XXIII

Sân đình làng Mây hôm
nay hình như hẹp hơn ngày thường, có lẽ do lượng người từ các thôn bên đến nêm
chặt. Mỗi thôn đều có trương một khẩu hiệu mà có lẽ đã được ấn định cho từng
thôn, nên nội dung không bị trùng nhau:

- Đả đảo tên địa chủ cường
hào đại gian đại ác Đào Quýnh.

- Nợ máu phải trả bằng
máu.

- Giai cấp nông dân quyết
tâm đoàn kết đánh đổ uy thế của giai cấp địa chủ.

- Thề trả xong mối thù
này.

Tại đây, chỉ ít phút nữa
sẽ diễn ra một phiên tòa xét xử địa chủ mà nông dân vừa là nguyên cáo vừa là
quan tòa.

Sân đình rộng gần một mẫu,
người lèn kín. Người đông như vậy mà không khí vẫn như một cái sân chết vì người
ta giữ “trật tự” đến khó hiểu, như sân không có người. Xưa nay trong các cuộc xử,
cử tọa đông lắm chỉ đến con số trăm, dù tính chất vụ án có nghiêm trọng bao
nhiêu cũng không tránh được lời bàn tán, bình luận, thậm chí những câu trao đổi
vô hại cho không khí bớt tẻ, trong lúc chờ vị quan tòa bước ra. Còn đây mọi người
như có cùng một cá tính: giữ im như tờ, nếu cần nhau điều gì thì chỉ ra hiệu bằng
mắt hoặc ghé thì thầm vào tai nhau. Sự biểu lộ quả có trái tự nhiên. Vậy do đâu
thế? Người ta đang e ngại điều gì? Hay đang thầm run sợ trước một uy quyền nào
đó? Hay biết trước sắp xẩy ra cảnh tượng đẫm máu sau bản án của quan tòa?

Tòa án là hai cái bàn
kê nối nhau trên thềm đình, được phủ hai tấm băng-rôn can lại, chốc chốc bị gió
tốc, để lộ mấy cái chân bàn gẫy, được xếp gạch kê thay vào.

Trên bàn thấy đặt một
cái loa tay quá cỡ, miệng to gần cái đó đại, loang lổ vết gỉ sắt.

Giờ phút trọng đại sắp
điểm. Người ta thấy Hách cán bộ tổ chức, cũng là cốt cán trung kiên, từ trong
đình bước ra, dùng hai tay nâng loa lên:

- Ban tổ chức kính mời
đồng chí chánh án gái, đồng chí luận tội và đồng chí thư kí phiên tòa ra vị trí
làm việc. Sáng nay là buổi xét xử tên Quýnh, giống như dạo xưa bộ đội ta xung
phong vào hầm Đờ Cát ở Điện Biên Phủ.

Khi Hách hạ loa thì bắt
gặp đoàn trưởng cải cách ruộng đất nhìn mình vừa bĩu môi vừa lắc đầu khó chịu.
Thôi bỏ mẹ rồi, chắc mình vừa tuyên bố sai cái gì. So với diễn tập mình chỉ
thêm vào mỗi câu cuối. Chẳng lẽ sai? Rõ ràng góp phần tăng khí thế đấu tranh
lên. Từ trong bóng tối âm u của hậu cung, ba người bước ra: Tàm, đội Xảo và ông
hiệu trưởng trường cấp 1 làm thư kí tòa án. Chánh án ngồi giữa cao hơn hai vị
kia chừng mấy gang tay nhờ ghế được độn lên bằng những viên gạch. Sau đó là các
bước lễ nghi như giới thiệu đại biểu, rồi mới chào cờ (thứ tự 2 bước này bị đảo
lộn, có lẽ cán bộ tổ chức run quá nên quên). Đoàn trưởng có mặt với tư cách vừa
là đại biểu vừa lá cán bộ chỉ đạo xét xử, nghe Đội thiếu niên hát quốc ca và
lãnh tụ ca mà rầu cả ruột, mạnh đứa nào đứa ấy hát, cao thấp nhanh chậm không
còn ra nhịp điệu nào. Khâu này đội Xảo quên khuấy nhắc chi đoàn cho luyện kĩ.
Riêng có một khâu được luyện cực kì tỉ mỉ đến hơn một tuần, do Xảo đích thân phụ
trách, là luyện tư thế, tác phong và ăn nói cho chánh án. Xin trích:

- Các khổ chủ vào diễn
tập - Xảo khơi mào cuộc luyện - Ai có nợ máu với tên Quýnh, mời lên đấu.

