THỜI THƠ
ẤU CỦA “DẾ MÈN”

Câu chuyện kể về cậu bé bảy tuổi, Mao
Mao, sống ở cô nhi viện gần bờ sông.

Sự việc bắt đầu vào một buổi sáng như
thường lệ…

Hôm nay là ngày Mao Mao gặp cha mẹ mới.
Cặp vợ chồng trẻ hiếm muộn muốn nhận nó làm con nuôi. Lẽ ra đó một chuyện đáng
mừng, thế nhưng đó lại là nỗi lo của các cô bảo mẫu.

Rầm! Cửa phòng bật tung, cặp vợ chồng
lao ra với vẻ bàng hoàng.

“Trời ạ, thật kinh khủng!” – Cô vợ gào
lên trước. – “Nó bị điên à? Sao nó lại hành động như một… một con dế?”

“Đúng!” – Anh chồng rút khăn lau mồ hôi
trên trán vẻ đáng thương.

Những cô bảo mẫu thở ra, chẳng nói gì
chỉ buông một câu:

“Lại nữa rồi!”

Cuối cùng, đôi vợ chồng ra về với lời
khuyên:

“Đưa nó đi khám bệnh mau kẻo có ngày nó
phát điên và thành dế thật đấy!”

Mao Mao bước ra. Thằng bé có cái nhìn
tròn, đôi mắt hơi thâm quầng do nhiều đêm mất ngủ để nghiền ngẫm “việc đời”.
Gương mặt bầu bĩnh, bờ má phúm phím, những sợi tóc loe hoe trước trán, trông dễ
thương phải biết. Ấy vậy mà chẳng có ai dám nhận nuôi nó bởi những hành động
quái gở.

“Mao Mao! Con lại làm cha mẹ nuôi sợ
hãi, đây là lần thứ ba mươi rồi.”

Mao Mao thưa:

“Dạ, con đã nói không muốn có cha mẹ
nuôi, con phải sống tự lập vì đó là tục lệ lâu đời của nhà họ dế con!”

“Con tưởng tượng quá nhiều đó! Con đâu
phải là dế!”

“Không ạ, con thật sự là Dế Mèn, người
đại diện cho chính nghĩa!”

Dứt lời, Mao Mao lầm lũi bỏ đi. Cô bảo
mẫu trẻ nhất bảo:

“Rõ khổ, nó cứ nghĩ mình là Dế Mèn và
thích trừ gian diệt bạo.”

Trong khi các cô bảo mẫu lo lắng về tình
trạng “đáng ngờ” của Mao Mao thì trái lại thằng bé vô cùng thích thú về việc
mình là Dế Mèn. Từ nhỏ, Mao Mao không có bạn, những đứa trẻ trong viện không
thích kết thân với nó. Nó cô đơn và thường chơi đùa một mình. Rồi lần đầu tiên
nghe cô bảo mẫu đọc truyện Dế Mèn phiêu lưu ký thì Mao Mao đã bị cuốn hút vào
thế giới côn trùng. Mỗi tối, trước lúc đi ngủ, nó đòi cô bảo mẫu đọc truyện Dế
Mèn. Cứ đều đặn như thế nó thuộc làu truyện. Từ đó, Mao Mao tự phong mình là Dế
Mèn với nhiệm vụ giúp đỡ người họan nạn.

Từ khi tự nhận là Dế Mèn, Mao Mao bắt
đầu hành động quái gở. Đầu tiên là tục lệ sống độc lập từ thuở bé của dế. Mao
Mao tự làm mọi việc từ ăn cơm đến tắm rửa, nó không cho các cô giúp. Tiếp theo,
để duy trì tục lệ cao quý ấy Mao Mao khước từ những người đến nhận nuôi. Nó nói
với họ rằng "“Cháu là Dế Mèn nên phải sống xa cha mẹ, có vậy mới không ăn
bám, ỷ lại. Sau này ra đời cháu mới làm nên chuyện lớn”". Với lời tuyên bố
trịnh trọng đó, người nào cũng trố mắt, há hốc mồm ngạc nhiên. Thậm chí, có lần
Mao Mao ngồi trên bàn, nhún chân bật như dế, bay vút lên cao. Hậu quả nó ngã
nhào vào người đối diện. Thế là xong, chẳng ma nào nhận nuôi nó.

