Chương 46: Kẻ làm
quan

Những lời nói của Tâm Di như là ám thị cho Nạp Lan Đức Duật,
mức độ khó khăn rất lớn nếu họ muốn ở cùng nhau, trước tiên còn phải có sự đồng
ý của Ung Vương gia, nhưng bây giờ là cần phải có sự đồng ý của Hoàng Thượng,
việc này đối với Nạp Lan Đức Duật mà nói, còn khó hơn lên trời.

Nạp Lan Đức Duật buồn rầu không có cách gì, đành miễn cưỡng
đi gặp Dận Chân.

Nghe Nạp Lan Đức Duật đến, trong lòng Dận Chân đã có tính
toán hắn nhất định vì Tâm Di mà đến, bèn lệnh cho người dẫn Nạp Lan Đức Duật
đến thư phòng đợi, bản thân lúc này mới chậm rãi đi ra.

“Tham kiến Vương gia!” Nạp Lan Đức Duật thỉnh an Dận Chân.

“Miễn lễ, ngươi hôm nay đến tìm bản vương vì chuyện gì?” Dận
Chân ngồi xuống ghế, lúc này mới hỏi.

“Không giấu Vương gia, là vì Tâm cô nương mà đến.”

Dận Chân ngồi nhìn nhìn anh, mỉm cười, “Muốn lấy cô ấy?”

Nạp Lan Đức Duật không ngờ rằng Dận Chân trực tiếp như vậy,
nhất thời có chút ngại ngùng, nhưng chợt nghĩ, nếu mình không dám thừa nhận, sợ
rằng không còn cơ hội, thì cũng thành thật nói: “Vâng! Không biết Vương gia có
thể tác thành hay không?”

“Không thể!” Dận Chân cũng không cần nghĩ ngợi, từ chối
luôn.

“Vương gia…”

Dận Chân khoát tay, “Không cần nói gì, hôn sự của Tâm Di
Tiểu vương không làm chủ được, ngươi có gan mà đi nói với Hoàng Thượng, bảo
Hoàng Thượng tác thành.”

“Vương gia, nô tài nào có tư cách đi nói với Hoàng Thượng!”
đến lúc này, Nạp Lan Đức Duật đành hạ giọng khẩn cầu Dận Chân, “Ngài là A Ca
của Hoàng Thượng, Tâm cô nương lại là người của Ung Vương phủ, ngài nói với
Hoàng Thượng dễ hơn.”

“Các ngươi tự ý đính ước với nhau, lại bảo bản vương đi nói
với Hoàng Thượng, ta nói ra được sao? Nạp Lan, ngươi cũng không còn nhỏ, cho
tới bây giờ mới chỉ là một thống lĩnh thị vệ, nếu ngươi sớm theo bản vương, e
rằng đã thăng quan mấy cấp rồi, đâu có như bây giờ ta không có cách nào đi nói
với Hoàng Thượng!”

Trong lời nói, Nạp Lan Đức Duật hiểu hết, nói đi nói lại vẫn
là chức quan mình quá nhỏ, ngoài cái này ra, Ung Vương gia còn muốn mình đứng
về phía ông ta, gia nhập bè phái Tứ gia, chỉ có như vậy, ông ta mới chịu ra sức
giúp.

Phụ tử Nạp Lan trước kia là xác định tôn chỉ, ở phái trung
lập, không tương trợ phe nào, bây giờ xem ra, là không được có lựa chọn rồi,
nhưng Nạp Lan Đức Duật không muốn giúp phe nào, phải biết, một ngày trợ lầm,
tương lai chính là họa diệt thân. Cho nên, anh do dự không lên tiếng.

Dận Chân cũng không bức bách anh, “Ngươi quay về suy nghĩ
đi! Tốt nhất mau suy nghĩ rõ ràng, bằng không, Hoàng Thượng chỉ hôn rồi, vậy
thì một chút tiến thoái ta đều không có.”

Từ Ung Vương phủ đi ra, trong đầu Nạp Lan Đức Duật, trống
rỗng, không biết mình phải đi đâu làm gì, về đến nhà, thì giam mình trong
phòng, bắt đầu suy nghĩ vận mệnh của mình.

