Chương 82: Hồi thứ tám
mươi hai

Lấy nghĩa sách giảng
bày, cụ đồ già dạy răn chàng bướng;

Thấy ác mộng kinh khủng,
gái Tiêu Tương hoảng sợ ngây hồn.

Bảo Ngọc ở trường học
về, tới gặp Giả mẫu. Giả mẫu cười nói:

- Khá lắm, bây giờ ngựa
rừng lên đã chịu lên cương rồi. Về gặp cha cháu một tý, rồi đi dạo chơi cho
khuây.

Bảo Ngọc vâng lời đến
gặp Giả Chính. Giả Chính hỏi:

- Sao về sớm thế? Thầy
có đề ra cách học tập cho mày không?

- Dạ, thời giờ quy định
như sau: sáng dậy ôn lại sách; ăn cơm xong tập viết; trưa đến giảng sách và đọc
văn bát cổ.

Giả Chính gật đầu bảo:

- Con về hầu chuyện bà
một lát, con trước hết phải lo học làm sao cho thành đạt nên người, chứ không
nên chỉ nghĩ đến việc chơi bời, tối đến phải đi ngủ ngay để sáng mai dậy sớm đi
học, con đã nghe chưa?

Bảo Ngọc vâng dạ tíu tít
và lui ra ngoài, tới gặp Vương phu nhân rồi lại đến chào qua Giả mẫu, sau đó
vội vàng chạy ra, ng sao mau tới quán Tiêu Tương. Vừa vào đến cửa, Bảo Ngọc vỗ
tay reo nói:

- Tôi lại về đây rồi.

Đại Ngọc nghe tiếng giật
mình, Tử Quyên vén màn lên, Bảo Ngọc đi vào phòng ngồi xuống ghế, Đại Ngọc nói:

- Nghe nói anh đi học
kia mà, sao về sớm thế?

- Ái chà! Nguy quá! Hôm
nay cha tôi thân hành đưa tôi đi học, trong bụng tôi tưởng chuyến này không gặp
mặt cô nữa. Chật vật suốt một ngày. Bây giờ nhìn thấy các cô, tôi giống như
chết đi sống lại, người xưa nói: “Một ngày dài ba thu”, câu ấy thật không ngoa.

- Anh đã về chào cậu mợ
chưa?

- Chào rồi.

- Còn các chỗ khác nữa?

- Không.

- Anh cũng nên chịu khó
đến thăm họ một tý.

- Giờ tôi không muốn đi
đâu cả, chỉ ngồi đây nói chuyện với cô thôi. Cha tôi bảo tôi ngủ sớm sáng mai
dậy sớm, đến mai hãy gặp họ cũng được.

- Anh ngồi một chút rồi
cũng nên về đi nghỉ thôi.

- Tôi có mệt đâu, chỉ
buồn thôi, có ngồi nói chuyện với mấy cô thì mới khuây khỏa, thế mà cô lại đuổi
tôi rồi đấy.

Đại Ngọc mỉm cười rồi
gọi Tử Quyên:

- Đem thứ trà Long Tỉnh
của ta pha cho cậu Hai một chén. Cậu Hai giờ đi học, không phải như trước nữa
đâu.

Tử Quyên mỉm cười, vâng
lời đi lấy trà rồi bảo a hoàn nhỏ pha.

Bảo Ngọc nói tiếp:

- Cô còn nhắc đến việc
học làm gì? Tôi ngán cái trò đạo học ấy rồi. Buồn cười nhất là thứ văn bát cổ,
người ta mượn nó để lừa bịp, bòn chút công danh, kiếm bát cơm ăn, nói thế còn
được. Bây giờ lại còn bảo là nói thay lời thánh hiền cơ! Nhiều lắm thì chẳng
qua là đem kinh truyện ra nhồi nhét vào đầu đấy thôi. Lại còn một điều buồn
cười hơn nữa là những kẻ trong bụng rỗng tuếch chỉ vơ chỗ nọ bỏ chỗ kia, làm
lếu làm láo mà lại cho mình là học sâu rộng. Làm thế đâu có phải là phát triển
đạo lý của thánh hiền! Bây giờ cha tôi nhất thiết bảo tôi học cái ấy, tôi không
dám cãi lại, thế mà cô lại còn nhắc đến chuyện đi học nữa à?

