Bạn tha phương

Truyện
ngắn

Tôi
quen Thành đầu năm 92, dạo áp tải niken thuê cho một số đầu nậu xuống thành phố
Riga để đóng thùng về nước.

Thành quê ở Vĩnh
Phú, hơn tôi ba tuổi, làm công nhân nhà máy giày nhưng đã bỏ việc, chuyển sang
buôn bán lặt vặt và sống luôn ở ký túc xá của cô bạn gái. Dáng người Thành nhỏ
bé, da đen, rất nóng tính nhưng lại nguội nhanh. Tôi xuống đây và ở nhờ chỗ bạn
gái Thành. Đây là ký túc xá của nhà máy dệt. Trước đây, ký túc xá này được xây
cho cán bộ, nên cấu tạo theo kiểu căn hộ độc lập. Căn hộ của bạn gái Thành có bốn
buồng ngủ dành cho bốn cô gái, thêm bốn anh bạn trai của họ và tôi thành chín
người.

Họ góp gạo thổi
nấu chung như một gia đình. Tôi là khách, được ăn miễn phí và bị xếp vào ngủ
cùng buồng một đôi già nhất. Các cô gái cười bảo: “Họ ít lục sục buổi đêm nên cậu
có thể ngủ được”. Tôi ở đấy một tuần thì xong việc. Đêm trước hôm về, Thành gọi
tôi xuống bếp hỏi chuyện:

- Ông kiếm được
có khá không? - Thành rót cho tôi một tách trà đen.

- Đủ ăn thôi
ông! - Tôi thả viên đường vào tách trà, khuấy đều cho tan. Tiếng thìa va vào
thành cốc sứ keng keng. Tôi ngẩng lên nhìn Thành. - Ông biết đấy, số hàng trên
không phải của tôi, nhì nhằng kiếm vài vé thôi mà.

- Ông làm vàng với
tôi không? Tháng làm một chuyến, may thì mỗi thằng cũng kiếm được kha khá. Ông
cứ làm việc của ông ở trên ấy, bao giờ tôi gọi thì xuống, chỉ mất hai, ba ngày
là xong một vụ. - Thành đề nghị khá chân thành.

- Có phức tạp lắm
không? - Tôi hỏi. - Mà làm những gì?

- Lần tới đi cùng
thì biết. - Thành bảo. - Tôi sẽ gọi ông.

- Đồng ý! - Tôi
trả lời dứt khoát.

Hôm sau tôi lên
tàu quay lại Mátxcơva. Thành đưa ra tận nhà ga, mồm luôn dặn: “Nhớ đấy, nhớ đấy,
bao giờ tôi gọi thì xuống”.

Nhịp sống hối hả
làm tôi quên béng mất anh bạn mới quen và lời đề nghị tham gia một công việc kiếm
tiền rất mơ hồ. Hơn tháng sau tôi nhận được mảnh giấy điện tín to cỡ bàn tay,
có hai chữ không dấu được đánh máy: Xuong di. Định thần một lúc tôi mới hình
dung ra điện của Thành. Anh chàng này cũng tiết kiệm ghê, đánh ít chữ cho đỡ tốn
tiền.

*

* *

Sáu giờ sáng tàu
vào ga, trời mùa đông tối om. Thành đội chiếc mũ lông sụp xuống nửa mặt, mặc một
chiếc áo da màu đen đứng co ro đợi tôi ở đầu đường ray. Nhìn thấy tôi, Thành
giơ tay vẫy vẫy. Tôi bảo: “Sao ông biết tôi xuống mà đón”. Thành cười khì khì,
đáp: “Thì cứ tính mất một ngày điện đến chỗ ông, kiểu gì ông chả mua vé ngay,
tôi cứ ước lượng rồi đón hú họa thế mà cũng trúng”. Tôi cười, vỗ vai Thành bồm
bộp: “Đi thôi”.