Một bà bước lên trước
cái bu cá có phủ chăn đơn, chỉ tay vào:

- Tên Quýnh, nhìn xem
tao là ai. Không biết à. Tao là vợ Sình rỗ. Chồng tao có tội gì mà mày xuýt chó
đớp vào… của chồng tao, rồi mày đè chồng tao xuống để móc mắt. Mày ác hơn quỉ
sa tăng. Bà phải băm mày ra trăm mảnh để trả thù cho chồng bà.

- Tốt! - Xảo khen.

Tàm quay sang hỏi cái
bu cá:

- Tên kia, sao lại cho
chó cắn cái… của chồng bà này, vì cớ gì lại móc mắt người ta?

- Thưa quan tòa. À quên
bây giờ không còn quan. Thưa bà chánh án - Xảo vào vai cái bu - Con cũng
không biết sao lại như vậy ạ.

- “Không biết sao lại
như vậy” - Tàm cố thể hiện như thật - Nghe như trẻ ranh nói ấy! Móc mắt
người ta, lại không biết tại sao, sao nói năng gì lạ thế!

- Không được rồi. Ở
tình huống này, đồng chí phải quay sang hỏi giai cấp trên sân đình: “Bà con ta
nghe nó nói vậy thấy thế nào?” Tức thời có ngay người tiền hô: “Đả đảo tên
Quýnh ngoan cố!”, và sau đó là cả giai cấp hậu ủng. Nào diễn lại chỗ này. Thiệt
cho đồng chí không được trời ban cho khiếu diễn viên.

Đại loại chánh án phải
hành pháp kiểu ấy. Nếu Tàm được qua trường luật thì đâu cần thầy rởm bồi lên dưỡng xuống. Nhưng
nếu chỉ cần dăm bảy hôm bồi theo kiểu duy ý chí này cho một người mà một chữ bẻ
làm đôi cũng không biết, thành chánh án, thì các giáo sư trường luật quốc tế đến
phải vái chào các sinh viên, rồi về xua gà cho vợ cả rồi. Dù sao việc xét xử ở
làng Mây này cũng được tiến hành theo một kiểu gọi là ngược đời hay xuôi đời
cũng đều có cái lí để bảo vệ, nghĩa là sai cũng được coi là đúng và đúng cũng
có thể cho là sai.

Đấy mới chỉ là luyện để
thực hiện sao cho thật, hoặc làm cho sự việc không thật thành y như thật.

Còn bây giờ là cảnh thật
và xử thật.

Bị cáo là ông Bá đang
quì trên mô đất. Phía phải ông là một ô được quây bằng một dây chão to bằng cổ
tay, dành cho vợ con ông. Giai cấp thù địch không được phép ngồi chung với giai
cấp nông dân.

Đúng như kịch bản,
chánh án tuyên bố:

- Sau một tháng đấu
tranh, chúng ta đã thu thập đầy đủ những tội trạng từ việc bóc lột, hãm hiếp đến
giết người của giai cấp địa chủ mà đầu sỏ là tên Đào Quýnh - ngừng
hơi lâu vì quên. Xảo nhắc: “Tội ác của y…” - Tội ác của y xứng đáng một
bản án. Hôm nay giai cấp liên thôn ta tiến hành cuộc xét xử. Bây giờ ai có khổ
lên vạch tội y.

Im phăng phắc, không phải
do sự chờ đợi, mà là tình trạng chết lặng căng thẳng như có một áp lực khủng
khiếp đè xuống từ trên cao.

- Phải vạch trần tội ác
của y thì tòa mới có căn cứ để kết tội. Nào đồng chí Dịp, ngày xưa bị y xử án,
lên đấu đầu tiên.

