Xích lô

Mưa dầm dề kéo dài mấy ngày làm cho cái ngõ chợ thêm nhầy nhụa.
Trong một căn nhà nhỏ lụp xụp chừng hơn chục mét vuông, tối mù mù vì chỉ còn một
ngọn đèn đỏ yếu công suất, hai người đàn ông còng lưng trên chiếu rượu. Người
đàn ông trẻ hơn nhìn ra ngoài trời một hồi lâu rồi vùng đứng lên. Gã đi vào xó
nhà lục sục một lúc rồi khoác lên người bộ quần áo mưa, đội lên đầu chiếc nón
lá đã rách vành. Gã đi ra khỏi nhà, tháo chiếc xích lô buộc trên vách rồi nhảy
lên đạp trong trời mưa. Gã đạp chậm rãi, ngó nghiêng. Ngõ chợ vắng tanh, nhà
nào cũng đóng cửa im ỉm vì sợ bùn tràn vào nhà. Ở bên thềm một căn nhà mái chằng
còn khô ráo, gã nhìn thấy một người đàn bà cùng hai đứa trẻ con, đứa lên năm, đứa
lên ba đang ngồi im lìm bên nhau, buồn lặng. Gã dừng lại trước họ rồi buông tiếng
thở dài. Đã ba ngày nay, bây giờ gã mới cất mấy lời:

- Cho lũ trẻ về nhà đi!

Gã nhấn mạnh chân cho chiếc xích lô lao nhanh hơn.

Người đàn bà bế thốc hai đứa trẻ lên hông, men theo đường
hiên để tránh mưa, đi về nhà. Trong nhà, người đàn ông già đã cuộn tròn mình
vào chiếc chăn cáu bẩn, ngáy khò khò. Người đàn bà đặt hai đứa trẻ vào manh chiếu
gần cửa ra vào cho nhiều ánh sáng rồi lấy ít đồ chơi rẻ tiền thả xuống chiếu. Bọn
trẻ ngồi im, chơi lặng lẽ. Người đàn bà nhanh tay lau dọn nhà cửa. Chỉ một
loáng căn nhà đã trở nên sạch sẽ. Người đàn bà ngồi xuống chiếu chơi với lũ trẻ.
Họ chơi trong yên lặng. Hai đứa trẻ giằng nhau đồ chơi rất khẽ khàng. Chơi một
lúc, chúng lăn ra ngủ. Giấc ngủ trẻ con thiên thần say đắm. Người đàn bà bế hai
đứa trẻ lên giường. Người đàn bà sửa gối, đắp chăn và buông màn cho hai đứa trẻ
xong rồi lặng lẽ đến bên cạnh người đàn ông già đang nằm. Người đàn bà khẽ động
vào người đàn ông già như tín hiệu rồi ghé mình nằm xuống bên cạnh. Người đàn
ông cựa mình như tỉnh giấc rồi nằm dịch ra, cất giọng khê nồng. Cũng phải đến
ba ngày nay, ông già mới cất bằng ấy lời:

- Đi, không phải phiên!

Người đàn bà lồm cồm bò dậy, đi sửa soạn bếp núc.

Sáu giờ chiều, đúng như giờ vào ca của nhà máy, người đàn
ông trẻ đạp xích lô về nhà. Gã hì hục chằng buộc chiếc xích lô vào hiên nhà. Gã
lầm lũi đi vào nhà, đưa cho người đàn bà một nắm tiền và hai đứa trẻ một gói kẹo.
Rồi vẫn im lặng như thế, gã cởi bỏ chiếc áo mưa, treo chiếc nón rách vành lên
vách, với chiếc khăn mặt đi vào nhà tắm đã treo sẵn áo quần và chậu nước bốc
khói ngào ngạt mùi lá thơm. Người đàn ông trẻ cởi bỏ quần áo. Sau mấy ngày mưa ảm
đạm làm tâm trí gã cũng nhũn ra thì bây giờ gã mới có đôi chút cảm giác sảng
khoái.

Khi gã đi ra khỏi nhà tắm thì mâm cơm cũng đã được dọn ra gọn
ghẽ. Năm con người, ba người lớn, hai đứa trẻ ngồi quanh mâm cơm. Họ lặng lẽ
ăn, nghe rõ nhất là tiếng thìa của hai đứa trẻ quẹt vào bát sành.

