XV

GIÔNGĐƠRÉT SẮM SỬA

Một lúc sau,
hồi ba giờ, Cuốcphêrắc tình cờ đi qua phố Muphơta cùng với Bốtxuyê. Tuyết rơi
càng nhiều, đầy trời. Bốtxuyê nói với Cuốcphêrắc:

- Tuyết rơi
tưởng như trời có dịch bướm trắng.

Thình lình,
Bốtxuyê nhìn thấy Mariuytx đang đi ngược phố lên trạm gác với một vẻ đặc biệt.
Hắn kêu:

- Ơ kìa!
Mariuytx.

- Mình cũng
trông thấy - Cuốcphêrắc nói. Đừng gọi hắn.

- Tại sao?

- Hắn bận.

- Bận gì?

- Cậu không
thấy vẻ mặt hắn à?

- Vẻ mặt gì?

- Mặt một
người đang đuổi theo một người.

- Đúng thế,
Bốtxuyê bảo. Cuốcphêrắc lại nói tiếp:

- Trông mặt
cậu ấy kia kìa.

- Nhưng cậu
ấy đi theo ai thế chứ?

- Lại một ả
mèo-mũ-hoa nào đây. Cậu ấy yêu rồi.

- Nhưng mình
chẳng thấy mèo-mũ-hoa nào trong phố này cả. Không một bóng đàn bà.

Cuốcphêrắc
nhìn và kêu:

- Cậu ấy
đuổi theo một người đàn ông.

Quả vậy, một
người đàn ông đang đi phía trước đầu đội mũ lưỡi trai, có thể thấy bộ râu lốm
đốm, mặc dầu nhìn đằng sau lưng. Hắn đi cách Mariuytx hai mươi bước. Hắn mặc
một cái áo khoác ngoài rất mới, nhưng quá rộng và một cái quần rách tã, be bét
những bùn. Bốtxuyê cười phá lên.

- Người đàn
ông kia là ai?

- Người ấy
à? Một nhà thơ. Các nhà thơ thường mặc quần của những anh bán da thỏ và áo của
các vị nguyên lão.

- Xem
Mariuytx đi đâu, xem người kia đi đâu.

- Ta đi theo
họ nhé.

- Bốtxuyê,
con phượng hoàng đất Mô, Bốtxuyê ơi! Cậu là một con vật ngu độn tuyệt vời. Ai
lại đuổi theo một người đàn ông đang đuổi theo một người đàn ông.

Họ quay trở
lại.

Mariuytx đã
gặp Giôngđơrét ở phố Muphơta và đi theo rình hắn.

Giôngđơrét
cứ đi lên phía trước không ngờ có một con mắt đang theo dõi mình.

Hắn rời phố
Muphơta và Mariuytx thấy hắn vào một cái lều ghê tởm nhất ở phố Graxiơ. Hắn ở
trong đó độ mười lăm phút rồi trở về phố Muphơta, dừng lại trước một cửa hàng
sắt, hồi ấy vẫn mở ở góc phố Pie Lôngba. Vài phút sau Mariuytx thấy hắn trở ra,
cầm một cái đục lớn tra cán gỗ trắng. Hắn thu cái đục dưới chiếc áo khoác.
Ngang phố Pitơ Giăngtidi hắn rẽ tay trái và đi nhanh về phố Pơti Băngkiê. Trời
sắp tối. Tuyết ngừng rơi một lúc, lại rơi nhiều hơn, Mariuytx đứng lại ẩn mình
ở góc phố Pơti Băngkiê lúc nào cũng vắng tanh và không đi theo Giôngđơrét nữa.
Cũng may cho chàng bởi vì khi Giôngđơrét đi gần đến bức tường thấp mà hồi nãy
Mariuytx nghe thấy tên tóc bù nói chuyện với tên râu xồm, thì hắn quay người
lại, nhìn xem có ai theo dõi không. Không thấy Mariuytx, thế là hắn nhảy qua
bức tường và biến mất.

Cái quãng
trống, mà bức tường này bao quanh thông với sân sau nhà một người chủ xe ngựa
đã vỡ nợ, nhưng vẫn còn mấy chiếc xe cọc cạch ở trong kho.

