Đọc sách cần phải dụ dỗ

Trong quá trình giáo dục, muốn con trẻ
tiếp nhận cái gì, thì phải dụ dỗ trẻ; muốn trẻ bài xích cái gì, thì phải ép buộc
chúng - đây là một chiêu rất có hiệu quả. Tất cả những bậc phụ huynh không đạt được
mục đích, nguyện vọng và kết quả hoàn toàn trái ngược nhau, chắc chắn là do đã áp
dụng ngược phương pháp.

Khi Viên Viên vừa lên lớp hai, tôi cảm
thấy lượng chữ và trình độ đọc của cô bé đã có đủ điều kiện để bước lên một nấc
thang mới, liền gợi ý cô bé đọc tiểu thuyết dài. Phản ứng đầu tiên của Viên Viên
khi nghe thấy lời đề nghị này của tôi là không thể tin được.

Viên Viên thường xuyên nhìn thấy tôi
đọc tiểu thuyết, một cuốn sách dày như thế, nhiều chữ như thế, gần như không có
tranh minh họa. Theo bản năng, cô bé cảm thấy tiểu thuyết dài rất khó đọc, cũng
không thú vị, chỉ có thể để cho người lớn đọc. Trong khi trước đó những cuốn sách
mà Viên Viên đọc đều là sách thiếu nhi có nhiều tranh. Tôi hiểu được cái khó của
con gái nên không nói gì nữa.

Xem xét thấy trong những cuốn tiểu thuyết
trên giá sách của tôi không có cuốn nào hợp với Viên Viên nên tôi đã đi mua cuốn
Ỷ Thiên Đồ Long ký của Kim Dung. Trước đó tôi chưa bao giờ đọc tiểu thuyết của Kim
Dung mà chỉ xem các bộ phim truyền hình được cải biên từ tiểu thuyết của ông. Qua
phim truyền hình tôi đoán chắc tiểu thuyết cũng sẽ thú vị, chắc sẽ được trẻ em thích.
Tôi không nói với Viên Viên rằng mình mua sách là vì cô bé, mà giống như mọi lần
đọc tiểu thuyết khác, làm xong mọi việc liền mang ra đọc. Đúng là cuốn sách đó rất
hay, rất nhiều tình tiết hồi hộp, mỗi ngày sau khi đọc xong tôi đều tiện thể khen
một câu rằng cuốn sách này rất hay, sau đó kể cho Viên Viên nghe một số tình tiết
một cách vô tình hay hữu ý, kể đến đoạn gay cấn nhất liền nói mẹ đang đọc đến đây,
đằng sau chưa biết sẽ thế nào, đợi đọc xong mẹ sẽ kể cho con nghe.

Mấy lần như vậy, trong lòng Viên Viên
rất bứt rứt, thấy cô bé sốt ruột, tôi liền tranh thủ cơ hội nói, hay là con tự đọc
đi, mẹ không có nhiều thời gian đọc một lúc nhiều như vậy, xem hiểu một cách khái
quát là được, những chữ nào khó hiểu thì con cứ hỏi mẹ. Thấy tôi nói như vậy, cô
bé liền bắt đầu đọc thử.

Đọc sách là một quá trình không khó
bước vào, điều quan trọng là để cho con trẻ cầm một cuốn sách lên mà không ngại
ngần gì hết và bắt đầu đọc. Đợi đến khi Viên Viên đọc qua phần tôi đã đọc, tôi thường
giả vờ không có thời gian đọc, đồng thời lại nóng lòng muốn biết một nhân vật nào
đó sau đó thế nào, để con gái kể cho tôi nghe những tình tiết cô bé đã đọc được,
đồng thời cùng con thảo luận một số nhân vật và câu chuyện thú vị trong đó. Điều
này khiến cho Viên Viên càng đọc càng có hứng thú, đến khi đọc xong bộ sách này,
cô bé đã bắt đầu tự tin về khả năng đọc của mình.

