HOÀNG TRÙNG ĐI VI TRÙNG LẠI.

Trong lũ tay sai thực dân Pháp ở ngoài Bắc trước đây có Hoàng-Trọng-Phu, Vi Văn Định là hai gã hung thần khét tiếng.

Hoàng là Tổng-đốc tỉnh Hà-đông, Vi là Tổng-đốc tỉnh Thái-bình.

Cả hai cùng một thời, cùng khét danh trong ngoài về các thành tích chui lòn nịnh hót, sâu dân mọt nước, đánh đập tra tấn, và thẳng tay tắm máu những phong trào cách mạng, dọc ngang chỉ biết trên đầu có Tây…

Kể về truyền thống « mãi quốc cầu vinh » dĩ nhiên Hoàng hơn Vi, vì Hoàng là con cưng của quận-công, Việt-gian Hoàng-Cao-Khải, rể quý của Tổng-đốc hại nòi Đỗ-hữu-Phương, một hùm tham miền Bắc, một cọp dữ phương Nam. Nhưng xét về hành động đắc lực cho quan thầy bảo hộ thì Hoàng hẳn dưới Vi một bực. Chỉ riêng chuyện lúc ngồi ghế Tổng-đốc Thái-bình, Vi bắt các quan lại dưới quyền phải mặc Tây, phải cởi giầy khi vào dinh ra mắt, phạt các viên chức tổng xã phải ăn bèo Tây (độc bình) khi được lệnh vớt hết mà thấy còn sót lại dưới sông, và chỉ chấp nhận các đơn từ có để hàng chữ « Kính bẩm Cụ Lớn, Thái-Tử Thiếu-Bảo, Hiệp-Tá Đại Học-Sĩ, thương thụ đệ tam đẳng Bắc-Đẩu Bội-Tinh, tổng-đốc lãnh tuần phủ Thái-Bình », cũng đủ biết Vi là hạng quan nào rồi.

Vì thế, khi Vi được đổi lên làm Tổng-đốc Hà-đông, thay thế Hoàng-Trọng-Phu về hưu, ông Nguyễn-Đình-Đạo một nhân sĩ có Tây học kiêm Nho học, tục gọi thầy giáo Đạo, ở Kiến-an, khi lên Hà-nội chơi, nghe dư luận bàn tán về vụ trên, nhân tửu hứng cùng anh em, có ra một câu đối : Hoàng trùng đi, Vi trùng lại, suy đi xét lại, Vi hại hơn Hoàng.

Hoàng trùng là cào cào, Vi trùng là loài sinh vật rất nhỏ, thường gây ra các bệnh truyền nhiễm. Cả hai đều là những giống hại người hại của không biết thế nào kể xiết được. Tác giả dùng hai danh từ ấy làm « mỹ hiệu » cho hai tên đầu sỏ bán nước trên, chẳng những đã hay, còn sát với hoàn cảnh hai tỉnh Hà-đông, Thái-bình lúc đó. Hà-đông bị cào cào phá lúa, Thái-bình bị dịch tả hoành hành.

Ông Đạo ra xong, tuyên bố với anh em : Hễ ai đối được, xin thưởng một chầu hát, một đêm « yên sĩ phi lý thuần ».

Kết quả không ai đối được vì tính chất thời sự của nó. Một truyền mười, mười truyền trăm, trăm truyền ngàn, về câu đối ấy được lan đi rất nhanh trong khắp miền Hà-đông. Cả hai tên Hoàng, Vi nghe được đều như bị trúng búa Thiên-Lôi, tức ói máu mồm, cho thám tử đi điều tra mãi cũng không biết ai là tác giả. Phải chăng là của một tên Cộng-sản bí mật nào, mà nó đã xa chạy cao bay ? Chính Vi đã bảo với Hoàng như vậy hăm bắt được sẽ đập cho chết liền vì cái tội xuyên tạc, dám hỗn láo với những bực « đường đường phương diện quốc gia ».

Xuất đối dị, đối đối nan, Cụ Trạng Mạc-Đỉnh-Chi xưa đã dạy thế, nên anh em bắt ông Đạo phải đối, được sẽ trọng thưởng như lời tác giả đã tuyên-bố còn không sẽ phạt ngược trở lại.

Nghe nói ông Đạo cười bảo : Thời sự sờ sờ trước mặt, thế mà các bác không làm sao đối, muốn đối hãy cứ khao trước đã, rồi đây sẽ đối cho mà xem !

Anh em đồng ý, thế rồi đến bữa họp mặt vui chơi khác trong lúc đương thả hồn theo men với khói, tác-giả tự đối : Pháp tặc áp, Nhật tặc đàng, quỷ áp ma đàng, Nhật hăng hơn Pháp.

Nghĩa là giặc Pháp áp bức, giặc Nhật đổ bộ, quỷ áp bức, ma đổ bộ, nhưng giặc Nhật còn dữ hơn mấy lần giặc Pháp.

Câu đối này nói chung không chỉnh lắm, ở chỗ dùng chữ « quỷ » chữ « ma » để đối với chữ « suy » chữ « xét » song cũng thần tình cũng sát với thời sự lúc đó, quân Pháp đã mở cửa nước ta, quỳ rước quân Nhật vào. Nếu câu ra có dụng ý báo cho mọi người biết tên Vi còn dữ hơn tên Hoàng, chớ tin vào chính sách của tên Tổng-đốc mới đổ thóc giống ra, thì câu đối lại chỉ rõ cho ai nấy đều hay bọn phát xít Nhật còn tệ hơn bọn thực dân Pháp, đừng nghe lời chúng mà có ngày đại họa.

Cái ý kiến này, tuy bây giờ chúng ta xét lại không có gì là lạ nhưng với đương thời phải nói là một nhận định sáng suốt, có thể gọi là khác thường, vì chẳng nói ai cũng rõ, khi ấy rất nhiều người mang danh là chánh trị gia, là hào kiệt, là trí thức mà vẫn nhai lầm một cách ngon lành cái bánh vẽ « Đại Đông Á chủ nghĩa » của đám quân phiệt Nhật tưởng phe trục Đức, Ý, Nhật thế nào cũng sẽ làm bá chủ hoàn cầu mặc dù thế lực phe này đã đến lúc như mặt trời xế bóng.

Thật là bất hủ ! Bất hủ trong thi văn, bất hủ trong dư luận, bất hủ cho bọn Hoàng, Vi và cả bọn Pháp Nhật.

Ông giáo Đạo giỏi quá !…

Ta không rõ ông có phải chánh khách không ? Nay ở đâu ? Còn sống hay đã chết ? Như còn sống hay có mặt ở đây thì kẻ viết bài này đề nghị ông nên mở gấp một lớp thời sự để dạy các ông bà cô cậu chánh khứa hiện đang múa may quay cuồng mà không biết đường đi không đèn không đuốc trong đêm đen dày đặc, thì cũng đỡ khổ phần nào cho cái xã hội đau thương uất nghẹn này.