31 - CÁI CHẾT CỦA ĐINH
ĐIỀN VÀ NGUYỄN BẶC

Đinh
Điền người Hoa Lư (tỉnh Ninh Bình) cùng họ với Đinh Tiên Hoàng. Ông sinh năm
nào chưa rõ, chỉ biết ông từng là người có công trong sự nghiệp tiêu diệt loạn
mười hai sứ quân, và khi triều Đinh được thành lập, ông được phong tới chức
Ngoại giáp. Đinh Điền mất vào cuối năm Kỉ Mão (979).

Nguyễn
Bặc sinh năm Giáp Thân (924), mất năm Kỉ Mão (979) thọ năm mươi lăm tuổi. Ông
người Hoa Lư (tỉnh Ninh Bình), là bạn của Đinh Tiên Hoàng từ hồi còn nhỏ. Sau,
Nguyễn Bặc cũng từng là người có công trong sự nghiệp tiêu diệt loạn mười hai
sứ quân, và khi triều Đinh được thành lập, ông được phong tới tước Định Quốc
công.

Tháng
mười năm Kỉ Mão (979), Đinh Tiên Hoàng và con trai trưởng là Nam Việt Vương
Đinh Liễn bị tên nghịch thần là Đỗ Thích giết hại. Ngay sau đó, Đinh Điền,
Nguyễn Bặc và Lê Hoàn đã cùng nhau tôn lập con thứ của Đinh Tiên Hoàng là Đinh
Toàn lên nối ngôi. Tiếc thay, ngay sau đó, Đinh Điền và Nguyễn Bặc lại nổi binh
chống Lê Hoàn để rồi cả hai cùng bị Lê Hoàn giết hại. Sự kiện đau lòng này được
sáchĐại Việt sử kí toàn thư(bản kỉ, quyển 1, tờ 7a - b và tờ
8-a) chép lại như sau:

“Vua
nối ngôi khi mới được sáu tuổi, Lê Hoàn lo nhiếp chính, làm những công việc như
Chu Công (tức Chu Công Đán, em của vua nhà Chu bên Trung Quốc là Vũ Vương. Chu
Công nhận di chiếu của Vũ Vương, tôn lập Thành Vương lên nối ngôi, còn mình thì
lo nhiếp chính. Bởi việc này, Chu Công từng bị các quan đương thời gièm pha,
cho là Chu Công sẽ làm chuyện thoán nghịch). Lê Hoàn tự xưng là Phó Vương. Bọn
Định Quốc Công là Nguyễn Bặc, Ngoại Giáp là Đinh Điền, cùng với Phạm Hạp, ngờ
rằng Lê Hoàn sẽ làm chuyện không hay đối với Nhà vua còn nhỏ tuổi, bèn dấy binh
thủy bộ, chia làm hai ngả tiến về kinh đô để giết Lê Hoàn, nhưng không đánh nổi
mà đều bị giết.

Trước
khi bọn Đinh Điền và Nguyễn Bặc cất quân, Thái hậu đã hay tin, lòng những lấy
làm lo sợ, bèn đến báo với Lê Hoàn rằng:

-
Bọn Nguyễn Bặc dấy quân làm loạn, gây kinh động cả nước nhà ta mà vua thì còn
nhỏ tuổi, chưa thể kham nổi việc cứu nạn, vậy, các ông nên sớm liệu, chớ để tai
họa về sau.

Lê
Hoàn nói:

-
Thần ở chức Phó Vương, quyền nhiếp chính sự, cho dẫu biến loạn sống chết thế
nào, cũng quyết đảm đương trách nhiệm.

Nói
rồi, ông chuẩn bị quân ngũ, đánh nhau với (Đinh) Điền và (Nguyễn) Bặc ở Tây Đô.
Lê Hoàn người Ái Châu (nay thuộc tỉnh Thanh Hóa), nay đóng đô ở Hoa Lư, vì thế,
sử gọi Ái Châu là Tây Đô. (Đinh) Điền, (Nguyễn) Bặc thua chạy. Sau, chúng đem
thủy quân ra đánh. Lê Hoàn nhân thuận gió, phóng lửa đốt hết chiến thuyền của
chúng, chém chết (Đinh) Điền tại trận và bắt sống được (Nguyễn) Bặc đem về kinh
sư. (Lê Hoàn) kể tội Nguyễn Bặc rằng:

-
Tiên đế gặp nạn, lòng người và thần nhân đều căm giận và hổ thẹn. Ngươi là bề
tôi mà nhân lúc tang tóc bối rối để dấy quân bội nghĩa, vậy thì phận làm tôi để
ở đâu?

