CHƯƠNG
10: MÔ HÌNH TRÍ NHỚ

Bạn có biết rằng trí nhớ có một mô hình hoạt
động nhất định không? Nếu hiểu được điều này, bạn sẽ hiểu tại sao có những lúc
bạn có thể học dễ dàng hiệu quả, trong khi có những lúc bạn lại cảm thấy đầu óc
như bị bão hòa không thể tiếp thu thêm nữa.

KHÁM PHÁ MÔ HÌNH TRÍ NHỚ

Bạn hãy cùng tôi làm một thử nghiệm ngắn sau
đây. Nó sẽ giúp bạn khám phá mô hình trí nhớ của tiêng bạn. Bạn hãy đọc danh
sách các từ bên dưới, chỉ đọc một lần duy nhất và không sử dụng bất kỳ nguyên
tắc Trí Nhớ Siêu Đẳng nào. Sau đó, bạn hãy cố gắng hết sức để nhớ lại càng
nhiều từ càng tốt.

Bây giờ, không nhìn lại danh sách trên, bạn
hãy viết ra càng nhiều từ càng tốt. Bạn

không cần phải viết đúng thứ tự.

Bạn có thể bỏ sót rất nhiều từ, nhưng hãy nhìn
kỹ lại những từ bạn nhớ được và viết ra. Tại sao bạn nhớ một số từ này mà không
phải những từ khác? Nếu bạn xem xét thật kỹ, bạn sẽ phát hiện một mô hình trong
cách nhớ của bạn. Nói chung, trong bất kỳ thời điểm nào, bạn sẽ có khuynh
hướng:

Dưới đây là biểu đồ minh họa về “phần trăm
thông tin nhớ được trong một khoảng thời gian”.

Chúng ta có thể thấy từ biểu đồ trên, trong
bất kỳ một khoảng thời gian hai tiếng học nào (nhóm A), luôn luôn có hai đỉnh
điểm ghi nhớ thông tin, thời gian lúc bắt đầu học và thời gian sắp kết thúc
việc học. Giữa lúc học, có một khoảng thời gian mà khả năng trí nhớ chúng ta bị
suy giảm rõ rệt. Do đó, trong bất kỳ khoảng thời gian học nào, bạn sẽ quên rất
nhiều thông tin đã học vào khoảng thời gian giữa này. Thời gian học càng lâu
bao nhiêu, khoảng thời gian trí nhớ suy giảm càng dài bấy nhiêu.

Nếu bạn phải học liên tục hơn hai tiếng (nhóm
B), bạn chỉ có duy nhất một khoảng thời gian đỉnh điểm để ghi nhớ thông tin.
Điều này khiến bạn lãng phí thời gian. Đây là lý do tại sao có những lúc bạn
cảm thấy trí nhớ như bị bão hòa và không thể tiếp thu thêm nữa.

HỌC BAO LÂU LÀ TỐI ƯU

Các nghiên cứu cho thấy thời gian học lý tưởng
nhất trong mỗi lần học không nên dài quá hai tiếng. Mỗi lần học này nên được
chia thành bốn phần nhỏ dài hai mươi lăm phút mỗi phần. Giữa các phần, bạn nên
nghỉ ngơi khoảng năm phút.

Trong lúc nghỉ ngơi, bạn nên làm vài động tác
thể dục đơn giản. sau mỗi lần học dài hai tiếng, bạn nên thư giãn ít nhất nửa
tiếng trước khi bắt đầu học lại.

Bằng cách này, bạn sẽ có được tám đỉnh ghi nhớ
thông tin và những khoảng thời gian trí nhớ suy giảm ngắn đi rất nhiều (xem
biểu đồ bên dưới). Kết quả là bạn có khả năng ghi nhớ thông tin tốt hơn cũng
như thời gian học được tận dụng một cách hiệu quả nhất.

- Học hai tiếng mỗi lần

- Chia thành bốn phần học và nghỉ ngơi năm
phút giữa mỗi phần.

- Hoàn toàn thư giãn trong lúc nghỉ ngơi

- Sau mỗi hai tiếng học nên thư giãn trong nửa
giờ.

