Chương 2

Nhà lao Conciergerie

Đi đến tòa lâu đài cuối cùng của hoàng hậu Marie-Antoinette, bọn cảnh sát
giao tôi cho viên quản tù. Hắn ký giấy nhận tù xong, họ ra đi im lặng, nhưng
trước đấy viên quản xiết chặt hai tay bị khóa của tôi, khiến cho tôi rất ngạc
nhiên.

Viên quản tù hỏi tôi:

- Chúng nó xử anh mấy năm?

- Chung thân.

- Vô lý? - Viên quản tù đưa mắt nhìn bọn cảnh sát và hiểu rằng đó là sự
thực. Viên quản tù đã ngũ tuần: ông ta đã chứng kiến khá nhiều chuyện đời và
biết rất rõ vụ án của tôi. Ông ta đã có lòng nhân hậu nói với tôi câu sau đây:

- Chà, cái quân đểu cáng! Chúng nó điên hết rồi hay sao?

Ông ta nhẹ nhàng cởi khóa cho tôi và thân hành đưa tôi đến tận căn xà-lim
dành riêng cho tử tù, cho người điên; cho tù khổ sai, cho những người đặc biệt
nguy hiểm: tường, sàn và cửa đều có đệm da dày. Trước khi đóng cửa lại, ông
nói:

- Can đảm lên, Bươm bướm ạ. Sẽ chuyển lại cho anh một số đồ đạc và thức ăn.
Can đảm lên nhé!

- Cám ơn sếp. Ông cứ yên chí, tôi sẽ có đủ can đảm, và tôi hy vọng rằng họ
sẽ không nuốt trôi được cái án chung thân này đâu.

Mấy phút sau, có tiếng cào cửa.

- Cái gì thế?

Một tiếng người trả lời:

- Không có gì đâu. Tôi chỉ đến treo cái biển thôi.

- Biển gì thế?

- Khổ sai chung thân. Cần theo dõi sát sao.

Tôi nghĩ bụng: họ điên thật.
Chẳng lẽ họ nghĩ rằng cái vố mà họ giáng lên đầu tôi có thể làm cho tôi mất trí
đến mức tự tử? Tôi là người gan dạ, và tôi sẽ đủ can đảm. Tôi sẽ đấu tranh
chống lại tất cả bọn họ, chống lại cả thiên hạ nếu cần. Ngay từ ngày mai tôi sẽ
hành động.

Sáng hôm sau, trong khi uống cà
phê, tôi đã tự hỏi: liệu có nên chống án không? Để làm gì? Liệu ra trước một tòa
án khác tôi có được may mắn hơn không? Và sẽ mất bao nhiêu thì giờ vào việc ấy?
Một năm, có thể là mười tám tháng... và để làm gì: để được đi đày khổ sai hai
mươi năm chứ không phải chung thân nữa?

Vì tôi đã nhất quyết vượt ngục,
thời gian lâu mau không còn nghĩa lý gì. Và tôi bất giác nhớ lại câu của một
phạm nhân hỏi chánh án: “Thưa ngài ở Pháp án khổ sai chung thân phải bao nhiêu
năm mới mãn hạn ạ?”

Tôi đi quanh quẩn trong buồng
giam. Tôi đã đánh điện cho vợ tôi để an ủi nàng, và cho em gái tôi, đã một mình
bênh vực tôi trước tất cả mọi người. Màn kịch đã hết, tấm màn đã khép lại.
Những người thân của tôi chắc phải đau khổ hơn tôi, nhất là ông bố già tội
nghiệp của tôi ở tận vùng quê hẻo lánh: phải mang cây thập tự nặng nề này chắc
ông cụ khổ lắm.

