hàng tá người Nam Tư, nhưng lẽ tất nhiên chưa bao giờ ông
hỏi họ thuộc loại người Nam Tư nào.

Marijana lắp vào chỗ nào trong
bức tranh Nam Tư, Marijana và người chồng lắp ráp xe hơi? Họ chạy trốn
những gì khi bay khỏi đất nước cũ? Hay chỉ vì chán ngấy nền nếp, họ gói
ghém đồ đạc và vượt biên tìm kiếm cuộc sống mới khấm khá hơn, yên bình
hơn? Nếu không tìm thấy cuộc sống yên bình và khấm khá hơn ở Australia,
thì tìm thấy ở đâu?

Marijana kể với ông về đứa con trai tên là
Drago, nhưng bạn bè đều gọi cậu là Jag. Nhân ngày tròn mười sáu tuổi,
chồng chị đã mua cho Drago một chiếc xe máy. Theo Marijana, đây là một
sai lầm lớn. Hiện giờ tối nào Drago cũng ra ngoài, bỏ bê bài vở, bỏ cả
bữa ăn. Cậu và các bạn lang thang ở các phố sau, đua xe, tháo phanh và
trời biết còn những trò gì nữa. Chị sợ Drago bị gãy chân gãy tay khác
còn tệ hơn.

- Con chị là thanh niên - ông bảo Marijana - Nó đang
thử thách bản thân. Chị không thể ngăn bọn trẻ khám phá giới hạn của
chúng. Chúng muốn nhanh hơn. Chúng muốn mạnh hơn. Chúng muốn được ngưỡng
mộ.

Ông chưa bao giờ gặp Drago, và chắc không bao giờ muốn. Nhưng
ông thích hành vi của Marijana, sự trong sáng của chị: chị quá lịch sự
nên không khoe con trai, thay vào đó chị phàn nàn về tính ương bướng, sự
bất cần của nó, về việc nó sẽ hủy hoại chị mất thôi.

- Nếu chị
muốn Drago thấy một con quỷ dạ xoa, thì hôm nào đưa Drago đến đây - ông
gợi ý, không hoàn toàn nghiêm túc - Tôi sẽ chỉ cho cậu ấy cái chân tôi.

- Ông cho là nó sẽ nghe lời ư, ông Rayment? Nó sẽ chẳng nói gì, đây chỉ là tai nạn xe đạp thôi.

- Tôi cũng sẽ cho cậu ấy xem cái xe đạp còn lại những gì.

Ông
vẫn còn cái xe đạp trong phòng chứa đồ dưới cầu thang, bánh sau gập làm
đôi, chân chống mắc kẹt vào nan hoa. Chẳng ai thèm lấy cái của đó, cái
ngày trên phố Magill, dẫu nó nằm lăn lóc bên vệ đường đến tận tối. Sau
đó cảnh sát mang nó đến. Họ tháo cái hộp nhựa buộc trên giá đèo hàng
đựng một phần các thứ mua buổi sáng: một hộp đậu xanh bị lõm, một phần
tư kí phó mát mềm của Pháp đã chảy dưới nắng rồi đóng lại. Ông vẫn giữ
cái hộp như một vật lưu niệm, một di vật. Nó đặt trên một cái giá trong
bếp. Ông sẽ chỉ cái hộp cho Drago, ông bảo Marijana thế. Hãy hình dung nếu đấy là sọ của cháu - ông sẽ nói với cậu. Rồi thêm - Đừng bực mình với mẹ cháu. Bà
ấy lo cho cháu. Mẹ cháu là một phụ nữ tốt bụng. Mẹ cháu mong cháu có
cuộc sống dài lâu và hạnh phúc. Hay có khi ông không nên nói cậu mẹ cậu
là người phụ nữ tốt.Nếu ngay cả đứa con trai mà còn không biết, thì ông, một người lạ nói với cậu sao được?