Mariuytx
nghĩ tốt nhất là nên lợi dụng lúc Giôngđơrét vắng nhà mà trở về. Vả lại trời đã
về chiều, mà chiều nào mụ Buyêcgông ra đi rửa bát ngoài phố cũng khóa cửa nhà
lại, cho nên vào sẩm tối thì bao giờ cửa nhà cũng khóa kín. Mariuytx đã đưa
chìa khóa cho viên thanh tra cảnh sát nên chàng cần phải về nhanh.

Trời tối,
đêm hầu xuống hẳn. Ở chân trời và trong không gian vô tận chỉ còn một điểm nhận
ánh sáng mặt trời: đó là mặt trăng.

Mặt trăng
lên đỏ ngòm đằng sau cái chóp thấp nhà Xanpêtrie.

Mariuytx rảo
bước về nhà số 50-52. Cửa hãy còn mở. Anh rón rén trèo thang gác và đi lên dọc
theo tường hành lang. Hai bên là những gian buồng tồi tàn để cho thuê, mà chưa
ai thuê nên mụ Buyêcgông thường để ngỏ cửa. Qua một gian nọ, Mariuytx trông
thấy bốn cái đầu người in hình, trông mờ mờ trong cái bóng ngày còn sót lọt qua
một cửa sổ nhỏ. Mariuytx không nhìn vì sợ họ nhìn thấy chàng. Chàng về được tới
phòng mình không ai hay, không một tiếng động. Vừa kịp. Chỉ một lát sau chàng
nghe thấy mụ Buyêcgông ra đi và cửa đóng sập lại.

XVI

MỘT BÀI HÁT THEO ĐIỆU ANH THỊNH HÀNH KHOẢNG 1832

Mariuytx
ngồi xuống giường. Lúc bấy giờ vào khoảng năm giờ rưỡi chiều. Chỉ còn nửa tiếng
đồng hồ nữa thì việc kia sẽ đến. Chàng nghe tiếng mạch máu đập trong người như
nghe tiếng mạch máu đập trong người như nghe tiếng tích tắc của một chiếc đồng
hồ trong bóng tối. Chàng nghĩ rằng trong bóng tối hiện giờ tội ác và công lý đi
từ phía bên kia. Chàng không sợ, nhưng chàng không thể không rùng mình nghĩ đến
những việc sắp xảy ra. Như người đứng trước một chuyện quá ư đột ngột, cả ngày
hôm ấy Mariuytx tưởng như mình đang mơ, muốn chắc chắn rằng đây không phải là
một cơn ác mộng, Mariuytx luôn luôn mó tới hai chiếc súng ngắn lành lạnh trong
túi áo vét.

Tuyết không
rơi nữa. Mặt trăng nhô khỏi màn sương mù, càng ngày càng tỏ, ánh trăng hồng ánh
tuyết trên mặt đất rọi vào trong phòng chàng như một thứ ánh sáng mờ mờ như lúc
hoàng hôn.

Trong phòng
Giôngđơrét có ánh sáng. Cái lỗ hổng trên vách, sáng đỏ như máu.

Ánh sáng ấy
chắc chắn không phải là ánh nến. Cả gian phòng bên ấy yên lặng, không ai cựa
quậy, không ai nói một lời, không một hơi thở. Yên lặng lạnh lẽo và hoàn toàn,
không có cái ánh sáng ấy thì chẳng khác gì một ngôi mộ.

Mariuytx se
sẽ cởi giầy đút vào gầm giường.

Vài phút
sau, Mariuytx nghe tiếng cánh cổng xoay trên bản lề. Một tiếng chân nặng nề,
vội vã leo lên cầu thang; Giôngđơrét đã về.

Tức thì
nhiều tiếng nói ồn ào nổi lên. Tất cả mọi người đều ở nhà. Tuy nhiên khi
Giôngđơrét đi vắng thì họ yên lặng như đàn sói con vắng bố. Giôngđơrét nói:

- Tao đây!

Hai đứa con
gái dài mồm ra:

- Chào bố.

- Thế nào? -
Mụ vợ hỏi.

- Gọn lắm,
nhưng tao lạnh cứng cả chân đây này. Tốt lắm, mẹ mày đã mặc áo xống chỉnh tề,
được lắm, phải làm cho hắn yên dạ.