Tôi giật mình: nhưng tôi vô tội
kia mà! Quả tôi vô tội nhưng đối với ai? Phải, tôi vô tội đối với ai? Tôi tự
nhủ: điều phải nhớ kỹ nhất là đừng bao giờ bày trò nói với ai rằng mình vô tội,
người ta sẽ cười cho. Chịu án chung thân chỉ vì một thằng ma cô, rồi lại còn nói
rằng kẻ khác đã giết hắn, thì thật quá lố. Câm mồm đi là hơn cả.

Vì trong thời gian ở nhà tù Santé
cũng như Conciergerie tôi chưa bao giờ nghĩ đến cái khả năng bị xử nặng như
vậy, cho nên tôi không lúc nào bận tâm hình dung thử xem “con đường của sự thối
nát” là cái gì.

Thôi được. Điều trước tiên cần
phải làm là bắt mối với những người đã có án mà sau này có thể cùng vượt ngục.

Tôi chọn một người Marseille tên là Dega. Người này thế nào tôi cũng sẽ gặp
ở phòng cắt tóc: ngày nào hắn cũng đến đó cạo râu. Tôi xin đến phòng cắt tóc.
Quả nhiên, khi đến tôi trông thấy hắn đang đứng quay mặt vào tường. Tôi trông
thấy hắn đúng vào lúc hắn lén lút để cho một người khác vượt lên trước để hắn
có thể kéo dài thời gian xếp hàng. Tôi đến đứng sát cạnh hắn sau khi gạt một
người khác ra. Tôi nói thì thầm rất nhanh:

- Thế nào bác Dega, khỏe không?

- Ổn cả, Papi ạ. Tớ mười lăm năm, thế còn cậu? Nghe nói chúng nó “muối” cậu
rồi phải không?

- Phải tôi bị chung thân.

- Chống án chứ?

- Không. Cần nhất là phải ăn cho
no và tập thể dục. Phải cố giừ sức khoẻ Dega ạ, vì chắc chắn là sẽ cần đến gân
cốt.

- Cậu có bím không?

- Có tớ có mười bị *(*tức mười ngàn francs) bảng Anh. Thế cậu?

- Không có.

- Tớ khuyên cậu nhé: phải nạp
ngay đi. Trạng sư của cậu là Hubert phải không? Thằng cha ấy tồi lắm, nó không
chuyển cho cậu đâu. Cậu báo vợ cậu đem plan nạp sẵn đến Dante, bảo cô ta giao
lại cho Dominique le Riche: tớ cam đoan là nó sẽ đến tận tay cậu.

- Suỵt, thằng cớm đang nhìn chúng
mình. Lợi dụng lúc này để nói chuyện đấy phỏng?

- Ồ? Không có chuyện gì quan
trọng đâu ạ, - Dega đáp - Hắn nói là hắn ốm.

- Bệnh gì thế? Bệnh táo bón đại
bình à? - Đoạn tên cớm ngu xuẩn cười phá lên.

Đời nó là thế. “Con đường của sự
thối nát”, tôi đã bước vào rồi. Người ta cười ha hả trong khi giễu cợt một thằng
nhóc hai mươi lăm tuổi bị xử đày cho đến chết.

Tôi đã nhận được plan. Đó là một
cái ống bằng nhôm, mài nhẵn thín, có thể tháo ra bằng cách vặn ở giữa. Nửa này
xoắn ốc vào nửa kia. Nó đựng năm ngàn sáu trăm francs bằng giấy bạc mới. Khi
nhận được nó, tôi đưa lên môi hôn cái ống dài sáu phân, to bằng ngón tay cái
này; vâng, tôi đã hôn nó trước khi nhét vào hậu môn. Tôi thở thật mạnh để hút
nó vào sâu trong đại tràng. Nó là cái tủ két của tôi. Họ có thể bắt tôi cởi hết
ra, chạng hai chân, bắt tôi ho, bắt tôi cúi gập người xuống: tha hồ; không thể
nào biết là tôi có giấu một cái gì. Nó nằm ở một vị trí rất cao trong đại
tràng. Nó là một bộ phận của thân thể tôi. Nó là cuộc sống của tôi, là tự do
của tôi mang ở trong mình đó là con đường đưa tôi đến phục thù. Vì tôi nhất
định sẽ trả thù! Thậm chí đó là ý nghĩa duy nhất của tôi lúc này.

