Quyển thứ tư: Nước hồ xanh biếc

Chống một cây sào
dài, một mình leo lên chiếc thuyền lan, chèo đến cao nguyên đầy tuyết nơi xa
tít tắp, đi tìm hồ nước tinh khiết. Một hồ nước trong vắt như tấm gương, chiếu
rõ vạn vật phồn tạp nơi nhân gian, soi thấu bản thân chân thực nơi nội tâm. Bộ
lạc Vân Gian trong bức họa đó phải chăng là một vùng tịnh thổ cuối cùng trên
cõi đời? Công chúa Đại Đường bị gả tới nơi xa xôi, trải qua ngàn năm mây nước,
nàng vẫn khỏe chứ? Lão ni đến hồ thiêng lấy nước kia, trong ánh mắt ngoái nhìn
rốt cuộc chất chứa bí ẩn gì? Đám rong rêu dập dềnh trong nước hồ ấy, mỗi ngày
đều nói lời li biệt với khách qua đường, đã từng hỏi họ
có thực sự muốn ra đi hay không? Nếu luôn gặp nhau ở non nước bên ngoài, chẳng
thà, hãy bình thản đợi chờ nơi bến đỗ nhân sinh. Nhìn nước hồ xanh biếc đó, làm
thế nào để lần nữa sắp xếp duyên phận của chúng ta?

Bốn mùa Tây Hồ

Là ai cầm một
chiếc ô giấy dầu, đi xuyên qua mùa mưa đa tình, tìm mộng cũ phồn hoa chốn Giang
Nam?

Là ai nhấp một
chén trà trong, tựa lan can lặng lẽ dõi chốn xa, đợi một đóa sen nở trong cô
đơn?

Là ai cưỡi một
chiếc thuyền con, dưới trời sương trăng sáng như nước, chống chèo qua tháng năm
vội vã?

Lại là ai ngắt một
nhành hàn mai, viết nên bài thơ tài hoa phong lưu?

Tây Hồ, Tây Hồ
trong vắt như ngọc, trên đê hoa bờ liễu đó, phải chăng là bóng dáng cố nhân
trầm ngâm đang quấn quanh? Trong nhà thủy tạ bên hồ đó, phải chăng còn lưu giữ
phong cảnh đã bỏ sót của ngày hôm qua?

1. Mưa xuân đê Tô

Thủy quang liễm
liễm tình phương hảo, sơn sắc không mông vũ diệc kì.

Dục bả Tây Hồ bỉ
Tây Tử, đạm trang nùng mạt tổng tương nghi.

(Dưới nắng long
lanh màu nước biếc. Trong mưa huyền ảo vẻ non tươi.

Tây hồ khá sánh
cùng Tây tử. Nhạt phấn nồng son thảy tuyệt vời^[58]).

[58] Tô Đông Pha, “Ẩm hồ thượng
sơ tình hậu vũ”, dịch thơ Nam Trân.

Tây Hồ
khói mưa lãng đãng, tựa như một bức tranh thủy mặc thanh tân trang nhã, tông
màu ẩm ướt, hương thơm nhàn nhạt, cổ kim hòa quyện, mê hoặc cõi lòng của biết
bao khách đi đường đi tìm giấc mộng?

Bên bờ
dòng người huyên náo tụ hội, lòng hồ lại là bóng lặng sóng trong. Khói mưa mờ
mịt đổ trên những cành liễu rủ thướt tha, ánh sóng lay động, sóng gợn lăn tăn
mê đắm hồn người. Khi ánh mắt mơ màng, mộng cảnh cũng trở nên yên bình… Đoạn
Kiều^[59] phía xa vắt
ngang qua hồ nối liền đôi bờ, ngọn gió xoáy vòng trôi đi dường như xuyên qua
thời gian ngàn năm, những năm tháng xưa cũ gột sách truyền thuyết ngàn năm,
trải dài trong non nước tú lệ của Tây Hồ, mới mẻ và lung linh. Cây cầu kì thực
không hề đứt đoạn, đứt đoạn là tình duyên một kiếp của Bạch Nương Tử và chàng
Hứa Tiên. Chiếc ô giấy dầu đa tình đó, có thể níu lại giấc mộng xưa đã vội vã
trôi qua của họ hay chăng?

[59] Đoạn Kiều: Tên của cây cầu, “Đoạn”
có nghĩa là đứt, gãy.

Tình
tiết ngàn năm sớm đã định sẵn, cái còn lại là truyền thuyết vĩnh hằng. Những
người tay cầm ô che mưa, đứng trên cầu ngắm phong cảnh đó sẽ rơi vào giấc mộng
của ai?