- Như sẵn
sàng đi phố.

- Mẹ mày
không quên gì chứ? Làm được đúng như tao dặn chứ?

- Mình cứ
yên chí.

- Là vì…

Giôngđơrét
không nói hết. Mariuytx nghe thấy hắn để một vật gì nặng lên bàn, có lẽ chiếc
đục hắn vừa mới mua. Hắn hỏi:

- Thế nào,
đã ăn uống gì chưa?

Mụ vợ trả
lời:

- Đã, tôi
kiếm được ba củ khoai lớn và muối. Nhân tiện có lửa, tôi đã nấu khoai.

- Khá lắm.
Ngày mai tao sẽ cho chúng mày đi hiệu, ăn vịt và nhiều thứ nữa, như những ông
hoàng. Công việc trôi chảy cả.

Đến đây, hắn
hạ thấp giọng bảo vợ:

- Bẫy chuột
đã mở mèo đợi sẵn rồi.

Hắn lại hạ
thấp giọng nữa:

- Cho cái
này vào lò.

Mariuytx
nghe thấy tiếng lào xào của than củi do cặp hay thứ gì bằng sắt cời lên.
Giôngđơrét nói tiếp:

- Mẹ mày đã
bôi mỡ chốt cửa chưa, cho khỏi có tiếng động?

- Xong cả.

- Mấy giờ
rồi?

- Sắp sáu
giờ, chuông Xanh Mêda vừa đánh nửa tiếng.

Giôngđơrét
nói:

- Khỉ chửa,
lũ nhãi phải đi gác chứ. Lại đây, nghe tao dặn.

Có tiếng thì
thầm.

Lại tiếng
Giôngđơrét cất lên:

- Mụ
Buyêcgông đã ra phố chưa?

- Rồi, - mụ
vợ trả lời.

- Mẹ mày có
chắc là không có ai bên cạnh không?

- Cả ngày
hắn không về. Và giờ này là hắn đi ăn, mình cũng biết đấy.

- Mẹ mày
chắc không?

- Chắc.

- Cũng được,
- Giôngđơrét nói tiếp. Nhưng cứ sang thử xem hắn có nhà không cũng không sao.
Con này, cầm cây nến sang thử.

Mariuytx từ
trên mặt tủ nhảy cả bốn vó xuống và lặng lẽ chui vào gầm giường. Vừa chui xong
thì thấy một ánh sáng le lói đằng sau khe cửa. Một tiếng nói cất lên.

- Bố ơi! Đi
vắng.

Mariuytx
nhận ra tiếng đứa con gái lớn.

- Mày có vào
không?

- Không,
nhưng mà chìa khóa cắm ở cửa, thế là anh ta đi vắng rồi còn gì.

Người bố hét
lên:

- Cứ vào đi
nào!

Cửa mở,
Mariuytx trông thấy đứa con gái lớn Giôngđơrét bước vào, tay cầm cây nến. Nó
trông cũng như buổi sáng nhưng có vẻ ghê rợn hơn dưới ánh nến.

Nó đi thẳng
đến giường. Mariuytx phải một chút hoảng sợ khó tả. Những có cái gương treo
trên tường bên cạnh giường. Nó đi tới cái gương ấy. Nó kiễng chân lên soi
gương, có những tiếng sắt chạm nhau ở phòng bên.

Nó lấy lòng
bàn tay vuốt tóc, mỉm cười với gương và se sẽ hát bằng cái giọng rè rè, ảm đạm
của nó:

Duyên tình
ngắn ngủi một tuần thôi,

Giây phút
hạnh phùng khéo vội trôi,

Say đắm ích
gì trong chốc lát?

Đã yêu nên
yêu mãi yêu hoài!…

Yêu mãi yêu
hoài!… Yêu mãi yêu hoài!…

Tuy nhiên
Mariuytx vẫn run, chàng cho rằng thế nào nó cũng nghe thấy hơi thở của chàng.
Nó đi về phía cửa sổ, nhìn ra ngoài và nói to một mình, với vẻ nửa không nửa
dại xưa nay của nó:

- Pari khi
mặc sơ mi trắng thì sao trông xấu thế!

