Phần III

Chương - 8

Sau buổi gặp gỡ giữa Boris và Roxtov một hôm,
có cuộc điểm duyệt các đội quân Áo và Nga, kể cả những đội quân từ Nga mới điều
sang chưa xuất trận lần nào, cả những đội vừa đi chiến dịch với Kutuzov trở về.
Hoàng đế nước Nga cùng với hoàng thái tử và hoàng đế nước Áo cùng với đại công
tước(1) sẽ đến điểm duyệt đội quân đồng minh gồm tám vạn người.

(1)
Thái tử nước Áo.

Từ sáng sớm, những đội quân quần áo chỉnh tề,
súng chuốt gươm lau bóng nhoáng đã đứng thành đội ngũ trên cánh đồng ở trước
một pháo đài. Có lúc hàng nghìn cặp chân và hàng nghìn lưỡi lê chuyển đi, quân
kỳ bay phấp phới, và đến khi nghe lệnh của các sĩ quan thì dừng lại, đi chếch
sang một bên, đứng vào vị trí ở những khoảng trống, giữa những khối lính cũng
là bộ binh nhưng mặc quân phục khác; có lúc lại có tiếng vó ngựa nhịp nhàng và
tiếng vũ khí lách cách của một đội kỵ binh ăn mặc sang trọng trong những bộ
trang phục đỏ, xanh lam, xanh lá cây, có tốp quân nhạc mặc áo thêu kim tuyến đi
trước, cưỡi những con ngựa ô, ngựa hồng, ngựa xám; có lúc lại là một đội pháo
binh với những tiễng lăn vang vang như tiếng đồng của những cỗ pháo lau chùi
bóng nhoáng lắc lư trên bánh xe và với mùi khen khét của những chiếc bùi nhùi
trong lửa, đi thành dãy dài len vào giữa bộ binh và kỵ binh, vào đứng ở vị trí
đã định. Không phải chỉ có các vị tướng mặc đại quân phục ngày lễ, đeo hết huân
chương lên ngực, với những thân hình to béo hay mảnh dẻ nai chặt như đóng nêm,
những cái cổ thắt khăn lụa đỏ ửng lên vì cổ áo cao lên quá chật; không phải chỉ
có viên vĩ quan đầu xức sáp thơm và nai nịt hết sức gọn ghẽ, mà ngay cả mỗi
người lính, mặt cạo nhẵn và rửa ráy cẩn thận trông rất tươi tắn, súng ống lau
chùi bóng lộn, ngay cả mỗi con ngựa được tắm chải cẩn thận đến nỗi bộ lông óng
lên như satanh và bờm chải chuốt kỹ lưỡng sợi này phủ lên sợi kia đều răm rắp
tất cả đều cảm thấy có một việc gì nghiêm trang, trọng đại sắp diễn ra. Từ vị
tướng đến người lính thường đều cảm thấy mình nhỏ bé, không thấm vào đâu, họ
đều có những ý thức rằng mình chỉ là hạt cát trong cái bể người này, và đồng
thời cũng cảm thấy cái sức mạnh của mình, có ý thức rằng mình là một bộ phận
của cái toàn thể vô cùng to lớn này.

Từ sáng sớm đã bắt đầu những cuộc chuẩn bị rộn
rịp, dồn dập và căng thẳng, và đến chín giờ tất cả đều đã sửa soạn xong xuôi.
Trên cánh đồng rộng mênh mông các đội ngũ đã đứng chỉnh tề. Tất cả các đạo quân
xếp thành ba hàng. Phía trước là kỵ binh, phía sau là pháo binh, sau nữa là bộ
binh.

Giữa mỗi hàng quân dường như có một con dưòng
dài thắng tắp Ba bộ phận của đoàn quân này tách biệt nhau rất rõ: đạo quân đã
chiến của Kutuzov (trong đó trung đoàn Pavlograd đứng phía trước, sườn bên
phải), các trung đoàn đã quân và cận vệ quân từ Nga mới sang, và quân đội Áo.
Nhưng tất cả đều đứng thành một hàng, cùng chung một bộ chỉ huy và cùng theo
một trật tự chung.

Như một ngọn gió thổi qua rặng cây, có tiếng
thì thào hồi hộp chuyển qua các cánh quân: "Đến rồi! Đến rồi!" có
những tiếng nói hoảng hốt, và trên khắp đoàn quân tràn quan làn sóng của những
sự chuẩn bị cuối cùng.

