Chương XXIII - Phần 1: Truyện Chó Karr Và
Nai Màu Gio

Kôlmôrden

Ở phía bắc vùng Broviken chỗ giáp ranh giữa hai tỉnh
Ơxteryơtlanđ và Xơdermanland mọc lên một quả núi dài mấy dặm và rộng một dặm.
Giá núi mà cao tương xứng với bề dọc, bề ngang của nó thì đã là một trong những
núi đẹp nhất mà người ta có thể trông thấy, nhưng mà đây không phải như vậy.

Đôi khi người ta gặp một ngôi nhà khởi công với quy mô
rộng lớn đến nỗi người xây dựng không bao giờ có thể hoàn thành được; người ta
thấy những nền móng kiên cố, những khung tò vò vững chắc, nhưng chẳng có chút tường cũng như tí mái nào cả: công trình xây dựng chỉ mọc lên
cao hơn mặt đất có vài bột. Chẳng có gì cho ta một ý niệm đúng hơn thế về quả
núi ranh giới ấy; có thể nói rằng đó là nền móng của một quả núi hơn là một núi
đã hình thành. Nó mọc lên từ đồng bằng, với những sườn dốc đứng; khắp nơi những
khối đá hiên ngang chồng chất lên nhau hình như để đỡ những gian phòng mênh
mông, cao vút. Mọi thứ đều hùng vĩ và hoành tráng, nhưng mà thiếu mất chiều
cao. Người xây dựng đã chán và bỏ dở công việc trước khi đắp xong những sườn
dài, những mũi nhọn, những đỉnh cao, thường làm nên những tường thành và nóc
mái của những quả núi bình thường.

Để đền bù lại, quả núi lớn ấy được phủ kín những cây
đại thụ hùng tráng. Từ những thuở nào, sồi và bồ đề đã mọc
trong những thung lũng, phong và trăn trên các bờ hồ, thông trên
những sườn cheo leo và bách thì khắp nơi, ở đâu mà có một nhúm mùn.

Tất cả những loài cây ấy họp thành khu rừng lớn
Kôlmôrden à xưa kia người ta khiếp sợ đến nỗi ai bắt buộc phải đi qua rừng, đều
giữ hồn cho Chúa bảo hộ và sửa soạn cái phút lâm chung của mình.

Rừng Kôlmôrden mọc lên đã lâu lắm đến nỗi ngày nay
không thể nào có thể nói được tại sao nó đã thành ra như thế. Lúc đầu chắc là
cây khó mọc lên trên đá tảng trơ trụi và phải rắn lại để tìm những chỗ bám chắc
giữa các phiến đá kiên cố và kiếm thức ăn trong một thứ đất đai bần bạc. Cái gì
đã xảy ra cho rừng là cái đã xảy ra cho những ai phải sống cuộc đời gian khổ
trong thiếu thời và một khi đã vượt qua được thì thành ra cường tráng và bền
chắc. Có nhiều cây to thân to đo tới sáu mét chu vi, cành nhánh
chi chít quấn quít vào nhau, thành một thứ màn lưới không thể lọt qua được và
mặt đất thì như đan chằng chịt những rễ cây cứng và trơn. Rừng đã cho các động
vật hoang dã và các hung đồ biết bò, biết leo và biết chui qua các bụi gai rậm,
một chốn sào huyệt tuyệt vời. Nhưng đối với những kẻ hướng thiện thì rừng tối
tăm và ẩm ướt hoang vu, lừa lọc, gai góc và chằng chịt này chẳng có gì là hấp
dẫn cả; rừng đầy những cổ thụ thân phủ rêu và cành phủ địa y như hình những yêu
tinh râu dài.