Bữa ăn diễn ra chóng vánh. Người đàn bà nhanh tay thu xếp
bát đũa. Gã đàn ông trẻ đứng lên pha ấm trà. Người đàn ông già khoanh hai tay
sau gáy, ưỡn cái lưng thẳng dậy cho đỡ mỏi. Hai đứa trẻ đến bên người đàn bà,
vòng tay ôm lấy đầu mẹ rồi thì thầm vào tai. Người đàn bà vẩy nước ở tay, đứng
lên dẫn hai đứa trẻ ra rửa. Chỉ một thoáng, thị trở lại để làm nốt công việc của
mình.

Khi người đàn bà thu dọn xong thì gã đàn ông trẻ đã ngáy khò
khò. Người đàn ông già lom khom dọn chỗ. Người đàn bà lặng lẽ đi ra khỏi nhà.
Thị sang hàng xóm xem ti vi nhờ với hai đứa trẻ. Đến chín giờ tối, cũng đúng
như giờ nhà máy, thị cùng hai đứa trẻ về nhà. Thị đặt hai đứa trẻ ngay ngắn lên
giường rồi nằm xuống cạnh chúng. Thị dang tay vỗ về bọn trẻ. Từ tim thị muốn bật
ra những câu hát ru nhưng nghe tiếng ngáy của hai người đàn ông, thị bèn ngậm
chặt môi lại. Bọn trẻ đã vào giấc ngủ thiên thần thì thị cũng thiu thiu ngủ.

Nửa đêm, người đàn bà thức giấc (cũng chính xác như giờ vào
ca của nhà máy). Thị sửa lại gối, kéo chăn cho bọn trẻ rồi rón rén bò dậy. Thị
nhẹ nhàng đi đến bên người đàn ông trẻ đang ngủ. Thị đặt nhẹ bàn tay lên mặt
người đàn ông trẻ xoa xoa rồi khẽ khàng nằm xuống bên cạnh. Người đàn ông trẻ
trở mình, xoay mặt về phía thị, định giơ tay kéo thị vào lòng nhưng nghĩ sao lại
đẩy thị ra:

- Không phải lúc, lên với lũ trẻ!

Thị lồm cồm bò dậy, leo lên giường.

Mưa chán, trời ắt phải sáng. Ngày hôm sau, từ năm giờ mặt trời
đã sáng lóe. Sau mấy ngày mưa, thinh không như được gột rửa hết bụi bặm. Trong
căn nhà nhỏ, ba người lớn đã trở dậy, họ chuyển động như những chiếc bóng.
Nhưng trong cử chỉ như có một sự vui vẻ hơn chứ không ảm đạm như mấy ngày mưa.

Đúng sáu giờ, mâm cơm được dọn ra. Hai người đàn ông ăn trước.
Họ ăn rất nhanh. Ăn xong, người đàn ông già chiêu một ngụm nước trà đã được người
đàn bà pha sẵn đặt cạnh mâm cơm, đút cái tăm vào miệng rồi lấy cái nón rách
vành treo trên tường, đi ra cửa. Người đàn ông trẻ cũng đứng dậy, theo ra ngoài
để tháo chiếc xích lô buộc trên vách xuống. Người đàn ông già dẫn xích lô ra đường,
thong thả nhảy lên nhấn vào bàn đạp với sức lực dồi dào vì đã được nghỉ những
ba ngày do mưa.

Người đàn ông trẻ quay vào nhà thì người đàn bà lúi húi dọn
mâm bát.

Gã đến đằng sau, ấp bụng vào lưng thị, quàng hai tay ra đằng
trước bóp mạnh vào vú thị. Thị buông mâm bát, quay mặt lại phía gã đàn ông trẻ.
Gã xốc thị đến chiếu của gã. Gã hối hả trên người thị như một cuốc xích lô đạp
vội.