Đến tối, người ở đến gõ cửa, “Thiếu gia, lão gia về rồi!”

Nghe A Mã trở về, Nạp Lan Đức Duật lúc này mới ra khỏi
phòng, đến phòng khách gặp Nạp Lan Hồng.

“A Mã, cha về rồi, tất cả đều thuận lợi hả cha?”

“Thuận lợi, Duật nhi, con ổn chứ? Sao người ở nói con gần
đây dáng vẻ con lúc nào cũng ngẩn ngơ?”

“Không có gì, có chút mệt mà thôi.” Nạp Lan Đức Duật vẫn
không muốn nói với phụ thân, cho dù có nói, cha cũng không có cách là tự mình
giải quyết, bản thân phiền não đã đủ rồi, hà tất lại để phụ thân cũng phiền
lòng theo chứ?

Nạp Lan Hồng vẫn chưa thôi, “Duật nhi, là vì cô nương đó của
Ung Vương phủ phải không?”

Nạp Lan Đức Duật không lên tiếng.

“Cha không phải đã nói với con rồi sao, đừng nghĩ đến cô
nương đó nữa, sao con không nghe chứ? Con không có rước họa gì đấy chứ, có đắc
tội với Ung Vương gia không?”

“Không có, A Mã cha đừng nghĩ lung tung, con sao có thể đắc
tội với Ung Vương gia chứ! Gần đây sức khỏe không tốt, có thể do luyện công quá
nhiều, nghỉ ngơi vài ngày thì khỏe liền!”

“Ờ, không rước họa thì tốt! Nếu thật có chuyện gì nhất định
phải nói với A Mã, biết chưa?” Nạp Lan Hồng vẫn là có chút không yên tâm.

“Con biết rồi!” Nạp Lan Đức Duật đáp.

Anh ta phiền não, Tâm Di cũng tâm sự trùng trùng, cô biết
mình cũng không thể cứ kéo dài, suy nghĩ hết lần này đến lần khác, nghĩ xong
phải nói thế nào, bèn quyết định đi nói thật với Khang Hy.

Lật lật ngày lịch, chọn một ngày, Tâm Di vừa sáng thì đến
phòng sưởi Càn Thanh Cung, thấy không có người, liền hỏi một cung nữ: “Hoàng
Thượng đâu?”

“Hồi cách cách, Hoàng Thượng vẫn chưa bãi triều sáng!”

Tâm Di nhìn cái đồng hồ báo giờ, sắp 8h rồi, không khỏi thắc
mắc: “Vẫn chưa bãi triều sáng ư? Đã muộn thế này rồi!”

Ngồi đợi nửa tiếng, cũng hết kiên nhẫn, đứng dậy bỏ đi. Vốn
tính quay về Di Uyển, đi được nửa đường, vừa quẹo qua khúc cua, nhìn thấy Nạp
Lan Đức Duật đi tuần lại, vội xoay người đi hướng khác, con đường đó là thông
đến Dương Tâm Điện.

Nếu quay về Di Uyển hoặc là đi hướng ngược lại, hoặc là đi
từ hướng Dương Tâm Điện đi lại, sau đó vòng qua một nhà giam lớn. Đi ngược lại,
Tâm Di không dám, sợ gặp Nạp Lan Đức Duật, nên hường Dương Tâm Điện mà đi.

Khi đến Dương Tâm Điện rồi, Tâm Di ở ngoài cửa thò đầu vào,
thấy có vài người quỳ, những người đứng cũng đang run rẩy sợ hãi, nhìn lên thấy
Khang Hy giống như là vừa nổi giận xong, cô liền thụt lại, nhưng Khang Hy vẫn
nhìn thấy, “Ai ở ngoài đó vậy?”

Tâm Di dựa khung cửa nói: “Hoàng Thượng, con không làm
phiền, con về trước.”

“Đã đến rồi, thì vào đi.” Khang Hy nói.