Bên ngoài, đêm đã khuya. Trong
xà-lim chỉ có một mình tôi. Một ngọn đèn lớn gắn trên trần cho phép tên lính
canh nhìn thấy tôi qua cái lỗ nhỏ trên cửa. ánh sáng gay gắt của nó làm cho tôi
lóa mắt. Tôi đặt chiếc khăn mù-soa gấp tư trên mắt, cho đỡ chói. Tôi nằm trên
một cái đệm đặt trên chiếc giường sắt, không có gối, và ôn lại từng chi tiết
một trong cái phiên tòa kinh tởm vừa qua.

Đến đây, để người đọc hiểu được
trình tự của câu chuyện, hiểu thấu hết những cơ sở sẽ làm chỗ dựa cho tôi trong
cuộc vật lộn dai dẳng này, có lẽ tôi cần nói dòng dài một chút, nhưng dù sao
tôi cũng phải kể hết tất cả những gì đã xảy ra với tôi, tất cả những gì tôi đã
thấy diễn ra trong trí tôi trong những ngày đầu bị chôn sống:

Khi đã vượt ngục tôi sẽ làm gì?
Vì bây giờ, khi đã có plan, tôi không còn mảy may do dự trong ý đồ vượt ngục.

Trước hết tôi sẽ về Paris ngay, càng nhanh
càng tốt. Kẻ phải giết trước tiên là Polein, tên làm chứng điêu. Kế đến là hai kẻ
chủ mưu trong vụ án. Nhưng chỉ hai tên thôi thì chưa đủ, phải là tất cả những
kẻ tham gia vào âm mưu này. Hoặc giả càng nhiều càng tốt. À! Phải rồi. Thoát
được ra ngoài một cái là tôi sẽ về Paris.
Tôi sẽ có một cái rương đựng đầy chất nổ, càng nhiều càng tốt. Tôi cũng không
biết rõ là sẽ cần bao nhiêu: mười, mười lăm, hay hai mươi ki-lô. Thế là tôi cứ
ngồi tính nhẩm xem cần bao nhiêu thuốc nổ để giết cho được nhiều người.

Dùng mìn dynamit chăng? Không,
cheđit thì hơn. Mà tại sao không dùng nitroglycerin?. Thôi được, sang bên kia
tôi sẽ hỏi ý kiến những người thông thạo về khoản này. Nhưng về phần bọn cớm
thì cứ yên chí: tôi sẽ thanh toán sòng phẳng, và chúng nó không lo bị thiệt
thòi.

Hai mắt tôi vẫn nhắm và chiếc
khăn mùi-soa vẫn áp lên mi mắt. Tôi trông thấy rất rõ cái rương, bề ngoài thì
hiền lành vô hại, nhưng bên trong chất đầy thuốc nổ và cái đồng hồ báo thức,
được điều chỉnh rất chính xác, sẽ làm cho ngòi nổ hoạt động. Chú ý; phải tính
sao cho nó nổ đúng mười giờ sáng trong phòng báo cáo của sở Cảnh sát hình sự,
số ba sáu Quai des Orfevres lầu một. Vào giờ này có ít nhất là năm trăm thằng
cớm tập hợp ở đây để nhận lệnh hoặc nghe báo cáo. Có bao nhiêu bậc trên cầu
thang? Tôi không được nhầm lẫn.

Phải canh giờ thật chính xác sao
cho cái rương được đưa từ ngoài phố vào đến mục tiêu đúng vào giây lát cần nổ.
Và ai sẽ khiêng cái rương? Được rồi, tôi sẽ hành động thật táo bạo. Tôi sẽ đi
tắc-xi đến đỗ ngay trước cửa sở cảnh sát hình sự và sẽ lấy giọng hách dịch nói
với hai tên cớm đứng gác: “Đưa ngay cái rương này lên phòng báo cáo, nói với
ông cẩm Dupont là cảnh sát trưởng Dunois gửi cái này và sẽ lên gặp ông ta ngay.”