Khi con người đến cư trú trong các tỉnh Xơdermanland
và Ơxteryơtlanđ thì rừng mọc gần khắp nơi, nhưng những khu rừng ở trong các
thung lũng phì nhiêu và các đồng bằng đã bị khai quang ngay. Chẳng một ai cất
công khai quang rừng Kôlmôrden mọc trên khối đá cằn cỗi. Nhưng càng không bị xâm phạm thì rừng càng trở nên hùng vĩ. Rừng như một tòa thành quách mà lũy
cứ càng ngày càng dày thêm và kẻ táo bạo nào muốn đi qua rừng là phải vác theo
cái rìu. Có những rừng sợ người, Kôlmôrden thì lại được người sợ rừng âm u và
rậm rạp đến nỗi những thợ săn và kẻ hái củi luôn luôn bị lạc lối và chết trước
khi cố ra khỏi được các lùm cây dày đặc. Đối với những khách đi lại giữa hai
tỉnh Xơdermanland và Ơxteryơtlanđ thì rừng là một mối nguy hiểm chết người. Họ
phải cố tìm đường đi theo lối mòn của các loài vật, vì dân các vùng chung quanh
không thể nào đánh ra được càng không thể bảo dưỡng nổi các con đường. Không hề
có cầu qua sông, cũng như phà qua hồ, cũng như cầu con qua đầm lầy. Và chẳng
thấy trong rừng túp lều nào che chắn cho những người hòa hiếu cả, thú vui là vô
số chốn ẩn nấp cho những thú và sào huyệt của hung đồ. Ít có người đi qua được
khu rừng mà không thiệt hại gì nhưng mà nhiều biết kẻ trượt xuống
các khe sâu hay mất tích trong một đầm lầy, bị côn đồ cướp của hay thú đuổi
bắt. Những kẻ ở phía dưới chân rừng và không bao giờ dám lên rừng cũng phải
chịu thiệt thòi; vì gấu và sói cứ liên tiếp từ Kôlmôrden xuống cắn cổ gia súc
của họ mà chẳng có cái gì ngăn bọn ác thú ấy lại vì chúng biết lẩn lút rất giỏi
trong những cánh rừng sâu thẳm.

Chắc chắn dân hai tỉnh đều muốn quách rừng đi, nhưng
việc ấy chỉ làm từ từ vì ở nơi khác còn có những đất dễ trồng trọt. Nhưng lần
hồi, từng tí từng tí, rừng cũng bị thuần hóa. Trên các sườn đồi núi ven rừng có
những ấp trại và thôn xóm được lập lên. Đó đây những con đường được đánh ra và
ở Krokek ngay chính giữa lòng rừng những tu sĩ đã lập nên một tu viện và khách
đi qua rừng yên tâm được chỗ trú nhờ.

Nhưng rừng vẫn cứ oai quyền và nguy hiểm mãi cho đến
ngày mà một khách bộ hành đi vào rất sâu trong rừng thẳm, phát hiện ra là khối
đá nơi rừng mọc lên có chứa sắt trong lòng. Tin đó vừa lan ra là thợ mỏ và cai
thầu kéo vào rừng để chiếm lấy những của cải ấy.

Thế là cái oai quyền của rừng bị bẻ gãy. Người ta vào
đấy đào hầm, dựng lò, bể và nhà máy. Nhưng như thế cũng không làm hỏng rừng
nghiêm trọng lắm, nếu việc khai thác quặng không cần đến một khối than gỗ và
thân cây không thể tưởng tượng nổi. Những thợ đốt than và những thợ đằn gỗ vào
khu rừng cổ thảm đạm đó và triệt hạ gần hết cây. Quanh các lò, bể, rừng bị săn
bắn hoàn toàn và đất rừng thành ra cánh đồng. Nhiều dân di thực định cư luôn
tại đấy và chẳng mấy chốc làng mạc mọc lên đông đúc, có cả nhà thờ và nhà mục
sư, ở những chỗ nhà mới đây chỉ có những hang gấu.

Cả những nơi không có mỏ, cũng không có lò bể gì mà
các cổ thụ cũng bị hạ và những khoảng rừng thưa cũng bị dọn sạch. Đường được
đánh khắp nơi và dã thú cũng như kẻ cướp, bị đuổi đi hết. Từ khi thành lập được
quyền thống trị trên khu rừng, người ta hành hạ rừng dữ dội lắm, họ chặt, họ
đốt, họ biến rừng thành than, không biết tự hạn chế là gì. Họ không hề quên mối
hận thù cũ đối với rừng và họ như sẵn sàng tiêu diệt nó đi.

