Trẻ không phát triển
đúng mốc

Không một trẻ nào phát triển theo đúng các
mốc phát triển. Mỗi trẻ thường có sự phát triển khác nhau, có thể chậm hơn ở điểm
này nhưng lại nhanh hơn ở điểm khác hoặc không đúng theo trình tự. Cha mẹ nên biết
thời điểm nào cần khuyến khích và hỗ trợ các khả năng nào của trẻ và điều quan trọng
là không nên lo lắng hoặc ép buộc trẻ nhiều quá.

Sự phát triển của trẻ thường phụ thuộc vào
đặc điểm của từng bé. Những trẻ năng động có thể biết ngồi và bò từ sớm nhưng những
trẻ trầm tính có thể sẽ bắt đầu trườn trong tháng thứ 7 này và bò vào tháng thứ
10 trong khi mốc chung mà trẻ biết trườn là tháng thứ 6 và bò thành thạo vào tháng
thứ 8.

Để kích thích trẻ trầm tính biết bò, cha
mẹ hãy tìm những đồ chơi mà trẻ thích hoặc quan tâm rồi cho trẻ nằm sấp để chơi,
sau đó dần dịch chuyển đồ chơi ra xa, dụ cho trẻ trườn hoặc bò lên để lấy đồ chơi.
Khi chắc chắn rằng bạn sẽ không đưa đồ chơi cho mình, trẻ sẽ cố gắng tìm cách để
tự lấy.

Những trẻ trầm tính có thể ngồi, trườn, bò,
hoặc đứng không giỏi nhưng sử dụng các cơ nhỏ như dùng ngón tay rất thành thạo.
Trẻ sẽ nằm sấp chơi được rất lâu, dùng ngón tay nhặt các đồ vật, thích chơi chùm
chìa khóa, thích chơi đồ vật có thể lắc kêu thành tiếng leng keng và thích cho vào
miệng, đôi khi cầm đồ chơi lên đập xuống đất (Phần lớn trẻ dưới 1 tuổi thường dùng
cả hai tay, chưa có biểu hiện cho biết sẽ thuận tay nào).

Sự phát triển trí
não

Mặc dù có vẻ như trẻ chỉ tập trung toàn bộ
cơ thể cho việc tập luyện các hệ cơ, nhưng thực tế trí não của trẻ cũng phát triển
song song với các hệ cơ. Việc kết nối những suy nghĩ ngày càng thành thạo hơn. Khi
nghe thấy tiếng mở, đóng cửa vào chiều tối, trẻ sẽ tỏ vẻ vui mừng vì đoán được rằng
cha đã về, hoặc khi nghe thấy tiếng mở và đóng cửa tủ lạnh, trẻ cũng biết được là
mẹ đang chuẩn bị đồ ăn cho mình và khi thấy anh chị bắt chước trẻ mút tay, trẻ sẽ
cười khoái chí bởi trẻ biết đó là hành động của mình.

Ngoài ra, một số kinh nghiệm tích lũy được
sẽ khiến trẻ nảy sinh phản xạ kết nối sự việc. Ví dụ: Khi nhìn thấy bà cụ hàng xóm
đi tới, trẻ sẽ cười với bà nhưng khi bà giơ tay ra bế trẻ lại không chịu. Bởi khi
mới nhìn thấy bà trẻ sẽ nghĩ đó là bà ngoại thân quen nên mỉm cười, song khi có
thời gian để ý hơn về khuôn mặt, hoặc nghe thấy giọng nói, trẻ liền biết rằng mình
nghĩ sai nên thấy sợ và không chịu cho bế.

Trẻ vẫn quan tâm và thắc mắc về kích cỡ của
đồ vật. Nếu bạn cho trẻ chơi miếng xếp hình bằng gỗ hoặc các đồ vật có kích thước
khác nhau, bạn sẽ thấy trẻ cầm miếng xếp hình ở cả hai tay lên nhìn hết bên trái
đến bên phải rồi đặt xuống. Đây chính là trẻ đang so sánh. Có thể một lúc sau, trẻ
sẽ lại cầm miếng ghép hình lên nhưng đổi tay cho nhau, đưa lên miệng nếm rồi lại
đặt xuống sàn.

