Phần II

Khi
đã được thảnh thơi đứng trong bụi dứa xanh mờ, tiếng hò reo của bọn trẻ nghe đã
xa lắm, không còn lo ngại gì nữa, tôi mới duỗi cánh vươn vai thở dài. Tôi gặm
vội tí cỏ cho đỡ đói. Mấy bữa nay, quả là tôi cũng vờ ốm thêm để đỡ phải đi
chọi nhau, cho nên nhịn ăn, có mệt mỏi đi thật. No rồi, tôi phủ phục xuống chụm
chân, đánh một giấc ngủ ngon.

Lúc
tỉnh dậy, xung quanh và đằng xa, chỉ có cái im lặng chập chờn buổi trưa. Lũ trẻ
chắc đã về trong xóm. Nghĩ xa, nghĩ gần trong bụng tôi phân vân. Nửa muốn một
phen đi chơi xa lại nửa muốn về thăm nhà. Dẫu sao, trong mấy ngày qua, tôi cũng
nảy ra một ý nghĩ rất đẹp là đã được thấy qua mặt đất này bao la, không phải
chỉ có cái bờ ruộng, cái đầm nước của quê mình. Có phải trong cảnh trói buộc
lại hay có những ao ước phóng khoáng chăng? Chỉ biết lũ trẻ kia giam giữ mình,
nhưng phong cảnh non nước thì bao giờ cũng chờ đón và thúc giục ta hãy vui chân
lên, hãy cố đi cho khắp thế gian. Đời trai mà không biết bay nhảy, không biết
đó biết đây thì cuộc sống sẽ nhạt nhẽo lắm.

Sau
cùng, tôi quyết định trở lại nhà. Tôi nhớ từ ngày mình bị bắt, mình xa nhà đã
lâu, Tôi chắc chắn ngày ấy có khi mẹ tôi lại thăm hang tôi, thấy giường màn tan
tành, hẳn người đã khóc không biết bao nhiêu nước mắt. Nghĩ thế thì tôi nhớ và
thương mẹ tôi lắm. Tôi là con út trong lứa sinh. Mẹ thương tôi, đã cho bao
nhiêu cỏ non, lúc đem tôi đến ở hang mới.

Tôi
trở về quê hương. Tôi cũng tính thêm rằng: sau khi về thăm mẹ, khi mẹ tôi nhìn
thấy mặt, mừng tôi còn sống, vẫn khoẻ, người an tâm rồi, bấy giờ tôi sẽ tính
một cuộc du lịch xa xôi.

Tôi
rẽ cỏ, tìm lối về...

Đường
về xa lắc xa lơ...

Một
hôm, qua một vùng cỏ nước xanh dài, chợt nghe tiếng khóc tỉ tê. Tôi lắng tai,
đoán ra tiếng khóc quanh quẩn đâu đây. Vài bước nữa, tôi gặp chị Nhà Trò ngồi
gục đầu bên tảng đá cuội. Chị Nhà Trò bé nhỏ lại gầy gùa, yếu đuối quá, người
bự những phấn, như mới lột. Chị mặc áo thâm dài, đôi chỗ chấm điểm vàng, hai
cánh cô nàng mỏng như cánh bướm non, lại ngắn chùn chùn. Hình như cánh yếu quá,
chưa quen mở, mà cho dù có khoẻ cũng chẳng bay được xa. Các chị Nhà Trò vốn họ
bướm, cả đời chỉ biết vởn vơ quanh quẩn trong bờ bụi mà thôi. Nhà Trò đương
khóc.

Nghe
như có điều gì oan trái chi đây, tôi bèn hỏi:

-
Làm sao mà khóc đường khóc chợ thế kia em?

Chị
ngẩng đầu lên, nước mắt đầm đìa rồi cúi chào, lễ phép - các cô Nhà Trò bao giờ
cũng lịch sự và mềm mại.

-
Em chào anh, mời anh ngồi chơi.

Tôi
nói ngay:

-
Có gì mà ngồi! Làm sao khóc nào?

Thế
là chị ta bù lu bù loa:

-
Anh ơi! Anh ơi! Hu...hu...Anh cứu em... Hu...hu

-
Đứa nào? Đứa nào bắt nạt em?

-
Thưa anh, bọn Nhện. Anh cứu... Hu...hu...