Nhưng liệu họ có tuân lệnh không?
Nhỡ ra, trong cái đám người đần độn ấy tôi lại rơi đúng vào hai phần tử thông
minh duy nhất của cái tập đoàn này thì sao? Lúc bấy giờ sẽ hỏng hết. Phải nghĩ
ra cách khác. Thế là tôi lại tìm, tìm nữa. Trong thâm tâm tôi không chịu chấp
nhận rằng mình sẽ không tìm được một cách gì ăn chắc một trăm phần trăm.

Tôi ngồi dậy để uống chút nước.
Nghĩ nhiều đau cả đầu.

Rồi tôi lại nằm xuống, mắt không
đắp khăn mù-soa nữa. Giờ phút trôi qua chậm rãi. Và cái ánh sáng kia, cái ánh
đèn chói chang kia, trời ơi là trời? Tôi thấm nước chiếc khăn mùi-soa và lại
đắp lên mặt. Nước mát làm cho tôi thấy dễ chịu, và chiếc khăn ướt đè lên mi mắt
sát hơn. Từ nay tôi sẽ dùng mãi cách này.

Những giờ dài dằng dặc mà tôi
hoạch định cách phục thù sau này, óc tôi làm việc khẩn trương đến nỗi tôi như
trông thấy mình đang thực hiện ý đồ trong hiện tại. Mỗi đêm, và thậm chí cả một
phần của thời gian ban ngày nữa, tôi đi lại trong thành phố Paris như thể việc vượt ngục đã xong xuôi. Đó
là điều chắc chắn mười phần: tôi sẽ vượt ngục và sẽ về Paris. Và dĩ nhiên việc đầu tiên là tôi sẽ
đưa giấy thanh toán nợ nần, thứ nhất là cho Polein và sau đó là cho bọn cảnh
sát. Thế còn bọn bồi thẩm thì sao? Cái bọn ma bùn ấy sẽ tiếp tục sống yên ổn
sao? Chắc là về nhà, chúng nó rất hài lòng là đã làm tròn bổn phận với một chữ
B viết hoa. Tràn đầy vẻ quan trọng, chúng nó sẽ tha hồ vênh váo với hàng xóm
láng giềng và với người vợ đầu tóc bờm xờm đang đợi chồng vệ ăn bữa tối.

Thôi được. Bọn bồi thẩm thì sao
nhỉ, phải làm gì cho chúng nó? Không làm gì hết. Đó chỉ là thứ người thảm hại
đáng thương. Chúng nó có được đào tạo huấn luyện gì đâu để mà làm quan tòa? Nếu
là một viên cảnh sát hay hải quan về hưu, hắn sẽ xử sự như một viên cảnh sát
hay hải quan. Nếu là một gã đưa sữa hay đưa than hằng ngày, thì thái độ của hắn
sẽ là thái độ của thằng đưa sữa đưa than. Chẳng qua chúng nó chỉ theo đuôi công
tố viên: tên này chẳng khó gì mà không bỏ được chúng nó vào túi. Chúng nó không
phải là những kẻ chịu trách nhiệm thật sự. Cho nên tôi quyết định sẽ không làm
gì chúng nó: thế là tuyên án xong.