Trẻ sẽ phát triển tâm trạng vui vẻ, hay cười,
đặc biệt khi chơi các trò chơi hoặc khi trẻ nhận được sự tương tác kích thích sự
chú ý, bất kể là người lớn hay trẻ con. Ví dụ: Khi bạn giả vờ làm rơi đồ vật và
kêu lên “úi”, trẻ sẽ bật cười ngặt nghẽo vì giọng nói, điệu bộ của bạn. Một điều
chắc chắn là trẻ đã nhận biết và kết nối giữa giọng nói và điệu bộ mà trẻ đã thấy
với nhau nên chỉ cần bạn định làm lại nhưng chưa kịp làm, trẻ đã bật cười trước
rồi. Điều đó chứng tỏ trẻ đã nhớ được và biết rằng cử chỉ bắt đầu của bạn là một
phần của hành động mà bạn từng làm cho bé cười.

Ăn cũng là việc học

Trẻ 7 - 8 tháng tuổi vẫn luyện điều khiển
bàn tay. Trẻ có thể nắm hoặc giằng lấy đồ vật từ tay bạn mọi lúc, mọi nơi kể cả
khi đang ăn hay đang tắm. Tất cả các hoạt động đều là việc học hỏi đối với trẻ,
đặc biệt là khi bắt đầu độc lập với mẹ và học cách tự giúp đỡ bản thân, trẻ muốn
tự dùng ngón tay bốc thức ăn cho vào miệng. Đây là việc hoàn toàn mới mẻ, trẻ thiếu
sự thành thục trong việc điều khiển các cơ nên trẻ thường xúc thức ăn cho vào khóe
miệng, vào má, làm rơi vãi ra khắp nơi. Nhưng trẻ tỏ vẻ không quan tâm mà ngược
lại còn quyết tâm làm lại khiến mẹ bực mình vì phải vất vả lau dọn. Nhưng các bà
mẹ nên biết rằng các nhà tâm lý học gợi ý hãy để cho trẻ tự ăn, cho dù trẻ có làm
vương vãi đồ ăn khắp nơi bởi việc này sẽ giúp trẻ được luyện tập cơ tay, luyện thị
giác, luyện việc nhận biết mùi vị thức ăn. Như vậy, tự xúc ăn không chỉ giúp trẻ
học hỏi, tự giúp đỡ bản thân mà còn giúp trẻ tự khám phá, hiểu thêm về môi trường
và thấy thích thú với việc ăn uống. Bạn có thể giúp trẻ bằng việc sắp xếp lại môi
trường cho hợp lý như lấy giấy hoặc nilon trải dưới nền nhà, bọc ghế bằng nilon
hay vật liệu dễ lau chùi, dùng bát đĩa khó vỡ…

Các bà mẹ nên để cho
trẻ tự tìm niềm vui với việc tự ăn theo cách của trẻ và cố gắng loại bỏ nỗi lo lắng
về việc trẻ ăn ít, chậm lớn vì ở đột tuổi này, sữa vẫn là thức ăn chính của trẻ,
thức ăn dặm mỗi ngày chỉ có 1 bữa mà thôi. Hơn nữa, bởi dạ dày còn nhỏ nên trẻ cũng
không cần ăn nhiều mà chỉ cần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng. Chính vì vậy, một khởi
đầu tốt cho dù số lượng ít cũng sẽ giúp giải quyết các vấn đề nảy sinh về sau.

BIỂU ÐỒ PHÁT TRIỂN
CỦA TRẺ TRONG THÁNG THỨ 7

Phát triển về thể
chất

Các phần cơ lớn

• Giữ được đầu thẳng;

• Chống tay, chân như chuẩn bị bò và có thể
biết bò;

• Trườn đi trong khi tay cầm đồ chơi;

• Có thể đẩy người ngồi nghiêng lên một bên
chân;

• Nếu có người kéo
có thể đứng lên được (chân đứng thẳng);

• Có thể vịn vào đồ vật để đứng lên;

• Nếu có người giữ đứng lên, chân sẽ bước
đi.

Dáng ngồi

• Ngồi được lâu, gần như không phải dựa,
tay nhặt đồ chơi để chơi;

• Đẩy người ngồi xuống hoặc ở tư thế bò.