Khói mây
nhuốm màu lên vẻ thanh tú mĩ lệ của dương liễu Tây Hồ, ráng trời sớm mở ra
quang cảnh tươi đẹp của hoa đào trên đê Tô. Những khách đi đường ngang qua,
bước xuyên con đường lát đá, họ rũ hết khói bụi trên người, gửi gắm ngày tháng
mênh mang vào mùa mưa ngắn ngủi.

Bóng
dáng áo xanh, nho nhã ung dung đó là Tô Tử chăng? Còn nhớ năm xưa, ông cùng
Triêu Vân^[60] chèo thuyền
trên Tây Hồ, chén suông đối nguyệt, thi từ bay bổng, bất tận triền miên. Cớ sao
năm tháng phiêu dạt, giai nhân mờ mịt, không chừa tung tích, để đau thương níu
mộng.

[60] Triêu Vân là người thiếp của
Tô Thức, vốn là kĩ nữ ở Tiền Đường, khi Tô Thức đến Tiền Đường làm quan đã thu
nhận nàng làm thị nữ, khi đến Hoàng Châu thì nạp làm thiếp. Ban đầu nàng không
biết chữ, sau theo Tô Thức học hành, cũng hiểu Phật lí. Khi Tô Thức làm quan ở
Huệ Châu, các thiếp đều rời bỏ ông, duy có nàng Triêu Vân đi theo.

Chuyện
thiên cổ ưu sầu, duy chỉ còn lại chữ Tình. Tô Đông Pha khoáng đạt hào phóng,
cho dù tài cao có thể cười nhạo vương hầu, nếu như không gặp Triêu Vân, không
người tri âm, sao có thể phong lưu tài mạo nhường ấy? “Thương tâm nhất niệm
thường tiền trái, đàn chỉ tam sinh đoạn hậu duyên”^[61] (Tạm dịch: Đau lòng nghĩ đền nợ kiếp trước, chớp
mắt ba kiếp đứt hậu duyên). Cái Tô Đông Pha hoài niệm là trăng sáng ngày xưa,
còn vầng trăng sáng mới cong cong như móc câu hôm nay, một nửa là li, một nửa
là hợp. Đa tình, trước sau vẫn là người ngắm trăng.

[61] Thơ của Triêu Vân.

Bước đi
trên đê Tô dài thăm thẳm là ai, suốt trên dọc đường nhặt mãi ánh trăng khi mờ
khi tỏ? Thế nhưng, người đó tìm được những gì? Cho dù lặn xuống Tây Hồ, thì có
thể vớt được những gì?

2. Sen hạ Tây Lãnh

Thiếp
thừa du bích xa, lang kị thanh thông mã.

Hà xứ
kết đồng tâm, Tây Lăng tùng bách hạ.

(Thiếp
đi xe du bích, chàng cưỡi ngựa đốm xanh. Đồng tâm nơi nào kết? Dưới tùng bách
Tây Lăng).

(Nam
triều, Tô Tiểu Tiểu^[62],
“Tô Tiểu Tiểu ca”, dịch thơ Điệp Luyến Hoa^[63])

[62] Nàng Tô Tiểu Tiểu, danh kĩ
hàng đầu ở Tiền Đường thời Nam Tề, năm mười chín tuổi, Tô Tiểu Tiểu vì tương tư
mà nhiễm bệnh phong hàn, lại thêm nàng từ nhỏ đã có bệnh ho ra máu, không bao
lâu sau thì ngọc nát hương chìm. Sau khi Tô Tiểu Tiểu tạ thế, một cao thủ võ
lâm chung tình chiều theo nguyện vọng bình sinh của nàng mà chôn nàng dưới gốc
liễu bên cầu Tây Lãnh.

[63] Bản dịch thơ trên
thivien.net.

Mộng tựa
sen xanh, chầm chậm xòe cánh giữa sóng biếc Tây Hồ. Bên bờ có người đang chầm
chậm thả bước, giữa đình có người đang lặng lẽ thưởng trà. Họ đều mượn cảnh trí
thanh tĩnh mát mẻ của Tây Hồ, tiêu phí những năm tháng nhàn nhã. Những gợn sóng
biếc xanh trải dài đó, phản chiếu bóng hắt của lầu cao thành thị, Hàng Châu -
tòa cổ thành ngàn năm thấm đẫm mưa gió nảy sinh những thi ý và nhàn nhã vô tận.