Vẫn im phăng phắc. Mảng
nông dân ngồi gần nơi bị cáo bỗng lộn xộn. Chỗ ấy có Dịp. Vừa nghe bà chánh án
mời mình lên đấu, anh ôm bụng gục xuống, kêu rống lên như bị chọc tiết. Cơn đau
bụng bất ngờ mà! Và Dịp được khiêng ra đầu đình cho vợ đấm lưng, day bụng.

Kịch bản thế là bị
cháy. Chánh án không biết xoay xở thế nào, cứ ráng hai tay giữ loa nơi miệng mà
không nói được tiếng nào. Xảo nhắc nhở: “Đồng chí Dịp bị cảm đột ngột. Chốc nữa
khỏi, đồng chí vào đấu sau.”

- Cảm đâu mà cảm! - chánh án quay sang bác lời Xảo -
Đồng chí Dịp chắc vừa nhiễm phải của độc, bị đau bụng. Chốc nữa đỡ, đồng chí
vào đấu cũng được. Người thứ nhì, nào bà Sình thôn Đông lên đi.

Đó là vợ Sình rỗ tướng
cướp năm xưa, vấn khăn trắng (có ý vẫn còn để tang chồng, nhằm hâm lại đau
thương và khoét sâu thù hận như quy định của kịch bản), váy diềm bâu cứng như
mo nang, xắn xếch hai bên hông, chân đất tiến tới, một tay chống hông, tay kia
chỉ vào bị cáo:

- Tên kia, mày có biết
bà là ai không?

- Thưa, bà là vợ ông
Sình ạ.

- Ngày xưa nhà bà đói gần
chết. Chồng bà vào nhà mày xin ít thóc. Mày không cho thì thôi, lại cho chó đớp…
của chồng bà, lại đè chồng bà xuống móc mắt. Mày còn nhớ không?

- Thưa bà, con vẫn nhớ.

- Bà Sình về chỗ. Còn
ai bị hại cùng với ông Sình thì lên tiếp đi.

Có tới 4 - 5 chục người
rời chỗ ngồi. Xảo mớm lời Tàm: “Bảo họ lên từng người thôi.” Nhưng thấy chánh
án vẫn ỳ ra không ăn lời, Xảo liền nhẩy đại vào thế:

- Nào, em ông Sình lên
đi.

Nhưng một phụ nữ (nằm
ngoài kịch bản) xồng xộc chạy lên, tố luôn, làm chánh án không kịp ngăn lại. Đó
là con gái lớn Sình rỗ. Mặt nhan nhản nốt tàn nhang, răng vổ, vầng trán nếu đo
có lẽ chỉ cao được hai đốt ngón tay, bụng chửa vượt mặt. Hai lần sinh trước, đứa
đầu thiếu hẳn hai bộ phận nghe nhìn, sống thoi thóp được 2 ngày. Đứa sau mặt
mũi đủ cả, bú khỏe như rồng hút nước, thế mà 3 ngày sau cái bụng cứ trương phềnh
lên, khóc như xé vải 2 hôm liền, đến lúc khàn khàn không ra tiếng nữa thì lịm hẳn.
Xem kĩ, nó thiếu mất bộ phận trung tiện và đại tiện. Đến kì nghén này… người ta
bình: “Đời cha ăn mặn quá, khát nước ngay, sang đời con vẫn còn khát. Có lẽ phải
lần này nữa mới đủ “quá tam”
để cơn khát nguôi hẳn”. Tưởng lên đấu được câu nào đặc sắc, hóa ra chỉ trỏ vào
mặt bị cáo và hỏi: “Lão kia biết tao là ai không?” rồi đứng ngay cán tàn một
lúc. Đấu tố cũng khó đấy, có khi hơn cả diễn kịch. Một khi không được đưa vào kịch
bản và được mớm mồi kĩ trước thì có biết gì, biết gì mà đấu với tố! Sềnh chậm
chân hơn, đành nhường cháu, nhưng đợi mãi cháu vẫn đứng thuỗn ra, đành gạt cháu
ra:

- Thôi xuống đi. Không
biết gì cũng học đòi. Xuống!