Nó lại trở
về chỗ cái gương và làm duyên trong gương, soi thẳng rồi lại soi nghiêng.

- Thế nào?
Mày làm gì vậy? - Người bố hỏi to.

- Con xem
dưới gầm giường và gầm bàn, chẳng có ai. Con gái Giôngđơrét vừa trả lời vừa sửa
mái tóc.

Thằng bố rú
lên:

- Đồ ngốc.
Về ngay đây, mau lên. Đừng mất thì giờ.

- Con về
ngay, về ngay đây. Trong cái lều nát này chẳng có thời giờ làm gì cả.

Nó lại ngâm
nga:

Chàng dứt
tình em, theo sự nghiệp.

Lòng đau
quyện mãi bước chân ai.

Nó nhìn vào
gương một lần chót, rồi quay ra và đóng cửa lại. Một lát sau, Mariuytx nghe
thấy tiếng chân không của hai đứa con gái ngoài hành lang và tiếng Giôngđơrét
hét theo:

- Cẩn thận
đấy! Một đứa ở bên rào, một đứa ở góc phố Pơti Băngkiê. Phải luôn luôn nhìn
cổng nhà. Thấy cái gì lạ thì chạy ba chân bốn cẳng về đây ngay. Có chìa khóa để
về đấy.

Đứa con gái
lớn lẩm bẩm:

- Đứng gác
chân không trên tuyết!

- Ngày mai
chúng mày sẽ có giầy lụa cánh cam, nhãi ạ!

Hai đứa
xuống cầu thang, vài giây sau có tiếng cánh cổng đập dưới nhà. Vậy là hai đứa
con gái đã xuống đường rồi.

Trong ngôi nhà
chỉ còn Mariuytx và hai vợ chồng Giôngđơrét và có lẽ cái bọn người bí mật mà
Mariuytx thoáng thấy trong bóng tối, đằng sau cánh cửa gian phòng trống.

XVII

ĐỒNG NĂM PHƠRĂNG CỦA MARIUYTX TIÊU VÀO VIỆC GÌ?

Mariuytx
thấy đến lúc lại phải leo lên đài quan sát. Với cái lanh lẹn của tuổi thanh
niên, chỉ một loáng, chàng đã lên cạnh cái lỗ hổng ở vách.

Mariuytx lại
nhìn.

Phòng của
Giôngđơrét có một vẻ lạ lùng, Mariuytx bây giờ hiểu vì sao có cái thứ ánh sáng
đặc biệt chàng đã thấy. Một cây nến cháy trong một chân đèn đồng rỉ xanh, nhưng
ánh sáng trong phòng không phải là ánh nến ấy. Ngọn lửa một cái hỏa lò to lớn,
đầy than hồng, để trong lò sưởi chiếu sáng cả gian phòng. Đấy là cái hỏa lò mà
mụ Giôngđơrét đã sắm sửa buổi sáng. Than thì hồng, cái lò đỏ rực, một ngọn lửa
xanh nhảy múa trong lò, chiếu rõ hình cái đục nung đỏ trong thanh hồng. Đó là
cái đục mà Giôngđơrét mua ở phố Lôngba. Ở cái xó gần cửa thấy xếp hai đống: một
đống hình như đống sắt và một đống như đống thừng, xếp sẵn có việc gì đấy. Đối
với một người không biết tí gì về câu chuyện đang sửa soạn, hai đống sắt và dây
thừng ấy có vẻ hoặc rất bình thường, hoặc rất ghê gớm. Cái gian phòng tồi tàn
sáng rực ấy giống như một lò rèn hơn là một cửa âm phủ. Nhưng trong ánh sáng
ấy, Giôngđơrét lại trông như một con quỷ sứ hơn là một người thợ rèn.

Lò than bố
nóng quá, cây nến trên bàn cháy rất nhanh về phía lò lửa và vẹt hẳn đi một
cạnh. Trên lò sưởi có một cái đèn xách bằng đồng, ánh sáng che kín, một cái đèn
xứng đáng với nhà hiền triết Điôgien trở thành tướng cướp Cáctút.