- Bọn con gái chúng em,
tuy không cần thứ văn chương ấy, nhưng lúc nhỏ khi học ông Giả Vũ Thôn, em có
đọc qua. Trong đ những chỗ sâu sắc, cao xa, sát với tình cảm và hợp lý. Lúc đó
tuy em không hiểu lắm, nhưng cũng thấy hay hay, không thể mạt sát hết thảy. Vả
chăng anh cần lập công danh thì học thứ văn ấy cũng có phần thanh nhã, cao quí
chứ!

Bảo Ngọc nghe đến đó,
thấy không tài nào lọt tai được, nghĩ bụng: “Xưa nay, Đại Ngọc không phải hạng
người mê thế lợi, giờ sao lại thế”, nhưng cũng không dám cãi lại, đành chỉ khịt
mũi cười thầm.

Hai người đang nói
chuyện, chợt nghe tiếng Thu Văn và Tử Quyên nói ở bên ngoài.

Thu Văn nói:

- Chị Tập Nhân bảo tôi
sang đón cậu ở nhà cụ, ai ngờ cậu lại ở đây!

Tử Quyên nói:

- Ở đây chúng tôi vừa
pha trà, để cậu ấy uống xong hãy về.

Hai người cùng đi vào.
Bảo Ngọc cười nói với Thu Văn:

- Tôi cũng sắp về, lại
phiền chị phải đi tìm.

Thu Văn chưa kịp trả
lời, thì Tử Quyên nói:

- Cậu uống mau mau mà về
đi, người ta đã nhớ suốt ngày rồi.

Thu Văn nhổ toẹt một cái
rồi nói:

- Khéo cái con ranh này!

Mọi người nghe nói đều
cười, Bảo Ngọc đứng dậy, cáo từ ra về, Đại Ngọc tiễn ra cửa, Tử Quyên đứng trên
thềm chờ Bảo Ngọc ra về rồi mới trở vào phòng.

Bảo Ngọc về đến Viện Di
Hồng, thấy Tập Nhân từ trong nhà ra đón, và hỏi:

- Cậu về đấy à?

Thu Văn nói:

- Cậu về từ sớm, nhưng ở
bên nhà cô Lâm.

Bảo Ngọc nói:

- Hôm nay có việc gì
không?

Tập Nhân nói:

- Chẳng có việc gì, vừa
rồi bà Hai bảo chị Uyên Ương tới dặn chúng tôi: “Ông nhà nổi nóng bảo cậu đi
học, nếu có đứa a hoàn nào còn dám chơi đùa với cậu, thì sẽ trị tội như trị
Tình Văn và Tư Kỳ trước đây”. Tôi nghĩ hầu hạ cậu lâu nay, mà được thưởng cho
những lời ấy cũng thật đáng buồn!

Nói xong, chị ta sụt sùi
khóc.

- Chị ạ! Chị cứ yên tâm,
tôi chăm chỉ học tập thì bà sẽ không nói gì các chị nữa đâu. Đêm nay tôi còn
phải xem sách, ngày mai thầy học bảo tôi giảng sách đấy. Nếu tôi có cần sai
khiến gì thì đã có Xạ Nguyệt và Thu Văn. Chị đi nghỉ thôi.

Tập Nhân nói:

- Nếu cậu quả thực chịu
học, thì chúng tôi rất vui mừng được hầu hạ cậu.