Và Sềnh cũng mở đầu bằng
một câu hỏi y hệt các khổ chủ khác dùng mở đầu lượt đấu tố của mình. Người quan
sát tinh chỉ cần dựa vào đó là đủ thấy họ đã được luyện cẩn thận rập chỉ một
khuôn ra sao.

- Tên kia, mày có biết
tao là ai không?

- Thưa, ông là em ông
Sình.

- Lần ấy, may tao biết
lặn, chứ không cũng bị mày móc mắt rồi.

- Thưa ông, gia nhân
nhà con đòi lấy thuyền đuổi bắt ông, nhưng con ngăn lại.

Xảo quay qua Phèn, làm
động tác hất tay lên trời. Tức thì Phèn đứng phắt dậy, tung nắm đấm lên trời:

- Đả đảo tên Quýnh
ngoan cố!

- Đả đảo, đả đảo, đả đảo.

Đám đông lúc này mới thực
sự ra lời. Từ đầu chưa được dịp mở miệng, âm thanh như bị bơm tột căng, giờ nổ
tung như sấm sét.

Sau khi nghe Xảo ghé
tai bảo gì, chánh án lại ráng nâng loa lên miệng:

- Từ giờ trở đi, ai muốn
đấu thì giơ tay, tôi chỉ định từng người một. Nào, đồng chí gì tóc đuôi sam
đang cầm khẩu hiệu đấy, lên.

- Tên kia, mày có biết
tao là ai không?

- Thưa bà mới lớn lên,
con chưa biết ạ.

- Tên Quýnh không được
coi thường các ông bà nông dân - Phèn chen ngang - Nó coi bà
nông dân là nhãi ranh. Đả đảo!

Không có hậu ủng, vì
chưa có hiệu hất tay của Xảo.

- Mày không biết tao, mặc
xác mày. Thầy tao sang nhà mày bị mày đốt cháy là sao?

- Thưa bà, chắc ngã vào
bồn xăng đang cháy.

- Đồng chí tố xong, về
chỗ cho đồng chí khác lên. Đồng chí tóc bạc vấn khăn đen, lên đi.

- Tên kia, mày có biết
tao là ai không?

- Thưa bà không ạ.

- Chồng tao vào nhà
mày, hà cớ gì mày bắn chết chồng tao? Mày làm cho 8 con tao mồ côi cha.

- Bà tố xong chưa hả? Rồi
à. Thế bà về chỗ cho.

Xảo quay sang chánh án,
lầm rầm. Chánh án gật gật, rồi lại nâng loa lên:

- Từ giờ có ai tố khác,
hãy lên. Quanh đi quẩn lại có mỗi việc tên Quýnh giết người, nghe nhàm lắm.

- Có gì khác không, hở…
giai cấp?

Đoàn trưởng nhếch mép
cười mà trông như mếu cái ngôn ngữ của chánh án, vẻ thất vọng lộ đầy mặt. Xảo
liếc thấy, liền quay sang chánh án nói gì, nhăn mặt như uống phải dấm.

- Đồng chí Phèn lên đi.
Từ đầu đến giờ chưa thấy đồng chí đấu. Sao hôm nay đồng chí đấu ít thế?

- Thưa tòa, tôi nhường
các đồng chí giai cấp thôn bạn ạ.

- Thế đồng chí có muốn
đấu gì thì đấu mau lên. Bước đến gần cái mô đất này.

- Tên kia, mi có biết
tao là ai không?

- Thưa, ông là Phèn ạ.

- Mi đã nhận con Tây về
nuôi?

- Vâng ạ.

- Cả gầm giời này chỉ
có một mi làm thế. Mi quí giặc Pháp đến nỗi phải cưu mang con của nó.

- Nó là cháu của con,
nó là con anh Hân - Phèn liếc lên tòa, thấy nắm tay Xảo thoi lên trời,
liền hô cái khẩu hiệu tương ứng với tình huống bị cáo nói lời biện bạch và cố
nhiên lại có hậu ủng rền rang.