Lời nói này vừa nói ra, làm tất cả mọi người đều ngây ra,
đây là nơi thảo luận việc triều chính, phi tần hậu cung không thể vào, tuy nói
Tâm Di không phải là phi tần hậu cung, nhưng cô cũng là nữ nhi!

Tâm Di cũng biết, nên ở ngoài cửa nói: “Hoàng Thượng, việc
này không hợp quy tắc lắm!”

“Vào đây, Trẫm có lời hỏi con!”

Thấy Khang Hy kiên quyết, Tâm Di cũng bước vào, không khí
kiềm nén trong điện làm cô có chút không thoải mái, sau khi bước vào, trái phải
đều nhìn, thấy các quần thần đều mặc quan phục, mà mình lại mặc một bộ Hán
phục, đứng giữa bọn họ thực là không ra gì.

Khang Hy cũng cảm thấy thế, vẫy vẫy tay với Tâm Di, ra hiệu
cô đến đứng bên cạnh mình, Tâm Di cũng mặc kệ ba bảy hai mươi mốt, đứng kế bên
Khang Hy, nhìn nhìn người đang quỳ, khẽ giọng hỏi: “Bọn họ lại làm sai chuyện
gì à?”

Khang Hy không trả lời, chỉ hỏi: “Tâm Di, ở chỗ con có tham
quan không?”

“Bất kể quốc gia nào thời đại nào đều có tham quan.”

“Trẫm cũng không biết xử chết bao nhiêu tham quan rồi, nhưng
tại sao vẫn còn có người dám tiếp tục tham, cái gương trước mắt chả lẽ không
nhìn thấy sao?” sắc mặt Khang Hy rất khó coi.

“Không phải không nhìn thấy, mà là vẫn còn gặp may, nghĩ
rằng sự việc chưa hẳn đã bại lộ” Tâm Di đại thể có thể đoán được Khang Hy vì
việc gì mà nổi giận rồi.

Quả nhiên Khang Hy bực bội nói: “Giấy có thể gói được lửa
sao?”

Tâm Di không trả lời, hỏi ngược lại Khang Hy, “Hoàng Thượng,
con hỏi người trước một vấn đề, người cảm thấy quan dễ làm không?”

“Đương nhiên không dễ làm.” Khang Hy nói lẽ đương nhiên.

“Trung Đường (1), còn ông thì sao?” Tâm Di hỏi Trương Đình
Ngọc.

Trương Đình Ngọc cũng trả lời không dễ làm.

“Cách nhìn của mấy vị Vương gia thì sao?”

“Không dễ làm.” Dận Chân trả lời.

Tâm Di hỏi lại văn võ Mãn triều, “Các ngài thì sao?”

Chúng thần đều lắc đầu, “Không dễ làm…”

Tất cả mọi người đều trả lời quan không dễ làm, Tâm Di cười
cười nói, “Tôi không cho rằng như vậy, thiên hạ việc dễ nhất, là làm quan, nếu
mọi người ở đây ngay cả quan đều không biết làm, vậy thì quá không được việc
rồi. Thật ra, làm quan cũng có bí quyết làm quan, cũng cần tu luyện. Nắm vững
bí quyết làm quan, thì có thể đường làm quan sẽ trôi chảy, vận làm quan thuận
lợi, nếu không thì không những không thể thăng quan, ngược lại có thể mất chức,
mất đầu.”

Trương Đình Ngọc nghe thú vị, làm đương triều Đại Học Sĩ
(2), ông ta cũng đoán được lời Tâm Di muốn nói, bèn chắp tay về phía cô nói:
“Cách cách, có thể dạy bảo một chút.”

Tâm Di rất hài lòng khi Trương Đình Ngọc đoán được ý mình,
nên nói: “Thứ nhất, khấu đầu lạy nhiều, nói ít, tấu chương cũng phải báo chuyện
vui không báo chuyện buồn. Thứ hai, cần phải nhớ, khéo đưa đẩy là sáng suốt.
Thứ ba phải vâng dạ với cấp trên, phải biết việc thăng hạ chức quan phụ thuộc
rất lớn vào sự yêu ghét của thượng cấp dành cho thuộc hạ. Thứ tư, đối với cấp
trên phải xu nịnh lấy lòng, đặc biệt là không sợ xấu hổ, phải biết cấp trên của
ngài cũng có cấp trên, ông ta xu nịnh cấp trên, và ngài xu nịnh ông ta là giống
nhau, cho nên không cần phải xấu hổ, làm quan bình thường, quan xấu muốn cho
tâm bình yên, cũng cần không sợ xấu hổ.”