Chiếc taxi Thành
thuê sẵn, đậu ngoài sân ga chờ chúng tôi bắt đầu lăn bánh trong màn đêm. Hai
bên đường tuyết vun thành đống, loang loáng dưới ánh đèn đường. Thành phố lùi dần
phía sau lưng. Chúng tôi đi xuyên qua những cánh rừng bạch dương rũ lá trơ cành
trong mùa đông lạnh lẽo. Thành bảo: “Ta đi luôn cho kịp nhé!”. Tất nhiên là tôi
đồng ý, vì cũng không có sự lựa chọn nào khác.

Khoảng chín giờ
sáng chúng tôi đến một thành phố gần biên giới Litva. Thành bảo tay lái xe: “Kiếm
cái ăn sáng rồi đến chỗ cũ nhé”. Tay lái xe không quay mặt lại, trả lời: “Tao
biết rồi”.

“Chỗ cũ” là một
cửa hàng bách hóa của thành phố. Mới mười giờ sáng, cửa hàng đã mở nhưng khách
khứa thưa thớt. Thành dẫn tôi đến một quầy bán nhẫn cưới. Mấy cô nhân viên chưa
già nhưng đã phát phì, béo như thùng nước gạo, cười lóe xóe: “À, cậu bé”. Dường
như họ đã rất thân quen.

Theo quy định từ
thời còn Liên Xô, bất cứ đôi trai gái nào dẫn nhau đến tòa đăng ký kết hôn sẽ
được tiêu chuẩn mua nhẫn cưới với giá ưu đãi. Tại thời điểm ấy giá ưu đãi chỉ bằng
một phần ba giá chợ đen. Liên Xô đã vỡ, nhưng cái quy định quái quỷ này chưa vỡ.
Ở những vùng xa xôi như thế này, người dân vẫn được mua một đôi nhẫn, còn Thành
mua được cả ki lô nhẫn với giá cao hơn giá nhà nước một chút cùng dăm thỏi son
bằng đất sét nhuộm phẩm đỏ làm quà tặng.

Chiếc xe lại lăn
bánh đến thành phố khác tại Litva. Kịch bản vẫn tương tự, nhưng chỉ mua được chừng
một vốc tay. Đến thành phố tiếp theo, cửa hàng bách hóa là một tòa nhà xập xệ
hai tầng. Bà cửa hàng trưởng nghỉ ốm ở nhà. Thành nhìn những chiếc nhẫn để
trong tủ kính thèm thuồng, phẩy tay, bảo tôi: “Để dành lần sau vậy”.

Chiều hôm ấy
chúng tôi quay về Riga khi thành phố bắt đầu lên đèn. Hằng, cô bạn gái của
Thành đã chuẩn bị một bữa ăn thịnh soạn.

Nhấp một ngụm rượu,
Thành bảo: “Hôm nay như thế là cũng tạm. Có lần tôi xúc được ba cân”.

Tôi đặt bát xuống,
cười: “Khiếp, một ngày tính ra đi hai nước. Mà cái “làm vàng” này của ông hóa
ra cũng chả có gì phức tạp nhỉ”.

Thành không nói
gì, đưa bát cơm lên húp soạt soạt, khoắng đũa như mái chèo.

Hôm sau Thành đi cùng tôi lên Mátxcơva bán vàng. Những chiếc nhẫn cưới được
nạy bỏ mặt đá, đổ vào rổ đặt lên bàn cân, y như thịt cá ngoài chợ. Thành chia
cho tôi ít tiền lãi, bảo: “Tháng sau ông lại xuống nhé”. Tôi cầm tiền, nhưng gờn
gợn cảm giác gì đó không lý giải được. Thành giơ tay chào tôi rồi biến mất
trong dòng người đang hối hả chui xuống Metro.

Tuổi trẻ vốn
không suy nghĩ nhiều, những lợn gợn về phi vụ “làm vàng” cũng tan nhanh như tuyết
tháng Tư. Cho đến hôm tôi lại nhận được bức điện: Xuong di. Cầm tờ giấy điện
tín trong tay, tôi tự hỏi: “Có nên xuống tiếp không? Tiền của nó, khốt^[1]
của nó. Mình chỉ đi theo, chả phải làm gì. Tại sao nó lại chia tiền cho mình?”.
Hôm ấy tôi không mua vé ngay như lần trước. Nằm một đêm suy nghĩ, vẫn không có
câu trả lời nào thỏa đáng nên lại quyết định đi thêm lần nữa xem sao.