Ngày
hôm sau, Marijana mang đến một bức ảnh: Drago đứng cạnh cai xe máy nói
trên, đi giày ống, mặc quần jeans bó, mũ bảo hiểm đeo ở cánh tay vẽ phù
hiệu một tia chớp. Cậu ta cao to, vạm vỡ so với tuổi mười sáu, có nụ
cười quyến rũ. Một người trong mộng, thời xưa các cô gái hay nói thế,
cũng như mẹ cậu ắt được gọi là một quả đào tơ. Chắc chắn anh chàng này sẽ làm tan vỡ nhiều trái tim đây.

- Con trai chị có kế hoạch gì không? - ông hỏi.

- Nó muốn vào học viện Quân sự. Nó muốn gia nhập Hải quân. Nó có thể giành được học bổng.

- Thế còn con gái lớn của chị?

- À, nó còn quá trẻ nên chưa có dự định gì, đầu óc nó còn ở đâu đâu.

Lúc này chị hỏi ông, một câu hỏi làm ông sửng sốt mãi:

- Ông không có con sao, ông Rayment?

-
Không, trời ạ, không. Chúng tôi, vợ tôi và tôi, không có con. Tâm trí
chúng tôi bận bịu nhiều thứ khác, nhiều hoài bão khác. Rồi trước khi
hiểu ra, chúng tôi đã ly hôn.

- Rồi sau này ông có hối hận không?

- Trái lại, tôi càng ngày càng lo nghĩ hơn, nhất là khi về già.

- Còn vợ ông? Bà ấy có lo không?

-
Vợ tôi đã tái hôn. Bà ấy lấy một người đã ly dị, có con riêng. Họ có
chung một đứa con và trở thành một trong những gia đình hiện đại phức
tạp, người nọ gọi người kia bằng tên thánh. Vì thế vợ tôi không buồn
phiền về việc chúng tôi, tôi không có con. Vợ cũ của tôi ấy. Tôi không
liên hệ với bà ấy nhiều. Đấy không phải là một cuộc hôn nhân hạnh phúc.

Tất
cả đều có giới hạn, những gì diễn ra giữa họ trong một giới hạn riêng,
vô cảm. Đối thoại giữa một người đàn ông và một người đàn bà, người đàn
bà ngẫu nhiên là y tá, giúp việc mua bán, giặt giũ và mọi việc nói
chung, hiểu rõ nhau hơn trong một đất nước mọi người đều bình đẳng, đều
trung thực. Marijana là một công giáo. Ông chẳng theo tôn giáo nào.
Nhưng ở đất nước này ai cũng tốt với nhau, dù là tín đồ Công giáo hay vô
thần. Marijana có thể không tán thành cả những người có gia đình lẫn
người không gia đình mà không có con, nhưng chị đủ tế nhị để giữ kín
trong lòng.

- Vậy ai sẽ chăm nom ông?

Một câu hỏi kỳ cục.
Câu trả lời rõ ràng là: Trong thời gian trước mắt, cô là người trông nom
tôi, cô hoặc bất cứ ai tôi thuê để làm việc đó. Nhưng sẽ có cách hiểu
câu nói ấy nhân từ hơn, ví dụ: Vậy ai sẽ đến ở với ông và giúp đỡ ông?

- Ồ, tôi sẽ tự chăm sóc mình - ông đáp - Tôi không muốn có tuổi già dài lê thê.

- Ông có gia đình ở Adelaide không?

-
Không, không ở Adelaide. Tôi có gia đình ở châu Âu, nhưng tôi không
liên hệ với họ lâu rồi. Tôi sinh ra ở Pháp. Tôi chưa kể với cô à? Tôi
được mẹ và bố dượng tôi đưa đến Australia từ hồi còn bé. Tôi và chị gái
tôi. Tôi lên sáu, còn chị tôi lên chín. Bây giờ chị ấy mất rồi. Chị tôi
mất sớm vì ung thư. Vì vậy tôi chẳng có gia đình chăm sóc.