Các cô bảo mẫu và những đứa trẻ trong
viện sửng sốt trước sự kỳ quặc của Mao Mao. Mọi người còn bối rối thì nó đã
tuyên bố một việc khiến các cô ngỡ ngàng.

“Con là dế không thể ở trong căn phòng
tù túng chật hẹp được. Con phải đào hang sống chan hòa với thiên nhiên, vậy mới
thú!”

Nói là làm, chiều Mao Mao lấy cái xẻng
đồ chơi ra vườn bắt đầu việc đào hang. Bắt chước Dế Mèn, nó lập kế họach tỉ mỉ
"đào hang thật rộng, đào sang hai ngã làm đường tắt, cửa sau, những ngách
thượng phòng nguy hiểm dễ thoát thân"… Nhưng chao ôi, chuyện đào hang đâu
phải dễ. Đào cả buổi trời chỉ được cái hố nhỏ vừa mông đít. Đang nản chí thì
các cô chạy ra khuyên ngăn. Mao Mao đứng dậy phủi phủi mông quần:

“Thật ra con không thích nhưng các cô đã
hết lời thì con tạm về lại phòng.”

Công cuộc đào hang vừa chấm dứt thì Mao
Mao lại nghĩ ra vài trò mới. Chẳng hạn có hôm tự dưng nó bỏ cơm đòi ăn cỏ, có
lúc nó ngồi trên bậu cửa sổ đập tay và hú lên để bắt chước gáy như dế. Khỏi nói
các cô muốn ngất xỉu tại chỗ.

Dần dà, tên của các đứa trẻ trong viện
đều được thay thế bằng tên côn trùng. Cậu bé ốm yếu nhỏ con là Kỉm Kìm Kim, các
cô bé xinh xắn là Cào Cào, thằng bé chạy nhanh thoăn thoắt được gọi tên Chuồn
Chuồn Ngô, cô bé thích mặc áo màu đỏ là Chuồn Chuồn Ớt… Những người hàng xóm
cũng bị vạ lây. Anh sinh viên nghèo là Gọng Vó, bác thợ rèn già được Mao Mao
cung kính gọi là cụ Châu Chấu. Lâu lâu có vài cụ già ghé thăm viện nó cũng gọi
tuốt tuồn tuột nào là cụ Cành Cạch, cụ Cào Cào, cụ Niềng Niễng… Các cụ nghe thế
cười khà khà, phán: “Trẻ con mà!”

Kể cả những thanh niên hư hỏng chọc phá
xóm làng, Mao Mao gọi thầm là bọn Bọ Mỗm xấu xa. Chưa hết ngay đến những người
thả lưới bắt cá gần bờ sông cũng bị nó gọi tên của đủ loại chim như cò, sếu,
vạc, le le, vịt trời, bồ nông… Thật hết nói!

******

Dế Mèn luôn ra tay giúp đỡ người họan
nạn, thấy chuyện bất bình chẳng tha. Mao Mao cũng muốn ngao du chốn thiên hạ,
biết đó đây, cứu đời giúp người. Nhưng suốt ngày nó cứ quanh quẩn trong viện mồ
côi, điều này khiến nó buồn phiền về chí làm trai của mình. Rồi đến ngày nọ,
Mao Mao đã có dịp thể hiện bản lĩnh của một Dế Mèn chính hiệu.

Cứ chiều chiều, gần bờ sông có thằng bé
to con mặt dữ tợn, thường chặn đường bắt nạt những đứa đi học về. Quan sát từ
cửa sổ, Mao Mao thấy việc bất bình nên quyết ra tay hiệp nghĩa.

Bịch!