Tôi
sốt ruột:

-
Nhện nào? Sao lại cứ khóc thế? Kể rõ đầu đuôi mới biết làm sao mà cứu được
chứ!

Nhà
Trò kể:

-
Năm trước, phải khi trời làm đói kém, mẹ em phải vay lương ăn của Nhện. Sau
đấy, không may mẹ em mất đi, còn lại thui thủi có mình em. Mà em ốm yếu, kiếm
bữa cũng chẳng đủ, làm ăn chả ra thế nào, bao năm nghèo túng vẫn hoàn nghèo
túng, món nợ cũ chưa trả được. Nhện cứ nhất định bắt trả nợ. Mấy bận Nhện đã
đánh em. Hôm nay bọn Nhện chăng tơ ngang đường đe bắt em, vặt chân, vặn cánh ăn
thịt em.

Tôi
xoè hai càng ra, bảo Nhà Trò:

-
Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây. Đứa độc ác không thể cậy khoẻ ăn hiếp
kẻ yếu. Đời này không phải như thế.

Tôi
dắt Nhà Trò đi.

Một
quãng, tới chỗ mai phục của bọn Nhện.

Bọn
nhện đã công phu chăng bên đường nọ sang bên kia, chằng chịt biết bao nhiêu tơ
nhện, trùng trùng điệp điệp, một chú Muỗi Mắt nhỏ nhất loài muỗi cũng không
chui lọt. Lại thêm, sừng sững giữa lối đi, một anh Nhện canh gác. ý hễ thấy
bóng Nhà Trò là làm hiệu cho lũ Nhện nấp hai bên đường kéo ra.

Khi
tôi gần tới mạng lưới, nhìn vào các khe đá xung quanh đã thấy lủng củng những
nhện là nhện: Nhện mẹ, Nhện con, Nhện già, Nhện trẻ, Nhện nước, Nhện tường,
Nhện võng, Nhện cây, Nhện đá, Nhện ma...đủ họ nhà Nhện. Chúng đứng im như đá,
mà coi vẻ hung dữ.

Tôi
cất tiếng hỏi lớn:

-
Ai đứng chóp bu bọn mày? Ra đây cho tao nói chuyện.

Từ
trong hốc đá, một mụ nhện cái to nhất, cong chân nhảy ra, hai bên có hai Nhện
vách nhảy kèm. Dáng đây là vị chúa trùm nhà Nhện. Nom cũng đanh đá, nặc nô lắm.
Vậy thì đầu tiên, tôi hãy ra cái oai của tôi. Tôi quay phắt lưng, phóng càng
đạp mạnh vào đầu mụ Nhện cái một đạp. Mụ nọ hoảng hốt, co dúm lại hãi ngay. Rồi
thế là mụ cứ rập đầu xuống đất như cái chày giã gạo, tỏ ý hối hận và sợ hãi một
điều gì đó - điều gì đó có lẽ mụ ta cũng chưa biết.

Tôi
thét:

-
Cớ sao dám kéo bè kéo cánh ra bắt nạt em Nhà Trò yếu ớt thế kia? Chúng mày có
của ăn của để, đứa nào cũng béo múp mông đít cả lượt như thế kia mà tính đòi nó
một tí tẹo nợ đã mấy đời rồi là không được. Ta cấm từ giờ không được đòi nợ Nhà
Trò nữa. Nó bé bỏng, làm chưa đủ nuôi thân, phải thương nó, xuý xoá công nợ cho
nó. ở đời, thù hằn, độc ác làm gì. Thử trông đấy, bay bắt nạt nó, nhưng còn có
ta khoẻ hơn, ta mới thử gió mấy cái đá hậu, mà xem ra chúng mày đã thấy đáng
nghĩ lắm rồi phải không?

Bọn
Nhện núp phía trong cũng dạ vang và lao xao nói "nghe rồi ạ" rối rít
khe đá.

Tôi
ra lệnh:

-
Phá các vòng vây đi. Đốt hết văn tự đi.

Lũ
Nhện nghe ngay lời tôi, Cả họ nhanh nhẹn chạy ngang chạy dọc, phá các dây tơ
chăng lưới buộc ngang đường. Rồi vô số Nhện nhấp nhô, tung tăng đến, chân nắm
chân ả Nhà Trò mà nhảy múa, hát ầm ĩ rất vui.