- Thôi, đồng chí Phèn về
chỗ, để đồng chí này luận tội.

Đội Xảo hắng giọng mấy
tiếng vừa đứng lên vừa kéo loa từ chỗ chánh án, rồi cất tiếng rất tự tin:

- Kính thưa đồng chí
trưởng đoàn cải cách khu vực 1, kính thưa đồng chí chánh án, kính thưa các khổ
chủ và toàn thể giai cấp nông dân liên thôn. Nếu cuộc xét xử còn được thêm thời
gian, tôi tin chắc biên bản ghi tội ác do các khổ chủ tố lên còn kéo dài thêm nữa.
Tuy phải kết thúc ở đây, cũng cho thấy một cách tổng quát: tên Quýnh đã giết
người vô tội không ghê tay. Vừa chết vừa bị thương gần 100 người để lại cho bao
gia đình nỗi đau thương…

Luận tội viên chỉ được
mấy câu đầu vừa nói vừa nhìn cử tọa, tay và mặt diễn cảm như một công tố viên ở
các phiên tòa chính hiệu, còn tiếp theo sau là cắm mặt vào giấy đọc, giống như
một học sinh yếu môn tập đọc, nếu lỡ rời mắt khỏi dòng chữ, khi nhìn lại chẳng
biết mình đọc đến đâu.

- … Nợ máu chất chồng.
Giết một người đã phải đền mạng. Đây giết người đến con số ấy, y đáng bị xử bắn
trăm lần - quay sang Phèn
và kín đáo phẩy tay. Tức thì Phèn đưa tay lên quá đầu vỗ đôm đốp, miệng gào
“hoan hô” tưởng đến giập cả thanh quản. Gần 2 nghìn người vỗ tay hoan hô theo,
lác đác có mấy bà quá lơ đãng, tưởng lại đến chỗ người ta hô khẩu hiệu, liền
giơ tay “đả đảo”, rồi chợt nhận ra sự lạc điệu của mình, đỏ mặt ngượng - Còn việc nuôi con Tây, rõ ràng y nhằm lập công với giặc
Pháp, sẽ được Pháp che chở, nâng đỡ. Chỉ có một mình, y đã giết người hàng loạt,
nếu được Pháp hỗ trợ, không biết y còn có thể tàn sát đến bao nhiêu. May nhờ hồi
ấy cấp trên sáng suốt, ép y phải đưa nó vào trại tế bần. Đó là tội phản quốc. Đến
đây, tôi xin nhường lời cho đồng chí chánh án - hạ loa rồi đẩy sang cho chánh án.

Chánh án lại phải cố
nâng loa lên bằng hai tay:

- Tôi xin thay mặt
phiên tòa, thay mặt giai cấp 3 làng Mây, Đông, Đại, tuyên án… - Không phải
chánh án quên, vẫn còn thuộc từng chữ, nhưng không hiểu sao lưỡi bỗng cứng đờ,
và bản án bị tắc lại.

Tối qua tổng diễn tập,
bằng một giọng cứng cỏi, vú Tàm đề đạt:

- Đồng chí Xảo, hay đồng
chí tìm người khác, như đồng chí Hách hay Phèn thay tôi, người ta là đàn ông,
nói năng dõng dạc hơn, người ta lại bạo gan. Tôi run lắm, tôi xin rút lui. Tôi
sợ dân làng người ta nguyền rủa tôi, sang cả kiếp sau chưa chắc đã bớt.

- Không được. Người ngồi
ghế chánh án đã được cấp trên duyệt, lại tập tành mãi mới biết cách làm. Làm
sao một chốc thay đổi ngay được. Nước đến chân rồi, có nhảy cũng chẳng kịp. Mà
bản án đâu phải của riêng đồng chí, đồng chí chỉ đọc hộ giai cấp thôi. Gửi lời
thì nói gửi gói thì mở, chả có gì hại cho mình, mà lại còn được ơn. Đồng chí cứ
yên tâm đi. Bản án cốt yếu để nâng uy thế cho giai cấp thôi. Chưa hẳn sau đó là
đem bắn, còn phải đợi cấp trên phê duyệt nữa cơ mà. Kẻ nào nguyền rủa đồng chí
là hùa theo kẻ thù, sẽ bị phân biệt đối xử…