Các phần cơ nhỏ

• Dùng ngón tay cái và các ngón khác để nhặt
đồ vật;

• Mỗi tay cầm một thứ đồ chơi, có thể đập
đồ chơi đang cầm ở hai tay vào nhau.

Phát triển về ngôn
ngữ

• Phát âm được cả nguyên âm và phụ âm;

• Nói những từ có nghĩa riêng với trẻ như
“mẹ”, “pa”;

• Nói một tràng liên tục rồi mới ngừng lại
để thở;

• Cố gắng bắt chước tiếng người khác;

• Tập trung nghe tiếng
của mình và tiếng nói của người khác.

Phát triển về nhận
thức và khả năng của các giác quan

• Quan tâm đến chi tiết của sự vật;

• Trườn người đến và nhặt đồ vật bằng một
tay;

• Xòe tay ra để nhìn đồ vật trong tay;

• Phân biệt được khoảng cách xa, gần của
đồ vật;

• Thường dùng tay để
nhặt đồ sau đó lắc và cho vào miệng;

• Thích những đồ chơi phát ra âm thanh;

• Nhớ được những sự việc từng xảy ra mặc
dù sự việc mới xảy ra chỉ là một phần của sự việc trước đây;

• Nhớ được quá trình của sự việc đã xảy ra;

• Bắt đầu so sánh việc làm của bản thân với
những việc làm của người khác;

• Có phản ứng với hình ảnh của mình ở trong
gương;

• Quan tâm đến kết quả của những hành động
của bản thân, nhưng chỉ chờ đợi vào kết quả được trong chốc lát sau khi hành động;

• Bắt đầu biết đến sự phức tạp của các hành
động;

• Thắc mắc và so sánh kích thước của những
đồ vật tương tự nhau;

• Chuyển được đồ vật từ tay này sang tay
kia.

Phát triển về mặt
xã hội

• Thích bò vào gần gương để chơi;

• Khám phá cơ thể của mình bằng tay và miệng;

• Có thể sợ người lạ;

• Bắt đầu thể hiện cảm xúc buồn cười;

• Tỏ ra là trung tâm của thế giới;

• Phản kháng nếu bị
bắt làm những việc mà trẻ không thích;

• Phân biệt được sự khác nhau giữa giọng
nói trìu mến và giọng giận dữ;

• Thích chơi đồ chơi.

Lịch trình hàng ngày

• Bắt đầu dùng tay bốc thức ăn cho vào miệng;

• Cầm thìa hay bát để chơi;

• Thích được tự ăn.

THÁNG THỨ 8

KHÁM PHÁ ÐỒ VẬT BẰNG
TAY

Nếu trẻ biết nói có thể trẻ sẽ nói với bạn
rằng “Con có thể tự đi lại được rồi đấy nhé”. Trẻ muốn cha mẹ vui mừng và hãnh diện
với những gì trẻ làm được nên trẻ sẽ khoe khả năng này cho bạn thấy bằng việc bò
đi bò lại khắp nhà, khám phá đồ đạc và có thể lục tung cả nhà lên.

Chỉ thích đứng, không
thích ngồi

Ở độ tuổi này, trẻ có thể lười tập ngồi,
chỉ thích bò và đứng lên. Cha mẹ không nên lo lắng bởi đứng là một khả năng mới
mà trẻ còn đang rất thích thú và hồi hộp
muốn trải nghiệm, còn ngồi đã trở thành một việc nhàm chán mà trẻ không còn hứng
thú nữa. Hơn nữa, đứng cũng giúp trẻ tập luyện được các cơ và khả năng giữ thăng
bằng.

Ngoài việc chỉ thích bám vịn để đứng lên,
trẻ còn cố gắng giữ thăng bằng, đi men xung quanh bàn ghế bằng cách đưa một tay
lên bám ra phía trước rồi vừa kéo người vừa bước theo. Nếu không giữ được thăng
bằng, trẻ sẽ bị ngã ngửa ra phía sau. Bây giờ bạn đã thấy sự quyết tâm không chùn
bước của bé rồi đấy.