Lò than để
ngay giữa lò sưởi, giữa những cành củi gần tắt hẳn, lò than bốc hơi lên ống
khói nên không tỏa mùi than ra ngoài.

Ánh trăng
luồn qua bốn miếng kính cửa sổ dãi bóng sáng trắng trong gian phòng đỏ rực. Óc
mơ màng thi sĩ trong con người Mariuytx, mơ mành ngay giữa lúc hành động, khiến
chàng nghĩ tới một hình tượng nên thơ: một ý niệm cao cả thần tiên như đang lẫn
lộn với những ảo mộng trần gian quái đản. Một luồng gió thổi qua ô kính vỡ, góp
phần đánh tan mùi than như không có cái hỏa lò ấy trong buồng.

Cái ổ của
Giôngđơrét trong nhà hát Goócbô mà chúng ta đã biết rõ vị trí, là địa điểm lý
tưởng cho những hành động hung bạo, bí ẩn, che giấu những tội ác ghê gớm. Cái
buồng hẻo lánh nhất trong cái nhà trơ trọi nhất ở cái phố vắng vẻ nhất Pari. Ở
chỗ này mà không có cạm bẫy thì tất nhiên người ta phải dựng ra cạm bẫy.

Cả một gian
nhà sâu thẳm, cả một dãy buồng trống ngăn cách cái ổ ấy với ngoài phố, buồng
chỉ có một cái cửa sổ lại mở ra phía bãi hoang có tường và rào quây kín.

Giôngđơrét
ngồi trên chiếc ghế rách, châm thuốc hút, vợ hắn se sẽ nói chuyện với hắn.

Nếu Mariuytx
giống tính Cuốcphêrắc, nghĩa là trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng cười được, chắc
anh phải cười rộ lên khi mắt anh thấy mụ Giôngđơrét. Mụ đội một cái mũ đen, có
lông chim, gần giống mũ của các viên quan truyền lệnh trong buổi lễ đăng quang
của vua Sáclơ X, một cái khăn quàng bằng tác-tăng rộng, buông trên chiếc váy
len đan và đôi giầy đàn ông mà con gái mụ đã chê bai buổi sáng. Chính cái bộ
cánh ấy đã làm cho Giôngđơrét phải buột miệng: “Tốt lắm! Mẹ mày đã mặc áo xống
chỉnh tề, được lắm phải làm cho hắn yên dạ”. Còn Giôngđơrét thì vẫn mặc chiếc
áo ngoài mới và rộng thùng thình mà ông Lơ Blăng đã cho hắn; y phục của hắn vẫn
làm nổi bật sự trái ngược giữa cái áo ngoài và chiếc quần mà Cuốcphêrắc cho là
lý tưởng của nhà thơ.

Bỗng nhiên
Giôngđơrét nói to lên:

- À, mà tao
nghĩ ra rồi, trời này chắc hắn phải đi xe đến. Mẹ mày thắp cái đèn xách lên rồi
mang xuống dưới nhà. Mẹ mày sẽ đứng trong cổng. Nghe tiếng xe đỗ là phải mở
cổng ngay, hắn lên gác, mẹ mày soi đèn ở cầu thang và hành lang cho hắn, khi
hắn vào phòng thì xuống mau trả tiền xe và bảo xe đi.

Mụ vợ hỏi:

- Thế còn
tiền?

Giôngđơrét
sục sạo túi quần và đưa năm phơrăng cho vợ. Mụ vợ ngạc nhiên hỏi:

- Tiền nào
đây?

Giôngđơrét đáp
giọng rất oai:

- Đồng bạc
gã láng giềng cho buổi sáng.

Hắn nói
thêm:

- Mẹ mày có
biết không? Phải có hai cái ghế tựa.

- Để làm gì?

- Để ngồi.

Mariuytx
bỗng thấy rùng mình sau xương sống khi nghe mụ Giôngđơrét trả lời chồng rất
thản nhiên:

- Khó gì! Để
tôi sang lấy ghế của anh chàng láng giềng.

Rồi nhanh
như cắt, mụ mở cửa đi ra ngoài hành lang.

Mariuytx
không có thời giờ xuống tủ để đến nấp dưới gầm giường.

Giôngđơrét
bảo vợ:

- Cầm cây
nến.