Lúc này, chỉ còn hai chữ
cuối phải nói nữa là bản án tuyên xong, nhưng chúng đã ra khỏi đầu rồi. Chánh
án chỉ nghe mỗi âm thanh của cái cối xay lúa đang quay tít thò lò, nên tiếng nhắc
vở ở ngay cạnh cũng không nghe thấy: “Tử hình. Nói đi. Tử hình”. Xảo ngước lên
thấy chánh án vẫn cố giữ loa nơi miệng, mắt lim dim. Chánh án cố nhớ ra hai tiếng,
chỉ có hai tiếng thôi là xong. Vậy mà không tài nào nhớ nổi.

- Đồng chí Tàm cố nghe
tôi này - Xảo nhắc như quát - Tử… hình - Và chánh án đã nghe được. Đằng
nào thằng Xảo đã nói rồi chắc ai cũng nghe rõ…

- Tử… hình!

Chiếc loa rớt khỏi tay,
chánh án đổ sập xuống nằm vắt ngang cái bàn đỏ như máu, mặt nhợt xanh, mắt nhắm
nghiền. Án tử hình đã được tuyên. Bị cáo vẫn còn đang quì trên mô đất, lại thấy
thân xác chánh án ngã vật ra, y như vừa tuyên án cho chính mình.

Cả sân đình xôn xao,
nghìn người như một nghển cổ nhìn lên tòa, rồi quay nhìn nhau mà chưa dám đưa
ra một nhận xét hoặc phỏng đoán nào. Ngay trưởng đoàn cũng chưa dám nhận định dứt
khoát: Cảm đột ngột? Sự chịu tải quá mức của thần kinh? Hành vi phá hoại? Còn đội
Xảo vẫn đang bưng mặt do cái loa nặng tới 2 cân từ độ cao nửa mét rớt trúng.

Mấm sau một giây bàng
hoàng, chạy thục mạng từ giữa đám đông, không đếm xỉa gì đến giai cấp, xéo bừa
lên vai lên lưng người ta, đến trước tòa rồi vẫn không hãm đà lại được, xô đổ cả
bàn. Lúc này, đổ bàn chứ đổ đình cũng chẳng có gì bận tâm hơn, bế thốc vợ lên,
Mấm đem Tàm ra hiên miếu đặt xuống rồi lay gọi cuống cuồng.

- Nhà tôi, nhà tôi! Tỉnh
lại này, tôi đang gọi nhà tôi này!

Hoàn cũng kịp có mặt,
cuống quýt lay gọi và khóc rưng rức. Y tá cũng vừa tới. Cấp cứu chỉ có dầu xoa
Cửu Long và tập cho nạn nhân mấy động tác thể dục tay. Ở hiện trường, sau khi
thỉnh thị Đoàn trưởng cải cách, Xảo vẫn cho dân quân chuẩn bị pháp trường để
thi hành án. Ông Bá bị 2 con Sình rỗ xốc nách kéo dậy rồi trói nghiến dặt cánh
khuỷu vào cọc tre. Trông ông thật thảm hại: Gầy đét, đen đúa, tóc gần như rụng
hết, râu trắng dài tới bụng, trong bộ bà ba trắng bị ngả mầu cháo lòng đang rũ
phần phật trước gió bấc cuối năm. Ở tuổi 71, lại bị giam cùm cả tháng, ăn uống
thất thường kham khổ, nhiều đêm thức trắng vì nghĩ ngợi. Mệnh ta tới rồi, nó được
ứng báo qua lần phát hào quang mà thằng út đã thấy, lại là mệnh bất đắc kì tử
ghi rành rành trong cung tử vi. Cứ để mặc, nó đến lúc nào, khắc nào là nên lúc ấy,
khắc ấy thôi. Người ta dù tài giỏi mấy cũng chỉ chữa được bệnh, chứ không thể
chữa được mệnh. Tuy vậy, ông vẫn còn một ân hận: Chưa tìm được thằng Hoan cháu
đích tôn, cũng là tìm lại niềm vinh quang chói ngời trước đây buộc lòng ông phải
để tuột khỏi tay, nhưng bấy nay ông vẫn rình cơ hội giành lại. Không hiểu sau
này bố nó có làm được không? Nếu bọn chúng không đào đứt long mạch mộ thân phụ
thì mệnh ta còn trường thọ, hẳn sẽ tìm được nó và sẽ được thấy thiên tài của 2
thằng cháu biểu hiện ra sao và cũng được thấy thằng Hoàng mang trong mình thần
cảm sẽ thành một nhân vật đặc biệt thế nào trong xã hội…