Ở
phía trước Olmuytx hiện ra một nhóm người đang tiến lại gần. Và ngay lúc đó,
mặc dầu ngày hôm đó trời rất lặng, một luồng gió nhẹ thổi qua đoàn quân và khẽ
lay động những ngọn cờ đuôi nheo trên giáo kỵ binh, và những ngọn quân kỳ rung
lên chạm vào đốc cán. Tưởng chừng như đó là một cử động của chính đoàn quân
rung lên vì vui mừng khi thấy hai vị hoàng đế đến. Một tiếng hô
"Nghiêm!" vang lên. Kế đến có nhiều tiếng hô đáp lại từ bốn phía như
tiếng gà thi nhau gáy sáng. Rồi tất cả trơ lại im lặng.

Trong bầu không khí im phăng phắc chỉ nghe
tiếng vó ngựa lóc cóc. Đó là đoàn tuỳ tùng của hai vị hoàng đế. Hai nhà vua lại
gần sườn đoàn quân và tiếng kèn đồng của trung đoàn kỵ binh thứ nhất vang lên
trong điệu nghênh giá. Nghe tiếng kèn, người ta tưởng chừng như không phải
những người lính kèn cử điệu nhạc này, mà chính bản thân đoàn quân, thấy có hai
vị vua đến, vui mừng quá tự nhiên thốt ra âm thanh đó. Qua tiếng kèn chợt nghe
rõ tiếng nói trẻ trung, ôn tồn của hoàng đế Alekxandr. Người cất tiếng chào
mừng, và trung đoàn thứ nhất liền hô to: "Vạn tuế!" tiếng hô vang
dậy, kéo dài và vui mừng đến nỗi ngay cả những người hô cũng kinh hoảng vì số
lượng và sức mạnh của cái khối to lớn mà mình là một thành phần.

Roxtov đứng ở những hàng đầu của bộ đội
Kutuzov là đơn vị được hoàng đế đến gần trước tiên, cũng có cái cảm xúc như mọi
người đứng trong hàng ngũ này. - Cái cảm giác tự quên mình tự hào về sức mạnh
của mình, cái tình cảm bồng bột say mê con người đã gây nên những cảm xúc vui
mừng mãnh liệt đó.

Chàng cảm thấy người đó chỉ cần nói một tiếng
thôi cũng đủ cho tất cả cái khối to lớn này và cả chàng nữa, một hạt cát bé nhỏ
gắn liền vào khối đó, vui lòng lao mình vào lửa đạn, vào tội ác, vào cái chết
hay lao mình vào một hành động anh dũng phi thường, cho nên chàng không thể
không rung động, không lịm người đi khi thấy lời nói đó đang đến dần.

-
Ura! Ura! Ura! - Tiếng hoan hô vang dậy bốn phương trời, và các trung đoàn lần
lượt cử điệu kèn chào nghênh tiếp vị hoàng đế, rồi lại "Ura!", rồi
lại tiếng kèn chào nghênh giá và tiếp đến lại những tiếng "Ura" ngày
càng mạnh thêm mãi, hòa lẫn vào nhau làm thành một tiếng ầm ầm nhức tai choáng
óc.

Trong khi hoàng đế chưa đến gần, mỗi trung
đoàn đều im lìm, bất động như một cái xác không hồn, nhưng hoàng đế vừa đến
ngang tầm thì mỗi trung đoàn đều sinh động hẳn lên và tung hô vang dậy, hòa với
tiếng tung hô của tất cả các đơn vị mà nhà vua đã đi qua. Trong tiếng hô kinh
thiên động địa của hàng vạn giọng người, giữa đám quân lính im lìm như đã hòa đá
trong các đội ngũ vuông vức của họ, mấy trăm kỵ sĩ trong đoàn tuỳ giá diễn qua,
dáng lơ đễnh nhưng hàng ngũ rất cân đối và nhất là phong thái rất ung dung, và
phía trước đoàn kỵ binh mã là hai vị hoàng đế. Bao nhiêu tâm trí của toàn thể
khối quân sĩ đều dồn hết vào hai người đó, với một lòng hâm mộ nhiệt tình mà họ
cố kìm bớt lại.

Hoàng
đế Alekxandr, trẻ và đẹp, trong bộ quân phục kỵ binh cận vệ, mũ ba góc đội hơi
lệch về một bên tai, khuôn mặt tuấn tú hòa nhã và giọng nói không to, nhưng sang
sảng của Người thu hút tất cả sự chú ý của mọi người. Roxtov đứng gần đội kèn
trống, và từ xa đôi mắt tinh anh của chàng đã nhận ra nhà vua và theo dõi hướng
tiến của ngài lại gần. Khi nhà vua chỉ còn cách vài mươi bước, Roxtov trông rõ
mồn một khuôn mặt đẹp đẽ, trẻ trung và vui sướng của hoàng đế, chàng thấy lòng
tràn ngập một tình cảm trìu mến và hân hoan mà xưa nay chàng chưa hề biết. Tất
cả - Mỗi đường nét, mỗi cử động của nhà vua chàng đều thấy có sức quyến rũ diệu
kỳ.

