Chương 6. HỢP TÁC VÀ CẠNH TRANH

“Giờ đây khi tôi cố gắng giải thích về
[NUMMI] với những người bạn cũ UAW (Hiệp hội công nhân ngành ô tô) đang làm
việc tại các nhà máy khác... thì họ cho rằng việc tán thành ý tưởng làm việc
nhóm và tất cả những yêu cầu khác chính là cái giá mà chúng tôi phải trả để
được làm việc. Tôi giải thích với họ rằng nhà máy đã sạch hơn, an toàn giúp
chúng tôi có thể đóng góp ý kiến trong các vấn đề quan trọng, và có cơ hội phát
triển thế mạnh của một công đoàn. Tôi nói với họ rằng các thành viên của chúng tôi
có thể mở rộng kiến thức về hệ thống sản xuất và nâng cao tính tự tôn, rằng
chương trình đào tạo xe sản xuất, về cách giải quyết khó khăn, cải tiến chất
lượng mà chúng tôi tham gia có thể giúp mọi người phát triển đầy đủ tiềm năng
của mình và có được nhiều thứ khác nữa bên ngoài cuộc sống của họ. Tôi nói với
họ rằng, trong một hệ thống như thế này, công nhân có cơ hội để cống hiến thật
sự cho xã hội - chúng tôi cùng suy nghĩ để tìm ra gì pháp với các nhà quản lý.
Nhưng, những người này không nhận thấy được điều đó. Có thể là vì họ chưa đích
thân trải nghiệm cách thức hoạt động hiện nay của NUMMI”.

NHÂN VIÊN UAM, NUMMI

Một nhà quản lý của General Motor (GM)
đã từng gọi nhà máy trước đây của công ty ở Fremont, Califomia là “nhà máy tồi
tệ nhất thế giới” - nó hiện trở thành nhà máy sản xuất ô tô thành công với tên
gọi New United Motor Manufacturing, Inc (NUMMI) - một liên doanh giữa General
Motor và Toyota. Khi còn trong hệ thống cũ của General Motor, hơn 20% nhân viên
được thuê chỉ để đảm bảo có đủ số công nhân làm việc trong ngày. Số lượng đơn
đặt hàng chưa thực hiện do người lao động bất mãn thường vượt quá con số 5.000.
Năng suất ở mức thấp nhất trong tất cả các nhà máy của General Motor, chất
lượng thì tồi tệ chất gây nghiện sử dụng tràn lan. Cuối cùng, vào tháng 2 năm
1982, General Motor đóng cửa nhà máy. Nó không được hoạt động trở lại với tư
cách là NUMMI mãi cho đến năm 1984.

Cuối năm 1986, năng suất của NUMMI cao
gấp đôi so với trước đây và đứng đầu trong tất cả các nhà máy của General
Motor. Sự thật là, chất lượng sản phẩm và năng suất đã cao gần bằng với nhà máy
Takasoka của Toyota. Công nhân vắng mặt không có lý do giảm xuống còn khoảng 3
- 4%; sự lạm dụng chất gây nghiện còn rất ít, việc tham gia vào các chương
trình đóng góp ý kiến của công nhân lên tới 92% vào năm 1991. Chỉ có 700 lời
phàn nàn được lưu lại trong hơn 8 năm. Gần đây, 90% công nhân tự đánh giá rằng
họ “rất hài lòng” hoặc “hài lòng”.

Nhà máy áp dụng công nghệ và các chương
trình khác, nhưng điều tạo nên sự thay đổi chính là một thái độ mới. Mỗi nhân
viên đều có sự khác biệt. Ở General Motor, “người quản lý nhân sự - người đã
thuê chúng tôi... giải thích: Các bạn là những nhân viên mới, chúng tôi thuê
các bạn giống như cách chúng tôi cần một tờ giấy nhám. Chúng tôi sẽ ném bạn ra
đường bất cứ khi nào bạn không còn cần thiết nữa. Còn ở NUMMI, thông điệp khi
chúng tôi gia nhập là Chào mừng đến với gia đình”.

Hệ thống General Motor già cỗi đã tạo ra
khoảng cách giữa các nhà quản lý và kỹ sư với các công nhân sản xuất trong cuộc
chiến giành quyền kiểm soát công việc. Công nhân thường lờ đi các chỉ dẫn của
giám sát và kỹ sư, và chỉ làm theo cách họ muốn. Tốc độ sản xuất của họ chậm
lại khi bị giám sát bởi các kỹ sư – những người thực hiện nghiên cứu về thời
gian và thao tác. Một công nhân đã phản đối, “Tôi không cần loại công đoàn chỉ
có sức mạnh cơ bắp mà chúng tôi từng có. Anh có thể biến đi cùng với bất kỳ thứ
gì trong nhà máy già cỗi này, bởi vì công đoàn sẽ giúp anh tránh được rắc rối.
Điều đó thật sự điên rồ. Nhưng nó chẳng mang lại kết quả gì”.