Sau cơn mưa, mặt trời chiếu xuống mặt đất như càng sáng
chói. Những tia nắng chiếu vào căn nhà nhỏ làm mặt người, đồ đạc trở nên rõ
ràng hơn. Người đàn ông trẻ vào quãng ba mươi tuổi, còn người đàn bà thì trẻ
hơn, thị vào quãng ngoài hai mươi tuổi.

Còn căn nhà nhỏ này, nó tồn tại ở cái ngõ chợ này đã lâu. Nó
có từ khi gã đàn ông trẻ còn bé tí tẹo với người phụ nữ bé nhỏ dịu dàng mà gã gọi
là mẹ. Từ đó, mẹ con gã không còn lang thang nay đây mai đó nữa. Căn nhà bé
nhưng thật hạnh phúc. Người đàn ông - chủ ngôi nhà mà gã gọi là cha - có một
chiếc xích lô. Hằng ngày, người đàn ông đi đạp xích lô cũng đủ tiền nuôi vợ
con.

Khi gã được mười hai tuổi thì người mẹ đổ bệnh. Những đồng
tiền dành dụm từ những cuốc xích lô không đủ tiền để cứu người mẹ qua khỏi cơn
bệnh hiểm nghèo. Sau khi người vợ chết, căn nhà còn lại người cha, người con và
chiếc xích lô. Thời gian cứ thế trôi đi cho đến khi người con đã lớn, muốn kiếm
một việc gì đó để có tiền phụ giúp cha. Nhưng kiếm việc gì đây khi lưng vốn
không có, sự học hành cũng chỉ qua cái đận biết đọc, biết viết? Thôi thì nối
nghiệp cha vậy. Cái nghề đạp xích lô chả phải ai dạy, ai học cả. Thế là cha già
yếu đạp ban ngày, con khỏe mạnh đạp ban đêm.

Sức lực của hai người cộng lại nên đồng tiền bỏ lọ cũng được
kha khá. Họ bèn thay một chiếc xích lô mới. Lúc chưa có người đàn bà và hai đứa
trẻ trong nhà, hai người đàn ông cũng hay nói chuyện với nhau. Cái sự tình của
hai cha con, nay người con mới rõ. Người cha bảo với con:

- Cố gắng dành dụm ít tiền mà lấy vợ, con ạ!

- Thế bố, bố cũng tính chuyện lấy vợ đi, bố còn trẻ mà.

Người cha cất tiếng thở dài, trầm ngâm một lúc rồi mới nói:

- Chuyện tao để tao tính, lo chuyện mày ấy. Mày phải lấy vợ
đàng hoàng, tử tế, con ạ!

Sau cái buổi nói chuyện ấy, vào một sẩm tối, người cha đưa về
một cô gái trẻ, quê mùa, khuôn mặt còn đầy vẻ hãi hùng. Cũng y như lần trước,
nhưng cô gái này chưa có con nên không vướng mắc gì. Khi trao xích lô cho con
đi làm đêm, người cha bảo:

- Nhà mình cũng cần một người phụ nữ lo nấu nướng, ăn uống
cho. Chứ cơm bờ, cơm bụi mãi thế này tốn tiền mà lại không đủ sức khỏe đâu.

Thế là từ đó, trong căn nhà nhỏ ở ngõ chợ có bóng dáng người
phụ nữ. Lần trước, khi người đàn ông lớn tuổi có một thân một mình rước người
phụ nữ có con nhỏ về nhà, đương nhiên người phụ nữ thành vợ ông. Lần này... mối
quan hệ của người phụ nữ với hai cha con cũng vẫn chẳng có một thứ văn bản giấy
tờ, cũng như một mâm cơm trước bàn thờ gia tiên hay một lời tuyên bố nào cả,
nhưng cả ba người đều hiểu rằng người phụ nữ này là của người cha.

Đó là người phụ nữ tần tảo, biết thu vén nhà cửa. Từ ngày có
thị về ở, căn nhà nhỏ thêm miệng ăn mà phần bỏ lọ cho người con trai cưới vợ của
hai cha con người đạp xích lô không hề suy giảm. Không phải vì họ làm được nhiều
tiền hơn. Thời buổi bung ra, cánh nhà quê không có việc làm đổ xô lên thành phố
thì cái nghề đạp xích lô có vẻ đầu tư ít mà kiếm được nhiều. Các gã trai quen
cày bừa, có sức lực tốt nên cốt là kiếm được chút tiền, khách có trả rẻ họ cũng
đi. Chỉ là người phụ nữ trẻ biết nấu nướng những bữa cơm ngon, lại đúng giờ giấc
nên cha con người đạp xích lô không tốn tiền ăn quà mà thôi.