May cho rừng, quặng trong các mỏ ở Kôlmôrden té ra
chẳng được bao năm, và việc khai thác phải thu bớt lại. Đồng thời việc đốt than
cũng giảm đi và rừng mới được quyền nghỉ ngơi một chút. Nhiều người đã vào đấy
để an cư lại thành ra thất nghiệp, kiếm được cách sống qua ngày thật là chật vật. Thế là rừng lại phát đạt và lan rộng ra, đến nỗi ấp trại và lò sắt bị
bủa vây vào giữa rừng như những hòn đảo giữa biển cả. Cư dân ở Kôlmôrden cố gắng
trồng trọt, nhưng chẳng ăn thua gì. Các già cỗi thích cho mọc lên những cây sồi
khổng lồ và cây thông mênh mông hơn là những su hào và đại mạch.

Người ta nhìn rừng với đôi mắt ảm đạm vì với khí lực
xum xuê, rừng như ngạo mạn thách thức cảnh nghèo khổ của họ. Tuy vây, cuối cùng
rồi họ cũng hiểu ra rằng có lẽ họ có thể rút ra được chút lợi nào đất ở rừng
chăng. Họ bắt tay khai thác, đẵn gỗ, xẻ ván và kèo, cột đem bán cho người ở
đồng bằng vì chính những người này đã đẵn hết cây của mình đi rồi. Người ta tìm
ra được rằng rừng có thể nuôi sống người ta, chẳng kém gì đồng ruộng. Thế là họ
đi đến chỗ nhìn rừng bằng con mắt khác hẳn. Họ quen chăm sóc rừng và yêu mến rừng. Họ quên hết tất cả nỗi hận thù xưa kia,
và đi đến chỗ xem rừng như bạn tốt nhất của họ.

Phần 2: Karr

Vào khoảng mười hai năm trước cuộc lữ hành lớn của
Nilx, thì có việc một người chủ ở vùng Kôlmôrden muốn loại bỏ một trong những
con chó săn của mình. Ông ta cho tìm người gác rừng đến, và nói là không thể
giữ con chó được nữa: nó cứ rượt đuổi cừu và gà, mãi không thôi; vì vậy, nó
phải được đưa vào rừng và bắn chết.

Người gác cầm đầu mút sợi dây, dắt con chó đến chỗ mà
người ta thường giết và chôn những chó không dùng vào việc gì. Ông ta không
phải là người ác, thật ra là ông ta cũng muốn trừ khử con chó đi, vì ông ta
biết rằng không những nó chỉ rượt đuổi cừu và gà mà còn thường thoát vào rừng
để bắt thỏ hay gà rừng tơ nữa.

Con chó nhỏ và đen, ức và chân trước đều màu vàng. Tên
nó là Karr, và thông minh đến mức hiểu tất cả những gì mà người ta nói.
Khi người gác dẫn nó đi qua khu rừng, thì nó biết rất rõ cái gì đang chờ nó.
Nhưng mà nó chẳng để lộ ra chút gì cả. Nó không ngoẹo đầu, cũng không quắp đuôi
vào hai chân; hình như nó vẫn vô tư lự như thường ngày. Chẳng phải người ta
đang đi qua khu rừng mà ở đó nó đã là mối kinh hãi của tất cả mọi vật nhỏ cư
trú tại đó ư. Nó tự nhủ: “Khắp nơi trong bụi bờ gai góc, người ta sẽ rất hài
lòng nếu biết cái gì đang chờ mình”. Nó bèn vẫy đuôi và sủa lên một tiếng vui
vẻ để cho người ta đừng nghi ngờ chút gì hết.

Nhưng nó bỗng đổi cách đi: nó vươn dài cổ ra, và ngẩng
đầu như để tru lên vậy. Và đáng lẽ chạy nước kiệu bên cạnh người gác thì nó cứ
ở lại đằng sau; người ta thấy rõ một ý nghĩ khó chịu đã tác động mạnh lên nó.