Biết đứng nhưng không
biết ngồi

Cho dù đã biết bám để kéo người đứng lên
nhưng có thể trẻ vẫn chưa biết cách làm thế nào để ngồi xuống được. Một số trẻ phải
mất vài tuần để tập đứng lên ngồi xuống bởi đây là động tác tương đối khó khăn đối
với trẻ ở độ tuổi này. Có thể nói đây là việc luyện tập tốn nhiều mồ hôi và nước
mắt. Khi bị ngã, trẻ thường ngã ngửa ra sau, đầu đập xuống đất, tay dang ra. Đây
là phản xạ Moro hay nói một cách dễ hiểu là phản xạ tự nhiên không được kiểm soát.
Nhưng cũng rất may mắn cho trẻ vì tự nhiên đã tạo nên cấu trúc cơ thể để có thể
bảo vệ trước nguy hiểm đặc biệt là việc ngã. Khung xương sọ của trẻ là những mảng
không liền nhau, thóp của trẻ sẽ liền khi trẻ được 2 tuổi. Ngoài ra xương sọ của
trẻ cũng mềm hơn của người lớn, do đó nếu có bị ngã va đầu xuống đất thì trẻ cũng
không gặp nguy hiểm về não như người lớn.

Biết được những điều này rồi hy vọng các
bậc cha mẹ sẽ bớt lo lắng nhưng không đến mức lơ là, không giúp ngăn chặn các tai
nạn có thể xảy ra với trẻ. Khi trẻ thích leo bám vào đồ vật lớn, bạn nên trải thảm
hoặc đệm mỏng dưới sàn để đề phòng trẻ bị ngã sẽ bị thương đáng tiếc.

Một điều quan trọng nữa là cha mẹ nên dạy
cho trẻ cách ngã để tránh nguy hiểm. Bạn hãy nâng trẻ đứng dậy sau đó đẩy nhẹ cho
trẻ ngã sấp về phía trước nhưng gập gối lại với tư thế quỳ. Bạn tập đi tập lại cho
trẻ nhiều lần để trẻ biết rằng cách này sẽ giúp trẻ tiếp đất mà không bị đau. Ban
đầu có thể trẻ sẽ cười đùa vui vẻ bởi nghĩ đó là trò chơi, nhưng nhiều ngày sau
bạn sẽ thấy được tác dụng.

Thích nhìn ngược
hình ảnh

Không phải hoạt động nào của trẻ cũng đáng
lo, đáng sợ. Nếu để ý bạn sẽ thấy trẻ rất thích nhìn ngược bức tranh, bạn có thể
giúp trẻ bằng cách treo ngược bức tranh ở hai bên thành giường cho trẻ nhìn. Việc
trẻ thích nhìn ngược các bức hình như vậy không phải là một sự bất thường, nguyên
nhân của hành động này là do trẻ nhớ lại hình ảnh đã từng thấy trong suốt những
tháng mà trẻ chỉ nằm ngửa rồi nhìn những hình ảnh ngược mà thôi.

Ngoài ra bạn cũng có thể thấy trẻ gật hay
lắc đầu khi nhìn đồ vật. Đây là một trò chơi (để chứng minh) một điều mà trẻ đang
tìm hiểu đó là kích thước và hình dạng đồ vật không thay đổi cho dù bé có di chuyển
nhanh hay chậm, chỉ có góc nhìn thay đổi mà thôi.

Khám phá các đồ vật
bằng tay

Các nhà thám hiểm nhỏ tuổi sẽ khám phá đồ
vật bằng tay. Ban đầu trẻ sẽ nhìn đi nhìn lại thật lâu sau đó mới đưa tay chạm vào
bề mặt và mép của đồ vật. Trẻ thích cho đồ chơi vào hộp hoặc rút cuộn chỉ ra khỏi
hộp đựng kim chỉ của bạn, dù là tay trái hay tay phải trẻ cũng sử dụng thành thạo
ngón cái và ngón trỏ.

Bình thường trẻ 8 tháng tuổi mỗi lần chỉ
nhặt được một đồ vật mà thôi. Nhưng một số trẻ có thể nhặt mỗi tay một vật rồi gõ
vào nhau. Sau đó khi nhìn thấy đồ vật thứ ba, trẻ cũng muốn lấy nốt nhưng vì không
có tay thứ ba nên trẻ sẽ cho một thứ vào miệng hoặc vứt đồ thứ hai xuống để lấy
đồ vật thứ ba.