Họ
nhà Nhện còn định mở tiệc thết tôi. Được cái họ nhà Nhện thì lúc nào cũng khéo
trữ lắm thức ăn ngon. Nhưng tôi từ chối, nói rằng phải vội đi. Hẹn dịp khác sẽ
qua chơi.

Tôi
từ giã bọn Nhện và Nhà Trò. Chị Nhà Trò ôm vai tôi cảm động, không nỡ ly biệt,
cứ theo tiễn một quãng đường dài. Còn tôi, trong lòng hoan hỉ vì đã làm được
việc đầu tiên có ích cho đời.

Mấy
hôm sau, về tới quê nhà.

Cái
hang bỏ hoang của tôi, cỏ và rêu xanh đã kín lối vào. Nhưng đằng cuối bãi, mẹ
tôi vẫn mạnh khoẻ. Hai mẹ con gặp nhau, mừng quá, cứ vừa khóc vừa cười. Tôi kể
lại từ đầu chí cuối nhưng ngày qua trong may rủi và thử thách mà bấy lâu tôi
trải. Bắt đầu từ chuyện anh Dế Choắt khốn khổ bên hàng xóm.

Nghe
xong, mẹ tôi ôm tôi vào lòng, y như người ôm ẵm khi mới sinh tôi và bảo rằng:

-
Con ơi, mẹ mừng cho con đã qua nhiều nỗi hiểm nguy mà trở về. Nhưng mẹ mừng
nhất là con đã rèn được tấm lòng chín chắn thật đáng làm trai. Bây giờ con muốn
ở nhà mấy ngày với mẹ, rồi con đi du lịch xa mẹ cũng bằng lòng, mẹ không áy náy
gì về con đâu. Thế là con của mẹ đã lớn rồi. Con đã khôn lớn rồi. Mẹ chẳng phải
lo gì nữa.

Mẹ
tôi nói thế rồi chan hoà hàng nước mắt sung sướng và cảm động. Tôi nhìn ra cửa
hang, nơi mới ngày nào còn trứng nước ở đây và cũng cảm thấy nay mình khôn lớn.

Tôi
ở lại với mẹ:

-
Mẹ kính yêu của con! Không bao giờ con quên được lời mẹ. Rồi mai đây con lên
đường, con sẽ hết sức tu tỉnh được như mẹ mong ước cho con của mẹ.

******

Bạn
đọc hẳn đã biết mục đích tôi về quê chuyến này, vừa thăm mẹ và vừa có ý tìm bạn
cùng nhau đi du lịch. Việc hỏi thăm mẹ, thế là đã xong.

Giờ
tôi đi tìm bạn. Đất này biết mấy ai kẻ tri âm? Tìm bạn đã khó, huống chi lại
là sự đánh bạn với nhau trong cuộc lên đường lâu dài. Lên đường! Lên đường! Mỗi
bước chân sẽ thấy một đổi thay. Mỗi sớm mỗi chiều ta lại gặp cảnh vật mới. Lúc
nào cũng đi tới một nơi xa lạ. Không ai có thể mong ước hơn. Mới tưởng đến cũng
đủ nao nức, bồi hồi.

Hỡi
ôi! Còn chi buồn bằng, tuổi thì trẻ, gân thì cứng, máu thì cuồn cuộn với trái
tim và lòng thiết tha mà đành sống theo khuôn khổ bằng phẳng: ngày hí húi đào
bới đất làm tổ, đêm thì đi ăn uống và tụ tập chúng bạn nhảy múa dông dài. Tôi
không muốn cho đến lúc nhắm mắt vẫn phải ân hận chẳng biết là cuối cánh đồng
mênh mông kia còn những gì lạ và cuộc đời ở đấy ra sao.

Tôi
có hai anh một lứa sinh, và ba anh em tôi đã được mẹ tôi cùng đưa đi ở hang
riêng năm trước. Trong cuộc đi tìm bạn, tôi nghĩ đến ông anh hai tôi đầu tiên.

Tôi
đến thăm anh hai tôi.

Thoạt
nhìn cửa hang của anh, tôi đã hơi thất vọng. Cửa hang bé và nham nhở, bẩn như
lỗ giun đùn, lúc chui vào thì có từng đám rễ cỏ quệt xuống đầu, y như vào một
hang hoang, càng sâu càng ẩm mốc, lạnh tanh.