Trong khi viết lại những ý nghĩ
này, những điều mà tôi đã thực sự nghĩ đến cách đây bao nhiêu năm và giờ đây
đang ùn ùn kéo về trước mắt tôi một cách minh xác kinh khủng, tôi tự nhủ: thế
mới biết cảnh im lặng hoàn toàn, cô đơn tuyệt đối mà một người còn trẻ trung bị
nhốt xà-lim phải chịu đựng, có thể làm nảy sinh cả một cuộc sống tưởng tượng rõ
nét đến chừng nào trước khi chuyển sang tình trạng điên rồ. Nó mạnh mẽ và sinh
động đến nỗi con người bị phân đôi thực sự. Hắn bay bổng lên và lang thang khắp
những nơi nào hắn thích. Hắn về nhà, gặp cha, gặp mẹ, gặp gia đình, hắn bay
ngược về thời thơ ấu, bay qua các giai đoạn của cuộc đời. Nhất là sau đó hắn
dựng lên những tòa lâu đài mộng tưởng mà hắn phát minh ra với một sức tưởng
tượng vô cùng nhạy bén, đến nỗi trong sự phân thân khủng khiếp này, rốt cục hắn
tin rằng mình đang thực sự sống qua tất cả những cảnh đang mơ ước.

Ba mươi sáu năm đã trôi qua, thế
mà ngòi bút của tôi không phải cố gắng một mảy may khi viết lại những điều tôi
đã nghĩ trong thời đoạn ấy của đời tôi.

Không, tôi sẽ không làm hại bọn
bồi thẩm một mảy may. Nhưng còn viên công tố thì sao? À! Tên này thì không thể
để cho nó thoát đòn. Vả chăng đối với hắn tôi đã có sẵn một phương án trọn vẹn
do Alexandre Dumas vạch rõ từ đầu chí cuối. Tôi sẽ hành động đúng phóc như
trong truyện bá tước Monte-Christo, như nhân vật chính của truyện đã xử lý cái
thằng cha bị anh ta bỏ xuống hầm cho chết đói.

Tên quan tòa này phải chịu trách
nhiệm. Con kền kền mặc áo đỏ này hoàn toàn xứng đáng để cho tôi hành quyết nó
dưới hình thức khủng khiếp nhất có thể tưởng tượng được. Phải đấy, đúng rồi,
sau Polein và bọn cớm, tôi sẽ dành hết cho con cú vọ này. Tôi sẽ thuê một cái
villa. Nó phải có một cái hầm sâu, có tường dày, có một cánh cửa thật nặng. Nếu
cửa không đủ dày thì tôi sẽ lót thêm một cái đệm và chêm thêm vỏ bào. Khi đã có
được cái villa rồi, tôi sẽ lần ra chỗ ở của hắn và bắt cóc hắn. Trước đó tôi đã
gắn mấy cái vòng sắt vào tường, cho nên đưa hắn về là tôi xích hắn vào tường
ngay. Và bây giờ thì tôi tha hồ!

Tôi đang đứng trước mặt hắn, tôi
nhìn thấy hắn một cách rõ nét lạ lùng dưới đôi mi mắt đang nhắm nghiền. Phải,
tôi nhìn hắn cũng đúng như khi hắn nhìn tôi trong phiên tòa đại hình. Cảnh này
rõ nét đến mức tôi cảm thấy hơi thở của hắn tỏ lên mặt tôi âm ấm, vì tôi đứng
sát vào hắn, mặt đối mặt, gần như chạm vào nhau.

Đôi mắt diều hâu của hắn bị chói
vì tôi đã chĩa vào mặt hắn một ngọn đèn pha rất mạnh. Đôi mắt ấy điên loạn lên
vì sợ hãi. Nhưng giọt mồ hôi lớn chảy ròng ròng trên gương mặt đỏ bừng của hắn.
Phải, tôi nghe thấy những câu hỏi của tôi, và lắng nghe những câu trả lời của
hắn. Lúc này tôi đang sống mãnh liệt.