Nghe những lời này, Khang Hy không biết là nên cười hay nên
trách, đành nói: “Tâm Di, con đối với làm quan thì rất tinh thông nhỉ!”

“Hoàng Thượng, con chỉ nói một phạm vi lớn, con chưa nói chi
tiết nhỏ đó!”

Khang Hy hừ một tiếng, “Trẫm rửa tai kính cẩn nghe!”

“Bảy hữ khẩu quyết, một nhanh hai chậm ba bỏ qua.” Tâm Di
bắt đầu giảng bài.

Dận Chân cũng nghe thật sự có cảm xúc, bèn nghiêm túc tiếp
thu nói, “Cách cách có thể giải thích chi tiết rõ ràng không hay không?”

“Ví dụ nói, gặp đến sự việc, trước tiên ra oai phủ đầu người
khác, một là làm cho người khác sợ hãi, hai là làm cho cấp trên thấy người này
rất tốt, làm việc nghiêm túc, đây gọi là một nhanh, đợi đến khi người khác sợ
rồi, tự nhiên sẽ sinh ra phía sau vô số cách làm, cấp trên thấy nhanh trước,
nhất định sẽ không nghi ngờ có gì, sau đó trì hoãn việc này lại, đợi người khác
đến lo lót, đây gọi là hai chậm, bất luận nguyên cáo đến thúc giục, chỉ là
không quan tâm đến người đó, bá tánh thấy không quan tâm đến, bọn họ đương
nhiên không đến cáo trạng, đây gọi là ba bỏ qua.”

Khang Hy rốt cuộc nghe không nổi nữa, tức giận đập Ngự Án
(3), “Hay cho cái gọi là một nhanh hai chậm ba bỏ qua, cuối cùng thì có bao
nhiêu quan lừa dưới dối trên như vậy?”

“Hoàng Thượng thứ tội!” chúng thần vội quỳ xuống.

Tâm Di thấy Khang Hy tức giận, bèn dùng cách khác hóa giải,
“Hoàng Thượng đừng giận, hãy bỏ chuyện quốc gia đại sự qua một bên trước, nghe
con làm thơ, sau đó hãy mắng bọn họ, có được không?”

“Hừ, con biết làm Trẫm không khỏi tò mò, làm thơ hả! ngược
lại là lần đầu nghe thấy, đọc lên nghe thử” Chiêu này rất công dụng, Khang Hy
biết Tâm Di không có học qua cái này, không nén nổi rất muốn nghe.

“Hoàng Thượng, con đọc đây!” Tâm Di đọc, “Xuân miên bất giác
hiểu…”

“Này này này… đây là thơ con làm hử?” chẳng những vẻ mặt
Khang Hy chịu không nổi biểu tình, mà chúng thần cũng cười thầm, không khí lập
tức không còn kiềm nén như lúc nãy nữa.

Tâm Di cười cười nói: “Hoàng Thượng, nghe con đọc xong rồi
hãy nói mà!”

“Được, Trẫm nghe kiệt tác của con, đợi một lát bảo Trương
Đình Ngọc thỏa thích bình luận.”

Tâm Di giọng thanh thanh, bắt đầu ngâm: “Xuân miên bất giác
hiểu, xứ xứ thân thủ yếu. Dạ lai tra trướng thanh, quan lạc tri đa thiểu. (4)”
cô vừa ngâm vừa nhìn Khang Hy, vẻ mặt Khang Hy biểu lộ rất kỳ quái, cười không
giống cười, mà giận cũng không giống giận.