“NHỒI NHÉT” KHÔNG HIỆU QUẢ

Nhiều học sinh tin rằng việc ôn bài sớm chỉ vô
ích vì họ sẽ quên hết trước khi thi và phải học lại từ đầu. Những học sinh này
cho rằng chỉ nên ôn bài cho mỗi môn học trong năm ngày trước khi thi môn đó.
Chính vì thế, họ thường không ôn được hết bài hoặc chỉ ôn được một lần trước
khi thi. Kết quả là họ không thể nào đạt điểm cao vì họ không hiểu rõ bài và
phạm những lỗi bất cẩn đáng tiếc do quá căng thẳng.

Với tôi, đây là một cách học “tự sát” vì nó đi
ngược lại tất cả những nguyên tắc của việc học hiệu quả. Việc ôn bài vào phút
cuối,”nước đến chân mới nhảy” thường cần một khoảng thời gian học dài liên tục
không được nghỉ ngơi. Do đó, khả năng ghi nhớ cũng như hiệu quả học tập bị giảm
sút trầm trọng.

Hơn nữa, kiến thức mà học sinh thu thập được
vào lúc này thường rất lộn xộn. Trước khi đầu óc họ có cơ hội để sắp xếp, tổng
hợp những gì họ vừa học, những thông tin mới nhận đã đan xen với những thông
tin cũ tạo nên một mớ rối rắm lung bùng.

Vậy thì, nếu bạn phải chuẩn bị bài sớm và rải
đều suốt quá trình học, bạn phải làm thế nào để duy trì trí nhớ ở phong độ tốt
nhất cho đến ngày thi? Câu trả lời nằm ở việc ôn bài.

Nhiều học sinh nghĩ rằng việc ôn bài làm lãng
phí thời gian. Tuy nhiên, nếu bạn có một kế hoạch ôn bài hợp lý cùng với Sơ Đồ
Tư Duy, bạn sẽ tiết kiệm rất nhiều thời gian so với cách học bình thường. Không
những thế, khi bạn ôn bài nhiều lần, bạn sẽ hiểu bài hơn, ghi nhớ thông tin
nhiều hơn và tăng kỹ năng áp dụng kiến thức.

Thông thường, chúng ta có thể biết khái niệm
và cách giải quyết một vấn đề, nhưng trong kỳ thi, chúng ta lại đâm ra lung
túng và phạm lỗi. Lý do là vì chúng ta chưa đạt đến trình độ áp dụng kiến thức
không cần suy nghĩ. Cách duy nhất để chúng ta đạt đến trình độ này là phải biết
cách ôn bài.

BẠN SẼ QUÊN 80% THÔNG TIN MỚI TRONG VÒNG 24
GIỜ

Nghiên cứu cho thấy nếu bạn không ôn bài trong
vòng 24 giờ sau khi học bài, bạn sẽ quên 80% kiến thức vừa học. Đây là lý do
tại sao nhiều học sinh thường than phiền họ quên gần hết mọi thứ trước kỳ thi.
Những nỗ lực ôn bài trước kỳ thi giống như học lại từ đầu. Việc ôn bài này tốn
thời gian cũng nhiều như lúc học ban đầu vì họ quên hầu hết các thông tin cần
học.

Điều này có nghĩa là chúng ta nên ôn bài vào
đúng thời điểm trí nhớ chúng ta đang ở đỉnh cao. Bằng cách này, việc ôn bài
được hoàn tất trong một thời gian ngắn, và giúp những liên kết thông tin trong
não trở nên bền vững hơn.

CÁCH ÔN BÀI HIỆU QUẢ

Việc ôn bài nên diễn ra trong một khoảng thời
gian cụ thể sau mỗi lần học. Lần ôn bài đầu tiên nên bắt đầu sau khi học mười
phút. Các nghiên cứu cho thấy khả năng nhớ bài thường đạt đỉnh điểm sau khi học
mười phút rồi sau đó giảm từ từ. Những lần ôn bài tiếp theo nên lần lượt diễn
ra sau 24 giờ, sau một tuần, một tháng, và sau ba đến sáu tháng. Thời gian biểu
này giúp trí nhớ của bạn luôn luôn ở đỉnh cao. Biểu đồ dưới đây tóm tắt lại thời
gian biểu ôn bài tối ưu nhất.