Lại một thằng bé đáng thương vừa bị xử
xong. Cậu to xác cười bóp tay, quay qua nhìn mấy đứa còn lại đang run rẩy.

Chợt, Mao Mao xuất hiện, cất giọng chắc
nịch:

“Ỷ mạnh hiếp yếu là hèn đó, có giỏi thì
đánh với ta này, chịu không Bọ Ngựa?”

Cậu bé “Bọ Ngựa” còn đứng đờ người thì
Mao Mao đã lao vào. Nó ôm lấy đối phương dùng sức đẩy ngã hắn xuống đất. Được
giải nguy các cậu học trò bỏ chạy. Cuộc chiến giữa “Bọ Ngựa” và “Dế Mèn” diễn
ra kịch liệt. Trận chiến kéo dài trong vài phút, cuối cùng kết thúc là bất phân
thắng bại.

Cả hai lăn kềnh ra đất. Nằm thở mệt
nhọc, “Bọ Ngựa” lên tiếng trước:

“Đằng ấy… đằng ấy… khỏe ghê!”

Mao Mao còn chưa kịp hiểu thì “Bọ Ngựa”
cười hắc hắc.

“Ê, cười như thằng điên vậy?”

“À, tôi… tôi vui vì… vì có bạn.”

Mao Mao bật dậy:

“Bạn gì, ai bạn ông? Tôi không làm bạn
với kẻ bắt nạt người khác!”

“Bọ Ngựa” nhổm người:

“Tôi… tôi không cố ý. Tôi sống với… với
bà ngoại, nhà tôi nghèo lắm… lắm lại bị nói… nói lắp

nên không ai… ai làm bạn với tôi. Tôi
nghĩ đánh… đánh nhau là cách kết bạn, không ngờ đó là… là xấu.”

Bấy giờ, Mao Mao ngớ mặt. Hóa ra “Bọ
Ngựa” không xấu như nó nghĩ. Cũng vì cô đơn nên cậu mới tìm bạn. Nhìn nét mặt ủ
rũ, đôi mắt ti hí chùng xuống buồn bã của “Bọ Ngựa”, Mao Mao bỗng cất tiếng
hỏi:

“Đằng ấy tên gì?”

Cậu nọ gãi tóc:

“Tôi… tôi tên Nhất Nhất.”

“Tớ tên ‘Dế Mèn’ nhưng mọi người cứ gọi
là Mao Mao. Đằng ấy làm bạn tớ nhé!”

“Thật… thật hả? Đồng ý!”

“Thế đấy, đó là cách kết bạn!”

Nhất Nhất nghiêng đầu tròn xoe mắt, thì
ra kết bạn lại đơn giản như vậy.

Thế là buổi chiều ấy, hai cậu bé xa lạ
trở thành bạn thân.

Sau đó, Mao Mao phong Nhất Nhất là Dế
Trũi. Chúng nó thề rằng sinh tử có nhau, cùng làm chuyện nghĩa hiệp, họan nạn
cùng chia. Mao Mao và Nhất Nhất trở thành đồng minh của những đứa trẻ yếu thế.
Dĩ nhiên, chúng cũng có đạt được vài thành tích nho nhỏ. Danh tiếng hai cậu dế
được các đứa trẻ gần bờ sông biết đến.

***

Một ngôi nhà gần viện mồ côi, nơi có sân
vườn rộng, cây cối um tùm tỏa bóng mát xung quanh, thỉnh thoảng, vài tiếng phụ
nữ la mắng vang lên xáo trộn không gian yên tĩnh. Ngôi nhà bờ tường ấy đã nằm
trong tầm quan sát của hai cậu dế. Sự thật thì chúng phát hiện ở góc sân phía
sau thường có thằng bé ốm nhách, hơi gầy gò, lêu nghêu trông vẻ yếu đuối ngồi
khóc thút thít. Biết là có chuyện bất bình nên hai đứa nọ quyết tìm hiểu xem
thế nào.