Trong hệ thống mới, họ là những cộng sự
cùng tạo ra “những phương tiện tốt nhất nước Mỹ”. Một nhân viên UAW đã nói về
sự thay đổi này như sau, “người quản lý tìm đến yêu cầu chúng tôi đưa ra ý
kiến... Phương pháp cũ thì đơn giản hơn “Bạn đưa ra quyết định chết tiệt đó,
còn tôi sẽ phá hủy nó nếu tôi muốn”... Giờ đây, chúng tôi muốn hiểu về cách
hoạt động của hệ thống sản xuất, dành thời gian phân tích mọi thứ, để đưa ra
các đề xuất chi tiết hơn. Hệ thống này thật sự cho phép chúng tôi sử dụng nhiều
quyền hạn khi biết được phải làm gì với nó”.

NUMMI đã đầu tư rất nhiều để biến hình
thức quản lý mang tính cạnh tranh, đặt nặng vấn đề thắng - thua thành cách quản
lý hợp tác, cởi mở. NUMMI đã ủng hộ thái độ tôn trọng và muốn thu hút sự tham
gia của công nhân. Khi nhận ra rằng “sự đảm bảo việc làm là điều cần thiết đối
với người lao động”, công ty đã tuyên bố “họ sẽ không sa thải nhân viên nếu
không bị thúc ép bởi các điều kiện kinh tế nghiêm trọng đe dọa sự tồn tại của
công ty”. Năm 1988, khi đối mặt với nhu cầu giảm thấp những công nhân không còn
cần thiết cho công việc sản xuất đã được đào tạo và phân bổ vào các nhóm cải
tiến liên tục. Để ủng hộ cho quan điểm “chúng ta ở đây với nhau”, NUMMI đã giảm
cấp bậc phân loại sản phẩm từ 18 xuống còn hai, từ 80 bậc lương theo giờ
(hourly rate) xuống còn 2 bậc.

Mục tiêu chung và các mối quan hệ hợp
tác này đã thúc đẩy quá trình cải tiến không ngừng của các tiêu chuẩn chất
lượng sản phẩm. Các nhóm sản xuất tham gia vào quá trình nghiên cứu liên tiếp
để tìm kiếm các giải pháp cải thiện chất lượng sản phẩm và cắt giảm chi phí sản
xuất. Cùng với các kỹ sư công nghiệp, các nhóm này không ngừng cải tiến các quy
trình của mình. Mọi công việc và máy móc đều được kiểm tra và điều chỉnh để đạt
được hiệu suất cao nhất.

Cách quản lý mang tính hợp tác của NUMMI
vừa mềm dẻo vừa cứng rắn. Các nhà quản lý và công nhân tôn trọng lẫn nhau,
nhưng sẽ không nhầm lẫn giữa một nhà máy sản xuất ô tô với một câu lạc bộ đồng
quê hay một quán bia nào đó. Họ loại bỏ tất cả mọi hình thức kiểm soát, để công
nhân tự làm công việc của mình, và khuyến khích sự sáng tạo. Các nhà quản lý
nhiệt tình giúp đỡ nhân viên tập trung vào các công việc cụ thể xây dựng và cải
tiến các quy trình và phương thức sản xuất để tạo ra những chiếc xe có chất
lượng cao và chi phí thấp. Một nhóm trưởng đã nói, “chắc chắn sẽ bận rộn nhưng
bạn không phải cãi cọ, làm việc quá sức và cảm thấy khó chịu trong công việc.
Tại NUMMI, bạn phải làm việc chăm chỉ, nhưng tôi đảm bảo với bạn rằng, khi trở
về nhà vào cuối ngày, bạn sẽ cảm thấy rất hài lòng về bản thân”.

Trong các tổ chức khác, các nhà quản lý
cũng đã nhận ra giá trị của sự tin tưởng và cởi mở đối với sự thành công của
một công ty. Tom Peters đã kết luận “Các mối quan hệ chính là những gì chúng
tôi có ở đây”.

Tuy nhiên, mọi người tin rằng việc phát
triển các mối quan hệ này là một quá trình mang tính bản năng, không theo trật
tự, không theo các nguyên tắc như được ứng dụng trong các lĩnh vực kỹ thuật của
hoạt động kinh doanh. Tom Peters khuyên rằng “Hãy đọc thật nhiều tiểu thuyết và
đọc ít sách kinh doanh thôi”.