Mùa hè vừa mới bắt đầu. Những con nai xứ lạnh vừa mới
đẻ con, và chiều hôm qua, Karr tách được một con nai con, mới đẻ đầy năm ngày ra khỏi mẹ nó, và đuổi nó đến một cái đầm lầy. Ở đấy Karr
đã rượt con nai con từ mô đất này sang mô đất khác, không phải để vồ lấy nó, mà
chỉ để thấy nó sợ cho vui. Con nai mẹ biết rằng vào cữ này, ít ngày sau khi tan
băng thì đầm lầy sâu lắm và không thể mang nổi một con vật to như nó, nên cứ ở
trên đất liền cho đến khi không ở được nữa. Nhưng vì con nó mỗi lúc một chạy
xa, nên bỗng nó liều mình xuống đầm lầy, và đến lượt nó đuổi con chó đi và gọi
con nó lại, rồi trở lại đất liền. Loài nai xứ lạnh đi trong các đầm lầy, tránh
không bị lún khéo léo hơn tất cả các loài vật khác, nên hai mẹ con hình như đã
sắp thoát hiểm. Nhưng đến gần bờ thì một mô đất, mà con nai vừa đặt chân lên, bỗng sụt xuống bùn, và nó bị lún theo. Nó cố
gắng nhấc chân lên để đứng cho vững, nhưng không ăn thua, và mỗi lúc một lún
sâu thêm. Karr nhìn theo không dám thở; trông thấy con nai không tài nào thoát
chết được nó liền ba chân bốn cẳng chạy trốn. Nó hiểu rằng một trận đòn nên
thân đang chờ nó, nếu người ta biết rằng nó đã làm chết mất một con nai. Nó sợ
đến mức chỉ khi đã về đến nhà mới dám thôi chạy.

Cái việc xảy ra mà Karr vừa nhớ lại là như vậy: chẳng
có việc xấu nào nó đã làm mà khiến nó xót xa đến thế. Nó có muốn làm hại con
nai cái cũng như con nai con đâu, nhưng mà nó đã là nguyên nhân gây ra cái chết
của hai mẹ con.

Bỗng nó nghĩ: “vả lại có thể chúng chưa chết. Có thể
là chúng đã được cứu thoát rồi”.

Nó hết sức muốn được biết sự thể đã ra sao. Người gác
cầm sợi dây không chặt, Karr thình lình né mình sang một bên, và sợi dây tuột
xuống đất. Karr bèn chạy thoát qua cánh rừng về phía đầm lầy; khi người gác
muốn nhắm bắn thì nó đã xa quá rồi.

Người gác chạy theo; đến đầm lầy thì bắt gặp nó đang
đứng trên một mô đất cách bờ vài mét, dùng hết sức tru tréo lên. Tò mò muốn
biết việc gì đã xảy ra, ông ta bò bốn chân trên mặt băng ra xem. Chỉ một lát,
ông ta tìm thấy một con nai cái bị vùi kín dưới bùn. Sát bên cạnh là con nai
con. Nó còn sống, nhưng không thể cựa quậy, vì trông nó đã kiệt sức lắm rồi.
Karr cuối xuống thân hình nó, lúc thì tru lên kêu cứu, lúc thì liếm liếm nó.

Người gác lôi con vật bé nhỏ lên đất liền.

Con chó như cuồng điên lên vì vui sướng. Nó nhảy nhót
quanh người gác, vừa nhảy vừa sủa, và liếm hai tay ông ta.

Người gác mang con nai con về và nhốt trong chuồng bò.
Sau đó ông ta phải gọi người đến kéo con nai lớn ra khỏi đầm lầy: mãi về cuối
mới nhớ ra là em bắn Karr. Ông ta gọi nó, và lại đi về phía rừng.
Nhưng giữa đường dường như ông ta thay đổi ý kiến, vì bỗng ông ta quay lại và
đi về phía lâu đài.

Karr vẫn bình tĩnh đi theo ông ta, nhưng thấy được đưa
về lại nhà chủ thì nó đâm lo. Chắc rằng người gác đã biết rằng chính nó, Karr,
đã gây ra cái chết của con nai mẹ và giờ đây người ta sắp đem nó ra đánh đòn,
trước khi giết nó.