Họ ngừng những trao đổi riêng tư ở đây, ông và Marijana. Nhưng câu hỏi của chị vang mãi trong trí ông: Ai sẽ chăm sóc ông?Ông
nhìn chằm chằm vào chữ chăm sóc, dường như chúng khó hiểu thêm. Ông nhớ
lại khi ông còn nhỏ ở Lourdes, họ có một con chó nằm trong giỏ ho những
cơn cuối cùng, các chi giật giật. Thôi được, ta sẽ giải quyết việc này,
đến một lúc nào đó, cha của Paul nói rồi cầm cả chó và giỏ ra khỏi nhà.
Năm phút sau, Paul nghe thấy một tiếng súng đanh gọn từ trong rừng, và
từ đó trở đi cậu bé không bao giờ nhìn thấy con chó nữa. Ta sẽ giải
quyết việc này, ta sẽ làm, ta sẽ chịu trách nhiệm, ta sẽ làm cái việc
phải làm. Chắc chắn loại chăm sóc bằng một phát súng ấy không có trong
đầu Marijana. Dù sao chăng nữa, nó nằm gọn trong một câu, đợi thoát ra.
Vậy, câu trả lời của ông: Tôi sẽ tự chăm sóc mình có nghĩa gì? Một cách
khách quan, lời lẽ của ông có ý nghĩa gì đâu? Việc chăm sóc mà ông nói
là mặc bộ quần áo đẹp nhất, nuốt hết những viên thuốc đã cất giấu, chiêu
bằng sữa nóng, mỗi ngụm hai viên, rồi nằm lên giường, hai tay khoanh
lại lên ngực sao?

Ông có nhiều nỗi ân hận, lòng ông tràn ngập
thương tiếc, đêm đêm chúng trở vê` với ông như bầy chim đang đậu. Nỗi ân
hận lớn nhất của ông là không có lấy một đứa con trai. Có một đứa con
gái cũng tốt, con gái có sự lôi cuốn riêng, nhưng ông không có con trai
mới là điều thực sự mất mát. Nếu ông và Henriette có một đứa con trai
ngay từ hồi họ còn yêu hoặc say mê nhau, hoặc còn quan tâm đến nhau, đứa
con trai ấy bây giờ khoảng ba chục tuổi, là một người đàn ông thực thụ
trong nhà. Có thể là kỳ quặc, nhưng là sự kỳ quặc có thể hình dung ra.
Hình ảnh hai người - cha và con - ra ngoài đi dạo, tán gẫu chuyện này
chuyện nọ, chuyện của đàn ông, chẳng có gì nghiêm túc. Trong lúc chuyện
phiếm, ông tình cờ thốt ra lời về thời điểm chuyển giao, một trong những
kiểu nói quanh co mà có nhiều lúc không thối nổi những lời lẽ chính
xác. Con trai ông, đứa con trai trong tưởng tượng của ông, hiểu ngay lập
tức: chuyển giao gánh nặng, chuyển giao sự nối tiếp, là việc của một
ngày nào đó.

- Hừ - con trai ông, thằng William hay Robert hoặc
tên là gì đấy sẽ nói - Vâng, con xin nhận, bố đã làm tròn bổn phận chăm
sóc con, bây giờ đến lượt con. Con sẽ trông nom bố.

Việc đó không
ngoài phạm vi cần có của một người con trai, ngay cả khi đã muộn màng.
Ví dụ, ông có thể xác định (nhưng làm thế nào đây?) một đứa trẻ mồ côi
ngỗ ngược, một Wayne Blight còn non nớt và được đề nghị ông nhận làm con
nuôi và mong được chấp nhận, dù hệ thống phúc lợi do bà Putts đại diện
giao phó đứa trẻ trông nom một ông già cô đơn và tàn tạ sẽ là số 0, còn
ít hơn cả số 0. Hoặc ông có thể hình dung (nhưng làm thế nào đây?) một
phụ nữ trẻ mỡ màng, ông cưới cô ta hoặc trả tiền cho cô ta, hay nói khác
đi là thuyết phục cô ta đồng ý sinh cho ông một đứa con trai, hoặc thử
cấy phôi một đứa trẻ trai vào dạ con cô ta.

Nhưng đấy không phải
là đứa con ông muốn. Thứ ông muốn là một đứa con trai, một đứa con trai
đích thực, là con trai và là người thừa kế, một bản sao trẻ trung hơn,
khỏe khoắn hơn, giỏi giang hơn của ông.