Người lớn có thể không hiểu vì sao trẻ thích
vứt đồ vật đi nên thường la mắng trẻ. Nhưng sự thật việc cầm và vứt đồ vật là một
cách để trẻ tập điều khiển các cơ tay. Bé con sẽ thấy ngạc nhiên và rất vui với
khả năng mới này, đặc biệt đó là sự thể hiện khả năng điều khiển được phần cơ nhỏ
như cơ tay. Việc tập sử dụng các ngón tay là nền tảng để trẻ làm được các công việc
chi tiết sau này như viết đẹp, chơi đàn giỏi, thêu thùa hay khâu vá rất khéo.

Thích so sánh và
bắt chước

Trẻ biết nhiều hơn về thế giới bên ngoài,
bắt đầu so sánh và bắt chước để học hỏi việc trở thành một người giống như bao người
khác. Trẻ biết so sánh cơ thể của trẻ với bạn, biết rằng bản thân cũng có những
bộ phận giống của bạn và có thể cử động các bộ phận đó như bạn. Vì vậy, trẻ bắt
đầu bắt chước những hành động của bạn.

Việc bắt chước các hành động là sự khám phá
được thêm một khả năng nữa khiến trẻ cảm thấy rất hồi hộp và hạnh phúc. Vì vậy,
trẻ thích việc bắt chước và bị bắt chước. Một trò chơi rất hay dành cho trẻ trong
độ tuổi này là được soi gương, trẻ cười với bóng ở trong gương. Cũng từ tấm gương
này, trẻ còn biết so sánh đặc điểm và kích thước của đồ vật thật và bóng trong gương.
Bạn sẽ thấy trẻ đập tay, vuốt ve và thơm bóng trong gương hoặc có thể rướn người
gí sát mặt xem bóng trong gương để chắc chắn rằng đó không phải người thật.

Khi nhìn thấy những đồ vật mới hay người
lạ, trẻ thường thầm so sánh một cách cẩn thận và bắt đầu thầm phân biệt ai là người
lạ. Khi cha mẹ đi ra chỗ khác, để trẻ ở lại một mình với người lạ mặt, trẻ sẽ sợ,
điều này cho thấy trẻ đã biết suy nghĩ, nhận xét và tưởng tượng.

Khả năng của trẻ nhỏ trong việc nghĩ thầm
rất quan trọng, nó chứng tỏ trí não của trẻ phát triển tốt. Khả năng này của trẻ
sẽ nảy sinh nếu bạn nuôi trẻ theo kiểu đáp ứng nhanh và phù hợp các nhu cầu của
trẻ. Đặc biệt là việc mẹ và con thường xuyên nhìn vào mắt nhau sẽ giúp trẻ biết
suy nghĩ tốt hơn.

Con cũng biết sợ
đấy nhé

Như đã nói ở trên, trẻ
ở độ tuổi này đã bắt đầu biết phân biệt ai là người lạ. Nếu bạn để trẻ một mình
với người lạ, trẻ sẽ bắt đầu thấy sợ. Ngoài ra việc đã biết tự di chuyển cũng là
một nguyên nhân của sự sợ hãi của trẻ, trẻ đặc biệt sợ sự xa cách. Vì vậy, trẻ thường
phòng vệ bằng cách tới bên bạn và tránh xa người lạ.

Tốt nhất bạn nên chuẩn bị tinh thần cho trẻ
trước khi ra khỏi nhà, trước khi cho trẻ gặp người lạ hoặc đưa trẻ đến những nơi
lạ. Bởi những điều mới lạ mà trẻ thấy là trải nghiệm mới xảy đến tức thì khiến trẻ
không kịp chuẩn bị tinh thần. Cách chuẩn bị cho trẻ không hề khó. Cha mẹ có thể
vận dụng những cách như dưới đây:

• Nếu trẻ sợ những đồ vật mới: Bạn nên giúp
trẻ bằng cách cho trẻ chơi những đồ chơi mà trẻ thích trước, để trẻ nhìn đồ vật
mới sau đó mới cho tiếp xúc hoặc cầm lên.

• Nếu bạn sẽ ra khỏi nhà: Bạn nên nói chuyện
với trẻ bằng giọng nhẹ nhàng, ấp áp rằng bạn sẽ đi đâu và sẽ trở về khi nào, có
thể ôm hoặc bế trẻ một lát.