Chương 4 đã mô tả các mối quan hệ hiệu
quả như một động lực và định hướng để thực hiện các công việc chung, đó là nơi
mọi người biết về nhau như những cá nhân riêng lẻ, tôn trọng sự đa dạng và cá
tính của nhau. Nhưng điều gì ẩn sau mối quan hệ kiểu này? Làm thế nào để phát
triển chúng? Trong khoảng hơn nửa thế kỷ, các nhà tâm lý học đã nghiên cứu bản
chất của sự hợp tác và giờ đây, chúng ta biết được nhiều cách định nghĩa nó,
phân biệt nó với sự cạnh tranh và xung đột, mô tả chi tiết các kết quả của
chúng dối với cách tương tác giữa mọi người, và chỉ rõ ảnh hưởng của những
tương tác này đối với năng suất sản xuất và các mối quan hệ của mọi người.
Nhiều kết quả nghiên cứu đã chứng minh rằng các mục tiêu hợp tác là nền tảng cho
những mối quan hệ hiệu quả và có giá trị. Nhà lãnh đạo có thể sử dụng kiến thức
này để thiết lập các mối quan hệ hợp tác mạnh mẽ để họ và nhân viên của họ hiểu
rằng tất cả đang đứng trên cùng một cơn thuyền và có cùng đích đến.

TINH THẦN LÀM VIỆC TẬP THỂ GIỮA CÁC BỘ
PHẬN CHỨC NĂNG CHÉO

Bị thôi thúc bởi áp lực thị trường và
tác động bởi những tấm gương thành công, các nhóm nhân viên đang mang lại sức
sống mới cho doanh nghiệp bằng cách tạo ra một phương pháp làm việc mới. Với
tinh thần làm việc tập thể này, mọi người đều quan trọng và đều cống hiến. Các
công ty như Motorola, Texas Instruments, Hewlett Packard, Merck
Pharmaceuticals, Ford, Saturn, và Chrysler đều ca ngợi ưu điểm của hình thức
làm việc nhóm. Các công ty này và nhiều công ty khác đã hình thành các nhóm làm
việc có chức năng chéo bao gồm các chuyên viên và chuyên gia từ các phòng ban
và chuyên ngành khác nhau để đáp ứng các thử thách mang tính cấp bách trong
kinh doanh.

Các bộ phận kế toán và tài chính không
còn giữ vai trò là người kiểm soát hay “cảnh sát viên” chuyên giúp đỡ các nhà
điều hành giải quyết khó khăn. Ví dụ, ở công ty Merck, theo lời của giám đốc
tài chính Judy Lewent, các chuyên gia tài chính “làm việc bằng những nét bút
rất sắc bén. Chúng tôi là những người cẩn thận”. Nhưng họ cũng “cố gắng hợp tác
với các bộ phận điều hành, và trong nhiều trường hợp, được chấp nhận như một
cộng sự trong kinh doanh”. Thay vì cho rằng một nông sản mới quá đắt đỏ không
thể đáp ứng được mục tiêu doanh thu, họ đã trao đổi với những người có tâm huyết
với sản phẩm này và phát hiện ra rằng bao bì của sản phẩm làm tăng quá nhiều
chi phí. Họ không những làm tròn nhiệm vụ bảo vệ nguồn lực tài chính của Merck,
mà còn hỗ trợ các chuyên gia điều hành phát triển doanh nghiệp.

Không có gì ngạc nhiên khi về sau, nhiều
nhà quản lý đánh giá cao các nhóm làm việc theo chức năng chéo như một phương
pháp thiết thực để kết hợp các chuyên gia với nhau và với doanh nghiệp. Mục
đích của các nhóm làm việc này không phải làm giảm đặc điểm nhận dạng về chuyên
môn. Trên thực tế các chuyên gia có thể được phân nhóm theo chuyên môn để họ có
thể cập nhật kiến thức. Những công ty có tỷ lệ lợi nhuận cao thường khuyến
khích các nhà nghiên cứu chủ động học hỏi kiến thức chuyên môn ở trong và ngoài
công ty thông qua các buổi hội thảo, các dự án chung, và các ấn phẩm. Nhưng các
công ty này cũng đảm bảo rằng các chuyên gia đó phải tương tác với nhau, với
các sản phẩm và với chuyên gia tiếp thị. Họ thảo luận về các dự án của nhau và
tranh luận để tìm ra dự án nào có thể mang lại hiệu quả nhất.