Đến lúc này không còn
cơ hội nào cho ông nữa: Họ đã trói ông lên cột hành hình và băng vải đã bịt kín
mắt ông rồi. Vợ con ông đã ngất xỉu trong ô đất quây dây chão, trừ thằng Hoàng
dù cứng cỏi hơn mẹ chút ít, vẫn phải lấy tay bưng mặt, nó sợ giây phút trực thị
cha nó bị người ta sát hại. Nhìn cái chết của người dưng đã kinh hồn khiếp vía,
huống hồ…

Đám đông bị ban tổ chức
dãn ra phía cây đa và cây đề để tạo một góc an toàn khi súng nổ.

Năm dân quân được coi
là xạ thủ, lĩnh việc thi hành án, đứng thành hàng ngang, cách mục tiêu 3 chục
mét.

Các xạ thủ lên đạn roan
roạt rồi nâng báng súng lên vai. Đội trưởng kiểm tra một lượt rồi bước sang một
bên, giơ cờ đỏ đuôi nheo lên quá đầu.

Phía trước, ông Bá với
băng trắng ngang mắt, hai tay quặt ra phía sau, mặt ngửa lên trời. Cách ông 3
chục mét, ông  đâu thấy 5 họng súng AK
đang chĩa vào ông, và chỉ một tiếng hô sắc lạnh “Bắn!” là có ít nhất một viên
xuyên qua ngực ông, đẩy ông vĩnh viễn ra khỏi cuộc đời, mà cho đến phút này ông
vẫn còn đang cháy bỏng lòng yêu.

Thời khắc của tử thần
đã đến. Năm phát đạn nổ gần như cùng một giây.

Người đầu tiên nhận ra
ông Bá vẫn ở tư thế cũ, trên mình không thấy một vết đỏ của máu thấm ra là Đoàn
trưởng cải cách.

Nếu ai ngước lên cao
hơn một chút sẽ thấy xuất hiện những viên ngói đình bị vỡ vụn do đạn lạc.

Đội trưởng thi hành án
lần thứ 2 chém lá cờ xuống cùng tiếng hô lạnh buốt hơn lần trước.

Loạt đạn thứ 2 xé tai.

Vẫn thấy ông Bá dựa
lưng vào cột tre và áo quần vẫn nguyên mầu trắng nhờ.

Và mái đình bị nát ngói
lần nữa.

Đoàn trưởng ra hiệu
thôi bắn tiếp, gọi Xảo ra một chỗ:

- Đồng chí nhận định gì
về 10 viên đạn đều thăng thiên?

- Ờ… ờ… Có lẽ vì…

- Còn “có lẽ” gì nữa!
10 viên thăng thiên cả 10 đã đủ cơ sở để khẳng định lí do chánh án ngất xỉu. Những
diễn biến cho thấy tất cả là rễ thối! Nên có “phát” mà không có “động”, chính
xác là “động” giả, dẫn tới bắn giả, tuyên án không thật lòng do bị cưỡng bức.
Nhưng tôi dám chắc, nếu cần, chỉ bằng một viên duy nhất do một trong năm thằng
kia nhằm, là gửi đầu đạn đúng cái hộp sọ đồng chí bất cứ lúc nào. Đồng chí hãy
cảnh giác.

Xảo há mồm định nói gì,
nhưng hàm cứng đơ ra, một lúc vẫn không sao ngậm lại được.

