TAMARA KRAPCHENCO

Tamara Krapchenco từ trường về thẳng nhà Lida Versinina, cùng
làm bài với bạn nên thường về nhà muộn.

Đại lộ sáng trưng. Trên đường đầy người đi lại, ô tô và tàu
điện chạy tấp nập, thế nhưng một cảm xúc rất khó chịu như nấp ngay phía dưới
tim luôn bám chặt lấy Tamara.

Tamara tự biết mình có một nhược điểm rất lớn, mà cô tìm mọi
cách giấu giếm kể cả người thân - đó là việc cô rất sợ cầu thang không có điện.

Để khỏi sợ, cô bắt đầu nghĩ đến chuyện khác: “Lida là một cô
gái thật kì lạ! Bao năm cùng học với nhau, thân nhau, thế mà đến giờ mình vẫn
không hiểu hết nó. Không biết nó nghĩ gì, nó muốn gì và thích cái gì?”

Tamara cho mình là bạn gái thân thiết duy nhất của Lida
Versinina. Quan hệ giữa hai người không thể gọi là đặc biệt thân thiết vì cả
hai đều là những cô gái có bản lĩnh, nhưng dù sao, nếu Lida cần hỏi ý kiến ai,
bao giờ cô cũng hỏi Tamara. Lida cho Tamara là một con người dũng cảm, kiên nghị,
có ý chí. Ở Tamara không có những giây phút băn khoăn, lưỡng lự, những tâm tư
khác thường mà ta thường gặp ở những cô gái khác. Đối với cô, tất cả mọi việc
trong đời đều rõ ràng và đã xác định. Chỉ có một vấn đề mà cả hai cùng tránh -
đó là vấn đề về bọn con trai. Hai cô đã nhiều lần tranh luận với nhau về vấn đề
này và hiểu rằng không bao giờ có thể thống nhất ý kiến với nhau, vì thế tốt
hơn hết là không nên nhắc đến chuyện ấy nữa.

Tamara coi các bạn trai là những người bạn, xử sự bình đẳng,
không ngượng ngập, chỉ nói chuyện về công việc và hoàn toàn bác bỏ mọi khả năng
có thể “phải lòng” bọn con trai, hoặc “cái gì đó tương tự vậy.”

Lida đối với các bạn trai hoàn toàn khác. Theo quan niệm của
Tamara thì đối xử như vậy là ngu ngốc, thấp hèn, bao giờ cũng làm cho người ta
phải nhớ mình là con gái. Thật vậy, Lida đẹp, nên bọn con trai lúc nào cũng “trố
mắt nhìn cô.” Chính vì vậy nên họ cho phép Lida đối với họ như thế. Giá như
Tamara đứng ở địa vị Lida thì cô sẽ “sửa đầu óc các cậu và đưa vào đúng chỗ.”

Nhưng dù sao Tamara vẫn thích chơi với Lida, tuy hai cô có những
quan điểm khác nhau. Tamara rất thích thú mỗi khi thấy Lida tự chủ, biết xử sự
đúng mức và giản dị trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Nghĩ đến Lida, Tamara nhớ lại câu chuyện giữa cô và ông bố
Lida.

Trong bữa ăn chiều, mọi người biết được là Tamara đang học
lái ô tô. Ông Sergei Ivanovich - bố Lida - tuyên bố rằng không bao giờ ông ngồi
vào xe khi nhìn thấy sau tay lái là phụ nữ.

- Phụ nữ trong những tình huống khó xử thường mất bình tĩnh,
đàn ông trong những trường hợp như vậy thích ứng nhanh và xử lí đúng, - ông giải
thích. - Thử tưởng tượng xem: xe đang đi nhanh bỗng nhiên trên đường xuất hiện
một chướng ngại nào đó: cây cột đèn, một chiếc xe khác trong góc phố phóng ra,
một em bé... - lúc đó người phụ nữ sẽ làm gì?

- Làm gì ạ? - Tamara hỏi.

- Trong số một trăm người thì khoảng chín mươi người bỏ tay
lái, thét lên và bưng lấy mặt, - Sergei Ivanovich trả lời một cách chắc chắn.

Dĩ nhiên là Tamara không tán thành ý kiến đó và trong bụng cô
lấy làm ngạc nhiên, sao một viện sĩ hàn lâm mà lại có quan điểm lạc hậu như vậy
về phụ nữ, nhưng cô không muốn tranh cãi. Bây giờ cô lại tiếc là đã không hỏi
ông về những nghề khác, nhất là nghề phóng viên.