Thành đi đón tôi
nhưng không được, cậu ta đành đi một mình vì xe đã thuê.

Tôi xuống Riga
muộn hơn một ngày. Thành vẫn đang ngủ vùi vì hôm trước về muộn. Mở cửa cho tôi
là đôi già đêm ít lục sục. Chị già tíu tít hỏi: “Ăn sáng nhé, để chị làm cái gì
đó cho em”. Anh già kéo tôi xuống bếp bảo: “Làm ấm trà bắn bi thuốc lào đã”. Tiếng
điếu làm bằng ống nhôm vang lên òng òng. Bên ngoài, qua ô cửa kính nhầy mỡ, trời
vẫn tối đen như mực.

Tôi ngồi xuống,
nhấp một ngụm trà nóng bốc khói. Anh già vừa nhả khói, vừa nấc nấc: “Thằng…
Thành… cứ… lo… em không xuống”. Tôi bảo: “Có gì mà lo, em không xuống thì nó vẫn
làm như trước đây có sao đâu”. Anh già thò tay vê thêm một bi thuốc lào nữa, gật
gù: “Cũng lo phết đấy…”.

Tôi đợi anh nói
tiếp, nhưng tiếng điếu lại vang lên òng ọc nên ngồi im. Vừa lúc ấy Thành dậy,
chạy bành bạch vào bếp, mừng ra mặt: “Có xuống… có xuống… tôi tưởng ông không
xuống nữa”.

Tôi chống chế: “Tôi bận nên xuống muộn một hôm”.

Thành bảo: “Hôm
qua đi nhưng chưa hết, để hôm nay có ông thì đi tiếp”.

Anh già thấy
Thành dậy thì thôi không tiếp tục câu chuyện, chuyển sang chủ đề dưa cà mắm muối,
đô lên đô xuống, thằng nào ốp giày vừa có con với phò Tây… Một lúc sau chị già
nấu xong một nồi mì to như nồi cám, khua mọi người dậy ăn còn đi làm.

Hôm ấy mãi gần
mười giờ xe mới đến, Thành bảo: “Muộn rồi nên hôm nay mình đi hai chỗ thôi”.
Tôi bảo: “Mấy chỗ mà chả được”.

Trên xe mấy lần
tôi định hỏi Thành, ngập ngừng ú ớ lại thôi, bụng bảo dạ đợi xong việc thì nhất
định sẽ làm rõ cho ra ngô ra khoai. Thành bảo: “Hôm nay Chủ nhật, chắc tay bác
sĩ có nhà”. Tôi hỏi: “Tưởng đi mua vàng, lại đi mua thuốc à?”. Thành trả lời:
“Mối này lâu lắm chưa qua, thằng bác sĩ này có nhiều lanh-cô-xin lắm. Nó lấy trộm
từ bệnh viện”. Ngừng một lát, Thành nhìn tôi rồi tiếp: “Tôi không qua vì thằng
này bị bệnh. Một lần nó đè được tôi xuống, đóng phát vào đít làm tịt ỉa mất mấy
hôm”. Tôi bật cười thành tiếng: “Ô thằng này nghịch nhỉ”. Thật tình là trong kiến
thức của tôi lúc ấy chưa xuất hiện khái niệm gay hay quan hệ tình dục đồng giới.
Tôi chỉ nghĩ đó là trò đùa như tôi vẫn hay làm, chắp tay lại xiên vào đít bạn
bè một phát rồi cười lăn lộn khi thấy bạn nhăn nhó vì đau. Tôi bảo: “Ông yên
tâm, tôi sẽ cảnh giác”.

Tay bác sĩ mặt bợt
bạt như chết trôi, đeo cái kính tròn ngồ ngộ, nói giọng kim the thé. Hắn nhìn
tôi thăm dò. Thành bảo: “Bạn tao đấy, mày không lo đâu”. Hắn gật gật rồi bê ra
một túi thuốc lớn, bảo: “Thuốc này bọn kia đặt rồi, nhưng mày đến trước thì tao
bán cho thôi”. Cùng lúc ấy có tiếng chuông cửa, bên ngoài có tiếng Việt lao xao
nói chuyện. Sắc mặt Thành chuyển sang tai tái.