Khi đến trước mặt trung đoàn Pavlograd, nhà
vua dừng ngựa lại quay sang nói một câu gì bằng tiếng Pháp với hoàng đế Áo và
mỉm cười.

Trông
thấy nụ cười ấy, Roxtov cũng bất giác mỉm cười theo, và lại càng thấy lòng dào
dạt một tình yêu mãnh liệt đối với vị hoàng đế của mình. Chàng muốn có cách nào
đó thổ lộ tình yêu ấy ra.

Chàng biết rằng việc đó không thể được, và
chàng thấy muốn khóc.

Nhà vua gọi viên chỉ huy trung đoàn lại nói
với ông ta mấy câu.

"Trời
ơi! Giả sử hoàng thượng nói với mình, thì không biết mình sẽ ra sao đây! -
Roxtov nghĩ thầm. - Mình sẽ sung sướng đến chết mất".

Nhà vua quay ra nói với các sĩ quan:

-
Thưa các vị (mỗi một lời của nhà vua, Roxtov nghe mà tưởng chừng như một tiếng
nói trên trời truyền xuống) - Tôi xin chân thành cảm tạ tất cả các vị!

Giá Roxtov có thể chết ngay bây giờ vì hoàng
đế của chàng, thì chàng sẽ sung sướng đến ngần nào!

-
Các vị đã lập công đáng được thưởng cờ Thánh George và các vị sẽ tỏ ra xứng
đáng với những lá cờ đó.

"Ước
gì được chết, được chết vì Người!" - Roxtov nghĩ: Hoàng đế còn nói thêm
một câu gì đấy mà Roxtov không nghe rõ, và quân lính hô vang đến vỡ cả lồng
ngực: "Ura". Roxtov cũng khom người trên yên ngựa lấy hết sức bình
sinh ra hô thật to, cố hô sao cho đau cả họng, miễn sao có thể biểu lộ hết được
lòng hâm mộ của mình đối với hoàng đế.

Nhà vua dừng một lát trước mặt đội phiêu kỵ,
có vẻ như ngập ngừng phân vân."Làm sao hoàng thượng mà lại có thể phân
vân?" - Roxtov nghĩ thầm, rồi chàng lại thấy vẻ như phân vân ấy có một cái
gì thật uy nghi và đáng yêu, cũng như tất cả những gì mà hoàng đế làm.

Hoàng đế phân vân chỉ trong khoảnh khắc. Người
dùng mũi ủng nhọn theo thời trang bấy giờ chạm vào sườn con ngựa hồng lai Anh
của ngài cưỡi, bàn tay đi găng trắng của nhà vua thu bộ dây cương lại và cho
ngựa đi, theo sau là đoàn sĩ quan phụ tá lố nhố như một mặt nước gợn sóng. Nhà
vua tiếp tục đi điểm binh, thỉnh thoảng dừng lại trước mấy trung đoàn khác và
cuối cùng Roxtov chỉ còn trông thấy chùm lông trắng dính trên mũ Người, vượt
lên trên đám người hầu cận đi theo hai vị hoàng đế.

Trong số nhân vật trong đoàn tuỳ tùng, Roxtov
thấy có cả Bolkonxki uể oải và lười biếng ngồi thõng thượt trên mình ngựa.

Roxtov nhớ lại cuộc cãi cọ với Bolkonxki ngày
hôm qua và trong trí chàng lại hiện ra vấn đề nên hay không nên thách anh ta
đấu súng. Nhưng bây giờ Roxtov lại nghĩ: "Dĩ nhiên là không nên. Vả chăng,
trong giờ phút như thế này vấn đề đó sao đáng cho ta nghĩ ngợi hay bàn đến.
Trong một giờ phút đầy tình yêu, đầy lòng hân hoan và quên mình như thế này,
những vụ cãi cọ xích mích của chúng ta nào có nghĩa lý gì. Bây giờ ta yêu tất
cả mọi người, bây giờ thì ta tha thứ hết". - Roxtov nghĩ.

Khi nhà vua đã đi gần khắp các trung đoàn, các
đội quân bắt đầu diễu binh trước mặt ngài, và Roxtov cưỡi con ngựa Bezun mới
mua của Denixov đi ở cuối kỵ đội, nghĩa là một mình một hàng và có thể được nhà
vua trông thấy rõ. Trước khi đi ngang hoàng thượng, Roxtov vốn là một tay cưỡi
ngựa rất giỏi, hai lần thúc cựa giày vào hông ngựa, khiến con Bezun chuyển sang
cái bước kiệu hùng dũng mà nó thường có mỗi khi hăng tiết. Miệng sùi bọt mép,
đầu cúi xuống sát ngực, đuôi vểnh lên cao, con tuấn mã dường như bay trên không
trung, không chạm xuống đất; vó nó lần lượt rất cao, nhịp nhàng và uyển chuyển;
con Bezun cũng cảm thấy mắt hoàng đế đang nhìn vào nó cho nên diễu qua một cách
cực kỳ hùng dũng.