Hai đứa trẻ lén lút vào trong sân bằng
cách chui qua lỗ thủng khá to của bức tường phủ đầy rêu xanh. Tiếp theo chúng
núp vào đống thùng giấy to nằm chất chồng gần đấy. Vài phút sau, đúng như cả
hai dự đoán, cứ buổi trưa là thằng bé ốm nhách kia lại ra vườn đốt rác. Trông
mặt nó lem luốc, cái nhìn ngẩn ngơ thấy tội!

Mao Mao gọi khẽ:

“Này, đằng ấy ơi!”

Thằng nhỏ giật mình quay qua, ngạc nhiên
khi thấy hai kẻ xa lạ đang trốn trong vườn. Nhìn quanh không thấy ai, chúng lò
dò đi ra. Thằng nọ thấy kẻ lạ, sợ sệt lùi ra sau.

“Đừng sợ, chúng tớ đến đây cốt cứu đằng
ấy.”

“Cứu gì?”

Nhất Nhất tranh lời, từ khi có bạn cu
cậu bớt nói lắp hẳn, giọng rõ hơn trước:

“Bọn… bọn tớ thấy cậu hay ngồi khóc, bộ
gặp chuyện gì hả?”

“Nhưng các cậu là ai?”

Được dịp khoe, Mao Mao xưng danh:

“Tớ là Dế Mèn, đây Dế Trũi, em kết
nghĩa!”

“À, hai người là anh em nhà dế mà bọn
trẻ hay nói sao?”

“Ừ, bọn này thường giúp kẻ thế cô, đằng
ấy có gì cứ nói.”

Nghe vậy, thằng bé liền kể:

“Tớ sống với cha và mẹ kế. Tớ hay ngồi
khóc là vì mẹ kế đánh tớ suốt ngày.”

Mao Mao nghệch mặt, nhìn ngu thật:

“Mẹ kế là ai?”

Nhất Nhất nói nhỏ:

“Tớ nghe bà kể trong truyện cổ tích mẹ
kế là dì ghẻ, độc ác lắm!”

Mao Mao đập tay:

“Ờ… hiểu! Nhưng cậu yên tâm, bọn tớ sẽ
bảo vệ cậu khỏi người tên dì ghẻ đó.”

Đúng lúc, trời xui khiến thế nào, mẹ kế
xuất hiện. Thằng nọ sợ hãi đứng yên. Nhìn thân hình to béo của người phụ nữ,
hai đứa kia nuốt nước bọt. Khiếp thật!

Thấy có hai đứa trẻ lạ hoắc ở trong sân
nhà, bà ta trợn mắt, gắt:

“Hai đứa bây là ai, định ăn trộm hả?”

Nhất Nhất xem ra nhát cấy, lùi ra sau
một chút. Mao Mao tuy có sợ nhưng can đảm lên tiếng:

“Dì ghẻ… dì ghẻ ơi, đừng đánh cậu ấy
nữa.”

“Gì, ai dì ghẻ? Hư đốn này!”

Bà ta tức giận véo tai Mao Mao, túm lấy
áo Nhất Nhất lôi xộc xệch ra ngoài cổng ném mạnh chúng xuống.

“Cút ngay! Lũ đần độn!”

Lập tức chúng chạy biến đi sau tiếng
quát ầm như sấm.

Xong xuôi, bà ta quay sang giơ tay tát
một cái rõ đau vào mặt thằng bé kia.

“Cấm mày chơi với lũ hỗn láo đó!”

Thằng nhỏ vâng dạ rồi quay lại công việc
cũ.

Sau lần đó, Mao Mao căm bà dì ghẻ nên
nhất định trả đũa cho hả tức. Nó đặt tên cho cậu bạn mới là Dế Choắt, còn dì
ghẻ là… mụ Cốc xấu xí!

***

“Mụ Cốc” thường bán chè vào buổi chiều.
Biết chuyện đó, hai đứa nọ nghĩ ra cách phá.

Đứng núp sau gốc cây quan sát quán chè
nhỏ, để ý khi có người đến mua, chúng liền hét to:

“Đừng có mua chè của ‘mụ Cốc’, chè dở
ẹt!”