- Thằng khốn nạn, mày nhận ra tao
chứ? Chính ta đây, Bươm bướm đây, người mà mày đã xử khổ sai chung nhân một
cách ngon lành. Mày tưởng đã bỏ công dùi mài kinh sử bấy nhiêu năm để trở thành
một người có học thức, đã trải qua bao nhiêu đêm trường học luật La-mã và các
pho luật khác; đã học tiếng La-tinh và tiếng Hy-lạp, đã hy sinh những năm tuổi
trẻ để trở thành một nhà hùng biện lớn? Thế rồi để đi đến đâu nữa, hở quân chó
má? Đi đến chỗ xây dựng nên một pháp luật mới, tốt hơn cho xã hội chăng? Đến
chỗ thuyết phục cho đám đông hiểu rằng hòa bình là điều tốt đẹp nhất trên thế
giới chăng? Để truyền bá một triết lý mới của một tôn giáo tuyệt vời chăng? Hay
chỉ là để ảnh hưởng đến những người khác, dựa vào ưu thế của học thức đại học
để làm cho người ta tốt hơn lên và từ bỏ cái ác chăng? Hãy nói đi, mày đã dùng
học thức của mày để cứu vớt những con người hay để dìm chết họ? Không hề có một
cái gì tương tự như vậy, chỉ có một động cơ duy nhất thúc đẩy mày hành động mà
thôi: lên, lên mãi, lên thêm thật nhiều bậc trên cái thang chức nghiệp đáng ghê
tởm của mày. Đối với mày vinh quang có nghĩa là cung cấp được thật nhiều người
cho nhà tù khổ sai và cho máy chém.

Giá Deibler *(*tên một đao phủ thủ ở Paris) là kẻ uống nước nhớ nguồn, cứ đến
cuối năm hắn phải gửi cho mày một két sâm-banh thượng hạng mới phải. Chẳng phải
nhờ mày mà năm nay hắn đã chém thêm được năm sáu cái đầu đấy sao? Dù sao thì
bây giờ chính tao đang nắm vững tính mạng mày trong tay, dây xích sắt của tao
đang trói chặt mày vào tường. Tao còn nhớ như in cái nụ cười của mày, cái vẻ
đắc thắng của mày khi nghe đọc bản tuyên án xác nhận sức thuyết phục của bản
cáo trạng mày đã đưa ra. Đã bao nhiêu năm rồi mà tao cứ tưởng chừng như mới hôm
qua. Bao nhiêu năm? Mười năm? Hay hai mươi năm?

Nhưng mình làm sao thế này? Tại
sao lại mười năm? Tại sao lại hai mươi năm? Bươm bướm, ngươi hãy trấn tĩnh lại;
ngươi khỏe mạnh, ngươi trẻ trung và trong bụng ngươi có năm ngàn sáu trăm
francs. Hai năm thôi, phải, ta chỉ ở tù chung thân hai năm thôi, không hơn -
tôi tự thề với mình như vậy.

Thôi? Mày đâm ra ngớ ngẩn rồi
đấy, Bươm bướm ạ! Căn xà-lim này, sự im lặng này đang làm cho mày hóa điên. Tôi
không có thuốc lá. Tôi đã hút hết điếu cuối cùng từ hôm qua. Tôi sẽ đi bách bộ.
Xét cho cùng, tôi không cần phải nhắm mắt, cũng không cần lấy khăn mùi-soa đặt
lên mắt cũng vẫn thấy rõ những gì sẽ diễn ra. Đúng đấy. Tôi đứng dậy. Căn xà-lim
có bốn mét chiều dài, nghĩa là năm bước ngắn từ cửa đến tường. Tôi bắt đầu đi,
hai tay chắp sau lưng. Và tôi nói tiếp:

- Đấy. Tao vừa nói là tao còn nhớ
rất rõ nụ cười đắc thắng của mày. Thế thì bây giờ tao sẽ biến nó thành một cái
mếu ghê sợ. Mày có một ưu thế so với tao: hôm ấy tao không được phép, chứ mày
thì bây giờ cứ tha hồ mà hét, hét to bao nhiêu cũng được. Tao sẽ làm gì mày bây
giờ nhỉ? Dùng cách của Dumas chăng?