Bảo Ngọc ăn cơm chiều
xong, bảo thắp đèn đem sách tứ thư mà mình học từ trước, giở ra xem. Nhưng biết
xem từ chỗ nào đây? Đọc xong một quyển thấy hình như trong chương nào mình cũng
rõ rành, nhưng xét cho kỹ thì lại không thật rõ lắm. Xem hết lời chú thích, lại
đến lời giảng, lục **c mãi đến canh khuya. Bảo Ngọc nghĩ bụng: “Mình về mặt thơ
từ thì thấy hiểu rất dễ dàng, mà về mặt này thì đầu óc chẳng ra sao cả”. Rồi
ngẩn người ngồi nghĩ.

Tập Nhân nói:

- Cậu đi nghỉ thôi, học
không phải chỉ cố gắng trong một hôm đâu mà phải làm thế?

Bảo Ngọc chỉ trả lời
bâng quơ. Tập Nhân và Xạ Nguyệt hầu hạ cho Bảo Ngọc nằm xuống, rồi hai người
cùng nằm ngủ. Đến khi thức giấc, thấy Bảo Ngọc vẫn trằn trọc trên giường. Tập
Nhân nói:

- Cậu còn thức à? Đừng
có nghĩ vơ nghĩ vẩn, phải giữ gìn sức khỏe ngày mai mà học.

- Tôi cũng nghĩ như thế,
nhưng vẫn không sao ngủ được. Chị lại cất bớt cho tôi một cái chăn.

- Trời lạnh cậu đừng cất
bớt chăn đi.

- Trong bụng tôi bực bội
quá.

Rồi Bảo Ngọc hất chăn
xuống. Tập Nhân vội vàng bò lại giữ lấy, đặt tay lên đầu thấy hơi nóng liền
nói:

- Cậu nằm cho yên, người
hơi nóng rồi.

- Ừ đúng đấy!

- Thế là thế nào?

- Không sợ, đó là vì
bụng tôi bực bội đấy thôi, chị đừng làm ầm lên. Ông biết thế nào cũng nói tôi
giả ốm để trốn học, nếu không, sao bệnh lại khéo đến đúng lúc như vậy? Ngày mai
khỏe tôi vẫn đi học, thế là xong chuyện.

Tập Nhân nghe cũng
thương, liền nói:

- Để tôi ngủ gần cậu.

Liền đến đấm xương sống
cho Bảo Ngọc một lát, rồi hai người ngủ quên, đến khi mặt trời lên cao mới dậy.
Bảo Ngọc nói:

- Chết rồi! Chậm mất
rồi.

Anh ta vội vàng chải đầu
rửa mặt xong, đi hỏi thăm sức khỏe mọi người rồi qua trường học ngay. Đại Nho
đổi sắc mặt nói:

- Chẳng trách gì cha
cháu nổi giận nói cháu hư thân, mới hôm thứ hai cháu đã lười biếng như thế. Giờ
là mấy giờ rồi mới đến hả?

Bảo Ngọc kể lại việc tối
hôm qua phát nóng như thế nào rồi lại đọc sách như cũ.

Chiều đến, Đại Nho nói:

- Bảo Ngọc, có một
chương sách cháu lại giảng xem.

Bảo Ngọc đến xem thì
thấy là chương “Hậu sinh khả úy”(1) nghĩ bụng: “Chương này còn khá! May không
phải là Đại học và Trung dung”. Bảo Ngọc liền hỏi:

(1). Chữ trong Luận ngữ: cả đoạn này “Hậu sinh khả úy
yên tri lai giả chi bất như kim dã. Tứ thập ngũ thập nhi vô văn yên, diệc bất
túc úy yên nhi hĩ”, nghĩa là lớp trẻ là đáng sợ, biết đâu sau này không như
ngày nay. Người bốn, năm mươi tuổi mà không có tiếng tăm gì, thì cũng không
đáng sợ.

- Giảng như thế nào?

- Cháu cứ theo từng ý
từng câu giảng lại cho kỹ lưỡng.

Bảo Ngọc trước tiên đọc
to lên một lần, rồi nói:

- Chương sách này là
thánh nhân khuyên lớp trẻ, họ bảo phải kịp thời cố gắng đừng để đến...