“Mụ Cốc” đứng phắt dậy, thét kinh thiên:

“Hai thằng trời đánh kia!”

Hai đứa nọ bỏ chạy. “Mụ Cốc” cầm dép
đuổi theo. Không ngờ béo xù thế kia mà mụ chạy nhanh lắm, thoáng cái đã tóm
được thủ phạm. Lôi Nhất Nhất về nhà, mụ mắng vốn bà nó. Mụ chửi xa xả nhưng may
là bà cụ bị lãng tai nên chẳng nghe gì, Nhất Nhất thoát nạn.

Tiếp “mụ Cốc” đến quát tháo các cô bảo
mẫu. Các cô vâng dạ cam kết sẽ xử phạt Mao Mao. Khi mụ đã đi, các cô còn khen
nó làm tốt. Thật ra những ai ở gần đây đều không ưa được tính khí độc ác của
mụ.

Tiếp tục chọc ghẹo “mụ Cốc”, rút kinh
nghiệm lần trước, chúng hành động kín đáo hơn. “Mụ Cốc” đem quần áo ra vườn
phơi. Khi mụ trở vào nhà, hai đứa nọ len lén đến gần. Những bộ áo rộng, to quá
cỡ đoán ngay là áo “mụ Cốc”, chúng liền xịt sơn vẽ lên. Xong xuôi cả hai chuồn
êm. Vài phút sau, chúng nghe “mụ Cốc” gào lên:

“Ối giời ơi! Quân nào láo lếu, làm dơ áo
tao rồi!”

Hai thằng ranh ở ngoài bịt miệng cố nhịn
cười.

Mụ phải giặt mấy ngày trời mới phai hết
sơn.

Sau đó, hai cậu dế còn làm nhiều trò
tinh quái như bỏ cả hủ muối vào nồi canh làm mụ quíu lưỡi vì mặn đã vậy còn
giấu luôn chai nước nên mụ phải chạy bán sống bán chết ra giếng vục đầu xuống
uống. Tiếp theo là giấu dép, cắt thủng áo mưa để “mụ Cốc” về nhà toàn thân ướt
nhẹp hoặc bỏ thằn lằn vào gấu quần khiến mụ la oai oái… Nhưng trò trả thù dai
này chỉ làm hả dạ được Mao Mao, Nhất Nhất, và người khổ nhất vẫn là “Dế Choắt”.
Nó bị đánh nhiều hơn. Mỗi lần bị chọc ghẹo, “mụ Cốc” lại trút hết bực bội lên
người nó.

***

“‘Mụ Cốc’ còn đánh đằng ấy không?” – Mao
Mao hỏi.

“Còn, các cậu đừng chọc mẹ kế nữa, sợ
lắm!” – “Dế Choắt” vừa nói vừa xua tay liên tục.

Mao Mao nghe vậy sụ mặt:

“Xin lỗi, ‘Dế Mèn’ lại hại ‘Dế Choắt’!”

“À, sao cậu lại làm dế vậy?” – “Dế
Choắt” thắc mắc.

“Cậu nghe truyện về Dế Mèn chưa?”

“Dế Choắt” lắc đầu. Thế là Mao Mao kể sơ
lược cho bạn nghe. Nghe xong, “Choắt ta” bảo:

“Dế Mèn thật phi thường nhưng cậu đâu
phải dế!”

“Tớ là Dế Mèn mờ.”

“Không, dế đâu đi bằng hai chân, không
biết nói, không biết ăn cơm. Cậu giống tớ, chúng ta là người, không thể bay,
không gáy, không đào hang như dế được. Mẹ tớ nói con người và côn trùng khác
nhau.”

Nhất Nhất ngạc nhiên:

“Cậu… cậu còn mẹ khác nữa sao?”

“Dế Choắt” gật đầu, cười tít mắt, để lộ
hàm răng sún:

“Tớ có mẹ ruột, mẹ chia tay cha về tận
quê sống. Mẹ viết thư cho tớ nhiều lắm, mẹ nói khi nào ổn định mới lên đón tớ.”