Nhiều tổ chức đã hình thành các nhóm làm
việc bao gồm những thành viên có chuyên môn và nghiệp vụ khác nhau. Tại văn
phòng của Motorola ở Austin, các nhóm làm việc theo chức năng chéo đang cải
tiến quy trình sản xuất. Có một lần, nhờ phân công nhiệm vụ rõ ràng, họ đã tìm
ra nguyên nhân vì sao có quá nhiều khác biệt trong kỹ thuật hàn. Nhà quản lý ở
cấp bậc cao hơn có trách nhiệm duy trì trọng tâm của các buổi họp; còn chủ tọa
sẽ đưa ra các bước thực hiện. Nhóm làm việc đó giúp giảm chi phí, thời gian sản
xuất và cải tiến chất lượng sản phẩm.

Ngân hàng Dime Savings của New York đã
áp dụng phương pháp biệt đội SWAT để cải tiến các dịch vụ thông tin. Các đội
này bao gồm các chuyên gia tư vấn kinh doanh phát triển hệ thống và hỗ trợ
khách hàng cần thiết để đánh giá và giải quyết các vấn đề cụ thể và có quyền
hạn để thực hiện giải pháp đó. Họ đã xóa bỏ các rào cản giữa các chuyên gia về
hệ thống thông tin và người sử dụng để cải thiện chất lượng dịch vụ trong lĩnh
vực cho vay thế chấp, dịch vụ tài chính cá nhân, thu hồi tài sản trong khi vẫn
giảm được số lượng nhân viên hỗ trợ kỹ thuật xuống hơn 30%.

Các nhóm làm việc đang làm thay đổi tất
cả các khía cạnh của quá trình sản xuất ở Chryster. Theo Denis Pawley, phó tổng
giám đốc phụ trách sản xuất, thông qua các nhóm được tổ chức theo chức năng
chéo, nhà máy Brandea Assembly đặt tại Ontario của công ty đã cải tiến chất
lượng sản phẩm, trở nên linh hoạt, hiệu quả hơn, và đã giảm 18% số lượng nhân
viên chỉ trong vòng vài tháng. Chrysler cũng đầu tư vào hình thức làm việc tập
thể gồm các thành viên có chuyên môn và nghiệp vụ khác nhau để phục vụ cho quá
trình đổi mới sản phẩm. Tại Trung tâm Công nghệ Chrysler, các chuyên gia về sản
xuất, thiết kế, kỹ thuật, chế tạo và thu mua, cũng như các nhà cung cấp sẽ phối
hợp với nhau để tận dụng quá trình sản xuất của nhau nhằm loại bỏ hình thức
phát triển tiếp nối truyền thống. Trung tâm Giáo dục của Chrysler giúp các
chuyên gia này học cách hợp tác với nhau một cách có hiệu quả.

Các Công ty như National Semiconductor,
Xerox, Hewlett Packard, Canon, và Apple Computer đang áp dụng hình thức nhóm
hoạt động chéo để cắt giảm các chu kỳ phát triển sản phẩm và sớm đưa sản phẩm
ra thị trường. Các nhóm phát triển sản phẩm mới cho phép trao đổi thông tin cởi
mở giữa các bộ phận chuyên môn. Họ có thể sử dụng kỹ thuật của nhau để thiết kế
sản phẩm vào cùng thời điểm phát triển các quy trình chế tạo và lắp ráp các bộ
phận, và để thử nghiệm sản phẩm đó trên thực tế. Áp dụng các phương pháp nhấn
mạnh đến việc chuyển đổi công nghệ của Nhật Bản khi tiến hành một dự án nghiên
cứu, các nhóm này có thể tiếp xúc trực tiếp với người sử dụng cuối cùng, cũng
như với các chuyên gia bên ngoài công ty theo các nguyên tắc liên quan đến sản
phẩm đó.

Quá trình tái cơ cấu đã mang lại cải
tiến lớn về năng suất và lợi nhuận tại các công ty như Fannie Mae, Aetna Life
& Casualty Co., Franks Nursery & Crafts, Columbia Presbyterian
Hospital-New York City, và Levi Strauss & Co. Các đơn vị chức năng như tiếp
thị, kỹ thuật, và chế tạo đều được chuyển thành các nhóm hoạt động chéo nhằm
góp phần mang lại các sản phẩm có giá trị cho khách hàng. Họ cũng áp dụng công
nghệ thông tin để tăng cường tính hiệu quả của mình.

IBM đã phát triển một trung tâm bán hàng
để thâm nhập vào thị trường thiết bị tự động hóa. Các nhân viên bán hàng hợp
tác với bộ phận phát triển sản phẩm để thành lập các cơ sở thực nghiệm tại nơi
sản xuất của IBM. Đội ngũ này còn bao gồm cả các nhà cung cấp sản phẩm bổ sung.
Theo cách này, họ có thể mang đến giải pháp trọn vẹn đối với các vấn đề của
khách hàng.

