Chương 164

Cuộc nổi loạn nổ to thêm, lan
tràn như nước lũ, ngập hết miền ven sông Đông và cả những vùng đồng cỏ bên kia
sông trong một chu vi bốn trăm vec-xta. Hai vạn năm ngàn gã Cô-dắc
đã lên ngựa. Các thôn của khu Đông -Thượng đã động viên một vạn bộ binh. Chiến
tranh diễn ra theo những hình thái xưa nay chưa từng thấy.

Ở một nơi gần sông Dones, đội
quân sông Đông đang giữ mặt trận, yểm hộ Novocherkask, chuẩn bị một trận giao
tranh quyết định thắng bại. Trong khi đó ở hậu phương của hai tập đoàn Hồng
quân số 8 và số 9, cuộc phiến loạn đang diễn ra sôi sục, làm cho nhiệm vụ đánh
chiếm vùng sông Đông vốn dĩ đã khó khăn lại càng trở nên phức tạp gấp bội.

Đến tháng Tư, Uỷ ban quân sự cách
mạng của nước cộng hoà đã nhìn thấy hoàn toàn rõ ràng một nguy cơ rất lớn là
quân phiến loạn sắp liên hợp với mặt trận của bọn Trắng. Tình hình đòi hỏi dù
sao cũng phải trấn áp cho kỳ được cuộc phiến loạn trước khi nó kịp nuốt hết một
khu vực trên mặt trận của Hồng quân và nhập làm một với quân đội sông Đông.
Những lực lượng ưu tú nhất đã được điều tới làm nhiệm vụ trấn áp ấy: trong số
các đơn vị viễn chinh có thêm những đoàn thuỷ binh của hạm đội Bantích và hạm
đội Hắc hải, những trung đoàn đáng tin cậy nhất, những đội xe lửa thiết giáp và
những đơn vị kỵ binh dũng cảm nhất. Năm trung đoàn thuộc sư đoàn thiện chiến
Bogutra đã bị điều từ mặt trận về, tất cả có tới tám ngàn tay súng, vài đại đội
pháo và năm trăm khẩu súng máy. Đến tháng Tư học sinh quân các lớp quân sự ở
Ryazan và Tambob đã chiến đấu trên các khu vực của mặt trận chống quân phiến
loạn với một tinh thần dũng cảm tuyệt vời, sau đó còn đến thêm một đơn vị của
trường thuộc Uỷ ban chấp hành trung ương toàn Nga. Bộ binh Ladvia cũng đã chiến
đấu chống quân phiến loạn ở gần Sumilinskaia.

Quân khu Cô-dắc đang thở không ra
hơi vì thiếu súng đạn. Đầu tiên chúng không có đủ súng trường, đạn bắn cũng đã
hết. Muốn có súng đạn chúng phải đem máu ra đổi lấy, phải xung phong hoặc tập
kích đêm mà cướp lấy. Và chúng cũng đã kiếm được. Đến tháng Tư quân phiến loạn
đã có đầy đủ số súng trường cần thiết, sáu đại đội pháo và chừng một trăm rưởi
khẩu súng máy.

Hồi chúng mới nổi loạn, trong kho
quân khí ở Vosenskaia còn có năm triệu viên đạn không có đầu đạn. Xô viết^[264] Quân
khu đã động viên những tay thợ rèn, thợ nguội, thợ súng cừ nhất. Ở Vosenskaia
đã tổ chức một xưởng đúc đầu đạn, nhưng không có chì, không có gì để đúc đầu
đạn. Lúc đó, theo lời kêu gọi của Xô viết Quân khu; tất cả các thôn đều bắt tay
vào thu nhặt chì và đồng. Toàn bộ số chì và hợp kim Baptit dự trữ trong các nhà
máy xay chạy hơi nước đều bị trưng thu. Những tên liên lạc cưỡi ngựa được phái
tới các thôn mang theo một lời kêu gọi ngắn ngủi: "Chồng, con và anh em
các người không còn có gì để bắn nữa rồi. Họ chỉ bắn bằng những gì cướp được
trong tay kẻ thù đáng nguyền rủa. Các người hãy đem hiến tất cả những thứ gì
trong nhà có thể dùng để đúc đầu đạn. Hãy tháo cái rây bằng chì trong quạt hòm
ra!"