Tamara tự cho mình là người có đầu óc quan sát và tìm thấy ở
mình những phẩm chất cần thiết của một người phóng viên tương lai, tuy cô biết
rõ ràng rằng nghề đó đòi hỏi phải có sự phát triển toàn diện, phải có đầu óc
quan sát tinh tường và một kho kiến thức rộng.

Mải suy nghĩ miên man suýt nữa cô đụng phải một sĩ quan nào
đó và ngay lúc đó cô nghĩ: “Đãng trí, cần phải để ý đến điểm này. Phải rèn luyện
tính tập trung. Chú ý đến việc tập trung tư tưởng!”

Đến nhà đây rồi. Cô sống ở tầng năm.

- Quỷ chưa! Lại không có điện ở cầu thang rồi! Cô lần mò tìm
ra lan can và đôi chân thoăn thoắt đưa cô lên tầng trên. Tim cô lại nhói lên,
ngày càng mạnh: có cảm giác như đang có người vừa thở hổn hển vừa đuổi theo
mình. Cô chạy vụt qua tầng bốn và cuối cùng, cánh cửa phòng của cô đây rồi. Biết
bao nhiêu lần Tamara đã chạy trong bóng tối dọc theo cầu thang và cứ mỗi lần
như thế cô tưởng như là mình sắp chết vì vỡ tim mất.

“Không! Thế này không được! Không biết mình sợ gì cơ chứ! Chẳng
có ai cả! Thế mà cũng đòi làm phóng viên! Lẽ nào mình lại không có đủ nghị lực
để thắng cái sợ vô lí này? Cần phải rèn luyện ý chí mới được.”

Quyết định là sẽ rèn luyện ý chí, cô thực hiện ngay. Tamara
chậm rãi xuống cầu thang. Lưng cô nổi gai ốc, nhưng đời nào cô cho phép mình
quay lộn lên... Cô sẽ không ngoái cổ lại dù có xảy ra chuyện gì đi nữa. Thế là
thành công. Phía dưới tim đỡ nhói hơn.

Xuống dưới nhà, cô ra phố để hít thở, định thần lại rồi lại
chậm rãi leo lên tầng năm trên chiếc cầu thang tối mịt. Giữ được cho khỏi ngã
thật là khó. Bóng tối dày đặc như quấn chặt lấy cô và cô có cảm giác chỉ cần
chìa tay là có thể sờ mó được nó. Cô không chìa tay ra, và cũng không hề dừng lại.

Và cuối cùng là tầng năm đây rồi. Nút ấn chuông đây rồi.

“Từ nay hằng ngày mình sẽ leo lên cầu thang chậm hơn nữa.
Mình sẽ rèn luyện ý chí như người ta luyện thép cho xem!” - Cô gái hạ quyết tâm
như vậy.

Tamara về đúng lúc bố đang uống trà. Bố vừa đi tắm về xong và
đang ngồi uống nước trà, ông mặc chiếc áo ngủ, ngực phanh ra. Mẹ đã lên giường
nghỉ.

Bố của Tamara, theo lời cô nói, là một “hiện tượng lạ thường.”
Đặc điểm đó thể hiện ở chỗ là chẳng bao giờ có thể xác định được khi nào ông
đùa và khi nào ông nói thật. Mặt ông rất nghiêm nghị, nhưng đôi mắt lại ánh lên
nụ cười. Có trời mà biết được! Ông thường thích bắt bẻ những lời nói không
chính xác của con gái, ông giả vờ như không hiểu, hỏi đi hỏi lại nhiều lần về một
vấn đề và thường làm ra vẻ quá đỗi ngạc nhiên, quá đỗi băn khoăn hoặc nhiệt liệt
tán thành. Tóm lại là ông thích khích cô con gái nóng tính của ông và “chiêm
ngưỡng” sự “sôi sục” đó. Chính ông là một con người vô cùng hiền từ và Tamara
chưa bao giờ thấy ông tức giận hoặc quát tháo ai. Bố cô làm việc ở nhà máy gang
thép từ thời còn trẻ và cô biết, ở đấy họ rất tự hào vì có những người thợ lành
nghề như ông.

- Bố ơi, bố uống cốc thứ mấy rồi đấy? - Tamara vui vẻ hỏi.

- Bố không đếm. Không có máy tính trong trường hợp này thì chịu
thôi... Thế con đi chơi đâu mà lâu vậy?

- Con đến nhà ông viện sĩ chơi và làm bài ở đấy.