Thời gian làm cho nếp sinh hoạt trong căn nhà nhỏ đi vào trật
tự thì cũng làm cho những lời nói giao tiếp của ba con người tắt dần. Một thời
gian biểu đã rõ ràng thì lời nói thành thừa thãi. Bữa sáng, sáu giờ người phụ nữ
trẻ dọn cơm thì cũng là lúc người con đánh xích lô trở về. Cũng có khi không phải
là sáu giờ mà muộn hơn một chút vì cuốc xích lô sớm. Nhưng thường là rất đúng
giờ vì nửa đêm về sáng ít việc, người con tá túc vào đâu đó làm một giấc. Ba
người ngồi vào mâm, lặng lẽ ăn. Ăn xong, người cha tiếp nhận chiếc xích lô để
đi làm ca ngày. Người con thì đi ngủ. Người phụ nữ trẻ thì dọn dẹp nhà cửa. Bữa
trưa tùy ai người ấy ăn. Thường người ở nhà ăn cơm nguội, còn người đi làm thì
ăn quà dọc đường.

Đến sáu giờ chiều, bữa tối được dọn tươm tất. Cùng với mâm
cơm tươm tất thì trong nhà tắm của mùa nóng cũng như mùa lạnh đều có một chậu
nước nóng với lá thơm của người phụ nữ tảo tần dành cho những người đàn ông sau
khi đi làm trở về nhà.

Có người phụ nữ nhặt được ở dọc đường mang về nhà dường như
đã thỏa lòng người cha lắm rồi. Nào ông còn mong gì nữa ở cái kiếp này.

Còn người con trai, mong ước cưới được một cô vợ đàng hoàng,
tử tế vẫn còn nguyên là mong ước. Cái mưu sinh hằng ngày như một guồng máy cứ
thế cuốn con người ta không sao dừng lại được. Nhiều lúc ngả lưng trên xích lô
dưới một bóng cây, gã trai cũng nghĩ ngợi lung lắm về việc này. Đêm, gã đi làm.
Ngày về nhà ngủ hết cả buổi sáng. Đến lưng buổi chiều thức giấc chơi lang thang
ngoài ngõ chợ. Ở cái ngõ chợ này thì phần đông cư dân cũng giống như gia đình của
gã, có nghĩa là con người ở đây luôn luôn phải vật lộn và chống chọi với những
thứ gọi là kế sinh nhai. Vì thế lúc nào trông họ cũng hầm hụi. Đàn bà, con gái ở
đây rất khó đoán tuổi. Người nào cũng na ná người nào, quần áo nhàu nát màu nước
dưa, đầu tóc rối bù, gương mặt nhàu nhĩ. Có đứa con gái mặt mũi xinh xắn đôi
chút thì bằng mọi cách đi lấy chồng nơi khác để có cơ hội đổi đời. Vậy mà ngoài
cái ngõ chợ này thì gã chẳng quen một nơi nào khác nữa. Thế nên cái cơ hội kiếm
lấy một người vợ đàng hoàng, tử tế như mong ước của cha con gã là rất khó. Càng
nghĩ gã trai trẻ càng chán nản. Có lúc gã nghĩ, hay là làm giống như cha hắn, bắt
quách một người phụ nữ lang thang nào về làm vợ. Thì cái người đàn bà trong nhà
gã chẳng là một người rất tốt đó sao. Nhưng cái thời buổi này sao mà lắm người
lang thang đến thế! Biết bắt ai bây giờ? Gã tặc lưỡi nhắm mắt và nghĩ về một cuốc
xích lô.