Nói đến đó Bảo Ngọc
ngước đầu nhìn Đại Nho một cái, Đại Nho biết ý, cười nói:

- Cháu cứ việc nói,
giảng thì không cần phải kiêng nể gì cả. Sách Lễ ký nói “Lâm văn bất húy”(2)
cháu cứ nói tiếp, đừng để đến cái gì.

(2). Khi giảng tới câu này không phải kiêng kỵ.

Bảo Ngọc nói tiếp:

- Đừng để đến già mà
không nên làm gì. Trước hết thánh nhân đem hai chữ “khả úy” để khích lệ chí khí
của lớp trẻ, sau đem ba chữ “bất túc úy” (không đáng sợ) để cảnh tỉnh tương lai
của lớp trẻ.

Nói xong, đứng nhìn Đại
Nho, Đại Nho nói:

- Cũng được đấy, cứ
giảng suốt đi nào!

Bảo Ngọc nói tiếp:

- Thánh nhân nói: Người
ta sinh ra, lúc còn nhỏ, tâm tư và tài lực thông minh tài giỏi và có thể làm,
thật là đáng sợ. Ai dám nói ngày sau họ không được như ta ngày nay? Nhưng nếu
họ cứ nay lần mai lữa không biết chăm chỉ, đến khoảng bốn năm mươi tuổi mà
không làm nên việc gì, thì hạng người đó, tuy rằng lúc trẻ hình như hữu dụng,
đến lúc ấy thì trọn đời chẳng làm ai sợĐại Nho cười nói:

- Vừa rồi về phần ý,
cháu giảng cũng rõ ràng đấy, nhưng lời lẽ có phần trẻ con, hai chữ “vô văn”
không có nghĩa là không làm nên việc gì, không ra làm quan. Chữ “văn” ở đây
nghĩa là mình thông suốt đạo lý, dầu không làm quan cũng là thành đạt; nếu
không thế thì thánh hiền đời xưa cũng có người trốn đời không ra làm quan.
Không nhẽ cũng là người không thành đạt à? Ba chữ “bất túc uý” cốt là để người
ta xem xét cho cẩn thận, để đối chọi với chữ “tri “ của “yên tri” chứ không
phải có nghĩa là sợ. Phải nhận rõ điểm đó mới hiểu được tinh vi, cháu có hiểu
không?

- Hiểu rồi ạ.

- Còn một chương nữa
cháu giảng xem.

Rồi ông ta giở qua một
thiên khác, chỉ cho Bảo Ngọc. Bảo Ngọc xem thì thấy là chương “Ngô vị kiến hiếu
đức như hiếu sắc giả giã”.(3) Bảo Ngọc cảm thấy chương ấy châm chọc mình, liền
cười lấy lòng thầy và thưa:

(3). Cũng ở trong Luận ngữ: Ta chưa thấy ai ham đức
như ham sắc đẹp.- Câu này không có nghĩa gì mà giảng cả.

- Nói nhảm! Thế gặp lúc
ra đề mục này, cháu cũng nói không có gì mà làm hay sao?

Bảo Ngọc bất đắc dĩ phải
giảng:

- Đấy là thánh nhân thấy
người ta không chịu ham đạo đức, mà thấy sắc đẹp thì rất là ham, không nghĩ
rằng đạo đức là cái sẵn có ở trong bản tính con người, thế mà người lại không
chịu ham nó; trái lại sắc đẹp tuy cũng đã có từ khi con người mới bẩm sinh ra,
không ai là không ham, nhưng đức là thiên lý, sắc là nhân dục, thế mà người ta
không chịu xem thiên lý hơn nhân dục. Đây tuy là lời than thở của Khổng Tử, mà
lại có ý trông mong cho người ta trở lại đường ngay và cũng để thấy rõ rằng
người ta dù có ham đức vẫn là ham một cách nông cạn, phải ham đức như ham sắc
thì mới là thật ham.