- Làm bài cùng với ngài viện sĩ à?

- Với Lida.

- Ồ! Ồ! Nào, rót trà mà uống di! - Bố cô mời.

- Con không muốn uống. Bố ơi, bố nghe nhé. Vừa rồi có một câu
chuyện khá lí thú. Bố hãy tưởng tượng xem: Sau tay lái là một phụ nữ...

- Là lái xe à?

- Vâng. Xe đang phóng nhanh, bất thình lình từ bên đường một
chiếc xe khác phóng ra... Thế người phụ nữ sẽ làm gì hả bố?

- Làm gì à? Sẽ phanh lại hoặc tránh sang một bên.

- Nhưng nếu chiếc xe kia phóng đến quá gần.

- Thế thì hai xe đâm nhau.

- Người phụ nữ kia có bỏ tay lái không hả bố?

- Bố không biết

- Bác Sergei Ivanovich bảo là phụ nữ trong những trường hợp bất
ngờ như vậy thường mất bình tĩnh, bỏ tay lái và ôm lấy mặt. Có đúng không hả bố?

- Thế bác Sergei Ivanovich là ai?

- Là ông viện sĩ ấy mà.

- Thế thì chắc là như vậy. Viện sĩ biết rõ hơn.

- Sao bố lại nói thế? Phụ nữ thì bỏ tay lái, còn đàn ông
không bỏ à?

- Cũng có thể là như thế.

- Thế giữa họ có gì khác nhau ạ?

- Bố làm sao mà biết được khác nhau ở chỗ nào. Nếu ông viện
sĩ đã nói vậy, nghĩa là ông ấy có cơ sở khoa học.

- Ôi trời ơi! Bố thì bao giờ cũng nghĩ ra lắm chuyện đâu đâu ấy.
- Cô gái bực bội.

- Thế con lại bực tức gì đấy? Bỏ hay không bỏ... thì cô này bỏ,
cô kia không. Đối với con có quan hệ gì đâu?

- Bố nhầm rồi. Đây là vấn đề nguyên tắc. Thế phụ nữ có thể
làm việc bình đẳng với nam giới không?

- Vấn đề đó, con gái yêu của bố ơi, người ta đã giải quyết
xong từ năm 1917, thế mà bây giờ các cô còn vung tay múa chân tranh cãi. Ai cấm
cô? Cứ làm việc đi, nếu cô muốn.

Câu trả lời làm Tamara tắc tị. “Thế đấy, - cô nghĩ. - Có bao
giờ tranh luận được với bố điều gì đâu. Bố nói một câu gì đó - Thế là nhận chìm
mình xuống nước.”

- Bố ạ, hay là con uống cùng bố chén trà vậy! - Cô nói một
cách lơ đễnh.

- Nhẽ ra phải như thế từ nãy kia!

Tamara đến tủ búp-phê lấy một cái tách rót trà rồi ngồi xuống
cạnh bố, giơ tay ra vuốt lưng bố.

- Bố đổ mồ hôi rồi... lưng ướt hết. Bố ạ, chúng con có thầy
giáo dạy văn mới - Thật không còn mong gì hơn nữa! Bố biết không, con vẽ một bức
biếm họa thân thiện về ông ta, nhưng thầy hoàn toàn không giận gì cả. Thật là một
người đúng đắn.

- Đã gọi là thân thiện thì còn giận gì nữa?

- Giá là một cô giáo nào đó xem... Ôi... ôi... ôi! Sẽ làm
rùng beng cả lên cho mà xem! - Tamara uống mấy ngụm nước trà. - Nhưng bố thử
nghe xem hôm nay thầy Constantin Sergheevich nói gì với chúng con nhé.

- Thế ông Constantin Sergheevich là ai?

- Thầy giáo văn ở lớp chúng con ấy mà. Trí nhớ của bố tồi
quá, bố chả nhớ tên ai cả!... Hôm qua con vừa kể cho bố nghe về thầy ấy xong.

- Tên có hàng nghìn, còn bố chỉ có một mình. Làm sao nhớ hết
được? - Bố trả lời một cách bình thản. - Thế thầy ấy nói gì?

- Nói gì à? À, nhớ rồi... Thầy đã nói những gì? Tamara vừa
suy nghĩ vừa hỏi lại mình. - Tự nhiên lại quên mất. Con cũng có trí nhớ giống
như trí nhớ của bố...

- Trí nhớ của con gái![17]

[17] Ý nói các cô gái
hay lơ đễnh.