^[264]  Xô
viết Quân khu của bọn phiến loạn. (N.D)

Một tuần sau, toàn khu không còn
một cái quạt thóc nào còn có rây.

"Chồng, con và anh em các
người không còn có gì để bắn nữa rồi…" Thế là những người đàn bà đem đến
các Xô viết thôn tất cả những thứ gì dùng được và không dùng được. Ở các nơi
diễn ra các trận chiến đấu, bọn trẻ con các thôn móc lấy những viên đạn rìa bắn
vào các bức tường, bới dưới đất tìm những mảnh đạn. Nhưng không phải người nào
cũng làm được việc nầy với một tinh thần nhất loạt như nhau. Có những người đàn
bà trong tầng lớp bần nông không muốn bị mất những đồ dùng lặt vặt cuối cùng trong
nhà, đã bị bắt giải lên khu vì tội "đồng tình với bọn Đỏ". Ở thôn
Tatarsky, những lão già có của ăn của để đã đánh thừa sống thiếu chết gã Xemon
"Đầu gang" ở đơn vị về nghỉ phép chỉ vì gã vạ miệng nói độc một câu
"Cứ để cho bọn giàu có phá quạt hòm nhà họ. Có lẽ họ sợ bọn Đỏ hơn sợ phá
sản".

Tất cả các số chì thu được đều
đem lên đúc ở xưởng Vosenskaia. Nhưng các đầu đạn đúc không có vỏ kền bắn thì
chảy ra… Sau khi bắn, các đầu đạn chế tạo theo kiểu thủ công chỉ còn là những
hòn chì lỏng khi ra khỏi nòng súng, và cứ bay vù vù với một tiếng rít man rợ.
Các đầu đạn ấy chỉ cắm được vào mục tiêu ở cự ly dưới một trăm hai mươi
xa-gien, nhưng vết thương gây ra lại hết sức khủng khiếp. Sau khi tìm hiểu rõ
tình hình, anh em chiến sĩ Hồng quân đôi khi tiến thật sát các đội trinh sát
Cô-dắc và hô to: "Chúng mày bắt bọ hung mà bắn đấy à? Đầu hàng đi, đằng
nào tất cả chúng mày cũng sẽ bị đánh tan thôi".

Ba vạn năm nghìn tên phiến loạn
được biên chế thành năm sư đoàn và một lữ đoàn đánh số sáu theo thứ tự. Sư đoàn
3 dưới quyền chỉ huy của Egorov chiến đấu trong khu vực Meskovskaia -Setrakov -
Vegie. Sư đoàn 4 phụ trách khu vực Kazanskaia - Doneskoie - Sumilinskaia. Chỉ
huy sư đoàn nầy là gã chuẩn uý Koldrat Medvedev, một tên mặt mũi lầm lì, kiếm
thuật rất giỏi, vào trận thì đúng là một con quỷ dữ. Sư đoàn 5 chiến đấu trên
mặt trận Slasevskaia - Bukanovskaia, do tên Usakov chỉ huy. Tên quản Merkulov
chỉ huy sư đoàn 2 tác chiến ở hướng các thôn thuộc trấn Elanskaia, trấn
Ust-Khopeskaia và Gorbatov. Đấy cũng là khu vực của lữ đoàn độc lập số 6, một
đơn vị rất chặt chẽ, hầu như chưa bị sứt mẻ gì cả, vì tên chuẩn uý Bogatyrev
chỉ huy nó, một gã Cô-dắc người trấn Marsaevskaia, là một tên tính nết thận
trọng, biết suy tính trước sau, không bao giờ mạo hiểm và không để cho binh lực
bị hy sinh vô ích. Grigori Melekhov thì dàn sư đoàn I của chàng trên sông Tria.
Khu vực của chàng là chính diện của mặt trận, các đơn vị Hồng quân bị điều từ
mặt trận về đều tấn công từ phía nam vào sư đoàn của chàng, nhưng chàng không
những đã đánh bật được các cuộc tấn công của địch mà còn chi viện được cho sư
đoàn 2 là một đơn vị kém kiên cường, bằng cách điều những đơn vị bộ binh và kỵ
binh đến giúp.