• Nếu trẻ sợ người lạ: Bạn hãy nói với người
đó rằng đừng vội lại gần hay nhìn chằm chằm vào mặt trẻ, hãy để cho trẻ quen rồi
trẻ tự đến gần sẽ tốt hơn.

• Nên có những thay đổi dần dần và phải có
sự chuẩn bị trước để giảm sự sợ hãi của trẻ.

Việc học tập những
điều xung quanh

• Việc di chuyển để khám phá sự vật vừa được
nhìn, vừa được tiếp xúc sẽ giúp trẻ hiểu thêm được nhiều điều từ môi trường xung
quanh. Ví dụ như trẻ có thể học về số đếm và số lượng từ việc thả từng miếng gỗ
vào hộp và chơi với ý thức rằng “có nhiều hơn 1 cái”. Trẻ sẽ lấy chiếc hộp có đựng
1 miếng gỗ rồi lắc để nghe âm thanh giống lúc trẻ lắc những đồ chơi có âm thanh
(Rattle) và so sánh chúng với nhau. Hoặc đôi khi trẻ nhặt một đồ chơi bỏ vào miệng
rồi thay bằng 1 cái khác để so sánh từng cái hoặc 2 cái một lúc.

•
Sự phát triển trí não của trẻ sẽ phức tạp hơn. Cách nhận biết của trẻ sẽ hoàn thiện
hơn và bắt đầu có những biểu hiện đặc trưng hơn.

• Trẻ đã biết cách phân biệt sự khác nhau.
Ở tháng đầu tiên trẻ có thể phân biệt được tiếng của mẹ và tiếng của cha, bây giờ
trẻ tự biết bám vịn để đứng lên và trong khi tập đứng trẻ sẽ phân biệt được sự khác
nhau giữa các đồ dùng trong nhà, trẻ biết đồ vật nào vững chắc có thể bám vào để
đứng lên được. Nếu trẻ chỉ bám vào tấm khăn trải bàn, tấm khăn đó sẽ bị kéo xuống
và trẻ cũng ngã xuống theo. Nếu bám vào gối dựa, gối sẽ bị xô nghiêng theo lực kéo
của trẻ, nhưng nếu bám vào sofa hay giá đựng đồ, trẻ sẽ đứng lên được.

• Khi đứng vịn vào bàn ghế được, trẻ sẽ phát
hiện ra cách phát ra tiếng động một cách tình cờ. Đầu tiên vô tình trẻ đập tay vào
bàn và nghe thấy tiếng tay đập vào bàn, sau đó trẻ sẽ thử gây ra tiếng động như
vậy với ghế, sofa hay chiếc bàn khác. Khi đó trẻ sẽ ghi nhớ được đồ vật gì tạo ra
tiếng động làm cho trẻ hài lòng nhất; và chiếc bàn ăn đang bày sẵn bát, thìa, tách
cà phê rất hấp dẫn trẻ bởi ngoài tiếng đập thình thịch của tay va vào bàn còn có
tiếng lanh canh của bát đĩa va vào nhau như tiếng nhạc rất vui tai. Khi bò vào căn phòng có chiếc bàn yêu thích này, trẻ
sẽ tiến thẳng tới nó ngay.

• Việc thích tìm tòi, ghi nhớ và để ý biến
trẻ trở thành một bé con ưa khám phá. Trẻ sẽ nhớ được ở đây từng có những cái gì,
chỗ kia có thêm vật gì. Do đó nếu bạn là người hay quên, khi quên vật gì ở đâu trẻ
sẽ nhanh chóng tìm lại cho bạn (Nếu trẻ hiểu những thứ mà bạn đang tìm).

• Trẻ cũng có thể nhớ được cả thời gian như
cha sẽ đi làm về vào buổi chiều, trẻ sẽ bò ra cửa để chờ cha về. Hành động này chứng
tỏ trẻ đã nhớ được thời gian xảy ra những sự việc chính của một ngày.

Có rất nhiều điều mà trẻ được học tập, một
số điều sẽ ghi nhớ lại, một số điều sẽ thể hiện ra ngay tức thì. Nếu bạn thường
xuyên để ý đôi khi sẽ cảm thấy mệt mỏi thay cho trẻ nhưng trẻ không hề mệt mỏi mà
vẫn tiếp tục khám phá không ngừng nghỉ.