“Thằng cu” của ông. Nếu ông muốn tôi rửa ráy thằng cu cho ông,
Sheena nói thế trong lúc riêng với ông, ông phải yêu cầu đấy. Liệu ông
có “cái đó” trong chim ông, trong cái cơ quan sinh dục kiệt quệ của ông,
để làm cha một đứa trẻ không? Liệu ông có tinh trùng, có đủ ham muốn
xác thịt để đưa tinh trùng vào đúng chỗ không? Trong hồ sơ bệnh án hình
như không cho biết điều đó. Bệnh án hình như chỉ ra rằng sự phun trào
say đắm không phải là nhu cầu tự nhiên của ông. Một sự trìu mến dễ chịu,
một sự thèm muốn nhục dục dù nhẹ nhàng - chính là điều Margaret McCord
sẽ nhớ về ông, bà và đến nửa tá phụ nữ khác, chưa kể vợ ông. Thực ra,
ông chỉ là một loại người tình. Ông không bao giờ được một lời trìu mến
ngoài việc là người “có khả năng”. Một người đàn ông thú vị để ôm ấp
trong một buổi tối lạnh giá, loại bạn trai bạn lên giường một cách lơ
đãng, để rồi sau đó băn khoăn tự hỏi thực ra đã xảy ra chuyện gì.

Nói
tóm lại, không phải là một người đàn ông say đắm. Ông không dám chắc
ông thích những tình cảm nồng nàn, hoặc tỏ ra nồng nàn. Tình cảm nồng
nàn là một miền xa lạ, một tai hoạ khôi hài nhưng không tránh khỏi,
giống như bệnh quai bị mà con người mong trải qua trong lúc vẫn còn trẻ,
trong trạng thái nhẹ hơn, đỡ tai hại hơn, để sau này không bị những di
chứng nghiêm trọng hơn. Những con chó dính chặt lấy nhau trong lúc đi
tơ, răng nhe ra, lưỡi thè lè thảm hại.

Tám

- Ông có muốn tôi phủi bụi cho sách không?

Lúc ấy là mười một giờ sáng, và Marijana có vẻ đã rảnh việc.

- Hay lắm, nếu chị muốn. Chị có thể dùng máy hút bụi gắn cái vòi này vào.

Chị lắc đầu:

- Không, tôi phủi bụi sạch hơn. Ông là người mê sách, đừng để bụi phủ lên sách.

Người mê sách:
đấy là cách người Croatia gọi người yêu sách chăng? Mà mê sách có nghĩa
gì nhỉ? Llà người cứu sách khỏi sự lãng quên ư? Là người giữ sách mà
không bao giờ đọc? Sách xếp thành hàng từ sàn đến trần trong phòng làm
việc của ông, ông sẽ chẳng bao giờ đọc lại, không phải vì chúng không
đáng đọc mà vì thời gian của ông đang cạn kiệt dần.

- Một nhà sưu
tập sách, ở đây chúng tôi gọi như thế. Chỉ có ba giá sách từ đây đến đây
là bộ sưu tập đúng nghĩa. Đây là những quyển sách của tôi về nghệ thuật
nhiếp ảnh. Còn lại là sách làm vườn hoặc sách thông thường. Không, nếu
tôi cứu cái gì thì đó là những bức ảnh chứ không phải sách. Tôi giữ ảnh
trong tủ này. Chị có thích xem không?

Ông có hàng trăm bức ảnh và
bưu ảnh về cuộc sống trong các lán trại thợ mỏ ở Victoria và New South
Wales xếp trong hai cái tủ kiểu cổ bằng gỗ tuyết tùng. Có cả một mớ ảnh
về miền Nam Australia. Vì lĩnh vực này không phổ biến, thậm chí chưa
được xác định rõ ràng, bộ sưu tập của ông có lẽ là giá trị nhất trong
nước, thậm chí trên thế giới.

- Tôi bắt đầu thu thập chúng từ
những năm 1970, khi mới có ảnh thế hệ đầu tiên. Hồi đó tôi vẫn hăng hái
đến các cuộc bán đấu giá. Các di sản của người đã khuất. Bây giờ tôi
chán rồi.