Để mặc cho mày chết đói chăng?
Không, như thế chưa đủ. Trước hết tao phải chọc thủng mắt mày. Hả? Mày lại có
vẻ đắc chí một lần nữa: mày nghĩ rằng nếu tao chọc mắt mày, ít nhất mày cũng sẽ
có được cái lợi là không trông thấy tao nữa, và mặt khác bản thân tao sẽ không
được hưởng cái lạc thú được theo dõi những phản ứng trong đôi con ngươi của
mày. Phải mày nghĩ đúng, tao không nên chọc thủng mắt mày, ít nhất là không nên
chọc thủng ngay bây giờ. Để sau hẵng hay. Tao sẽ cắt lưỡi mày, cái lưỡi đáng
ghê sợ, sắc như một con dao. Không phải là dao thường: nó sắc như một con dao
cạo? Cái lưỡi mà mày sử dụng, như một con điếm sử dụng cái ấy của nó, để thực
hiện sự nghiệp vinh quang của mày. Chính cái lưỡi mà mày dùng để nói những lời
lẽ ngọt ngào với vợ mày, con mày và tình nhân của mày. Mày mà có tình nhân ư? Mày
thì làm sao có nổi một người đàn bà làm tình nhân? Có chăng, tình nhân của mày
phải là một gã đàn ông. Vì mày chỉ có thể đóng vai trò bị động hèn hạ trong một
cuộc kê giao bỉ ổi. Đúng thế, ta phải mở đầu bằng việc cắt bỏ cái lưỡi của mày,
vì sau cái óc của mày là đến nó, nó là cái công cụ thi hành mệnh lệnh của cái
óc ấy. Mày đã sử dụng cái công cụ ấy một cách tài tình để thuyết phục cho hội
đồng bồi thẩm trả lời “có” cho những câu hỏi đặt ra.

Mày đã sử dụng nó để tô vẽ cho
bọn cảnh sát thành những con người lành mạnh, tận tụy vì bổn phận; nhờ nó, câu
chuyện bịa đặt của thằng làm chứng mới đứng vững được. Nhờ nó mà trước mắt mười
hai miếng pho-mát kia tao mới hiện ra như là con người nguy hiểm nhất của thành
Paris. Giả sử
mày không có cái lưỡi ấy, cái lưỡi gian xảo, tài tình, đầy sức thuyết phục, cái
lưỡi đã được tập dượt công phu để bóp méo những sự việc và những con người như
vậy, thì tao vẫn được ngồi yên trên sân thượng của tiệm Grand Café ở quảng
trường Trắng, không phải đi đâu cả. Vậy thì đồng ý nhé, tao sẽ cắt cái lưỡi
mày. Nhưng dùng khí cụ gì để cắt?

Tôi đi đi lại lại trong xà-lim,
đi đến chóng mặt, nhưng tôi vẫn diện đối diện với hắn... thì đột nhiên đèn tắt
và một ánh sáng rất yếu ớt lọt qua những khe hở trên tấm cửa sổ chiếu vào
xà-lim.

-Sao? Sáng rồi ư? Tôi đã thức
thâu đêm để trả thù sao? Tôi đã trải qua những giờ phút đẹp đẽ biết bao!

Cái đêm trường vừa qua nó mới
ngắn làm sao?

Tôi ngồi trên giường, nghe ngóng.
Không nghe thấy gì hết. Một cõi im lặng tuyệt đối. Chỉ thỉnh thoảng mới nghe
một tiếng “tíchh” khe khẽ ở ngoài cửa. Đó là người canh ngục đi giày vải cho
khỏi có tiếng động đến nâng cái nắp nhỏ che cái lỗ tròn đục trên cánh cửa để
ghé mắt vào xem tôi đang làm gì.

