15. Mark Twain

Hollywood đã tiêu 400.000 Anh kim để quay một phim kể đời một trong những
người tài giỏi nhất cổ kim của Hoa Kỳ. Ông là văn hào nổi danh nhất thời này và
là một cây bút hài hước có nhiều độc giả nhất từ trước đến nay. 

Ông học trong một trường
làng cất bằng cây cho tới 12 tuổi. Sự học của ông chỉ tới mức đó, vậy mà hai
trường đại học Oxford
và Yale đã tặng ông những học vị danh dự và những học giả bậc nhất thế giới cầu
được vào hàng bạn hữu của ông. Ông viết sách kiếm được hàng triệu Anh kim, có
lẽ hơn hết thảy những văn hào mọi thời. Mặc dầu ông đã mất ba mươi bốn năm rồi,
mà tiền tác giả của ông về sách, phim và phát thanh vẫn chảy như suối vào tủ
sắt người thừa kế ông. 

Văn hào đó tên thật là
Samuel Langhorne Clemens, nhưng ký bút hiệu là Mark Twain. 

Đời Mark Twain là một
cuộc phiêu lưu. Ông sống trong một thời đại ly kỳ, đẹp đẽ nhất của lịch sử Hoa
Kỳ. Ông sanh một trăm lẻ mười năm trước trong một làng nhỏ ở Missouri, một làng thiêm thiếp ngủ gần bờ
sông Mississipi. Hồi đó đường xe lửa ở Mỹ mới cất xong được bảy năm, và Abraham
Lincoln còn làm một anh cày ruộng, đi chân không, đẩy một cái cày lưỡi bằng gỗ
do một cặp bò kéo. 

Mark Twain sống bảy mươi
lăm năm sung sướng và mất năm 1910 ở Connecticut.
Ông viết hai mươi ba cuốn sách: nhiều cuốn ngày nay đã quên tên, nhưng có hai
cuốn: Huckleberry Finn và Tom Swayer sẽ bất hủ và được trân tàng hàng thế kỷ
nữa. Hễ trên đời còn thanh niên thì người ta còn đọc hai cuốn đó mà ông đã viết
do kinh nghiệm của bản thân ông. Ông viết nó ư? Không? Nó phát từ đáy lòng ông
ra. 

Mark Twain sanh tại một
căn nhà có hai phòng nhỏ ở Floride, xứ Missouri.
Phòng ông ở tồi tàn đến nỗi một chủ trại tân thời ngày nay cũng không chịu nuôi
bò hoặc gà trong đó. Tám người sống trong hai phòng tối: bảy người trong gia
đình và một người tớ gái. Mới sinh ra ông rất yếu ớt. Rồi khi ông lớn lên lần
lần, thân mẫu ông phải lo lắng cho ông nhiều hơn hết thảy những người khác
trong gia đình họp lại. Ông rất ưa khôi hài, ghét học, chỉ thích ra bờ sông
Mississipi nhìn những cù lao bí mật, những bè mảng từ từ trôi và dòng nước cuồn
cuộn chảy ra biển. Có khi ông ngồi trên bờ sông mơ mộng hàng giờ. 

Ông suýt chết đuối chín
lần. Trong khi chơi với bạn, giả làm mọi, làm ăn cướp, trong khi vô coi những
cái hang, ăn trứng rùa, ngồi trên mảng trôi theo dòng sông, ông đã thu thập
được những kinh nghiệm vô giá về cảnh vật và tính tình để sau này trứ
tác. 

Ông được di truyền tài
hài hước của thân mẫu (...) Năm ông mười hai tuổi, thân phụ ông mất. Ông hối
hận vì đã không nghe lời cha, lêu lổng chứ không chịu học, rồi ông khóc, tự
trách mình. 

Thân mẫu ông ráng an ủi
ông. Ít hôm sau ông tập sự trong một nhà in để vừa kiếm tiền vừa học
thêm. 

Hai năm sau, ông thành
một ấn công. Một buổi chiều, đi ngoài phố ở châu thành Hannibal, ông lượm được một trang xé trong
cuốn sách và bay trên đường. 

Việc tầm thường đó đã
thay đổi hẳn đời ông. Trang giấy đó kể chuyện Jeanne d Arc bị quân Anh giam
trong ngục ở Rouen.
Đọc xong, lòng ông rung động vì sự tàn nhẫn của quân Anh. Ông không hề biết
Jeanne d Arc là ai, chưa hề được nghe tên đó. Nhưng từ hôm ấy, ông đọc bất kỳ
sách báo nào nói về vị nữ anh hùng ấy. Trong già nữa đời, ông nghiên cứu về
Jeanne d Arc, rồi viết một cuốn nhan đề là Hồi tưởng Jeanne d Arc. Các nhà phê
bình cho cuốn đó kém xa những cuốn khác của ông, nhưng ông coi nó là một tác
phẩm hay nhất ông đã viết. Ông biết rằng nếu ký tên thật, độc giả sẽ tưởng lầm
là một tác phẩm hài hước, nên ông phải ký tên khác. 

Ông rất vụng về trong
việc hùn vốn làm ăn, bỏ tiền vào đâu thì lỗ đó, cho nên năm năm mươi tám tuổi
nợ đìa ra. Mà ông lại đương đau nữa, sức đã suy. Ông có thể tuyên bố là phá sản
rồi khỏi phải trả nợ, vì hồi đó khắp xứ bị nạn kinh tế khủng hoảng, nhưng
không, ông nhất định trả hết nợ bằng cách viết sách và đi khắp thế giới diễn
thuyết trong năm năm. Tới đâu công chúng cũng hoan nghênh ông nhiệt liệt, phòng
diễn thuyết ông rộng tới mấy cũng không đủ chứa hết thính giả. Khi đã trả hết
nợ, ông viết: "Bây giờ tinh thần tôi mới được yên lại không bị như có vật
nặng đ è lên nó nữa. Bây giờ làm việc mới thích, chứ không thấy là một cực hình
nữa". 

Ông cưới được một thiếu
nữ mà ông yêu ngay từ lúc mới trông thấy tấm hình của cô. Hai ông bà thương
nhau lắm. Sách ông viết đều do bà xuất bản. Ban ngày viết được trang nào thì
tối đến, ông đặt trên một cái kệ gần đầu giường bà để bà đọc trước khi đi ngủ.
Bà sửa cho văn nhã hơn và hoàn toàn tinh xác, ông luôn luôn theo ý bà. 

Ông rất sợ làm thất lạc
bản thảo nên cấm người ở gái lau bàn viết của ông. Ông thường lấy phấn vạch một
đường trên sàn để ngăn một khu vực không cho chị ở bước vào. 

Đây là bốn hàng chữ ông
khắc lên mộ chí cô Susy con gái ông, mà nếu đem khắc lên mộ chí ông thì cũng
rất hợp. 

Một trời ấm áp mùa hè,
chiếu dìu dịu ở đây nhé. 

Gió ấm áp phương Bắc,
thổi nhè nhẹ ở đây nhé. 

Cỏ xanh phủ lên, êm ái
ngủ đi, êm ái ngủ đi! 

Xin chúc ai an giấc, an
giấc, an giấc. (1)