Lý tưởng nhất là bạn nên lên kế hoạch thời
gian ôn bài sao cho giai đoạn ôn bài cuối cùng rơi vào một ngày trước ngày thi.
Tuy nhiên, việc này phụ thuộc nhiều vào kế hoạch ôn bài của bạn và số lượng môn
học bạn đang học.

VIỆC ÔN BÀI TIẾT KIỆM THỜI GIAN

Có thể bạn nghĩ rằng: “Nếu mình làm theo
phương pháp này, có phải là mình sẽ tốn nhiều thời gian hơn so với việc ôn bài
một lần trước khi thi không?” Câu trả lời là “KHÔNG”.

Xin nhớ rằng, nếu bạn làm theo phương pháp học
truyền thống là học một lần và ôn lại một lần trước khi thi, bạn đã quên 80 -
90% kiến thức trước khi ôn bài. Như thế, việc ôn bài của bạn cũng tốn nhiều
thơi gian như lúc bạn học ban đầu. Không những thế, việc ôn bài của bạn cũng
tốn nhiều thời gian như lúc bạn học ban đầu, việc ôn bài như vậy cũng không hề
củng cố lại những gì bạn đã học mà chỉ đơn thuần là học lại những gì bạn đã
quên.

Do đó, nếu thông thường bạn mất khoảng hai
tiếng để học xong một chương sách, bạn sẽ cần gần hai tiếng nữa để ôn lại nó.
Vậy là bạn cần khoảng gần bốn tiếng để học và ôn lại chương đó.

Nếu bạn ôn bài bốn lần trước kỳ thi, việc học
lúc bắt đầu của bạn sẽ tốn hai tiếng nhưng các lần ôn bài sau khi học 10 phút,
24 giờ, một tuần, một tháng, và trước khi thi thì chỉ mất 10 - 15 phút mỗi lần.
Lý do là vì bạn ôn bài vào đúng những thời điểm mà kiến thức vẫn còn rất dễ tìm
trong trí nhớ.

Nếu bạn cộng tất cả thời gian học và ôn bài
lại, bạn chỉ cần mất khoảng ba tiếng, nghĩa là ít hơn cách học truyền thống gần
một tiếng. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn hết là khả năng lĩnh hội kiến thức
của bạn lại gấp bốn năm lần so với cách ôn bài truyền thống vì bạn đã ôn bài
trong lúc bạn còn nhớ rõ thông tin.

	Ôn bài bốn - năm lần	Ôn bài một lần
Thời gian học và ôn	3 tiếng	4 tiếng
Khả năng hiểu bài	ít nhất bốn lần	một lần (hoặc ít hơn)

Xin chúc mừng bạn! Bạn đã được học hai phương
pháp học hiệu quả nhất, đó là Sơ Đồ Tư Duy và hệ thống Trí Nhớ Siêu Đẳng. Bạn
chắc chắn có thể đạt những kết quả mong muốn khi đã thành thạo hai phương pháp
này.

CHƯƠNG
11: NGHỆ THUẬT ỨNG DỤNG LÝ THUYẾT VÀO THỰC HÀNH

Sau khi được trang bị đầy đủ các kỹ năng của
Trí Nhớ Siêu Đẳng, bạn đã nắm được một yếu tố quan trọng để đạt thành tích xuất
sắc. Đó là khả năng nhớ lại thông tin và số liệu trong một khoảng thời gian
ngắn.

Tuy nhiên, khả năng nắm vững lý thuyết chưa
đảm bảo cho bạn 10 điểm. Yếu tố thứ hai cũng quan trọng không kém. Đó là khả
năng ứng dụng lý thuyết để trả lời câu hỏi thực hành trong kỳ thi.