- Cháu giảng thế cũng
được, nhưng ta có điều này muốn hỏi: cháu đã hiểu lời nói của Thánh nhân, vậy
làm sao chính mình lại phạm lấy hai cái lỗi ấy? Tuy rằng ta không ở trong nhà
cháu, mà cha cháu cũng không nói với ta, nhưng thật ra những tật xấu của cháu,
ta điều biết hết. Làm một con người sao lại không trông mong thành đạt? Giờ đây
cháu đang ở cái thời “Hậu sinh khả uý”, “Hữu văn” hay “bất túc úy”, hoàn toàn
do mình làm lấy. Nay ta hẹn cho cháu một tháng, đem những sách đã đọc, ôn lại
một lượt. Rồi đọc thêm văn bát cổ trong một tháng nữa, sau đó ta sẽ ra đầu bài
cho mà làm. Nếu còn nhác nhớn, nhất định ta không nghe đâu. Người xưa nói:
“Muốn nên người không thể lười biếng, lười biếng thì không thể nên người”. Cháu
nên nhớ những lời ta dặn.

Bảo Ngọc vâng lời. Từ
hôm ấy trở đi, ngày ngày đành phải học tập theo lời thầy dạy.

Từ khi Bảo Ngọc đi học,
trong viện Di Hồng rất là vắng vẻ nhàn rỗi. Tập Nhân có thể làm ít nhiều công
việc, chị ta cầm kim định thêu cái bao đựng hạt cau, nghĩ bụng: “Bây giờ Bảo
Ngọc đã đi học, bọn a hoàn không còn lo phiền gì nữa, nếu việc này xảy ra sớm
thì Tình Văn nào đến nỗi mà phải chết?” “Máu chảy ruột mềm”, bất giác Tập Nhân
chảy nước mắt, chợt nghĩ đến việc mai sau, mình vốn không phải là vợ cả của Bảo
Ngọc mà chỉ là vợ lẽ. Tính tình của Bảo Ngọc mình còn nắm vững được, chỉ sợ anh
ta lấy phải một người vợ cả ghê gớm thì thân mình sẽ theo gót dì Vưu và Hương
Lăng mà thôi. Cứ xem ý Giả mẫu và Vương phu nhân cũng như nghe những lời Phượng
Thư lộ ra, thì chắc chắn người ấy là Đại Ngọc rồi. Đại Ngọc lại là một người
hay ngờ vực”. Nghĩ đến đó chị ta nóng lòng đỏ mặt, tay cầm kim không biết rơi
vào chỗ nào mất. Tập Nhân liền bỏ việc chạy sang nhà Đại Ngọc để dò la tình ý.

Đại Ngọc đang xem sách,
thấy Tập Nhân đến liền vui vẻ mời ngồi. Tập Nhân cũng vội vàng chạy lại hỏi:

- Mấy hôm nay người cô
đã khá được nhiều rồi chứ?

- Làm gì có! Chẳng qua
hơi đỡ một tý thôi, chị ở nhà làm gì thế?

- Bây giờ cậu Hai đi
học, trong nhà rỗi rãi, tôi tới thăm cô, nói chuyện cho vui.

Nói xong, Tử Quyên bưng
trà lại. Tập Nhân vội vàng đứng dậy nói:

- Em ngồi chơi. Hôm
trước nghe Thu Văn mách em nói trộm gì chúng tôi phải không?

Tử Quyên cũng cười nói:

- Chị khéo tin lời nó à?
Tôi chỉ nói cậu Hai thì đi học, cô Bảo lại về nhà, đến cả Hương Lăng cũng không
sang chơi, dĩ nhiên là phải buồn.

Tập Nhân nói:

- Em còn nhắc đến Hương
Lăng nữa ư? Tội nghiệp chị ta gặp phải cái mụ “hung thần” ấy, không biết chị ta
chịu làm sao được. - Rồi Tập Nhân giơ hai ngón tay lên và nói: Kể ra mụ ấy còn
ghê gớm hơn “mợ” này nhiều, mụ ta chẳng còn đếm x** gì đến thể diện nữa.

Đại Ngọc tiếp lời:

- Chị ấy chịu đựng kể
cũng ghê đấy! Cô Hai Vưu tại sao mà chết?