Cuộc phiến loạn không lan được
sang các trấn của hai khu Khopesky và Ust-Medvedisky. Ở các trấn ấy tình hình
cũng sôi sục và cũng đã có những đại diện sang yêu cầu điều lực lượng tới sông
Buzuluk và vùng thượng du sông Khop để phát động dân Cô- dắc nổi lên, nhưng bộ
tư lệnh quân phiến loạn không quyết định đưa quân ra khỏi địa giới khu Đông -
Thượng vì chúng biết rằng quần chúng cơ bản của vùng sông Khop ủng hộ chính
quyền Xô viết và sẽ không chịu cầm vũ khí chiến đấu. Ngay những tên đại diện
cũng không hứa hẹn trước kết quả gì. Chúng nói thẳng ra rằng trong các thôn
không có nhiều kẻ bất mãn với Hồng quân, thành thử những tên sĩ quan còn ở lại
trong các vùng khỉ ho cò gáy của khu Khopesky cũng phải chui rúc trốn tránh,
không thể tập hợp được những lực lượng đáng kể tán thành bạo động, vì bọn cựu
chiến binh thì chúi xó ở nhà hoặc đi theo Hồng quân, còn bọn bô lão thì bị bắt
phải nen nét một bề như những con bò trong chuồng, không còn chút gì của cái
thực lực và uy tín năm xưa nữa.

Về phía nam, trong các làng của
người Ukraina, Hồng quân đã động viên thanh niên. Số thanh niên nầy rất vui
lòng tham gia các trung đoàn của sư đoàn thiện chiến Bogutra để chiến đấu chống
quân phiến loạn. Cuộc phiến loạn đã bị bó hẹp trong địa giới khu Đông - Thượng.
Kể từ bộ tư lệnh phiến loạn trở xuống, tất cả mọi người đều càng ngày càng thấy
rõ rằng chúng không còn có thể giữ lấy quê hương thân yêu được lâu la gì nữa,
và chẳng chóng thì chầy, chúng sẽ bị Hồng quân ở vùng sông Donesk quay trở lại
đè bẹp.

Ngày mười tám tháng Ba, Kudinov
triệu tập Grigori Melekhov về Vosenskaia họp hội nghị. Sau khi trao quyền chỉ
huy sư đoàn cho sư đoàn phó là Raiptrikov, tảng sáng hôm ấy chàng cùng với gã
cần vụ lên đường về quân khu.

Chàng bước vào bộ tư lệnh giữa
lúc Kudinov đang tiếp một tên phái viên của trấn Alekseevskaia đến thương
lượng. Lúc ấy Xafonov cũng có mặt. Kudinov gù gù cái lưng ngồi sau bàn giấy,
những ngón tay xương xẩu nâu nâu ngoáy ngoáy đầu chiếc dây lưng kiểu Kavkaz.
Hắn hỏi gã Cô-dắc trước mặt, hai con mắt sưng húp và đầy rử vì những đêm không
ngủ chẳng buồn ngước nhìn lên:

- Còn chính các anh thì sao? Về
phía các anh, các anh nghĩ thế nào.