“Còn nữa, Xuân hoa thu nguyệt hà sự liễu, thụ hối tri đa
thiểu. Tạc dạ tiểu lâu ôn nhu hương, tha nhật bất kham hồi thủ lao ngục trung.
Điêu lan ngọc thế kim do tại, chỉ thị chu nhan cải. Vấn quân năng hữu kỷ đa
hối, kháp tự nhất giang xuân thủy hướng đông lưu. (5)” Tâm Di tiếp tục ngâm.

Nghe xong, nét mặt Khang Hy trở nên cười lạnh lùng.

“Nghe thêm một bài văn nữa, Quan bất tại đại, hữu quyền tắc
hành; tiễn bất tại đa, hữu nã tắc linh. Tư kỳ nhãn trung, duy vô pháp kỉ. Hiếu
kính thượng gia môn, khổng phương nhập lung tụ; đàm tiếu giai giao dịch, vãng
lai vô bạch đinh. Khả dĩ điều phê thị, phát chỉ lệnh; thị cảnh chung vi loạn
nhĩ, vô án độc chi lao hình. Ngoại quan liêm minh tịnh, nội lý phì mãn tràng.
Chư tử vân: hà thời năng thanh?” (6)

Trước kia mọi người vẫn nghe đầy đủ ý của bài thơ, nghe được
một nữa, mọi người đều cười không nổi, đợi Tâm Di đọc xong, trong điện lặng
ngắt như tờ.

Khang Hy ngay cả cười lạnh lùng cũng không có, sau khi im
lặng rất hỏi: “Hoành thần, thơ và bài văn của cách cách làm như thế nào?”

“Hồi Hoàng Thượng, thơ và bài văn của cách cách mô phỏng
theo cách thức của tiền nhân (người xưa), nghe giống như hài hước, kỳ thực mỗi
câu xoáy vào tai, khiến cho người ta tỉnh ngộ.” Trương Đình Ngọc không giao
tiếp với Tâm Di bao nhiêu, gặp mặt cũng là hành lễ quân thần, sau đó Tâm Di rất
khách sáo đáp lại một tiếng.

Hôm nay ông cuối cùng hiểu được nguyên nhân vị cách cách này
rất được Khang Hy tin tưởng.

Lòng coi thường ngày trước không còn nữa, bắt đầu dự tính
lúc nào đó mời Tâm Di cách cách đến nói chuyện chính sự.

“Khi nào thì mới thanh? (thanh của thanh liêm) Khi nào thì
mới thanh?” Khang Hy nhắc đi nhắc lại.

“Hoàng Thượng, muốn liêm khiết chỉ có tâm không tham, tâm
không tham thì tay không chìa.” Tâm Di khéo léo nói.

“Làm sao làm được?” Khang Hy hỏi.

“Có bao nhiêu người làm quan có thể làm được!” Tâm Di cảm
thấy vấn đề này rất khó trả lời, suy nghĩ rồi mới nói: “Nói khó cũng không khó,
nói dễ cũng không dễ. Trung Đường, ngài học cao hiểu rộng, lại là đại thần đứng
đầu trong triều, có thể trả lời tôi một vấn đề không?”

“Cách cách mời nói!” Trương Đình Ngọc cung kính lắng nghe.

“Bổng lộc mỗi năm của ngài từ đâu mà có?”

“Hoàng Thượng ban cho.”

“Thế Hoàng Thượng từ đâu mà có được?” Tâm Di lại hỏi.

“Quốc khố!” Trương Đình Ngọc không biết trong hồ lô của Tâm
Di bán thuốc gì nữa.

“Cứ theo suy nghĩ này thì sẽ hướng tới đâu?” Tâm Di không
hỏi nữa, để Trương Đình Ngọc tự suy nghĩ.

Trương Đình Ngọc suy nghĩ, vẻ mặt rất chăm chú, một lát sau
mới nói: “Cách cách, thần hiểu rồi.”

“Hoành thần, nói xem khanh hiểu được gì.” Khang Hy cũng lờ
mờ hiểu ý của Tâm Di.