Nhưng mà bị đòn thì đối với Karr dường như là điều tệ hại
nhất. Nó mất bình tĩnh; cái đầu rũ xuống, nó làm như chẳng nhận ra
được người nào nữa.

Ông chủ đứng trên tam cấp. Karr thu mình lại bé tí và
nép sát vào sau đôi chân người gác, lúc mà ông này nói đến việc các con nai.
Nhưng mà ông ta lại không hề kể câu chuyện theo lối mà con chó sợ. Ông ta khen
Karr. Rằng Karr biết các con nai đang gặp nạn và đã muốn cứu chúng nó.

Ông ta kết thúc câu chuyện rằng: “Xin ông chủ tha lỗi
cho, chứ tôi không thể giết chết con chó này được!”.

Karr vểnh tai lên. Nó có nghe rõ không? Dù nó có không
muốn tỏ ra vẻ lo ngại chút nào đi nữa thì nó cũng không thể không sủa lên một
tiếng tha thở nho nhỏ. Có thể nào chỉ mỗi cái việc nó muốn cứu các con nai mà
đã đáng cứu mạng cho nó được.

Ông chủ cũng đồng ý là Karr đã ăn ở tốt, nhưng vì ông
không muốn giữ nó nữa, nên ông do dự không biết quyết định ra sao.

Sau cùng, ông ta nói: “Nếu anh muốn nhận nuôi nó và
bảo đảm với ta là nó sẽ không làm những việc ngu dại nữa, thì ta rất muốn để
cho nó sống”.

Người gác nhận lời, và Karr đã đến ở cái nhà trong
rừng như thế.

Phần 3: Việc Đi Trốn Của Lông Màu Gio

Từ đó, Karr thôi hẳn không đi săn trộm nữa; vì không
muốn làm phật lòng ông gác hơn là vì sợ; ông ta đã cứu sống nó, và nó quyến
luyến với ông ta ngay. Nó theo ông ta khắp nơi: khi ông ta đi tuần, Karr chạy
trước để trông chừng đường đi, và khi ông ta ở nhà thì Karr nằm trước cửa, thị
sát tất cả những ai qua lại.

Khi mọi vật yên tĩnh, chẳng nghe một bước chân đi nào
trên đường cái, và ông gác chăm sóc vườn ươm và các luống rau của ông ta thì
Karr đến chơi với con nai con.

Lúc đầu, Karr chẳng muốn chăm lo săn sóc con nai con
chút nào, nhưng vì nó theo chủ đi khắp nơi, nó cũng
cùng đi với chủ vào cả chuồng bò, những lúc người ta mang sữa cho con nai. Karr
ngồi trước cửa khoang dành cho con nai và nhìn nó uống. Ông gác đặt
tên nó là Lông Màu Gio, vì không thấy nó xứng đáng với một cái tên nào đẹp hơn
được, và Karr cũng hoàn toàn đồng ý như vậy. Mỗi lần trông thấy nó, Karr lại
nghĩ là chưa bao giờ trông thấy một cái gì xấu hơn và cấu tạo vụng về hơn thế.
Con nai có những cái cẳng dài lều nghều, dính vào thân hình nó vụng đến nỗi có
thể nói là nó đi trên những đôi cà kheo. Cái đầu to tướng, già nua và nhăn
nhúm, và lúc nào cũng ngoẹo sang bên này bên kia. Bộ da thì lùng nhùng quá sức,
gấp thành nếp, ùn cục, như thể một cái áo khoác độn bông quá to. Lúc nào nó
cũng có vẻ buồn rầu và chán nản, nhưng sự lạ là hễ trông thấy Karr là nó đứng
phắt dậy, như vui mừng được gặp con chó.

Con vật bé nhỏ hình như khó ở, nó không lớn được và
sức của nó mỗi ngày một tệ thêm; cuối cùng nó không dậy được nữa, dù có thấy
Karr đến. Thế là con chó nhảy vào trong khoang; một tia sáng nhỏ lóe lên trong
đôi mắt của con vật đáng thương. Từ đó về sau ngày nào Karr cũng đến thăm con
nai; ở hàng giờ cạnh nó, liếm nó, chơi đùa với nó, dạy cho nó những gì mà một
con vật ở rừng phải biết.