Đọc xong cuốn sách này, tôi và Viên
Viên cùng đọc lời nói đầu của bộ sách này, biết Kim Dung viết tổng cộng mười bốn
bộ tiểu thuyết võ hiệp, lấy chữ đầu tiên của mỗi bộ ghép thành một câu đối: “Phi
tuyết liên thiên xạ bạch lộc. Tiếu thư thần hiệp ỷ bích uyên”. Câu đối hay này cũng
gây sự tò mò cho Viên Viên, cô bé nói vẫn muốn đọc tiểu thuyết của Kim Dung nữa.
Tôi liền nói bao nhiêu sách như vậy nếu mua cũng tốn tiền đấy, chi bằng thuê về
đọc. Và thế là tôi liền đưa con gái đi thuê sách.

Từ đó trở đi, Viên Viên ngày càng đọc
nhiều, ngày càng đọc nhanh, niềm say mê và khả năng đọc sách của cô bé nhanh chóng
đạt trạng thái ổn định. Đọc một lèo hết toàn bộ các cuốn tiểu thuyết võ hiệp của
Kim Dung, từ đó phát hiện ra niềm hứng thú của việc đọc tiểu thuyết dài, từ đó đọc
tiểu thuyết dài đã trở thành một công việc hết sức đơn giản.

Một cô bạn đồng nghiệp của tôi hồi đó
nói con trai chị không thích đọc bất kỳ cuốn sách gì, ngay cả truyện tranh cũng
không đọc, dường như rất sợ đọc chữ, làm văn rất kém. Vì chuyện này mà người mẹ
rất rầu rĩ. Chị biết Viên Viên đã đọc rất nhiều sách nên rất mong con trai chị được
làm quen với Viên Viên, để cậu bé được ảnh hưởng, cũng thích đọc sách.

Một ngày tôi dẫn Viên Viên đến nhà chị
chơi, con trai chị học trên Viên Viên một lớp, lúc đó đang học lớp năm, thấy chúng
tôi đến, hai mẹ con rất mừng.

Chúng tôi vừa ngồi xuống, chị bạn liền
nói ngay với cậu con rằng, con xem Viên Viên kém con hai tuổi mà đã đọc được rất
nhiều sách rồi, từ nay trở đi con cũng nên đọc nhiều sách, không thể suốt ngày chơi
được nữa.

Sự so sánh này khiến cậu bé tỏ ra ngại
ngùng.

Tôi vội bảo hai đứa trẻ sang phòng khác
chơi, sau đó nhắc chị bạn không nên nói con như vậy trước mặt mọi người, nói như
thế sẽ khiến trẻ càng không tự tin vào khả năng đọc sách của mình, hơn nữa lại cảm
thấy rất mất thể diện. Thực ra con trẻ cũng có lòng sĩ diện, nếu chị muốn cậu bé
làm việc gì thì chị nên bày tỏ sự khen ngợi trước người khác về khả năng của cậu
trong lĩnh vực này.

Tôi còn nhắc nhở chị rằng, nếu chị muốn
con mình thích đọc sách ngoài giờ học, thì đừng bao giờ trực tiếp yêu cầu con trẻ
“đọc sách đi”, cũng không nên lấy chuyện con trẻ có thích đọc sách hay không làm
chủ đề để nói chuyện, càng không nên lấy chuyện đọc sách để giáo huấn con trẻ.

Tiếp sau đó tôi đã kể cho chị nghe quá
trình tôi đã “dụ dỗ” Viên Viên đọc tiểu thuyết như thế nào, nghĩ rằng chắc chị cũng
sẽ lĩnh hội được một số điều.

Lúc chúng tôi ra về, cậu bé cũng ra
tiễn khách. Có lẽ là do khách sáo, chị bạn lại nói với con trai rằng, con xem xem
Viên Viên đã đọc hết tiểu thuyết của Kim Dung rồi, mẹ cũng sẽ thuê mấy cuốn về cho
con xem. Cậu bé gật đầu với vẻ ngần ngừ.

Tôi có cảm giác chị nói như thế vẫn
chưa ổn. Thực ra chị vẫn đang dùng điểm mạnh của một đứa trẻ để so sánh với điểm
yếu của một đứa trẻ khác, hơn nữa lời nói của chị quá thẳng thừng, để lộ rõ mục
đích, không có gì gọi là “dụ dỗ” cả.

Sau đó chị bạn đồng nghiệp lại thở ngắn
than dài với tôi rằng, chị thuê sách của Kim Dung về, nhưng cậu con trai chị vẫn
không chịu đọc, một cuốn sách ba ngày xem được ba trang, sau đó không chịu đọc tiếp
nữa.