“Hoàng Thượng, theo lời nói lúc nãy mà hướng xuống thì bạc
trong quốc khố lấy từ thuế, thuế lại lấy từ dân. Cũng chính là nói, thiên hạ bá
quan là được thiên hạ bá tánh nuôi dưỡng. Cái gọi là quan phụ mẫu… thực ra bá
tánh mới là phụ mẫu là áo cơm là cha mẹ của kẻ làm quan.” Trương Đình Ngọc chậm
rãi nói.

Tâm Di tiếp lời: “Hoàng Thượng, nếu mỗi kẻ làm quan đều có
thể hiểu được là đôi tay của bá tánh đang gánh lấy bọn họ ở trên vai, nếu trong
mắt bọn họ nhìn thấy không phải là màu vàng của vàng, màu trắng của bạc, mà là
đôi tay lao động vất vả của dân chúng, như vậy, phàm là quan có chút lương tâm,
thì tay sẽ không thò ra đâu.

Khang Hy im lặng rất lâu, mới nói: “Đứng dậy cả đi, Trẫm
không biết trong các khanh có bao nhiêu người hiểu được, cho dù bây giờ hiểu
rồi, đến lúc màu trắng rực rỡ của bạc để trước mặt các khanh, e rằng lại không
hiểu, một lần không tham thì dễ, khó là khó cả đời không tham!”

—————

Chú thích:

(1) Trung đường: nội các đại học sĩ thời Minh – Thanh.

Cách gọi Trung Đường khởi đầu từ thời Bắc Tống (nhưng cũng
có cách nói khác khởi đầu từ thời nhà Đường), thời nhà Đường, Tống thiết lập
chính sự đường ở trong Trung Thư Tỉnh (một trong ba hệ thống cơ quan hành chính
trung ương), là nơi Thừa Tướng xử lý chính sự, Trung Đường do Thừa Tướng làm
việc trong Trung Thư Tỉnh mà gọi tên, sau này tên gọi Thừa Tướng cũng là Trung
Đường. Nhà Nguyên cũng theo cách gọi này. Thời Minh – Thanh đổi thành tên gọi
Nội Các Đại Học Sĩ. Nhà Minh Đại Học Sĩ nắm quyền hạn của Thừa Tướng, làm việc
ở Nội Các, Trung Thư ở từ đông sang tây hai phòng, Đại Học Sĩ ở giữa, vì vậy
gọi là Trung Đường.

(2) Đại Học Sĩ: xem (1).

(3) Ngự án: Ngự chỉ những gì có liên quan đến vua thời phong
kiến. Án: bàn dài.

(4) <Tạm dịch>: Xuân ngủ không ai biết rõ, khắp nơi
chìa tay muốn. Đêm đến tra kể nợ, quan thiếu biết bao nhiêu.

(5) <Tạm dịch>: Xuân hoa thu nguyệt cớ vì sao, ăn hối
lộ biết bao nhiêu. Đêm qua nơi tửu lâu êm ái, tương lai nhìn lại ở trong tù.
Khắc những chấn song và những bậc đá hiện nay vẫn còn, chỉ là đổi thành màu đỏ.
Hỏi vua có thể có bao nhiêu hối hận, giống như dòng sông mùa xuân chảy về đông.

(6) <Tạm dịch>: Quan không ở chức lớn, có quyền thì
làm, tiền không ở nhiều, có lấy thì cho khéo. Vì thế trong mắt bọn họ, chỉ
không có cách nào ghi nhớ. quà biếu ở cửa trên, tiền đút vào tay áo; nói cười
toàn là đổi chác, tới lui bất kể dân đen (chỉ thứ dân trong xã hội phong kiến).
được phép điều tra phê duyệt, ra chỉ lệnh (loại công văn thời xưa); nhìn tiếng
chuông cảnh tỉnh làm rối tai, không công văn làm chi cho mệt nhọc. Bề ngoài thì
liêm khiết trong sạch, bên trong thì ních đầy ruột. Triết gia (nhà triết học
như Khổng Tử, Mạnh Tử, Tuân Tử…) rằng: Bao giờ thì mới thanh? (thanh của thanh
liêm).