Đế tinh thông khả năng ứng dụng những gì được
học, bạn phải phát huy một loạt kỹ năng suy nghĩ bao gồm sáng tạo, phân tích,
lập luận. Chi tiết hơn, những kỹ năng suy nghĩ bạn cần phải thành thạo bao gồm:

• So sánh các dữ liệu để tìm ra sự
  khác nhau và giống nhau.
• Phân tích thông tin và tìm mối
  liên hệ giữa các thông tin với nhau.
• Xác định nguyện nhân và hệ quả.
• Lựa chọn và sắp xếp các thông tin
  có liên quan.
• Biết cách lập luận.
• Giải quyết vấn đề một cách sáng
  tạo.
• Giải thích và phát triển ý cụ thể.
• Đánh giá độ tin cậy và tính đúng
  đắn của thông tin.
• Phân biệt giữa các dữ kiện, các thông
  tin không phải dữ kiện và các ý kiến của cá nhân.
• Đưa ra kết luận từ những bằng
  chứng cụ thể.

Mặc dù những kỹ năng ứng dụng này nghe có vẻ
đáng sợ, bạn sẽ thành thạo chúng dễ dàng khi bạn biết cách sử dụng. Những học
sinh sử dụng các kỹ năng này hiệu quả là do họ nắm được phương pháp. Một khi
bạn học và nắm được những phương pháp này, bạn sẽ có thể đạt kết quả như họ.

PHƯƠNG PHÁP CỦA NGƯỜI THÔNG MINH

Quá trình suy nghĩ diễn ra từ việc đặt câu hỏi
cho bản thân tới việc hình thành các mối liên kết giữa thông tin mới và thông
tin cũ mà bạn đã biết. Nếu bạn đang “suy nghĩ” về những gì tôi vừa nói, bạn có
thể đang tự hỏi mình rằng “Thật không? Mình có suy nghĩ bằng cách đặt câu hỏi
không?” Những học sinh thông mình thường đặt các câu hỏi hữu ích. Những học sinh
kém không biết đặt câu hỏi về những gì họ vừa học. Ví dụ, nếu một học sinh giỏi
cần đánh giá tính xác thực của một sự việc, anh ta sẽ đánh giá bằng cách đặt
câu hỏi như “Có bằng chứng nào về việc này không?”, “Nguồn gốc thông tin có
đáng tin cây không?”, “Thông tin có bị làm sai lệch hoặc bị ảnh hưởng bởi ý
kiến cá nhân nào không?”. Một học sinh kém không bao giờ đặt những câu hỏi hiệu
quả như trên. Hơn nữa, người thông minh biết cách sử dụng hình ảnh và các công
cụ liên quan đến hình ảnh như Sơ Đồ Tư Duy, biểu đồ, sơ đồ và bảng biểu giúp họ
hiểu rõ, phân tích và tận dụng thông tin. Mặt khác, những người kém thông minh
không biết sử dụng hình ảnh và những công cụ liên quan đến hình ảnh.

NGHỆ THUẬT ỨNG DỤNG LÝ THUYẾT VÀO THỰC HÀNH

Trong bất kỳ môn học nào, cho dù là môn lịch
sử, văn học, địa lý, vật lý hoặc toán học, luôn tồn tại một số phương pháp,
khuôn mẫu hoặc phong cách đặt câu hỏi thông dụng trong kỳ thi. Hãy ghi nhớ,
nghệ thuật ứng dụng lý thuyết vào thực hành bất kỳ môn nào cũng có bốn bước bạn
phải thành thạo. Trong mỗi chương sách của từng môn bạn phải:

Bước 1:
Xác định các dạng câu hỏi thường gặp.

Bước đầu tiên là bạn phải xem qua tất cả các
loại câu hỏi khác nhau như câu hỏi ra thi các năm trước, câu hỏi trong sách
giáo khoa, câu hỏi kiểm tra thử và bài tập trong lớp. Từ đó, bạn hãy ghi chú
lại các dạng câu hỏi thông dụng thường được đặt ra. Bạn sẽ phát hiện rằng luôn
luôn tồn tại một một khuôn mẫu nhất định trong cách đặt câu hỏi. Ví dụ, trong
môn lịch sử, các dạng câu hỏi thông dụng gồm có:

VÍ DỤ VỀ DẠNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP TRONG MÔN
LỊCH SỬ

1. Dạng Câu Hỏi Viết Luận

a. “Bạn đồng ý đến mức nào…?”