- Con với bố phải rèn luyện mới được. Phải luyện trí nhớ!

- Dĩ nhiên rồi! Chỉ có điều bố nhiều việc quá!

- À, con nhớ rồi! Chuyện là thế này bố ạ. Thường khi chúng
con đọc những tác phẩm văn học và tự hỏi - cái gì, để làm gì và tại sao? Thế
nhưng kết quả thì lại chẳng hiểu gì. Bất cứ một tác phẩm nào cũng phải đọc một
cách khách quan, không có ấn tượng trước. Khi đọc xong rồi lúc đó có thể suy
nghĩ phân tích: cái gì tốt, cái gì xấu, cái gì đã làm cho ta xúc động và tại
sao? Ta thích nhân vật nào trong truyện và tại sao? Ta biết được thêm điều gì về
cuộc sống, về con người, về lí tưởng? - Cô gái nói, vô tình bắt chước giọng thầy
giáo. - Vậy mà chúng ta đang làm gì? Thường thường chúng ta không phân thích
tác phẩm mà mổ xẻ nó. Ta cắt đầu, cắt cụt chân tay, mổ bụng và... Sẽ có được
cái gì? Tất cả đều vung vãi, và không còn tác phẩm nào nữa. Cả sự thú vị cũng
không có!

- Dĩ nhiên rồi, còn thú vị cái nỗi gì nếu chặt cụt chân tay
đi.

Tamara đã từ lâu quen với cách giễu cợt của bố, cô thích nói
chuyện với bố và bao giờ cũng thấy bố là người rất chịu khó nghe chuyện.

- Chúng ta quen nhìn những hiện tượng trong cuộc sống, trong
văn học, trong nghệ thuật một cách tỉnh táo. - Cô tiếp tục diễn thuyết, làm như
trước mặt cô là cả một hội trường lớn.

- Thói quen - đó là một việc lớn...

- Khi nào con trở thành phóng viên... Bây giờ thì con biết phải
tiến theo hướng nào rồi... Chỉ có điều tất cả mọi việc cần phải suy nghĩ, phát
triển và rèn luyện để có được. Ôi bố ơi, con có nhiều việc lắm! - Cô thở dài kết
thúc.

- Timosa[18], con nghe đây - bố nói và đưa cho xem một bức ảnh
nhỏ - Đây, con xem chiếc ảnh này này.

[18] Tên gọi thân mật của
Timophei dùng cho con trai. Người bố này dùng để gọi Tamara.

Cô gái cầm lấy chiếc ảnh, trong ảnh là một người đàn ông có
râu, tóc chải mượt.

- Con có thể vẽ ông ta giống như thế này nhưng đang diễn thuyết
trên diễn đàn được không? Từ mồm ông ta phun ra những tia lửa và ở một cái
tranh khác con vẽ ông ta đang ngủ, và từ mũi ông ta phun ra những tia lửa.

- Vẽ để làm gì hả bố?

- Để cho tờ báo tường đấy. Con phải vẽ sao cho thật giống cơ.

- Bao giờ thì bố cần?

- Nhanh nhanh một tí.

- Nhiều bài cho về nhà lắm... Thôi được con sẽ vẽ cho bố.

- Con phải cố làm sao cho thật buồn cười kia!

Tamara vẽ rất đẹp, nhưng không biết sao cô không thích vẽ và
chóng mệt. Những kì báo tường cô thường khất lần đến sát nút mới chịu làm. Thầy
giáo dạy vẽ và nhiều người khác khuyên cô nên vào học vẽ ở viện mĩ thuật, nhưng
cô lại không thích nghề đó. Còn bây giờ cô cất tấm ảnh vào chiếc túi dệt sĩ
quan với vẻ chán ngán, nhưng không thể từ chối giúp bố việc đó được.

- Tamara, hôm nay con có định đi ngủ hay không đấy? - Giọng mẹ
cô vang lên.

- Con đi ngủ ngay đây, mẹ ạ!

Cô uống nốt cốc nước chè đã nguội và dọn giường đi ngủ. Cô ngủ
trên chiếc giường xếp dùng để đi cắm trại mà bố cô kiếm được ở đâu không biết,
theo đề nghị của cô. Cô tập cho mình quen chịu đựng mọi khó khăn. Mỗi một phóng
viên, theo cô nghĩ, cần phải đi khắp đất nước mình, phải nhìn thấy tất cả, phải
biết và hiểu tất cả... Cô thường tưởng tượng mình ngồi sau tay lái và tự lái
chiếc xe của mình, trong xe có đem theo chiếc giường xếp, hai bộ áo quần, một
cái ấm và một ít thực phẩm.