- Đối với chúng tôi thì chuyện ấy
cũng tất nhiên… Nhưng tự chúng tôi thì có lẽ chẳng làm được gì. Tâm địa của
người khác như thế nào thì ai mà biết được. Nhưng dân chúng bên ấy, đồng chí
biết nó như thế nào không. Chúng nó sợ. Kể ra cũng muốn làm đấy, nhưng lại sợ…

- "Cũng muốn làm…",
"Sợ…". - Kudinov cáu đến tái cả mặt, quát lên và cứ cựa quậy trên
chiếc ghế bành, như đang ngồi trên một cái gì rất nóng. - Tất cả các anh đều
như bọn con gái dậy thì ấy! Vừa muốn, vừa sợ đau, lại vừa bu không cho phép?
Thôi, anh hãy trở về cái trấn Alekseevskaia nhà anh mà bảo với bọn bô lão của
các anh rằng nếu chính các anh không tự bắt tay vào làm lấy trước thì một trung
đội chúng tôi cũng không điều đến cái trấn của các anh đâu. Mặc cho bọn Đỏ
chúng nó treo cổ tất cả các anh lên!

Bàn tay đỏ tía của gã Cô-dắc
khổng lồ phải cố gắng lắm mới đẩy nổi ra sau gáy chiếc mũ kiểu Kavkaz làm bằng
một thứ lông cáo lấp lánh. Theo những vết nhăn trên trán, mồ hôi gã chảy ròng
ròng như nước mùa xuân trong những cái khe, hai hàng lông mày ngắn cũn, trắng
phếch chớp chớp liên hồi, cặp mắt nhìn tươi cười và như nhận lỗi.

- Tất nhiên là như thế rồi, có ôn
dịch nào bắt các đồng chí phải đến trấn của chúng tôi đâu. Nhưng ở đây tất cả
mọi việc đều phải dựa vào một bước đầu, mà cái bước đầu ấy thì quý hơn cả tiền
bạc…

Grigori vừa chăm chú nghe những
lời trao đổi vừa né sang bên cho một người lùn lùn ria đen bước qua. Người ấy
không gõ cửa, đi từ ngoài hành lang vào trong phòng, trên mình mặc một chiếc áo
khoác ngắn bằng da thuộc. Hắn gật đầu chào Kudinov, ngồi vào bàn và đưa một bàn
tay trắng trẻo lên tì má. Grigori đã quen mặt tất cả các tên trong bộ tư lệnh,
hôm nay chàng mới gặp tên nầy lần đầu nên cứ nhìn hắn chằm chằm. Khuôn mặt ngăm
ngăm đen nhưng không dãi dầu nắng gió với những nét thanh tú, bàn tay trắng
trẻo mềm mại, phong độ của một phần tử trí thức, tất cả đều cho biết rằng hắn
không phải là dân địa phương.

Kudinov đưa mắt chỉ người lạ mặt,
nói Grigori:

- Cậu hãy làm quen đi, Melekhov!
Đây là đồng chí Georgitze. Đồng chí ấy… - Nói đến đây hắn ngập ngừng một lát,
quay quay con giống bằng bạc đã xỉn đen đeo trên chiếc dây lưng rồi đứng dậy
nói với gã đại diện trấn Alekseevskaia - Thôi, còn anh thì, người anh em đồng
hương ạ, anh hãy về đi. Bây giờ chúng tôi có việc phải làm ngay đây. Anh hãy
trở về và chuyển lời của tôi với những ai cần phải biết.

Gã Cô-dắc đang ngồi trên chiếc
ghế dựa đứng dậy. Chiếc mũ lông cáo đỏ như lửa lấm tấm vài sợi lông đen gần
chạm tới trần. Và lập tức hai cái vai rộng bè bè của gã, che cả ánh sáng, làm
căn phòng trở nên nhỏ bé, chật chội.

- Anh đến xin giúp đỡ à? -
Grigori hỏi gã, nhưng lòng bàn tay vẫn còn cái giác khó chịu lúc bắt tay tên sĩ
quan nhỏ bé người Kavkaz.

- Phải, phải! Xin giúp đỡ. Nhưng
đồng chí xem, kết quả là như thế đấy… - Gã Cô-dắc sung sướng quay mặt về hướng
Grigori, đưa mắt tìm kiếm sự đồng tình. Khuôn mặt gã đỏ tía, cùng màu với chiếc
mũ lông, nom ngơ ngác và đổ nhiều mồ hôi đến nỗi bộ râu và hai hàm ria chạy xệ
đều long lanh như rắc hạt cườm.