Ví dụ:

• Bạn đồng ý đến mức nào về ý kiến
  cho rằng Hitler giữ vững được quyền lực của mình sau năm 1933 chỉ vì ông ta
  đánh bại được các phe đối lập?
• “Một nhà lãnh đạo tài ba”. Bạn
  đồng ý đến mức nào về lời nhận xét trên về Mao Trạch Đông?
• Bạn đồng ý đến mức nào về ý kiến
  cho rằng phe Đồng Minh đã thiết lập một chính quyền được mọi người ủng hộ ở
  Nhật Bản?

b. “Bạn có nghĩ rằng…?”

Ví dụ: Bạn có nghĩ rằng Nhật Bản đã đầu hàng
nếu không bị Mỹ đánh bom nguyên tử?

c. “Liệu có công bằng…?”

Ví dụ: Liệu có công bằng không khi gọi
Phát-xít là một chuyên chế? Giải thích.

d. “Mô tả và cho ví dụ”

Ví dụ: Hãy mô tả và cho ví dụ về cách thức mà
Phát-xít áp dụng để duy trì quyền lực chính trị.

e. “Tại sao…?”

Ví dụ:

• Tại sao Liên Xô cần cải cách sau
  năm 1985?
• Tại sao mối quan hệ giữa Nhật và
  Mỹ trở nên căng thẳng trong những năm 1930?
• Tại sao Mao tiến hành “Đại nhảy
  vọt”?

f. “…gì…?”

Ví dụ:

• Gorbachev đã dùng những chính sách
  gì để cải cách Liên Xô?
• Chính quyền Nhật đã có những hiệp
  ước gì sau Chiến tranh thế giới thứ hai?
• Mao đã đối đầu với những vấn đề gì
  trong khi tiến hành các chính sách ở Trung Quốc?

2. Dạng Câu Hỏi Dựa Vào Nguồn Gốc Dữ Liệu

a. “Bạn hãy cho biết lý do tại sao ông ta nói
như vậy?” hoặc “Bạn nghĩ ông ta có ý gì khi nói như vậy…?”

Ví dụ:

• Bạn hãy cho biết lý do tại sao
  Winston Churchill phát biểu với nhân dân Hoa Kỳ như vậy vào tháng 1 năm 1946.
• Bạn nghĩ Liên Xô có ý gì khi họ
  nói rằng khủng hoảng ở Berlin đã được “lên kế hoạch ở Washington”?

b. “Hai nguồn thông tin này giống nhau ở điểm
nào…?

Ví dụ: Hai nguồn thông tin xác nhận Hiệp ước
Vẹc-xây (Versailles) này giống nhau ở điểm nào?

c. “Tác giả cảm thấy như thế nào…?”

Ví dụ:

• Tác giả của đoạn trích trên cảm
  thấy như thế nào về Hiệp ước Vẹc-xây? Giải thích.
• Tác giả của đoạn trích trên chỉ
  trích ai về sự bất công trong Hiệp ước Vẹc-xây?
• Đoạn văn trên cho bạn thấy được gì
  về thái độ của Nhật Bản đối với Trung Quốc năm 1931?

d. “Thông tin trên có ích như thế nào trong
việc …?”

Ví dụ:

• Liệu thông tin này có chứng minh
  được rằng Liên hiệp quốc là một thành công? Cho biết lý do.
• Thông tin này đã chứng minh được
  gì về việc chủ nghĩa quân phiệt dậy lên ở Nhật Bản vào những năm 1930?

e. “Ý kiến của tác giả về …?”

Ví dụ: Ý kiến của tác giả như thế nào về thất
bại của Gorbachev?

f. “Thông tin này cho thấy… Bạn có đồng ý
không?”

Ví dụ: Thông tin này cho thấy các yếu tố kinh
tế là nguyên nhân duy nhất gây ra sự sụp đổ của Liên Xô. Bạn có đồng ý không?