Thế là xảy ra cái việc lạ: con nai liền béo tốt ra và
lớn lên. Nó lớn nhanh đến nỗi chỉ sau hai tuần là không thể vào được cái khoang
dành cho các con bê được nữa, và người ta phải chuyển nó ra một đồng cỏ nhỏ có
rào kín. Hai tháng sau, cẳng nó đã cao đến mức có thể leo qua hàng rào, chẳng
khó khăn gì. Bấy giờ ông gác được phép làm cho nó một cái hàng rào gỗ cao, bao
quanh một cánh rừng nhỏ; ở đấy nó sống nhiều năm và thành một con vật đẹp tuyệt. Karr vẫn thường xuyên đến chơi với nó, không
phải vì thương hại mà vì tình thân ái. Con nai vẫn luôn luôn u sầu và hình như
uể oải, và không còn sinh khí nữa; chỉ Karr là biết làm cho nó vui chơi mà
thôi.

Lông Màu Gio đã ở được năm năm với ông gác rừng thì
người chủ ấp nhận được thư của một vườn bách thú ở nước ngoài hỏi mua nó. Người
gác rất khổ tâm vì việc ấy, nhưng ông ta không có quyền bày tỏ ý kiến: và việc
bán con nai liền được quyết định. Karr biết ngay những gì sắp xảy đến, và chạy
đến báo với bạn. Nghĩ đến việc mất bạn, con chó buồn khổ quá, nhưng con nai thì
bình tĩnh cam chịu số phận, và hình như không bằng lòng mà cũng không phật
lòng.

- Thế là cậu định để người ta dẫn đi, không chống cự
à? Karr hỏi.

- Chống lại làm gì? Con nai đáp. Tất nhiên là tôi muốn
ở lại đây hơn, nhưng nếu tôi mà bị bán thì thế nào người ta cũng dẫn tôi đi
thôi

Karr nhìn con nai hồi lâu, đưa mắt ước tầm vóc của nó.
Rõ ràng là nó chưa lớn hết mức: nó chưa có đôi gạc rộng, cái u cao, cũng như
cái bờm dày bằng những con nai đực đã đến độ tráng niên, nhưng không phải vì
thế mà nó không đủ sức để bảo vệ tự do của nó. Karr nghĩ rằng “rõ ràng là nó đã
sống suốt đời trong cảnh giam cầm”, nhưng Karr chẳng nói gì hết.

Karr chỉ quay lại thăm con nai sau nửa đêm, cái lúc mà
nó biết là Lông Màu Gio sau một giấc ngủ đẫy mắt, đang ăn bữa đầu tiên trong
ngày. Nó nói: “Lông Màu Gio à, cậu để cho người ta dẫn đi cũng phải thôi. Cậu
sẽ được giữ lại trong một khu vườn rộng, và cậu sẽ sống một cuộc đời chẳng phải lo nghĩ gì. Chỉ thiệt một điều là cậu
đi khỏi nước này mà không được trông thấy rừng bao giờ. Cậu biết đấy, phương
châm của dòng họ cậu là: “Nai xứ lạnh với rừng chỉ là một, mà cậu thì cậu chưa
hề nhìn thấy rừng là gì”.

Con nai đang ăn cỏ chẽ ba, ngẩng đầu lên, nói với cái
vẻ uể oải đã quen thường ngày:

- Tôi xem rừng cũng được, nhưng tôi không thể ra khỏi
hàng rào.

- Quả đúng thế, cẳng người ta mà ngắn như thế thì
không thể nào ra được thật, Karr nói.

Con nai cuối đầu, đưa mắt nhìn trộm nó: Karr bé tí thế
mà mỗi ngày nhảy qua rào gỗ bao nhiêu lần. Lông Màu Gio đến gần hàng rào, nhảy
một cái, và chẳng hiểu sự việc đã xảy ra như thế nào, nó
đã được tự do rồi.

Karr và Lông Màu Gio cùng đi vào rừng. Đêm cuối hè
sáng trăng đẹp, nhưng dưới tán lá rừng vẫn tối; con nai đi rất chậm.