Cánh cửa hé mở,
tay bác sĩ đứng chắn ngang cửa, bảo: “Bán rồi, lần sau qua đi”. Tôi kịp nhìn thấy
mấy khuôn mặt quen trong lần đụng chạm vụ đóng niken mấy tháng trước nên giơ
tay chào. Mấy cậu cũng nhận ra tôi, khẽ gật đầu rồi quay đầu ra về. Mồ hôi chảy
thành dòng trên mặt Thành, nhỏ tong tong xuống mặt bàn. Tôi nhắc: “Trả tiền để
còn đi tiếp”. Thành như chợt tỉnh, lập cập móc tiền trong túi ra đếm. Đang đếm
tiền lại gập cất vào túi, bảo: “Đếm thuốc trước đã mới tính được tiền chứ”.

Gần một tiếng
sau mới thanh toán xong. Tay bác sĩ tiễn ra đến chân cầu thang còn nháy mắt với
tôi: “Lần sau tao để thuốc bán cho mày”. Tôi hớn hở: “Đồng ý”.

Chiều hôm đó tôi
và Thành còn kịp qua một cửa hàng bách hóa, cô cửa hàng trưởng xúng xính trong
bộ áo cánh dơi made in Cổ Nhuế, kẻ cả: “Có bọn Việt Nam trả giá cao hơn mày,
tao đang cân nhắc”. Thành lập bập nói không ra hơi: “Tao trả bằng chúng nó, bán
đi. Dù sao tao cũng là mối quen biết, an toàn cho mày”. Vụ mua bán diễn ra
nhanh chóng, Thành mua được vài lạng nhẫn vàng.

Trên đường về
Thành bảo: “Mai tôi với ông lên Mát nhé. Lờ lãi vẫn chia như trước, cộng luôn cả
chỗ hôm qua tôi mua được”. Tôi bảo: “Tôi không lấy đâu”. Thành quay mặt ra cửa
kính. Bên ngoài tuyết đã tan gần hết, đường lầy lội, bùn bắn lên kính mờ tịt.
Tôi nói tiếp: “Tôi có giúp gì được cho ông đâu, nhận tiền vô duyên bỏ mẹ”.
Thành quay lại bảo: “Không có ông hôm nay không mua được thuốc đâu. Ông biết bọn
ấy rồi đấy. Gấu lắm”. Tôi văng tục: “Gấu thì làm đéo gì nhau. Ông đến trước mua
trước. Thế thôi”. Thành lẩm bẩm: “Bọn ấy nó cướp mất mối thuốc của tôi cả năm
nay”. Tôi gật gù: “Ra thế… ra thế. Giờ ông sợ nó cướp tiếp mất mối vàng nên lo
đúng không?”. Thành bảo: “Tôi nghĩ ông chơi với hội ấy nên có thể nói chuyện được”.
Tôi cười: “Đánh nhau thì tôi không ngại, nhưng đấy là việc khác. Việc này là miếng
mỏ, tôi nghĩ chúng nó chẳng vì tôi mà nhả ra đâu. Để tôi tính xem sao”.

Đấy là tôi cứ
nói vậy cho Thành yên lòng chứ thật ra tôi chưa biết xử trí thế nào. Tôi, như một
nhân vật đang được đặt trong vị trí của kẻ bảo kê cho khốt làm ăn của Thành nếu
hiểu một cách sòng phẳng là như vậy. Nhưng nếu sòng phẳng như thế thì dễ quá,
chỉ cần từ chối là xong. Còn một cách hiểu khác: Tôi, một kẻ đang nhặt những đồng
xu lẻ kiếm ăn, được Thành chia sẻ cho mối làm ăn. Đó là tình cảm bạn bè, là ơn
huệ mất rồi. Mà những gì thuộc về tình cảm hoặc ngụy trang dưới tình cảm lại
không cân đong đo đếm được.