- Bố ơi! Bao giờ thì bố định uống xong trà đấy ạ!

- Con cần gì?

- Bố có biết rằng uống nhiều là có hại không? Mỗi người chỉ cần
một lít chất lỏng trong một ngày thôi đấy.

- Nếu là chất lỏng 40 độ thì hơi nhiều.

- Con nói là nước cơ mà.

- Người ốm thì cái gì cũng có hại.

- Đủ rồi, bố ạ! - Cô nghiêm nghị nói và mang ấm Xamovar đi.

Khi cô quay lại thì bố cô đứng cạnh bàn, trong tay cầm chiếc
cốc không.

- Giá được uống thêm một cốc nữa thôi... Con đi ngủ đi, bố sẽ
không làm phiền con nữa.

Tamara vừa đặt lưng xuống, con mèo đã từ đâu nhảy vào gối,
húc cái mõm ướt vào má cô và kêu meo meo.

Bố cô đã quay lại đứng cạnh giường và khẽ hỏi:

- Timosa, con đã ngủ chưa?

- Chưa ạ, bố cần gì đấy?

- Con biết không, có một việc thế này... Ở xưởng bố đang có
cuộc đấu tranh để đạt chất lượng sản phẩm tốt. Bố định sẽ lập một bản “Lời hứa
danh dự” và cả đội sản xuất sẽ kí tên xuống dưới. Thế này, con biết không... Những
quy định đó sẽ được lồng vào kính, đặt trong một cái khung rất đẹp và treo ở xưởng...

Tamara ngồi phắt dậy và như hồi còn nhỏ, vỗ tay reo:

- Bố ơi! Tuyệt quá bố ạ!

- Tamara, mày điên rồi đấy à! - Bà mẹ càu nhàu - Để cho người
khác ngủ với chứ!

- Bố ơi, bố biết không?... Đó chính là cái mà chúng con cần đấy!
Chúng con cũng sẽ viết bản “Lời hứa danh dự” đả đảo điểm ba!... Và cũng sẽ kí
tên ở dưới.

- Đả đảo ai cơ?

- Điểm ba! Điểm ba - bố có biết không, đó là một sản phẩm
không tốt lắm. Bố đã gợi ý được cho con một sáng kiến tuyệt vời! Hôm nay con và
các bạn nghĩ mãi không biết bắt đầu đợt phấn đấu học tập dưới hình thức nào.
Con sẽ viết ngay bây giờ đây!... Không. Tốt hơn là sáng mai! Buổi sáng đầu óc
minh mẫn hơn.

- Đúng rồi! Sáng tỏ hơn chiều! Thế con vẽ cho bố một cái
khung đẹp đẹp chứ?

- Nhất định rồi! Con sẽ làm hết mọi thứ cho bố! Bố thật là cừ.

- Thôi, thôi... Thế con định ngủ trên chiếc giường xếp này
bao lâu nữa? - Ông bố hỏi và đi ra cửa.

- Khi nào đến mùa đông, con sẽ may một cái “túi ngủ” như của
những người địa chất và sẽ ngủ trên chái nhà. - Tamara trả lời.

- Ôi, con thì nghĩ ra đủ trò!

- Chứ sao? Con phải rèn luyện. - Nhưng bố đã gợi cho con, thật
là tuyệt! Lời hứa... Con ngạc nhiên là sao chúng con lại không nghĩ ra điều đó
nhỉ?

- Tamara! Mày sắp nói xong chưa đấy? - Mẹ cô hỏi, giọng bực bội.

- Mẹ ơi, con lặng thinh rồi, im mồm rồi...

Tamara nằm mãi không tài nào ngủ được. Cô tự tưởng tượng ra một
kiểu trang trí các khung và nghĩ cả nội dung của lời hứa. Sắp ngủ rồi, cô lại
nhớ đến cuộc họp hôm nay và trong lòng cảm thấy lo lắng. Trong lớp xuất hiện những
hiện tượng không lành mạnh. Thí dụ, ai đã nói cho cô Marina biết về cái tát?
Trong cuộc họp không ai nhận cả. Catia nghi cho Valia. Nhưng cô Marina
Leopoldovna lại không ưa nó nhất. Cô giáo đã nhiều lần lên lớp con bé vì cái
tính tự kiêu, vì những câu trả lời xấc xược và còn nói sẽ hạ điểm nếu nó không
chịu sửa chữa.