Ông rút ra một tập ảnh là trung tâm bộ sưu tập cho chị
xem. Vì có nhà nhiếp ảnh đến thăm, một số thợ mỏ mặc bộ quần áo ngày Chủ
nhật đẹp nhất. Những người khác hài lòng với chiếc sơ mi sạch, tay áo
xắn cao để lộ cánh tay nở nang, có người để lộ chiếc khăng quàng cổ. Họ
đứng trước máy ảnh với vẻ tin cậy trang nghiêm là vẻ rất tự nhiên của
đàn ông thời Victoria, nhưng ngày nay hầu như nó đã biến mất khỏi mặt
đất.

Ông xếp hai bức ảnh của Fauchery.

- Chị xem này - ông
nói - Đây là ảnh của Antoine Fauchery. Anh ta chết trẻ, nếu không có thể
trở thành một trong những nhà nhiếp ảnh vĩ đại. - Ông xếp bên cạnh vài
bức ảnh tục tĩu: Lil phô hết chiều dài đùi lúc cô nắm lấy cái nịt tất;
Flora để trần, ngoái bờ vai trần tròn trĩnh, mỉm cười bẽn lẽn. Các cô
gái nào đó, tươi tắn vì đồ trang sức, phấn khởi vì được tiền, tối tối
Chủ nhật đến chơi trò mèo chuột.

- Đấy là việc ông làm ư? -
Marijana nói khi xem xong - Hay lắm. Thật là tốt khi ông gìn giữ lịch
sử. Đừng cho Australia là đất nước không có lịch sử, chỉ có toàn bụi rậm
với những đám dân di tản. Như tôi vậy. Như chúng ta - Chị tháo khăn
trùm đầu: chị lắc cho tóc tung tơi, mượt mà buông xuống lưng làm ông mỉm
cười.

Như chúng ta? Ai là chúng ta? Marijana và gia đình Jokić; hay Marijana và ông?

- Nước này không chỉ có bụi rậm, Marijana - ông dè dặt nói.

-
Không, tất nhiên là không, mà là các thổ dân. Nhưng tôi nói đến châu
Âu, đến kiểu họ nói ở châu Âu. Họ nói nào bụi rậm, rồi Thuyền trường
Cook, rồi dân di cư, vậy thì lịch sử ở đâu?

- Ý chị là các thành
luỹ và nhà thờ ư? Dân di cư không có lịch sử của riêng họ sao? Chẳng lẽ
các người dùng lịch sử lại khi di chuyển từ điểm này đến điểm khác trên
địa cầu?

Chị gạt những lời quở trách sang một bên, nếu đấy là lời trách móc.

-
Ở châu Âu, người ta nói Australia không có lịch sử vì ở Australia, ai
cũng là người mới. Đừng tưởng anh mang lịch sử này lịch sử nọ đi cùng,
ở Australia anh bắt đầu từ số 0. Không lịch sử, anh hiểu không? Đấy là
điều người ta nói ở đất nước tôi, ở Đức và trên toàn châu Âu cũng thế.
Họ bảo, vì sao anh muốn đến Australia? Giống như anh đến vùng sa mạc,
đến Qatar, đến các nước Ả Rập, các nước có dầu mỏ. Họ bảo anh chỉ đi
kiếm tiền. Vì thế rất hay là còn có những người giữ những bức ảnh cũ,
cho thấy Australia cũng có lịch sử. Những bức ảnh này đáng tiền đấy chứ?

- Đúng, chúng đáng tiền lắm.

- Vậy ai được hưởng, sau ông?

-
Chị định nói là sau khi tôi chết? Chúng sẽ sung vào Thư viện Quốc gia.
Mọi việc đã được thu xếp cả rồi. Thư viện Quốc gia ở đây, ở Adelaide.

- Ông không bán à?

- Không, tôi không muốn bán, nó sẽ là một di sản.

- Nhưng chúng đề tên ông kia mà?

-
Thực tế là bộ sưu tập đề tên tôi. Di sản của Rayment. Vì thế trong
tương lai bọn trẻ con sẽ thì thầm với nhau “Ông ấy là ai nhỉ, ông
Rayment ấy? Ông ấy có nổi tiếng không?”