- Thôi, cầm
vướng thêm, phải mang đến hai cái ghế mà. Sáng trăng mà.

Mariuytx
nghe thấy bàn tay nặng nề của mụ Giôngđơrét sờ tìm chìa khóa cửa buồng chàng
trong bóng tối. Cửa mở. Mariuytx kinh ngạc và hốt hoảng đứng trân trân trên tủ.

Mụ
Giôngđơrét vào phòng.

Cái cửa sổ
nhỏ gần mái nhà để lọt một tia ánh trăng ngăn gian phòng thành hai khoảng tối.
Một khoảng tối trùm bọc cả bức vách Mariuytx đứng tựa. Mariuytx chìm ngập trong
bóng tối ấy.

Mụ
Giôngđơrét ngước mắt nhìn, không thấy Mariuytx; mụ xách hai chiếc ghế, hai cái
ghế duy nhất của Mariuytx và bước ra, để cánh cửa dập mạnh vào lưng.

Mụ trở vào
trong ổ:

- Đây ghế
đây.

- Đèn đây,
xuống ngay dưới cổng đi.

Mụ vợ đi.
Còn một mình Giôngđơrét.

Hắn để hai
chiếc ghế hai bên bàn, lật lại chiếc đục trong lò than, đặt một cái bình phong
cũ trước lò sưởi để che khuất lò than, rồi hắn đi ra chỗ đóng thừng và cúi
xuống như xem xét cái gì. Bấy giờ Mariuytx mới nhận ra đống thừng ấy là một cái
thang dây làm rất khéo, có những nấc gỗ và hai cái móc để treo.

Cái thang ấy
cùng một số khí cụ khác, giống như những chiếc vồ sắt, vứt lẫn lộn trong đống
sắt vụn đằng sau cánh cửa, buổi sáng chưa thấy trong cái ổ này. Chắc buổi trưa,
khi Mariuytx đi vắng, có người mang đến.

- Đây là
dụng cụ của người làm dao kéo! Mariuytx tự nhủ.

Nếu chàng
thông thạo hơn thì có thể nhận ra trong các cái mà chàng gọi là dụng cụ của
người làm dao ấy những dụng cụ có thể cạy một ống khóa, hay một cánh cửa và
những cái khác có thể chặt hay là chém, hai loại dụng cụ ghê gớm mà bọn kẻ cướp
vẫn gọi lóng là lủ em hay cái cứa.

Trước mặt
Mariuytx bây giờ là cái lò sưởi, cái bàn và hai chiếc ghế. Lò than bị che
khuất, trong gian phòng chỉ còn ánh sáng của cây nến. Các đồ vật bé nhỏ nhất
trên bàn hay lò sưởi cũng ngả một bóng tối to sù. Một cái bình đựng nước sứt mẻ
che khuất cả nửa bức vách. Gian phòng có một vẻ yên lặng ghê tởm và đe dọa.
Người ta như chờ đợi một cái gì kinh khủng.

Cái điếu của
Giôngđơrét đã tắt, triệu chứng hắn đang suy nghĩ lung lắm. Giôngđơrét ngồi
xuống ghế. Bóng nến làm cho mặt hắn xương xẩu và sắc sảo thêm. Thỉnh thoảng hắn
cau mày, hay bỗng nhiên xòe bàn tay phải ra như tự mình trả lời mình điều gì
trong một cuộc đối thoại thầm lặng. Trong một phút tự vấn đáp thầm lặng như
vậy, hắn rút cái ô kéo ra, lấy con dao làm bếp dài giấu trong đó và liếc thử
trên móng tay. Xong, hắn lại để con dao vào ô kéo và đóng ô lại.

Mariuytx
cũng rút khẩu súng ngắn trong túi bên phải và lên đạn. Súng lên đạn kêu một
tiếng cách nhỏ, gọn và rõ.

Giôngđơrét
giật mình nhổm dậy khỏi ghế, hỏi:

- Ai đấy?

Mariuytx nín
thở. Giôngđơrét lắng nghe một lát rồi cười bảo:

- Mình ngốc
thật. Cái vách nó rạn.

Mariuytx vẫn
giữ khẩu súng trong tay.