Bước 2:
Xác định các kỹ năng suy nghĩ tương ứng.

Bạn sẽ phát hiện mỗi dạng câu hỏi như “Thông
tin trên có hữu ích như thế nào trong việc...?” hoặc “Bạn đồng ý đến mức độ nào
về việc...?” yêu cầu các kỹ năng suy nghĩ khác nhau. Do đó, đối với từng dạng
câu hỏi, bạn hãy xác định kỹ năng suy nghĩ cần thiết cho từng câu trả lời.

Ví dụ, trong tất cả câu hỏi dạng “Bạn đồng ý
đến mức nào về việc...?”, người ra đề muốn kiểm tra các kỹ năng suy nghĩ sau
đây của bạn:

• Khả năng lựa chọn thông tin liên
  quan để chứng minh các điểm đúng và điểm sai.
• Khả năng trình bày hai quan điểm
  cụ thể.
• Khả năng đánh giá dựa trên các
  chứng cứ hiện hữu.

Bước 3:
Áp dụng phương pháp đạt điểm tối đa trong mỗi dạng câu hỏi.

Mỗi dạng câu hỏi đòi hỏi một phương pháp cụ
thể giúp bạn đạt điểm tối đa. Do đó, bước tiếp theo là bạn phải học các dạng
trả lời câu hỏi tương ứng với từng dạng câu hỏi. Bạn có thể học cách trả lời
thông qua thầy cô hoặc các bài giải mẫu.

Nói tóm lại, bạn cần ghi chú tất cả các dạng
câu hỏi thông dụng cho từng môn học. Trong từng dạng câu hỏi, tìm hiểu những kỹ
năng suy nghĩ cần có và các phương pháp trả lời tương ứng để đạt điểm tối đa.
Cuối cùng, hãy thực hành một vài ví dụ của từng dạng câu hỏi.

NGHỆ THUẬT ỨNG DỤNG LÝ THUYẾT VÀO THỰC HÀNH
TRONG MÔN TOÁN VÀ CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Tôi nhận thấy việc ứng dụng lý thuyết vào thực
hành trong môn toán và các môn khoa học tự nhiên không phức tạp. Lý do là vì
thường chỉ có một câu trả lời chính xác cho mỗi câu hỏi.

Nhiều học sinh tự rèn luyện mình bằng cách trả
lời các câu hỏi trong đề thi các năm trước hoặc các câu hỏi bài tập. Tuy nhiên,
họ vẫn gặp khó khăn trước các câu hỏi mới mẻ rắc rối, mặc dù họ đã thực tập trả
lời rất nhiều câu hỏi.

Bạn phải chuẩn bị như thế nào để đến khi vào
phòng thi, bạn có thể giải quyết bất kỳ dạng câu hỏi có khả năng ra thi nào?
Cho dù người ra đề thi uốn éo, vặn vẹo câu hỏi như thế nào, bạn vẫn có thể trả
lời được. Để đạt được điều đó, bạn cần có một phương pháp khác hệ thống hơn.

CÙNG MỘT VẤN ĐỀ NHƯNG CÓ HÀNG NGÀN CÁCH ĐẶT
CÂU HỎI

Trong các môn học dựa trên khoa học như toán
học, vật lý, hóa học, tôi tin rằng trong mỗi chương sách hoặc mỗi khái niệm mà
bạn được dạy, luôn tồn tại một số cách đặt câu hỏi nhất định. Chúng ta hãy gọi
tổng số cách đặt câu hỏi nhất định này là số N.

Hãy trình bày việc này một cách đơn giản. Giả
sử bạn được dạy một khái niệm vật lý là Lực = Khối lượng x Gia tốc (F = ma).
Bạn chỉ có thể gặp một số dạng câu hỏi nhất định về khái niệm này. Đó là:

Dạng câu hỏi 1: Biết Khối Lượng và Gia Tốc,
tính Lực.

Dạng câu hỏi 2: Biết Khối Lượng và Lực, tính
Gia tốc.

Dạng câu hỏi 3: Biết Lực và Gia tốc, tính Khối
lượng.