Ánh mặt
trời trong trẻo dịu dàng hắt xiên lên mặt Tây Hồ, những sóng nước lăn tăn đang
trêu ghẹo tâm sự của ai? Một chiếc thuyền con neo giữa hoa sen, lặng ngắm trăng
tròn hoa nở, biển thế nổi chìm. Lúc này, mắc kẹt là năm tháng của ai; cô đơn,
là cuộc đời của ai?

Những
viên ngọc long lanh như sương mai đó phải chăng là những giọt lệ đa tình của Tô
Tiểu Tiểu? “Thiếp thừa du bích xa, lang kị thanh thông mã. Hà xứ kết đồng tâm,
Tây Lăng tùng bách hạ?” Nhớ lại cảnh tượng tình mềm tựa nước năm đó, mối tình
“nhất kiến khuynh tâm^[64]”
của Tô Tiểu Tiểu và Nguyễn Uất, Tây Hồ dường như lại thêm sắc màu ấm cúng.

[64] Nhất kiến khuynh tâm: Vừa
gặp đã say mê.

Phồn hoa
như mộng, năm tháng dễ tan. Biết bao lần chong đèn mà vẫn không ngủ được, biết
bao lần từ trên lầu cao ngóng người mà chẳng thấy. Cuối cùng nàng vẫn nếm hết
nỗi tương tư, bỏ lỡ vẻ đẹp của hoa thắm trăng tròn.

“Sinh vu
Tây Lãnh, tử vu Tây Lãnh, mai cốt vu Tây Lãnh, thứ bất phụ ngã Tô Tiểu Tiểu sơn
thủy chi tích.” (Sinh ở Tây Lãnh, chết ở Tây Lãnh, vùi xương nơi Tây Lãnh, ngõ
hầu chẳng phụ tính mê non nước của Tô Tiểu Tiểu ta). Non nước Tây Hồ, đã nuôi
dưỡng linh tính của Tô Tiểu Tiểu. Người con gái này đã viết quá nhiều những câu
thơ đa tình, đã từng ngắt những nhành dương liễu biệt li, đã từng rơi giọt lệ
tương tư. Ở Giang Nam đình viện sâu hun hút, ánh trắng là chiếc giường ấm áp
cho nàng nằm, hồn phách chẳng nơi kí thác đó đã hoàn toàn dung hòa với non xanh
nước biếc Tây Hồ, có lẽ chỉ có như thế mới có thể an ủi tâm tình “nhập thể” của
nàng, không phụ mối tình một đời của nàng.

3. Trăng thu hồ biếc

Giang
Nam ức, tối ức thị Hàng Châu

Sơn tự
nguyệt trung tầm quế tử, quận đình chẩm thượng khán hồ đầu.

Hà nhật
cánh trùng du?

(Giang
Nam nhớ, nhớ nhất chính là Hàng Châu. Chùa núi dưới trăng tìm quế tử, quận đình
trên gối ngắm trào đầu. Nào dịp lại trùng du?^[65])

[65] Bạch Cư Dị, tác phẩm “Ức
Giang Nam” (Nhớ Giang Nam), dịch thơ Nguyễn Chí Viễn.

Gió mát
kinh động ánh trăng, lá đỏ nhuộm rực non xanh. Tiếng chuông bay bổng chốn xa
đang chầm chậm vọng lại sơn tự, hoa quế bóng hương lững lờ đậu trên con đường
đá xanh rêu. Những hành lang vẽ tranh sơn thủy màu sắc ngập ánh hoàng hôn, để
lại một khung nên thơ khó tả thành lời cho Tây Hồ.

Những cụ
già đang thưởng ngoạn phong cảnh trước gió dưới ánh chiều tà hắt xiên, cạnh
mình đeo một bầu rượu hoa quế hoa thơm nồng, nhàn tản, điềm tĩnh, cái họ theo
đuổi là một cảnh ý không sơn không thủy. Những du khách đang chèo thuyền trên
mặt hồ trong đêm trăng soi sương giăng đó, trong tay nâng một chén trà Long
Tỉnh Tây Hồ, tao nhã tự tại, cái họ đang thưởng thức chính là một chén nhân
sinh ý vị sâu xa.

Trên mặt
hồ in bóng những ngọn đèn lung linh của thành thị, khoảng trời đầy sắc màu lấp
lánh đó tô điểm cho suy nghĩ của người đời nay. Trên Tây Hồ trăng sáng treo
cao, sóng nước lấp loáng, những nhân vật trong những câu chuyện đang chảy qua
vẫn rõ rệt như xưa.