- Nhưng còn ảnh nữa, chứ
không chỉ là tên? Ảnh của ông Rayment. Ảnh không giống tên, nó sinh động
hơn. Nếu không, giữ ảnh làm gì?

Rõ ràng là chị có quan niệm riêng
về việc này. Nếu tên tuổi cũng hay ho như ảnh, thì việc gì phải giữ
ảnh? Vì sao lại giữ ảnh của những người thợ mỏ đã chết này, vì sao không
chỉ phân loại tên của họ và trưng bày trong hộp kính?

- Tôi sẽ
hỏi các nhân viên thư viện - ông nói - tôi sẽ biết ý kiến của họ về việc
này. Nhưng không phải là ảnh tôi như tôi bây giờ, Chúa tha thứ cho
chúng ta. Mà như tôi trước kia.

Phủi bụi sách là việc vặt mà những
người đàn bà quét dọn trước kia tự nguyện làm thêm, họ chỉ đưa cái phất
trần trên gáy sách, còn Marijana làm như một công việc chính. Bàn và tủ
được phủ kín báo; rồi mỗi lần nửa giá, các quyển sách được đưa ra ban
công, lau bụi từng quyển, còn các giá sách được lau sạch bong.

- Có chắc là sách được xếp lại theo trật tự như cũ không? - ông lo lắng xen vào.

Chị ban cho ông một cái nhìn miệt thị làm ông nao núng.

Người
đàn bà này lấy đâu ra nhường ấy sinh lực? Làm sao chị trông nom được
nhà cửa của chị? Ông sẽ đối phó ra sao? Hay chỉ với mình ông, ông
chủ Australia của chị, để chứng tỏ chị sẵn sàng cống hiến cho đất nước
mới của chị?

Trong cái ngày lau bụi cho sách ấy, ông hơi chú ý đến
Marijana, ban đầu chỉ vì tò mò, rồi trở thành một cái gì đó hơn thế.
Ông bắt đầu nhìn thấy trong con người chị không phải là sắc đẹp mà ít ra
là sự hoàn hảo của một loại phụ nữ nào đó. Khỏe như ngựa, ông nghĩ khi
nhìn đôi bắp chân khỏe khoắn và vùng hông chắc nịch lúc chị chuyển động,
vươn tới các giá sách trên cao. Khỏe như một con ngựa cái.

Hay
mọi thứ lơ lửng trong không khí suốt bao tuần lễ qua bắt đầu tụ lại ở
Marijana? Sự lắng đọng này, tình cảm này có tên là gì nhỉ? Nó không
giống sự thèm muốn. Nếu ông phải chọn một từ, ông sẽ nói đó là sự ngưỡng
mộ. Có khi sự thèm muốn phát triển là do ngưỡng mộ, hay chúng là hai
loại khác hẳn nhau? Liệu ông có thích nằm kề sát nhau, ngực áp ngực với
một người đàn bà mà ngưỡng mộ là chính không?

Không chỉ là một
người đàn bà, mà là một phụ nữ có chồng, ông không được quên điều đó.
Một ông chồng của Marijana đang sống và thở cách đây không xa lắm. Liệu
ông Jokić - Pan Jokić hoặc Gospolin Jokić hoặc bất cứ tên là gì đó - có
nổi điên lên khi phát hiện ra ông chủ của Marijana đắm đuối mơ màng giữa
ban ngày ban mặt về việc nằm ngực áp ngực với chị, sẽ nổi một trong
những cơn thịnh nộ mãnh liệt của vùng Balkan, đã sản sinh ra những mối
thù truyền kiếp và những thiên anh hùng ca? Ông Jokić có cầm dao đuổi
theo ông không?