Trên đường về, Mao Mao cứ nghĩ mãi về
lời của “Dế Choắt”. Đúng là nó không biết bay, không đào hang, không ăn cỏ và
không biết gáy. Lẽ nào nó không phải Dế Mèn, vậy nó là ai?

***

Thấy Mao Mao ủ rũ, cô bảo mẫu liền hỏi:

“Có chuyện gì vậy?”

Mao Mao nói khẽ:

“Con chọc ‘mụ Cốc’ vì muốn trả thù cho
‘Dế Choắt’, nhưng cuối cùng cậu ấy lại bị đánh nhiều hơn. Con không phải là Dế
Mèn, con không làm được gì cả…”

Cô ôm nó, vỗ nhẹ tấm lưng nhỏ:

“Mao Mao không phải Dế Mèn nhưng là một
đứa trẻ rất ngoan. Con có tấm lòng tốt, muốn giúp đỡ mọi người. Chỉ có điều
cách xử sự lại không đúng.”

“Nhưng không là Dế Mèn thì con là ai đây?”

“Con hãy là Mao Mao, là cậu bé bình
thường. Dù chỉ là đứa trẻ nhưng con vẫn có thể làm những điều phi thường!”

Nghe vậy, mắt nó chợt sáng lên.

***

Sáng chủ nhật, thấy các cụ đến thăm
viện, Mao Mao đến gần khép nép:

“Cụ ‘Cành Cành’, cụ ‘Cào Cào’, cụ ‘Niềng
Niễng’, xin các cụ quyên góp cho cháu ít tiền.”

“‘Dế Mèn’ xin tiền làm gì? Dế đâu biết
xài tiền.” – Các cụ bông đùa.

“Dạ, bạn cháu cần tiền đi xe về quê gặp
mẹ. Bạn ấy nghèo lắm nên bọn cháu nhờ mọi người quyên tiền giúp đỡ.”

Nghe xong, các cụ gật đầu:

“Cháu là đứa trẻ tốt! Đây ông quyên ít
tiền cho.”

Mao Mao cười hớn hở:

“Cám ơn các cụ!”

Tiếp đến, nó và Nhất Nhất đến nhà anh
sinh viên “Gọng Vó”, bác thợ rèn “Châu Chấu” và vài người khác. Sáng ấy, chúng
đã gom đủ tiền cho “Dế Choắt”.

***

Hôm sau, ở bến xe, “Dế Choắt” cầm tiền,
mếu:

“Cám ơn hai cậu nhiều lắm!”

“Đã là anh em kết nghĩa thì khách sáo
chi!” – Mao Mao gãi đầu.

“Mẹ cậu sẽ… sẽ đón cậu hả?” – Nhất Nhất
hỏi.

“Ừ, tớ viết thư nói với mẹ rồi.”

“Dế Choắt” bước lên xe. Bỗng, Mao Mao
như nhớ ra gì đó liền hỏi nhanh:

“À, đằng ấy tên gì vậy?”

“Tớ tên Bảo Bảo!”

“Ừm.” – Mao Mao gật gật.

Khi xe sắp lăn bánh, hai đứa nọ vẫy tay:

“Tạm biệt ‘Dế Choắt’! Nhớ viết thư cho
bọn tớ nha.”

Dõi theo bong dáng chiếc xe kềnh càng
khuất dần, Mao Mao mỉm cười.

Dù biết cậu bạn tên Bảo Bảo không phải
là dế nhưng Mao Mao muốn, với Nhất Nhất vẫn gọi là “Dế Trũi”, với Bảo Bảo vẫn
là “Dế Choắt” và với mọi người vẫn là những tên gọi côn trùng do nó tự đặt.

Mãi mãi vẫn thế.

"Dù chỉ là những đứa trẻ nhưng
chúng vẫn có thể làm nên những điều phi thường!"

END

(TP HCM, 11/2010 trong tuyển tập Đứa trẻ
của Võ anh Thơ)