“Dục
tương thử ý bằng hồi trác, báo dữ Tây Hồ phong nguyệt tri” (Muốn mang tình ý
quay về, để cho trăng gió Tây Hồ cùng hay). Bóng dáng thanh tú gầy guộc ấy, là
Bạch Cư Dị chán nản tha phương chăng? Từ khi nào ông đã coi thường danh lợi,
gửi tình vào sắc nước non sông, lưu tình vào họa cảnh khói sóng, làm một nhã
khách tìm gió câu trăng, tung tích tựa mây trắng? Có lẽ chỉ có non nước Tây Hồ
mới có thể hiểu được phong sương nửa đời của ông.

Tiết
trời lạnh lẽo, ngôn ngữ cũng mất đi màu sắc. Năm tháng tịch liêu, núi sông cũng
quên mất hẹn thề. Còn trăng thu Tây Hồ, lại chọn lựa lặng im.

4. Tuyết lạnh vườn mai

Chúng
phương dao lạc độc huyên nghiên, chiếm tận phong tình hướng tiểu viên. Sơ ảnh
hoành tà thủy thanh thiển, ám hương phù động nguyệt hoàng hôn.

(Chúng
hoa rụng hết chỉ mai còn, độc chiếm khu vườn một mảnh con. Thưa bóng đâm
nghiêng lan mặt nước, thoảng hương tỏa xuống động hoàng hôn)

(Tống,
Lâm Bô, “Sơn viên tiểu mai”, dịch thơ Điệp Luyến Hoa^[66])

[66] Bản dịch thơ trích từ
thivien.net.

Những
đóa hoa tuyết dày, nhẹ rơi khắp trên mặt hồ phẳng như gương chớp mắt đã tan đi
trong nước, tan thành nước lạnh trong suốt của hồ Tây Tử, thấm đẫm tâm tư nhạy
cảm của thi nhân, trở thành cảnh thơ hồn hoa “sơ ảnh hoành tà thủy thanh thiển,
á hương phù động nguyệt hoàng hôn.”

Tuyết
trắng trong veo bên hồ, lấp lóa như in bóng bầu trời điểm xuyết những vì sao
nhấp nháy. Nơi ánh sáng, nước hồ và bầu trời giao nhau, nhụy hoa trắng tinh
từng bung nở trên tuyết, dùng hương thơm mát lành tấu lên một khúc từ phong nhã
thiên cổ.

Gió cũng
có hình bóng, nó đi qua xuân thu Tây Hồ, trong hoàng hôn vắng lặng, với ráng
chiều rực rỡ mà rõ nét. Hoa mai mỏng mảnh mà lạnh lẽo, cô độc gối đầu lên ánh
trăng. Điệu sáo dặt dìu say đắm lòng người tách ra khỏi sự vắng lặng của đêm
đông, cuốn theo hương thơm thoang thoảng, tinh tế của hoa mai. Trong đình Phóng
Hạc còn có một thi nhân hao gầy, trong những tháng ngày nhàn nhã coi mai là vợ,
coi hạc là con, lặng lẽ giữ chút yên tĩnh của tâm hồn này^[67]. Giống như ánh trăng chờ đợi ở Tây Hồ, ngàn năm
trôi qua, trầm lặng tựa nước, nhưng lại lưu chuyển cả sóng biếc âm trong chẳng
đổi thay.

[67] Lâm Bô thích mai và hạc, lấy
mai làm vợ, lấy hạc làm con.

Bên đê
tuyết bờ liễu đó, là ai say mê thi phong từ vận, giãi bày cảm hứng hiện thời,
tìm tìm kiếm kiếm ở Tây Hồ cổ kính, lại đi đi dừng dừng giữa đô thị phồn hoa
tựa gấm.

Thư văn
hết mà lòng chưa dứt, đàn băng đứt mà âm còn vương. Hôm qua, đã cùng với sóng
hồ in bóng ráng chiều, say ngủ thành một đóa sen rẽ ánh trăng loang loáng như
nhảy múa. Tây Hồ sóng biếc lăn tăn của ngày hôm nay, tựa như điệu sáo xưa đã chìm
đắm cả ngàn năm. Rất nhiều kí ức xưa cũ nào giữ lại được, chiếc thuyền con
buông trôi dưới gốc liễu rủ đã chèo qua cả đời người sáng rõ, trong vắt, nhàn
nhạt.

Đi xa
rồi vẫn sẽ về gần, đợi chờ không còn kéo dài. Quẩn quanh trong giấc mộng bốn
mùa uyển chuyển của Tây Hồ, trong mộng, vẫn còn Giang Nam xóa chẳng tan, chẳng
hết.

Thái Hồ mây khói

1.