Trông
thấy anh, tôi giật mình. Trong bóng tối âm thầm, tôi phải chú ý mãi mới nhìn
thấy và nhận ra được mặt anh. Anh tôi gầy kheo như đến nỗi tưởng sức tôi mà đá
thì chỉ phách một cái cũng đủ khiến anh tôi bắn xa mười lăm trượng.

Nghe
tiếng chân tôi bước thình thịch, anh hoảng hốt, luống cuống, bối rối cả càng
lẫn râu rồi cứ quanh quẩn chạy vòng tròn, không biết chạy đi đâu. Tôi phải đánh
tiếng mãi, anh mới nhận ra tôi, bấy giờ anh tôi mới yên lòng và đứng im, chỉ
còn hơi rung râu. Dáng chừng tôi khoẻ mạnh, cứng cáp và đen bóng như cột nhà
cháy bôi mỡ, anh còn sợ. Thế là đôi râu cứ rung mạnh dần lên. Thật đáng cười và
đáng thương!

Tôi
hỏi:

-
Anh ơi! Anh ốm hay thế nào mà còm nhỏm vậy?

Anh
nhăn mặt:

-
Chú nói be bé chứ không có anh váng cả đầu. Không anh không ốm, Tạng người anh
thế. Bấy lâu chú đi làm ăn đâu mà những đứa độc mồm độc miệng bảo chú chết rồi.

Tôi
cười:

-
Em chết làm sao được! Đi xa thích lắm. Em về chuyến này, trước thăm mẹ và các
anh, sau rủ anh cùng đi xa.

Anh
hoảng hốt hỏi lại:

-
Đi đâu?

Tôi
đùa, quát to:

-
Đi xa! đi xa!

Thế
là ông anh tôi thất kinh, trễ cả hai râu mũi xuống. Anh khụyu chân ngã giụi và
nói lảm nhảm: "Đi...xa...chết...nó...chết".

Thảm
hại quá! Vì đâu anh tôi mắc bệnh sợ đến như vậy, cái gì cũng sợ, chưa chi đã
sợ, sợ đến chết ngất. Không phải bệnh ấy có từ bẩm sinh đâu. Lúc bé, anh em
chúng tôi đều khoẻ mạnh như nhau. Câu chuyện bệnh sợ của anh tôi như sau:

Ra
ở hang riêng ít lâu, một hôm anh đi chơi tha thẩn vào vườn rau. Anh đứng dưới
chân một cây cải xanh. Trên mép lá, một chim Chích đang nhặt sau. Có thể là vô
ý, chim Chích ỉa toẹt một bãi trúng lưng anh. Anh giũ cánh, lẩm bẩm chửi đứa
nào bậy bạ, mà anh không biết đứa nào, bởi vì lúc ấy chim Chích làm xong công
việc vô ý ấy rồi điềm nhiên cong đuôi chui vào khều con sâu trong kẽ chiếc lá
cải to.

Nghe
tiếng chửi, chim Chích quay ra, Chim và Dế đâm chuyện cãi nhau. Một bên thì
chửi đứa ỉa xuống lưng tao. Một bên thì bảo mày vu oan cho ông. ( Vì anh tôi đã
giũ sạch ngay bãi cứt chim trên lưng rồi ).

Không
ai chịu nhau thì phải đến đánh nhau vậy. Thằng chim Chích kia thì bằng hạt mít,
chân nó leo kheo như cái tăm hương và cái mỏ oặt như sợi bún, còn anh tôi thì
nào răng sắc, nào có ngạnh vênh rất hiểm, cứ dấn mạnh lên thì choảng cho nó vỡ
mày vỡ mặt ra chứ. Thế mà đù đờ đến nỗi anh tôi thua. Anh tôi co cổ chạy, Nó
đuổi theo. Anh chạy thục mạng, nó cứ bay trên đầu, nó mổ xuống. Anh tôi sợ quá,
vấp ngã ngửa, nó cũng không tha, nó vẫn đuổi đánh, có lúc anh tưởng chết dọc
đường. Rồi phải lê dần, chạy lê thế mà nó vẫn mổ, vẫn đánh, nó đuổi đến khi lẩn
được vào trong hang thì khắp người máu me, hai cánh ngoài rách nát cả và nằm
chết ngất.