Tập Nhân nói:

- Còn phải nói! Nghĩ lại
cũng đều là người, danh phận có khác nhau đôi chút, nhưng tội gì mà độc ác như
thế? Đến nỗi mất cả tiếng tăm thể diện.

Đại Ngọc không nghe Tập
Nhân nói trộm như thế, nay nghe câu ấy, chắc có dụng ý gì, liền động lòng, nói:

- Kể cũng khó nói, việc
trong nhà nó như thế đấy, nếu không phải gió đông thổi bạt gió lây, thì là gió
tây thổi bạt gió đông.

Tập Nhân nói:

- Đã phải làm cái hạng
vợ lẽ con hầu thì trong lòng đã sợ trước rồi, còn dám khinh ai nữa.

Đang nói chuyện thì thấy
một bà già từ ngoài sân hỏi vào:

- Đây có phải nhà cô Lâm
không? Cô nào ở trong ấy thế?

Tuyết Nhạn ra xem, nhớ
mang máng là người bên nhà Tiết phu nhân, liền hỏi:

- Có việc gì thế?

- Cô chúng lôi sai đưa
đồ vật biếu cô Lâm.

- Bà hãy chờ một chút.

Tuyết Nhạn vào trong
thưa lại với Đại Ngọc. Đại Ngọc bảo dẫn bà ta vào.

Bà già vào, hỏi thăm sức
khỏe, chưa nói là đưa biếu cái gì, mắt cứ nhìn chòng chọc vào Đại Ngọc. Đại
Ngọc thấy bực mình liền hỏi:

- Cô Bảo sai bà đưa gì
thế?

- Cô chúng tôi bảo đưa
biếu cô một bình quả vải ướp mật ong.

Bà ta ngoảnh đầu lại
thấy Tập Nhân, liền hỏi:

- Cô này có phải là cô
Hoa bên nhà cậu Bảo không?

Tập Nhân cười nói:

- Tại sao bà biết tôi?

- Chúng tôi chỉ coi nhà
cho bà tôi, không hay theo bà và cô tôi ra ngoài, cho nên không biết rõ các cô.
Nhưng thỉnh thoảng các cô qua bên nhà chơi nên chúng tôi cũng còn hơi biết.

Nói xong, bà ta đưa cái
bình cho Tuyết Nhạn, rồi ngoảnh nhìn Đại Ngọc, cười nói với Tập Nhân:

- Chả trách bà nhà chúng
lôi thường nói: “Cô Lâm với cậu Bảo thật là một đôi xinh đẹp chẳng khác tiên
trên trời”.

Tập Nhân thấy bà ta ăn
nói xốc nổi, vội vàng nói lảng:

- Bà mệt, ngồi uống nước
trà đi.

Bà già cười hì hì nói:

- Bên chúng lôi lắm, còn
phải sắp đặt việc cô Cầm. Cô tôi còn có hai bình vải nữa, bảo đưa biếu cậu Bảo.

Nói xong, bà ta vội vã
cáo từ rồi bước ra.

Đại Ngọc tuy giận bà ta
vừa rồi ăn nói thô lỗ, nhưng vì là người nhà Bảo Thoa, nên không tiện nói. Chờ
cho bà ta ra khỏi cửa mới nói:

- Gởi lời cảm ơn cô Bảo
nhé.

Bà già miệng vẫn lẩm
bẩm: “Con người đẹp đẽ như thế, trừ cậu Bảo Ngọc ra ai mà sánh nổi”.

Đại Ngọc cứ vờ như không
nghe thấy. Tập Nhân cười nói:

- Tại sao người ta hễ
già là hay nói lẩn thẩn, làm cho người nghe vừa giận vừa buồn cười.

Một lúc sau, Tuyết Nhạn
đưa bình vải cho Đại Ngọc xem. Đại Ngọc nói:

- Tôi chẳng buồn ăn, chị
đem cất đi.

Chuyện trò một lúc. Tập
Nhân ra về.