Vội vàng
đến với mưa khói Thái Hồ như thể vội vàng đến với một cuộc hẹn đã có từ kiếp
trước. Hẹn ước này, ngàn cánh buồm trôi qua, khiến tôi đã dạo đủ ba kiếp ba đời
trong nhân gian mênh mông, mới đến được góc nhỏ chứa đầy mây khói đó. Chỉ đến
lúc mưa rơi, tại điểm dừng của sinh mệnh mới xuất hiện sự khởi đầu của nỗi cô
đơn tịch mịch.

Người
nói, non nước luôn ở trong tim ta, chỉ cần chảy qua dòng sông thời gian là có
thể tìm đến nơi mơ ước. Tôi từ nơi xa xôi cách biệt thế gian, giẫm lên những
đường hoa văn đậm nhạt của vận mệnh, nhưng vẫn không đi thoát khỏi một đoạn
tháng năm trưởng thành.

Tất cả
con đường đều bị trùng trùng sương khói che phủ, đi xuyên qua, là sẽ đến con
đường về với hồng trần hỗn độn. Nhưng tôi nên tiếp tục đi, hay là nên dừng chân
nhìn ra xa? Có thể khi vứt bỏ được những chi tiết thăng trầm nhỏ nhoi, giữa
vùng núi non bị lá nhuộm đỏ ối tôi sẽ thong thả chậm bước qua về.

Thực ra,
tất cả mọi con đường trên thế gian đều giống nhau, bờ bên này và bờ bên kia chỉ
cách có một màn mưa mù mịt. Nhưng tôi có thể viết sự hoang lạnh thê lương thành
tươi đẹp xán lạn, viết sự cô đơn tịch mịch thành xuân thu hoa lệ.

2.

Hơi ẩm
ướt đẫm trong không khí, những làn khói nhẹ màu trắng sữa biến hóa kì ảo trên
tầng mây cao cao, những hạt mưa trong suốt như khảm vào khung cảnh non xanh
nước biếc. Thi thoảng có cánh chim cô lẻ lướt qua những cành cây xanh thẫm,
trong mưa khói mịt mờ, chúng đi tìm khung trời thuộc về riêng mình. Còn tôi vẫn
không hề dừng lại, mà cứ đi thẳng về phía trước.

Dạo bộ
trong mưa là một hứng thú nhàn tản tuyệt diệu không thể nói thành lời. Nước lan
tràn khắp nơi, tựa như những bi thương chảy ào ào vô tận. Lá cây giữa núi bay
lả tả trong im lặng, những cây thạch lựu trong bụi cỏ hoa vẫn còn đỏ rực, hoa
sen trong hồ vẫn im lìm cô đơn say ngủ. Có lẽ, chỉ có khoảnh khắc này đây, tôi
mới có thể dừng bước tạm nghỉ, để cho tâm hồn lãng đãng trôi xa.

Ngồi
trên tảng đá ngắm những hoa súng đủ màu, bông trắng, bông vàng, bông đỏ, bông
tím, khoác những chiếc áo màu của tự nhiên, xòe những cánh hoa nhỏ nhắn xinh
đẹp, thì thầm như nói mơ. Hoa sen lay động như múa, mang một vẻ nên thơ tao
nhã, cánh hoa trắng muốt lặng lẽ rơi giữa ngàn vạn chiếc lá, tư thế tựa hoa
tuyết, gợi nên nỗi nhớ nhung đằng đẵng. Những bông hoa cánh hồng phơn phớt,
nhụy vàng, đài xanh nghiêng đầu soi bóng xuống mặt hồ lăn tăn gợn sóng. Những
hạt sương trong vắt như ngọc còn đọng trên cánh sen ấy ánh lên sắc long lanh,
lăn qua lăn lại trên lá sen, như những giọt lệ đa tình của thiếu nữ Giang Nam,
thấm đẫm cái lạnh lẽo đến tận xương cốt.

Hoa súng
và hoa sen dường như đã gắn với rất nhiều gút mắc tình cảm trong suốt cuộc đời tôi.
Linh hồn tôi kí thác vào mỗi khi hoa nở hoa tàn, mỗi buổi hoàng hôn buông
xuống, tâm sự trùng trùng cũng theo đó dần dần tiêu tán bớt đi. Ngẫm lại, hoa
sen hay hoa súng rốt cuộc đều phải tàn úa, đời người vẫn phải hạ màn. Những đau
thương của thế sự, quá nhẹ nhàng thì khó tránh khỏi không chân thật, quá nặng
nề thì khó trách khỏi gánh vác nặng trên vai. Đến khi già đi, tất cả đều chỉ còn
là vết tích.

Bốn mùa
trầm lặng, ngôn ngữ mất đi sắc màu; tháng năm tịch mịch, non nước lãng quên thề
hẹn.