Đây thật là một tin tốt lành đối với học sinh.
Trong mỗi chương sách, bạn cần phải tìm ra tất cả các cách tổng hợp câu hỏi
khác nhau (bước 1). Sau đó đối với từng dạng câu hỏi, bạn phải tìm hiểu các bước
trả lời câu hỏi (bước 2). Một khi bạn đã biết các bước giải quyết từng dạng câu
hỏi, việc tiếp theo để ghi nhớ các bước này là thực hành trả lời mỗi dạng câu
hỏi ít nhất ba lần (bước 3). Chúng ta hãy cùng thảo luận kỹ hơn về ba bước này.

Bước 1:
Thu thập.

Thu thập tất cả các dạng câu hỏi khác nhau khả
thi trong từng chương. Tổng số dạng câu hỏi này luôn là một số nhất định.

Bạn có thể tìm thấy tất cả dạng câu hỏi từ các
đề thi năm trước, sách bài tập, bài kiểm tra thử, và từ các trường khác đặc
biệt là các trường giỏi nếu cần thiết. Bạn sẽ biết được là mình đã tìm đủ các
dạng câu hỏi khi không thể tìm ra dạng nào nữa.

Bước 2:
Tìm hiểu các bước giải quyết câu hỏi.

Đối với từng dạng câu hỏi thu thập được, bạn
phải tìm ra các bước cần thiết để trả lời chúng. Bạn sẽ phát hiện ra trong từng
dạng câu hỏi cụ thể, các bước giải quyết luôn giống nhau mặc dù dữ kiện có thể
khác nhau.

Bước 3:
Ghi nhớ các bước bằng thực hành.

Cuối cùng, bạn phải thực hành các bước trả lời
cho từng dạng câu hỏi ít nhất ba lần. Vậy thì tại sao có nhiều học sinh chăm
chỉ thực hành hàng trăm câu hỏi mà vẫn lúng túng khi gặp các câu hỏi trong kỳ
thi? Lí do là vì họ không sử dụng kỹ năng vừa đề cập bên trên mà chỉ thực hành
các bài tập một cách ngẫu nhiên. Tôi sẽ giải thích vấn đề này bằng ví dụ minh
họa bên dưới. Trong một chương sách (giả sử thôi gọi là chương X), bạn sẽ tìm
được một tổng số dạng câu hỏi nhất định là N gọi là: X1, X2, X3,..., Xn (minh
họa bên dưới). Mỗi dạng câu hỏi yêu cầu các bước hoặc kỹ năng giải quyết cụ
thể. Ví dụ: trong phần toán sơ cấp (giải phương trình), y = x, y = x2, y = x3,
y = x4,... là các dạng câu hỏi khác nhau yêu cầu các bước hoặc công thức khác
nhau để giải. Thêm vào đó, bạn sẽ thấy rằng khi từng dạng câu hỏi (ví dụ X1) có
rất nhiều biến thể khác nhau trong cách ra đề thi: X1a, X1b, X1c, X1d, X1e...
Nhiều biến thể của một dạng câu hỏi được tạo ra bằng cách thay đổi số liệu liên
quan. Ví dụ: y = 2x, y = 2x + 1, y =2x + 2, y = 3x, 2y = 10x... là các biến thể
khác nhau của y = x. Có bao nhiêu biến thể của cùng một dạng câu hỏi? Câu trả
lời là vô hạn! Tuy nhiên, tất cả các biến thể của cùng một dạng câu hỏi có thể
được giải quyết bằng cách sử dụng một công thức hoặc các bước giống nhau. Nếu
bạn có thể giải quyết một biến thể (ví dụ X1a), bạn có thể giải quyết được tất
cả các biến thể còn lại.