- Cả các anh cũng không thích
chính quyền Xô viết à? - Grigori làm như không nhìn thấy những cử chỉ nóng nảy
của Kudinov, vẫn hỏi tiếp.

- Người anh em ạ, có lẽ nó cũng
chẳng sao đâu. - Gã Cô-dắc khổng lồ trầm giọng xuống, nói có cân nhắc. - Nhưng
chỉ sợ sau nầy nó sẽ trở nên tồi tệ hơn thôi.

- Ở chỗ các anh có những chuyện
bắn giết không?

- Không đâu, cầu Chúa cứu giúp!
Không nghe nói đến những chuyện như thế đâu. Nhưng dù sao họ cũng lấy mất ngựa,
thóc lúa, và tất nhiên có bắt những người nói những lời chống đối. Nói tóm lại
là sợ lắm.

- Nhưng nếu quân Vosenskaia tới
bên ấy, các anh có nổi lên không? Tất cả có nổi lên không?

Cặp mắt ti hí dãi nắng đến óng
lên như mạ vàng của gã Cô-dắc nheo lại một cách giảo quyệt, cố tránh hai con
mắt Grigori. Trong giây phút ấy, cái mũ lông tụt hẳn xuống vầng trán đầy những
vết nhăn và những chỗ lồi lõm nổi lên do những ý nghĩ căng thẳng.

- Làm thế nào mà nói thay tất cả
mọi người được? Song các hộ Cô-dắc có tài sản thì tất nhiên sẽ tham gia đấy.

- Còn các hộ nghèo, không có tài
sản thì sao?

Từ nãy Grigori vẫn cố tìm cách
nhìn vào hai con mắt của người đang nói chuyện với mình, mãi lúc nầy chàng mới
bắt đầu gặp cái nhìn thẳng thắn, ngạc nhiên như con nít của anh ta.

- Hừm… Những đứa lười chảy thây
đâu có chịu đánh chiếc xe thắng năm ngựa? Chúng nó sống chết với cái chính
quyền ấy đấy, sự thật là như thế.

- Thế thì các anh vác mặt đến đây
làm gì, đồ yêu quái, đồ khốn nạn? - Kudinov không giấu vẻ tức tối nữa, hắn quát
to, cái ghế bành hắn ngồi rít một tiếng dài. - Anh đến xúi bẩy chúng tôi làm gì
hử? Chẳng nhẽ ở bên các anh tất cả đều là những nhà giàu hay sao? Mỗi thôn chỉ
lèo tèo vài người nổi dậy thì bạo… bạo động cái đếch gì? Xéo ngay khỏi chỗ nầy
đi! Xéo ngay, tôi bảo anh xéo ngay! Con gà rán^[265] nó
còn chưa mổ vào mông các anh, nhưng đến khi bị chúng nó mổ rồi thì chẳng có
chúng tôi giúp đỡ các anh cũng sẽ bắt đầu chiến đấu? Quân chó đẻ, cứ quen cái
thói nấp sau lưng người khác mà cày trộm! Tốt nhất đối với các anh là cứ nằm
yên trên bếp lò, và lấy thêm kê nóng mà ấp cho ấm… Thôi xéo đi, xéo ngay đi! Cứ
nhìn cái của quỷ như anh mà buồn nôn.

^[265]  Chỉ
Hồng quân. (N.D)

Grigori cau mày quay đi. Những
vết đo đỏ mỗi lúc một hiện rõ trên mặt Kudinov. Georgitze vê vê hàng ria, hai
lỗ mũi phập phồng trên cái mũi quặp hẳn xuống như bị bào vẹt.