Còn chính Roxtov thì hai chân nghiêng ra sau,
bụng thóp lại.

Chàng cảm thấy mình gắn liền vào với ngựa
thành một khối, gương mặt cau có nhưng hể hả, cưỡi ngựa qua mặt hoàng đế
"hệt một con quỷ" như Denixov thường nói.

-
Lính Pavlograd khá lắm! - Hoàng đế nói.

"Trời!
Sung sướng biết bao, nếu Người ra lệnh cho ta lao vào lửa đạn ngay bây
giờ" - Roxtov nghĩ.

Khi cuộc điểm binh đã kết thúc, các sĩ quan
mới đến và các sĩ quan của Kuturov bắt đầu tụm năm tụm ba kháo chuyện về những
cuộc khen thưởng, về người Áo, về mặt trận, về Buônapáctê và về chuyện hắn ta
bây giờ sẽ điêu đứng đến thế nào, nhất là khi binh đoàn Exxen đã sắp đến và
nước Phổ đứng về phía ta.

Nhưng trong tất cả các nhóm tụm lại kháo
chuyện người ta nói nhiều nhất là đến hoàng đế Alekxandr. Họ truyền miệng nhau
từng lời từng chữ, từng cử chỉ một của ngài và hết sức ca ngợi, thán phục ngài.

Mọi
người chỉ mong có một việc: làm sao sớm được xuất quân đi đánh giặc dưới quyền
chỉ huy của hoàng đế. Ngài mà thân chinh chỉ huy lấy quân đội thì không thể
không chiến thắng bất kỳ kẻ địch nào, - Đó là ý nghĩ của Roxtov và phần lớn các
sĩ quan sau cuộc điểm binh. Sau cuộc điểm binh, mọi người tin tưởng vào thắng
lợi còn chắc chắn hơn là sau khi đã chiến thắng hai trận.

Sau
buổi duyệt binh một hôm, Boris mặc bộ quân phục đẹp nhất của mình vào, và sau
khi nhận những lời chúc thành công của Berg bèn lên ngựa đi Olmuytx tìm gặp
Bolkonxki và tìm cách thu xếp cho mình một địa vị thật tốt, đặc biệt là làm sĩ
quan phụ tá cho một nhân vật quan trọng, địa vị mà chàng cho là béo bở nhất
trong quân đội. "Như chàng Roxtov kia, được cha gửi cho hàng vạn rúp, một
lần, thì gì mà chả có thể nói phét là mình không muốn luồn cúi ai, không muốn
làm đầy tớ ai! Còn như mình, chẳng có tài sản vì ngoài cái óc cả thì phải gây
dựng lấy một cơ đồ phải cố sao dừng bỏ qua những người tốt, phải nắm lấy mà lợi
dụng"

Ở Olmuytx hôm đó chàng không tìm thấy công
tước Andrey. Nhưng quang cảnh thành Olmuytx nơi đóng đại bản doanh, nơi ngụ cư
của ngoại giao đoàn và của vị hoàng đế cùng với tất cả các quan chức hầu cận,
các triều thần, lại càng khiến cho chàng thêm thiết tha mong mỏi được ở trong
thế cái thế giới cao sang này.

Chàng
không quen biết ai, và mặc dầu chàng mặc bộ quân phục sĩ quan cận vệ rất sang,
tất cả những con người quyền cao chức trọng kia đang diễu qua các phố trong
những cỗ xe ngựa sang trọng, lộng lẫy với những tua mũ lông, những dải lụa và
những huân chương, những triều thần và tướng tá ấy có vẻ đứng cao hơn hẳn
chàng, một anh sĩ quan cận vệ quèn, cao hơn nhiều quá, đến nỗi không những họ
không muốn, mà còn không thể nào thừa nhận rằng có chàng tồn tại trên đời này
nữa. Ở trụ sở của quan Tổng tư lệnh Kutuzov là nơi chàng đến tìm gặp Bolkonxki,
tất cả các sĩ quan phụ tá, và ngay cả mấy anh cần vụ nữa, cũng nhìn chàng với
cái vẻ như muốn cho chàng hiểu rằng những hạng sĩ quan như chàng tò mò đến đây
rất nhiều và làm phiền người ta quá đỗi rồi.