THÊM PHẠM VI VÀ BIẾN THỂ

Trong khoảng thời gian ôn bài có hạn, làm thế
nào để bạn có thể thành thạo tất cả các dạng câu hỏi ra thi? Câu trả lời là bạn
chỉ cần thực hành mỗi dạng câu hỏi ít nhất ba lần. Nói cách khác, bạn chỉ cần
thực hành cách giải quyết X1, X2, X3,..., Xn. Lý do là khi bạn có thể trả lời
X1, bạn có thể giải quyết tất cả các biến thể của X1 như X1a, X1b, X1c và cứ
thế. Ví dụ: nếu bạn giải được y = x + 3, bạn cũng có thể giải được y = x + 10,
y = 2x + 4, y = 3x + 3... Vấn đề nằm ở chỗ là đa số học sinh lãng phí thời
gian cho việc thực tập hàng trăm câu hỏi mà thực ra đó chỉ là các biến thể của
một vài dạng câu hỏi giống nhau. Do thời gian có giới hạn, họ không thể ôn hết
tất cả các dạng câu hỏi từ X1 đến Xn vì họ lãng phí nhiều thời gian vào các
biến thể, trong khi họ chỉ cần nắm vững dạng câu hỏi là đủ. Giả sử vì lý do đó,
họ không ôn được đến X6. Nếu trong đề thi xuất hiện dạng câu hỏi X6, họ sẽ gặp
khó khăn. Rõ ràng, vấn đề không phải là bạn thực tập bao nhiêu câu hỏi, mà là
bạn thành thạo bao nhiêu dạng câu hỏi.

MỘT VÍ DỤ VỀ VẬT LÝ: TỐC ĐỘ, VẬN TỐC VÀ GIA
TỐC

Chúng ta hãy cùng lấy một ví dụ từ môn vậy lý
cấp hai. Nếu bạn đã học về tốc độ, vận tốc và gia tốc, bạn sẽ phát hiện là có
hai mươi dạng câu hỏi khác nhau. Dưới đây, tôi liệt kê tất cả hai mươi dạng câu
hỏi và xếp loại chúng theo dạng câu hỏi dựa trên công thức và dạng câu hỏi dựa
trên đồ thị.

TỐC ĐỘ, VẬN TỐC VÀ GIA TỐC

Từ công thức v = d/t (v là vận tốc, d là quãng
đường, t là thời gian)

1. Cho biết d và t, tìm v.

2. Cho biết v và t, tìm d.

3. Cho biết v và d, tìm t.

Từ công thức a = (v-u)/t (v là vận tốc cuối, u
vận tốc đầu, a là gia tốc và t là thời gian)

1. Cho biết v, u và t, tìm a.

2. Cho biết v, u và a, tìm t.

3. Cho biết a, t và u, tìm v.

4. Cho biết a, t và v, tìm u.

Từ đồ thị quãng đường-thời gian

1. Cho biết t, tìm d.

2. Cho biết d, tìm t.

3. Cho biết t, tìm v (gradient của đường
chéo).

4. Cho biết v (gradient của đường chéo), tìm
t.

Từ đồ thị vận tốc-thời gian

1. Cho biết t, tìm v.

2. Cho biết v, tìm t.

3. Cho biết t, tìm gia tốc a (gradient của
đường chéo).

4. Cho biết a (gradient của đường chéo), tìm
t.

5. Cho biết v1, v2, t1, t2, tìm d (vùng bên
dưới đồ thị).

6. Cho biết v1, d (vùng bên dưới đồ thị), t1,
t2, tìm v2.

7. Cho biết d (vùng bên dưới đồ thị), v2, t1,
t2, tìm v1.

8. Cho biết v1, v2, d (vùng bên dưới đồ thị),
t2, tìm t1.

9. Cho biết v1, v2, t1, d (vùng bên dưới đồ
thị), tìm t2.

Bước tiếp theo là tìm các bước giải quyết từng
dạng câu hỏi trong hai mươi dạng kể trên. Cuối cùng, thực hành từng dạng câu
hỏi ít nhất ba lần.

Xin chúc mừng bạn! Bạn đã hoàng tất phần
Phương Pháp học Hiệu Quả. Bằng việc áp dụng thành thạo các phương pháp học tôi
vừa đề cập tới, bạn sẽ được trang bị đầy đủ vũ khí đánh bại bất kỳ câu hỏi khó
nào. Bây giờ chúng ta hãy chuyển sang một chủ đề hết sức thú vị...