Nói
rồi, sai người đem (Nguyễn Bặc) ra chém đầu.

Bọn
(Đinh) Điền và (Nguyễn) Bặc đã bị giết rồi, quân của bọn Phạm Hạp cũng tự nhiên
mất hết khí thế, bỏ chạy về làng Cát Lợi ở Bắc Giang. (Lê) Hoàn đem quân đuổi
theo, bắt được Phạm Hạp đem về kinh sư.

Lời bàn:Có
suy ngẫm mới hay, sở dĩ Đinh Tiên Hoàng đầy uy danh lừng lẫy, ấy cũng bởi vì
quanh Đinh Tiên Hoàng và sát cánh với Đinh Tiên Hoàng là một loạt những tướng
lĩnh tài ba, như Đinh Điền, như Nguyễn Bặc, như Phạm Hạp, như Lê Hoàn và như
không biết bao nhiêu là người khác. Tiếc thay, những bậc anh tài này chỉ sát
cánh với nhau khi có Đinh Tiên Hoàng chớ không thể sát cánh với nhau sau khi
Đinh Tiên Hoàng đã khuất. Anh tài chẳng thể nương tha anh tài, xót xa thay!

Đinh
Điền, Nguyễn Bặc và Phạm Hạp đều là các bậc đại trượng phu, bừng bừng chí cả.
Nhưng, chí và trí chẳng tương đồng. Có ai ngờ rằng các bậc dũng tướng lại thiếu
sáng suốt khi phân tích những diễn biến xảy ra quanh mình? Quả thật, không thể
nói khác hơn rằng, Đinh Điền, Nguyễn Bặc và Phạm Hạp đã xử thế một cách rất
không bình thường. Họ chỉ mới thấy ngôi vua mà chưa thực sự thấy triều đình,
chỉ mới thấy chuyện hoàng tộc chứ chưa thực sự thấy hết chuyện xã tắc, chỉ mới
thấy việc ở trước mắt chứ chưa thấy sự lợi hại của mai sau.

Trách
Lê Hoàn sao không chịu nương tay chăng? Hẳn nhiên, Lê Hoàn cũng có chỗ không
đúng, nhưng chắc chắn, việc làm của ông cũng chẳng phải là sai. Cổ nhân mà!

32 - ĐOẠN KẾT BI THẢM CỦA
CUỘC ĐỜI NGÔ NHẬT KHÁNH

Ngô
Nhật Khánh người Đường Lâm, đất này, nay thuộc huyện Ba Vì, tỉnh Hà Tây. Các bộ
sử cũ đều nói rằng, Ngô Nhật Khánh vừa là người đồng hương, lại cũng vừa là
người bà con cùng một họ với Ngô Quyền. Sau khi Ngô Quyền mất (năm 944), đất
nước loạn lạc bởi sự hoành hành của nạn cát cứ. Các thế lực yếu bị tiêu diệt
dần, đến nửa sau của thế kỉ thứ X, cả nước chỉ còn mười hai thế lực lớn. Sử gọi
đó làloạn mười hai sứ quân.Ngô Nhật Khánh là một trong số
mười hai sứ quân này. Lấy quê nhà làm chỗ dựa, Ngô Nhật Khánh đã không ngừng mở
rộng ảnh hưởng, từng một thời hùng cứ ở vùng đất thuộc tỉnh Hà Tây ngày nay.