Bộ máy trừng phạt do nền Cộng hòa
Pháp sáng chế ra đã đến giai đoạn thứ hai. Nó hoạt động một cách tuyệt diệu. Ở
giai đoạn thứ nhất, người nào có thể gây phiền phức cho nó thì nó tiêu diệt đi.
Nhưng như thế chưa đủ. Không thể để cho người ấy chết quá nhanh, cũng không thể
để cho người ấy thoát thân bằng cách tự tử. Người ấy rất cần cho bộ máy. Cục
Quản lý các cơ quan cải huấn còn có việc gì mà làm nếu không có tù nhân? Lúc
bấy giờ thì thật là đẹp mặt, cho nên phải giám sát nó. Phải đưa nó đi làm khổ
sai: nhiều công chức của nhà nước sẽ nhờ nó mà có kế sinh nhai. Ngoài cửa lại
vừa có tiếng “tíchh”, điều đó làm cho tôi phải mỉm cười

Cái gã vô tíchh sự kia khỏi phải
lo, ta không trốn mất đi đâu. Ít nhất là không trốn bằng cái cách mà mày đang
sợ: tự tử.

Ta chỉ mong muốn có một điều, là
tiếp tục sống thật khỏe mạnh và lên đường càng sớm càng tốt đến cái xứ Guyane
thuộc Pháp mà các ngươi đày ta đến một cách bỉ ổi.

Gã canh ngục chuyên phát ra tiếng
“tích” kia, ta biết rằng các bạn đồng nghiệp của ngươi chẳng phải hiền lành gì.
So với chúng nó, ngươi còn hiền hơn nhiều.

Ta biết điều đó từ lâu, vì
Napoléon, người sáng lập ra chế độ khổ sai, khi có người hỏi: “Những tên trộm
cướp ấy ngài sẽ giao cho ai canh giữ?” đã trả lời: “Cho những kẻ còn trộm cướp
hơn chúng nó.” Về sau tôi đã có dịp thấy rõ rằng kẻ sáng lập ra chế độ khổ sai
đã không nói dối.

Chắc chắc một cái ghi-sê vuông
mỗi chiều hai tấc mở ra ở giữa cánh cửa xà-lim. Người ta chuồi vào cho tôi một
tách cà phê và một ổ bánh mì bảy trăm năm mươi gam. Là phạm nhân, tôi không còn
có quyền ra nhà ăn mua thức ăn nữa, nhưng nếu trả tiền, tôi có thể mua thuốc lá
và một ít món ăn ở cái căng-tin nhỏ bé của nhà lao. Vài ngày nữa thì sẽ không
còn được mua gì hết. Nhà lao Conciergerie là căn phòng đợi của nhà lao cấm cố.
Tôi khoái trá hút một điếu Lucky Strike, giá mỗi bao sáu francs sáu. Tôi đã mua
hai bao như vậy. Tôi cố tiêu cho hết số tiền lẻ, vì người ta sẽ tịch thu tất cả
số tiền túi của tôi để thanh toán chi phí của tòa án. Dega có gửi cho tôi một
mánh giấy nhỏ nhét trong bánh mì: “Trong hộp diêm có ba con rận.” ý đồ của bác
ta là muốn nhắn tôi đến phòng tẩy uế. Tôi lấy bao diêm vừa nhận được, nhặt hết
que diêm ra, liền thấy ba con rận, đều béo tốt khỏe mạnh. Tôi hiểu ngay như thế
có nghĩa là thế nào. Tôi sẽ đưa ba con rận cho viên giám thị xem, và ngày mai
hắn ta sẽ cho tôi, cùng với tất cả các đồ đạc tôi đang dùng, kể cả đệm giường,
đến một phòng phun hơi nóng để giết ký sinh trùng (trong số ký sinh trùng này
dĩ nhiên không kể bọn tù nhân tù tội). Quả nhiên hôm sau tôi đã gặp Dega ở đấy.
Trong phòng hơi không có giám thị. Chỉ có hai chúng tôi, tha hồ nói chuyện.