Karr nói: “Có lẽ trở lại thì hơn, cậu không quen rừng
và có thể ngã gãy cẳng”.

Con nai làm bộ không nghe tiếng, nhưng nó rảo bước và
ngẩng đầu lên.

Karr dẫn con nai vào một khu trong rừng có những cây
bách đại thụ mọc dày đến nỗi gió không thể nào lọt vào được.

Karr nói: - Chính ở đây những kẻ trong dòng họ cậu trú
bão và tránh rét. Mùa đông họ vẫn ở ngoài trời. Còn cậu thì sẽ được chỗ ở tốt
hơn. Người ta sẽ để cậu ở trong một cái chuồng như một con bò.

Lông Màu Gio chẳng đáp lại gì hết; nó đã dừng lại và khoan khoái hương nồng của nhựa ở những lá bách. Sau cùng nó
nói:

- Còn có gì cho tôi xem nữa không, hay là chúng ta đã
xem hết rồi?

Karr đưa nó đến một đầm lầy lớn và chỉ cho nó những mô
đất và những chỗ thụt. Karr nói:

- Những khi bị săn đuổi, loài nai chạy thoát thân qua
chính đầm lầy này. Mình chẳng hiểu họ làm thế nào, to lớn thế và nặng cân thế
mà không lún xuống bùn. Cậu thì không thể nào bước đi trên một mảnh đất nguy
hiểm như thế này được đâu, nhưng may mắn là cậu sẽ không cần phải thử, vì cậu
sẽ không bao giờ bị thợ săn rượt đuổi.

Lông Màu Gio không đáp lại, nhưng nhảy một cái, nó lao
ngay xuống đầm lầy. Nó sung sướng cảm thấy các mô đất rung rinh dưới chân, và nó chạy tung tăng ngang dọc khắp hướng giữa các chỗ thụt, rồi
quay lại cạnh Karr, nó hỏi:

- Chúng ta đã thấy hết cả rừng chưa?

- Chưa, chưa hết, Karr trả lời.

Karr đưa con nai về phía bìa rừng, nơi mọc nhiều cây
lá rộng tốt đẹp: sồi, bồ đề, hoàn diệp liễu. Karr nói:

- Chính ở đây những kẻ trong dòng họ cậu đến ăn lá và
vỏ cây. Họ xem đó là bữa tiệc, nhưng mà ở nước ngoài cậu sẽ được ăn uống ngon
lành hơn nhiều.

Con nai thán phục nhìn những cây cao giăng ra trên đầu
nó những tán lá xanh um. Nó nếm lá sồi và vỏ những cây hoàn diệp liễu.

Nó nói:

- Ngon và đắng. Hơn cỏ chẽ ba.

- Ít nhất cậu cũng được nếm một lần, con chó nói.

Xong nó đưa con nai đến một cái hồ, nước yên lặng phản
chiếu bờ, hồ phủ những màn sương mù nhẹ mờ mờ. Con nai đứng khựng lại. Nó chưa
bao giờ được trông thấy cái hồ.

- Đây là một vũng nước lớn. Karr trả lời. Tộc đoàn của
cậu thường quen bơi từ bờ này sang bờ kia. Cậu chắc là không biết làm thế,
nhưng mà cậu có thể tắm một cái.

Nói xong, Karr liền nhảy xuống nước và bắt đầu bơi.
Con nai đứng trên bờ một lúc lâu, nhưng rồi cũng làm theo con chó. Khi nước mát
đã dịu dàng phủ lấy thân hình nó thì nó cảm thấy một nỗi khoái lạc làm nó thở
hổn hển; nó muốn dìm lưng xuống nước hồ, và mỗi lúc một đi ra xa bờ, nó nhận
thấy là nước cứ làm cho nó nổi lên, và nó liền lao xuống bơi. Nó bơi chung quanh Karr, và thấy như đã quen với nước từ bao giờ
rồi. Khi trở lên bờ thì Karr rủ nó đi về, con nai cãi lại:

- Còn lâu mới sáng. Đi thêm một vòng nữa trong rừng.