Một lần, gã được một ông khách Tây thuê chở đi lang thang
xem phố đêm. Đó là một cuốc xích lô nhàn nhã vì khách chẳng đi vội vàng gì nên
gã cứ thong dong mà đạp. Độ hơn một tiếng đồng hồ thì ông Tây không muốn đi nữa.
Ông Tây rút ví đưa cho gã hai mươi đô và khoát tay tỏ ý cho cả. Gã sướng rên
người, tấp ngay vào cái lều chợ cóc làm một giấc cho đến sáu giờ sáng mới thong
dong đạp xe về nhà.

Cơm nước xong xuôi, ông bố đã đi làm. Gã cũng đi ngả lưng.
Nhưng giấc ngủ đẫy đêm qua làm gã không buồn ngủ nữa. Gã mở mắt quan sát người
đàn bà đã hiện diện hàng năm nay trong nhà gã. Đó là người đàn bà tuy cũng khó
đoán tuổi như đàn bà, con gái ở ngõ chợ này nhưng xem ra còn trẻ lắm. Và trông
thị cũng xinh xắn đấy chứ! Vóc người tròn lẳn, nước da ngăm ngăm, khuôn mặt
phúc hậu, cái miệng có duyên. Phải cái chân tay thô ráp. Gã chợt nghĩ, người
đàn bà này xem ra hợp với gã hơn cha gã nhiều. Mà thực ra ông có phải cha đẻ của
gã đâu. Mẹ con gã theo ông về sống trong ngôi nhà này, y như cô gái đây, tự
dưng thành vợ ông thôi. Mẹ gã chết, gã với cha thực chất là hai người đàn ông
xa lạ, dựa vào nhau mà sống thành hai cha con. Giờ đây... Cha gã đã già rồi,
người đàn bà xem ra quá sức ông. Gã nghĩ gã có lý nên vùng dậy, đi đến phía sau
người đàn bà đang lom khom dọn dẹp nhà cửa. Gã ôm lấy cái lưng người đàn bà vào
lòng rồi vòng hai tay ra trước, bóp chặt bầu vú của người đàn bà. Người đàn bà
ngạc nhiên kêu lên khe khẽ, lấy cùi tay đẩy gã ra. Rồi người thị bắt đầu cong
lên vì đôi bàn tay khỏe của gã trai. Thị giãy giụa một hồi rồi thả lỏng người
ra, thị nói:

- Tôi biết ơn hai cha con nhà anh lắm lắm! Thôi thì anh muốn
làm gì tôi cũng được.

Thế là từ đấy gã ít nghĩ đến việc cưới một cô vợ đàng hoàng,
tử tế nữa. Vả lại cái lọ vốn mà cha con hắn bỏ những đồng tiền mồ hôi nước mắt
vào cho hắn có cơ hội cưới một cô vợ đàng hoàng, tử tế đã ngày càng vơi dần.
Hơn hai năm sau khi người đàn bà có mặt ở cái nhà này thì một bé gái ra đời. Rồi
năm sau là một bé trai nữa. Thế là nhân khẩu tăng lên thành năm người. Người
cha thì mỗi ngày một già, đồng tiền đưa về ít hơn. Vậy là những cuốc xích lô của
gã trai kéo dài hết cả đêm.

Người đàn ông già chấp nhận tình cảnh của mình như là số phận.
Nhưng cái làm lão đau khổ nhất là hai đứa trẻ. Lão chợt nghĩ câu các cụ hay
nói: “Trẻ con nó vào lúc nào thì nó ra lúc ấy.” Lão thì ban đêm, con trai lão -
ban ngày, một sự phân chia rõ ràng, rạch ròi như những con thú đánh dấu lãnh thổ
của chúng vậy. Thế mà hai đứa trẻ lại ra vào lúc nhập nhoạng tối.

Chỉ tội cho hai đứa trẻ. Chúng cũng phải học cách câm lặng
như những người lớn trong nhà. Từ khi có mối quan hệ tay ba thì mọi lời nói ở
căn nhà này biến mất. Họ hiểu nhau qua những cử chỉ trong sự gặp gỡ chốc lát.
Hai người đàn ông càng tránh gặp nhau càng tốt.

Còn hai đứa trẻ, không biết khi vắng mặt hai người đàn ông
kia thì mẹ chúng dạy chúng những gì. Còn trước mặt hai người đàn ông, chúng
cũng một mực câm lặng.