Ông biến Jokić thành chuyện đùa vì ông ghen với
anh ta. Hơn hết thảy, Jokić có người đàn bà đáng ngưỡng mộ này còn ông
thì không. Jokić không chỉ có cô ta, mà còn có con với cô ta, những đứa
con do cô ta sinh ra: con bé Ljubica dáng yêu, đứa con gái giữa chắc
chắn là xinh đẹp, tên nó là gì ông không nhớ ra; cậu con trai bảnh bao
với chiếc xe máy. Jokić có tất cả, còn ông có gì? Một căn hộ đầy sách và
đồ đạc. Một bộ sưu tập ảnh, tượng người chết, những thứ sau khi ông qua
đời sẽ phủ đầy bụi trong tầng hầm của thư viện cùng bao di vật không
quan trọng khác, vốn chỉ làm phiền các nhà sưu tầm hơn là giá trị của
chúng.

Giữa đám ảnh Fauchery, ông không lấy ra cho Marijana xem
một tấm đã ám ảnh ông sâu sắc. Đó là ảnh của một người đàn bà và sáu đứa
trẻ túm tụm trên ngưỡng cậu một túp lều trát bùn, vách liếp. Có thể nói
là một người đàn bà và sáu đứa con, hoặc người phụ nữ lớn tuổi nhất
không có đứa con nào, mà là vợ hai, phải gánh vác mọi việc, trông kiệt
cả sức sống, mòn mỏi cả con người.

Cả bọn đều có vẻ giống nhau,
không thù địch với người lạ có cái máy ảnh, trước khi chụp đã chúi đầu
vào dưới mảnh vải đen; nhưng đều sợ hãi, cứng cả người như những con bò ở
cổng lò mổ. Ánh sáng chiếu thẳng vào mặt họ, làm rõ nét từng vết bẩn
trên da và quần áo họ. Bàn tay đứa bé nhất đưa lên miệng, ánh sáng phơi
ra một thứ két lại, trông càng giống bùn hơn. Sao bức ảnh này lại giữ
lâu đến thế, phơi bày sự mong mỏi trong những ngày đó mà ông không thể
đoán ra.

Không chỉ có bụi rậm, ông muốn kể với Marijana. Cũng
không chỉ có thổ dân Úc. Không phải là số 0 của lịch sử. Nhìn này: đấy
là nơi chúng ta xuất xứ, từ túp lều lạnh lẽo, ẩm ướt, đầy khói và tiều
tuỵ, từ những người phụ nữ mắt đen vô vọng, từ sự nghèo khổ và lao động
nặng nhọc vì dạ dày trống rỗng. Mỗi người có một quá khứ, một câu chuyện
của riêng họ. Lịch sử của chúng ta, quá khứ của chúng ta.

Nhưng
đấy có phải là sự thực không? Liệu người đàn bà trong ảnh có nhận ông -
chàng trai từ Lourdres của rặng núi Pyrenees ở Pháp, có bà mẹ chơi dương
cầm âm nhạc của Fauré - là người của họ không? Là lịch sử mà ông muốn
không vì công việc của ông không phải là cuối cùng với người Anh
và Ireland, những người nước ngoài tách biệt?

Mặc dù sự có mặt
khỏe khoắn của Marijana, hình như ông lại mấp mé bờ vực của một trong
những cơn tồi tệ lần nữa, một trong những cơn tự thương thân rồi biến
thành tâm trạng rầu rĩ. Ông muốn nghĩ chúng xuất phát từ một nơi nào
khác chẳng hạn. Ông không thích nghĩ chúng xuất phát từ trong lòng ông
và là một phần của ông.

Số phận đem cơ hội đến, còn ta phải tận
dụng cơ hội mình có. Không được rên rỉ, không được than phiền. Ông
thường tin rằng đó là triết lý sống của ông. Vậy sao ông không cưỡng lại
được những cú lao vào tình trạng mơ hồ?

Câu trả lời là ông đang
suy sụp. Ông chẳng bao giờ được là ông như cũ. Chẳng bao giờ ông lại có
được sức bật ngày trước. Mọi thứ trong ông có nhiệm vụ phục hồi cơ thể
sau những cuộc tấn công dồn dập, trước tiên là trên đường phố, rồi sau
đó trong phòng mổ, cơ thể ông đã quá mệt mỏi vì công việc, vì quá sức.
Các bộ phận khác trong người ông cũng thế, tim, phổi, cơ bắp, não. Chúng
làm việc cho ông chừng nào còn có thể, giờ đây chúng muốn nghỉ ngơi.