Chúng lại đi sâu vào rừng. Chỉ một lát là đến một
quãng rừng thưa nhỏ, có ánh trăng chiếu sáng: cỏ và hoa lóng lánh sương móc, ở
đấy mấy con vật lớn đang ăn cỏ. Một con nai đực, vài con cái, những con nai tơ
và những con khác bé tí. Trông thấy chúng, con nai đứng khựng lại. Nó chỉ hơi
nhìn qua mấy con cái và con con; nó dường như bị con nai già mê hoặc, con nai
đầu đàn có bộ sừng tuyệt đẹp, gồm nhiều tấm gạc xòe rộng và mọc lên bao nhiêu
là chạc; có một cái u cao ở giữa hai vai, một chiếc yếm phủ lông dài lủng lẳng
dưới cổ.

Giọng run lên vì xúc động, con nai hỏi:

- Ai đấy thế?

- Tên là Đội-mũ-miện đấy, Karr nói, và bà con của cậu
đấy. Cả cậu cũng vậy, một ngày kia rồi cậu cũng sẽ có những gạc rộng và một cái
bờm như thế; và nếu cậu ở lại trong rừng thì sau này cũng có một đàn nai mà dìu
dắt như thế.

- Nếu là họ hàng nhà tôi thì tôi muốn được nhìn gần
hơn, con nai nói. Tôi chưa bao giờ tưởng tượng ra được một con vật tuyệt đẹp
đến như thế.

Nó đến gần đàn nai, nhưng quay lại ngay với Karr đang
chờ nó dưới bóng cây rừng.

Karr nói:

- Hình như người ta không tiếp cậu à?

- Tôi nói đây là lần đầu tiên tôi được trông thấy những bà con, nhưng lại đực lại đưa gạc ra dọa tôi.

- Cậu rút lui là phải, Karr nói. Còn non như cậu, mới
chỉ có vài cái chạc đầu tiên, không nên đọ sức với bọn nai già là phải. Một con
khác mà nhượng bộ không chống cự thì sẽ bị toàn thể cánh rừng này làm vè chế
giễu, nhưng cậu thì cần gì, cậu có ở lại đây đâu, mà đi ở nước ngoài cơ mà.

Karr chưa nói hết câu thì con nai đã quay lưng và chạy
trở lại phía rừng thưa. Con nai già đón đầu nó, và cuộc chiến đấu bắt đầu. Hai
con châu sừng vào nhau và đem hết sức bình sinh ra đẩy nhau; Lông Màu Gio phải
lùi qua suốt cả khoảng rừng thưa. Nó dường như không biết dùng sức mạnh của
mình, nhưng mà đến bìa rừng thì nó ấn chân xuống đất chặt hơn, cong mình trụ
lại, cố gắng hết sức, và đến lượt nó đẩy được thủ lùi lại. Nó yên lặng mà chiến đấu, còn con nai già thì thở phì phì.
Chợt nghe một tiếng cắc. Một cái chạc ở sừng con nai già gãy. Nai già bỗng gỡ
mình ra và chạy thoát vào rừng.

Karr chờ bạn dưới bóng cây. Khi con nai trở lại, nó
nói:

- Giờ thì cậu đã thấy có những gì trong rừng rồi. Cậu
có muốn trở về không?

- Vâng, trở về, đến giờ rồi, con nai đáp. Chúng lặng
lẽ đi. Karr thở dài nhiều lần, tựa hồ thất vọng: con nai
thì bước đi, đầu ngẩng cao, hài lòng vì cuộc phiêu lưu mình vừa
trải qua. Nó đi thẳng đến tận hàng rào không do dự, nhưng đến đấy thì nó dừng
lại. Nó đảo mắt nhìn khoảnh đất chật hẹp ở đó nó đã sống, thấy mặt đất bị giẫm
nát, cỏ ăn úa vàng, cái chậu nhỏ nó thường uống nước, và cái lán tối om nó thường ngủ. “Nai với rừng chỉ là một”, nó kêu lên rồi
ngửa đầu ra đằng sau, nó vụt chạy về phía rừng rất hoang dã.