- Nếu thế thì chúng tôi xin lỗi.
Còn quan lớn thì tôi xin ngài đừng làm rầm lên, đừng nạt nộ như thế, vì đây là
chuyện thân thiện. Tôi đã chuyển tới ngài lời đề nghị của các bô lão bên chúng
tôi và sẽ đem về cho các bô lão bên chúng tôi câu trả lời của các ngài, chẳng
có gì đáng phải to tiếng! Không biết người ta còn quác lác với dân Chính giáo
đến bao giờ mới thôi? Quân Trắng quát tháo, quân Đỏ quát tháo, bây giờ lại đến
lượt các ngài quát tháo. Chính quyền nào cũng muốn ra oai thế, cũng muốn đè đầu
cười cổ người ta… Chao ôi cái đời thằng nông dân cũng chẳng khác gì đời con chó
ghẻ?

Gã Cô-dắc phát khùng chụp mạnh
cái mũ lên đầu, bước nhanh ra hành lang như một khối đất lớn, rồi khe khẽ khép
cửa. Nhưng khi ra khỏi phòng rồi, gã đã mặc cho cơn tức tối trong người nổ bùng
ra, gã đóng cửa ngoài đánh sầm, làm thạch cao rơi lả tả xuống sàn và xuống các
bậu cửa sổ trong năm phút liền.

- Chà, cái dân nầy thật là lạ! -
Kudinov đã có nụ cười vui vui. Hắn nghịch nghịch cái dây lưng, nét mặt nom mỗi
lúc một hồn hậu hơn. - Mùa xuân năm một nghìn chín trăm mười bảy, tôi có dịp ra
nhà ga. Hồi ấy vào khoảng lễ Phục sinh, đang mùa cày, dân Cô-dắc bắt đầu được
tự do đang cày và đúng là vì bị tự do làm mê mẩn tâm thần, họ đã cày tất cả các
đường đi lối lại, cứ như vẫn còn thiếu ruộng đất. Khi đi quá thôn Tokin, tôi
thấy một thằng cha đang cày như thế bèn gọi nó đến bên cạnh xe ngựa: "Đồ
chết tiệt, tại sao lại cày cả đường sá lên thế nầy". Cu cậu hoảng lên nói:
"Tôi sẽ không làm như thế nữa, xin ngài thứ lỗi cho, bây giờ san bằng lại
cũng vẫn được". Sau đó tôi còn dùng cách ấy doạ hai ba thằng nữa. Đến khi
đi quá thôn Grachev, tôi lại thấy đường cái bị cày lên, một thằng còn trẻ ranh
đi sao cái cày. Tôi bèn quát rầm lên với nó "Nầy, lại đây?" Nó bước
tới "Mầy có quyền gì mà cày cả mặt đường lên như thế hử?" Cái thằng
Cô-dắc tiểu yêu đến là táo tợn, nó long hai con mắt rất sáng lên nhìn tôi rồi
chẳng nói chẳng rằng, nó quay đi, chạy về chỗ hai con bò. Tới nơi, nó tháo ở
vai cày ra một chốt sắt rồi lại chạy tế đến chỗ tôi. Nó bám lấy một bên thành
xe, leo lên bục xe và nói: "Mầy là cái thớ gì hử? Chúng mầy còn hút máu
hút mủ chúng tao bao giờ nữa mới thôi? Mày có muốn tao cho một cái vỡ toang sọ
ra không? Và nó vung cái chốt sắt định đánh tôi. Tôi bèn bảo nó: "Sao lại
thế, anh Ivan, tôi chỉ đùa một chút thôi mà". Nó nói luôn: "Bây giờ
tao không phải là Ivan nữa, mà là ông Ivan Yosif rồi. Tao sẽ đánh dập mõm mầy
về cái thô lỗ láo xược ấy". Tôi nói thật đấy, hôm ấy tôi đã phải chật vật
lắm mới thoát thân. Thằng cha nầy cũng thế, đầu tiên chảy nước mắt nước mũi,
rạp đầu van xin, nhưng cuối cùng vẫn cứ nổi sung lên. Lòng tự hào trong dân
chúng đã trỗi lên rồi. Đó chỉ là cái thói lỗ mãng tục tằn của chúng nó trỗi dậy
và phát tiết ra thôi, đâu phải là lòng tự hào. Ngày nay thái độ thô lỗ láo xược
đã được coi là một điều hợp pháp.