Năm
967, Đinh Bộ Lĩnh tiêu diệt hết mười hai sứ quân. Tuy nhiên, vì kính trọng tài
năng và đức độ của Ngô Quyền, Đinh Bộ Lĩnh chẳng những không nỡ giết người bà
con của Ngô Quyền là Ngô Nhật Khánh, mà còn tìm đủ mọi cách để lôi kéo Ngô Nhật
Khánh về với mình. Tiếc thay, Ngô Nhật Khánh đã nuôi lòng thù oán một cách vô
lối để rồi rốt cuộc phải chết một cách bi thảm. Về sự kiện này, sách Khâm
định Việt sử thông giám cương mục(chính biên, quyển 1, tờ 11) viết
rằng:

“(Ngô)
Nhật Khánh là bà con của Ngô Tiên Chúa (tức Ngô Quyền). Trước kia, (Ngô Nhật
Khánh) từng xưng là An Vương, cùng trong số mười hai sứ quân giữ đất tranh
hùng. Khi Đinh Tiên Hoàng đánh dẹp được (Ngô) Nhật Khánh rồi, bèn lập mẹ của
hắn làm Hoàng hậu, hỏi em gái của hắn cho con mình là Nam Việt Vương (Đinh)
Liễn, lại gả công chúa cho hắn nữa, thế mà Ngô Nhật Khánh vẫn không bớt oán
hờn. Hắn dẫn vợ là công chúa của Đinh Tiên Hoàng đi trốn. Tới cửa biển Nam Giới
(tức là cửa Sót, nằm ở huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay), hắn rút dao bên
mình ra, rạch mặt vợ mà kể tội:

-
Cha mày đã lừa gạt để ức hiếp mẹ con ta. Ta có đâu lại vì mày mà bỏ qua tội ác
của cha mày. Thôi, mày hãy trở về, ta sẽ một thân một mình đi tìm ai có thể cứu
được ta đây.

Nói
rồi, Ngô Nhật Khánh chạy sang Chiêm Thành. Nay, nghe tin Đinh Tiên Hoàng đã
mất, Ngô Nhật Khánh dẫn quân Chiêm Thành, theo đường biển mà vào cướp phá.
Chẳng dè, khi quân của chúng đi qua cửa biển Đại Nha và cửa biển Tiểu Khang thì
phong ba nổi lên, nhận chìm hết cả thuyền bè, Ngô Nhật Khánh bị chết đuối. Chúa
Chàm (tức vua Chiêm Thành) may được thoát nạn, thu nhặt tàn quân mà chạy về”.

Lời bàn:Nhân
thời loạn mà làm loạn, sự ấy dẫu chẳng tốt đẹp gì, nhưng thôi, Ngô Nhật Khánh
cũng hùng cứ một phương như bao kẻ hùng cứ các phương, hãy tạm cho là sự
thường. Quan hệ hôn nhân giữa gia đình Đinh Tiên Hoàng với gia đình Ngô Nhật
Khánh, tuy có phần rắc rối đến độ khó thương, nhưng, nếu xét đến tâm thành của
Đinh Tiên Hoàng đối với xã tắc, kể cũng có thể coi là sự thường vậy.

Mọi
sự bất thường đều ở cái tâm bất chính của Ngô Nhật Khánh mà thôi. Khi loạn mười
hai sứ quân đã bị dẹp, quyền cai trị giang sơn đã được Đinh Tiên Hoàng thu về
một mối, thì chống Đinh Tiên Hoàng tức là chống lại nền thống nhất thiêng
liêng, tức là xúc phạm đến tình cảm chung của nhân dân cả nước. Sự vô đạo trong
xử thế vớithân nhân của Ngô Nhật Khánh, đời dẫu có khinh vẫn có
thể tha, song, chống lại triều đình trong trường hợp này là trọng tội, quyết
không thể dung tha được.

Từ
chỗ loạn nhà đến chỗ hại nước, khoảng cách thật chẳng xa. Cho dẫu ngàn năm vật
đổi sao dời, lòng khinh ghét và căm giận của thế gian đối với kẻ bất trung và
phản quốc có bao giờ thay đổi đâu.

Như
Ngô Nhật Khánh, đã bất hiếu lại bất trung, đã hại dân lại phản quốc, còn mặt
mũi nào sống giữa trời cao đất dày nữa. Phong ba bất ngờ nổi lên, đó là chuyện
của phong ba, nhưng, cái chết bi thảm của Ngô Nhật Khánh lúc này có phải là
chuyện bất ngờ đâu. Giá thử Ngô Nhật Khánh có may mắn thoát khỏi phong ba của
biển, hắn cũng chẳng thể thoát khỏi bão táp căm giận của lòng người đương thời.

...
Mới hay, những kẻ phi loài,

Dẫu
người không giết thì trời chẳng tha.