Việc các chuyên gia hợp tác với nhau sẽ
giúp mang lại tiềm năng lớn nhưng rất khó thực hiện. Tuy nhiên, thực tế cho
thấy các chuyên gia thuộc các chuyên môn khác nhau cần phải hợp tác với nhau để
đạt được hiệu quả trong công việc. Bản thân các chuyên gia tiếp thị không thể
tạo ra một sản phẩm có giá trị cho khách hàng; còn các chuyên gia thông tin
không thể sử dụng các chương trình của họ để tạo ra các báo cáo chi phí, bộ
phận đào tạo không thể đào tạo các nhà quản lý thành những người có tay nghề
thành thạo. Những chuyên gia nào cố làm tất cả điều đó thì không còn là chuyên
gia nữa. Họ phải áp dụng các kỹ năng cụ thể của mình trong mối tương quan với
các chuyên gia và nhân viên khác. Họ chỉ có thể thành công khi hợp tác với
nhau.

SỰ TƯƠNG THUỘC CỦA MỤC TIÊU CẠNH TRANH
VÀ HỢP TÁC

Nhà lãnh đạo và nhân viên cần có một
phương pháp cụ thể, mạnh mẽ để hiểu được bản chất của tinh thần làm việc tập
thể hiệu quả. Bắt đầu vào thập niên 1940, Morton Deutsch cho rằng mức độ tin
tưởng của mọi người về mối liên hệ giữa các mục tiêu của họ chính là cách giúp
hiểu được các động lực và kết quả của hình thức hợp tác. Sau đó ông mở rộng quá
trình hợp tác và cạnh tranh để phân tích những thất bại không thể tránh khỏi,
và các xung đột của quá trình làm việc tập thể. Hàng trăm nghiên cứu đã phát
triển lý thuyết này và cho thấy rằng đó là phương pháp hữu hiệu để hiểu được sự
tin cậy và nỗ lực hợp tác trong công việc.

Sự tương tác có thể diễn ra giữa các
tính cách rất khác nhau. Việc mọi người tin tưởng vào mức độ phụ thuộc lẫn nhau
sẽ ảnh hưởng đáng kể đến kỳ vọng, quá trình trao đổi thông tin, giải quyết khó
khăn và năng suất của họ. Deutsch đưa ra lý thuyết rằng dù mọi người cho rằng
các mục tiêu của họ mang tính hợp tác hay cạnh tranh thì nó cũng ảnh hưởng đến
kỳ vọng và hành động của họ, và từ đó ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả của quá
trình tương tác.

Các biện pháp thay thế

Trong quá trình hợp tác, mọi người tin
rằng các mục tiêu của họ có liên quan đến nhau một cách tích cực. Khi một người
cố gắng đạt được mục tiêu của mình, người khác cũng sẽ cố gắng đạt được mục
tiêu của họ. Mỗi cá nhân đều hiểu rằng việc đạt được mục tiêu của mình sẽ giúp
người khác đạt được mục tiêu của họ; khi một người thành công, những người khác
cũng sẽ thành công. Những người cùng hợp tác sẽ hiểu rõ rằng họ muốn cùng nhau
theo đuổi các mục tiêu, vì hiệu quả của người khác sẽ giúp tất cả mọi người
cùng đạt được mục tiêu. Nếu một người bơi, người khác sẽ bơi; nếu một người
chìm, người khác sẽ chìm theo. Họ cảm thấy giống như một tập thể trên cùng chiến
tuyến. Họ tin rằng sẽ sử dụng sức mạnh của mình để mang lại lợi ích cho nhau.
(Xem Minh họa 6.1).

MINH HỌA 6.1. Lý thuyết hợp tác

[Hình ảnh]

Thành tích cá nhân của họ phụ thuộc vào
thành tích của người khác. Sự hợp tác không phải dựa trên lòng vị tha, mà dựa
trên việc công nhận rằng những người có các mục tiêu liên quan tích cực với
nhau cần phải cộng tác để đạt được lợi ích của mình. Các thành viên của nhóm
phát triển sản phẩm mới luôn muốn mọi người trong nhóm có các ý tưởng hữu ích
và làm việc chăm chỉ để tạo ra một sản phẩm mới giúp mang lại thành công cho
tất cả mọi người. Quá tính hợp tác giúp hợp nhất các lợi ích cá nhân để đạt
được các mục tiêu tương thích.