- Nếu cho bắn nữa -
đoàn trưởng nhận định - thì chỉ tổ ngói đình bị vỡ, làm trò hề cho dân xem. Nhưng
lại không thể bỏ việc thi hành án. Vậy phải xử lí theo một phương thức khác.

Một phương án vụt lóe
ra trong đầu Xảo đã kích hàm anh ta mềm lại:

- Xin đồng chí cho chỉ
thị để hai thằng con ông Sình đảm trách việc này.

Đoàn trưởng mỉm cười, gật
gật mấy cái liền vẻ tâm đắc ra mặt, thầm khen tài chữa cháy của thằng cấp dưới
này. Mũi tên này một lúc trúng cả hai đích.

Vào lúc hai thằng con
tướng cướp đỡ súng từ tay đội Xảo, ông Bá xin được đi tiểu. Một dân quân được lệnh
cởi trói rồi áp giải ông ra bụi dứa dại đầu đình.

- Thằng này làm gì? - người dân quân quát khi thấy
ông cố moi cái gì ở cạp quần.

Nó sấn lại, chưa kịp
ngó xem cho rõ thì ông đã lập cập vừa mở và dốc cái gói giấy vừa rút ra vào cổ
họng. Nó chỉ kịp giằng được cái giấy gói. Bị giải trở về pháp trường, mới bước
được mươi bước, ông đã ôm bụng lảo đảo rồi gục xuống, bọt dãi sùi ra trắng xóa
cả mảng cỏ. Có lẽ ông không muốn con cháu khi khâm liệm phải trực thị thi thể
ông không còn lành lặn nên đã tự tìm đến cái chết bất đắc kỳ tử mà ông vẫn tinh
mình không thể tránh. Về sau họ mang mảnh giấy gói nhờ ông lang Giám giải nghiệm
mới biết chất ông dùng để tự vẫn là nhân ngôn.

Vừa lúc thi thể người xấu
số được khiêng trở lại cửa đình, có một người đạp xe hộc tốc đến. Chỉ kịp ghếch
xe vào hè đình, anh vừa móc xà cột vừa bước thoăn thoắt đến đưa cho vị Đoàn trưởng
tờ lệnh hủy án tử hình đối với các địa chủ kháng chiến, trong đó cũng chỉnh
thành phần địa chủ cường hào gian ác của ông Bá thành địa chủ kháng chiến.

Cái lệnh đã cứu mạng
ông trên danh nghĩa. Nhưng bất cứ ai trong lành Mây cũng tâm niệm rằng: Liều
nhân ngôn ông nuốt vội không bắt nguồn từ một nguyên nhân vu vơ nào.

Trên hiên miếu, vú Tàm
đã tỉnh lại. Không phải do dầu xoa Cửu Long, mà do âm thanh của hai loạt đạn.
Vú thấy lồng ngực đau dữ dội như thể vừa bị đạn nã vào. Vú đưa cả hai tay ôm ngực
và khóc réo lên, tin rằng ông Bá đã bị hành hình. Nhưng cái Hoàn chạy khỏi hiên
ngó hiện trường, quay lại hớn hở khoe:

- Bu ơi, bắn trượt hết.
Ông vẫn còn sống. Họ chuẩn bị bắn ông lần nữa, bu ạ.

Tức thì vú vùng dậy, chạy
như một cơn lốc trở lại pháp trường. Vào lúc từ đám đông người ta xôn xao: “Tên
Quýnh tự tử, chết rục ở đầu đình rồi!”, vú vẫn không tin và thét lên như ra lệnh:

- Thả ông tôi ra. Ông
tôi không có tội gì sất!

Nhưng thi thể ông đã nằm
lồ lộ ngay trước mắt, khiến vú sững lại. Trong khoảnh khắc vú thấy nghẹt thở và
nhìn rõ từ thi thể ông có hàng nghìn tia lửa tung tóe ra xung quanh. Mắt vú bỗng
sa sầm, chỉ thấy một mầu đen, nhưng miệng vú vẫn ráng kêu lên một lời thống thiết
và thê thảm đến gai người:

- Ới ông! Con đã giết ông rồi!

Và thân hình vú lại đổ
xuống một lần nữa…