Tôi nói thẳng với chị, chị đã tìm một
tấm gương, nhưng lại không tìm thấy điểm đột phá để khích lệ con trẻ, chỉ dùng điểm
mạnh của một đứa trẻ khác để so sánh với điểm yếu của con mình, vì thế chị không
thuyết phục được con. Trẻ em đọc sách là vì có hứng thú với sách, một đứa trẻ làm
sao có thể vì không muốn tụt hậu so với người khác và vì sự yêu cầu của bố mẹ mà
đi đọc sách được!

Chị hỏi tôi phải làm thế nào, tôi nghĩ
rằng tiểu thuyết của Kim Dung đã gây sức ép cho cậu bé, liền nói, tạm thời chị không
nên nhắc đến chuyện đọc tiểu thuyết nữa, cậu bé sợ chữ nghĩa như vậy, trước hết
chỉ có thể bắt đầu từ việc đọc những thứ đơn giản nhất. Thế này nhé, chị đặt một
tờ báo buổi tối, trên đó ngày nào cũng có một số tin bài về xã hội rất thú vị, cái
này ai cũng thích đọc, là thứ tiêu khiển tốt nhất. Hàng ngày chị đọc được tin nào
thú vị, thì giới thiệu cho con đọc, đừng đọc nhiều, mỗi ngày một hai tin là được
rồi. Đầu tiên dụ dỗ cậu bé đọc báo, nếu cậu có thể thường xuyên đọc được báo, dần
dần sẽ thấy việc đọc sách không có gì là đáng sợ nữa, sau đó lại tìm cách kéo con
vào tiểu thuyết.

Mấy ngày sau, chị bạn đồng nghiệp của
tôi gặp tôi vẫn lắc đầu, nói ngay cả báo con cũng không chịu đọc. Tôi thấy lạ tại
sao cậu bé này lại sợ chữ nghĩa như vậy. Sau khi tìm hiểu kỹ càng quá trình, phát
hiện thấy cách làm của chị bạn không ổn lắm. Với tình hình này, nếu con chịu đọc
mới là lạ.

Hóa ra, mấy ngày đó mỗi lần đi làm về
chị bạn tôi đều mua một tờ báo buổi tối, về đến nhà liền đưa báo cho con. Chị cũng
muốn dùng cách “dụ dỗ”, liền nói với con rằng đọc báo rất tốt, tờ báo này rất hay,
ít nhất con phải đọc được một đến hai bài; thích đọc bài nào thì đọc. Để kiểm tra
con trai đã đọc hay chưa, ngày nào trước khi đi ngủ chị cũng đều bắt con kể cho
mình nghe nội dung mà cậu bé đã đọc. Cậu con chỉ đọc được vài ngày, lại bắt đầu
vì chuyện đọc báo mà cãi lại mẹ.

Mặc dù người mẹ này dường như lần nào
cũng làm hết mọi việc cần phải làm, nhưng lại không đạt được mục đích, chị nói chị
thực sự tuyệt vọng về việc đọc sách của con rồi.

Tôi buộc phải nói thẳng với chị, hành
động của chị có một chút “dụ dỗ”, nhưng về thực chất vẫn là đang “ra lệnh”. Chị
quy định cho con mỗi ngày ít nhất phải đọc được một đến hai bài, lại còn đi kiểm
tra xem con đã đọc hay chưa, như thế việc đọc báo đã biến thành “nhiệm vụ” rồi.
Chị thử đặt mình vào địa vị của con và nghĩ xem, cảm nhận xem thế nào gọi là dụ
dỗ; nếu chị chỉ đứng trên góc độ của bố mẹ để xem xét vấn đề, thì rất dễ biến dụ
dỗ thành ra lệnh, dễ để mất đi hiệu quả.

Không phải là tất cả các bậc bố mẹ đều
thẳng thừng như vậy, rất nhiều người sau khi hiểu được tầm quan trọng của việc đọc
sách, cũng có thể đồng thời hiểu được tầm quan trọng của việc dụ dỗ, đồng thời biết
tạo ra một số biện pháp dụ dỗ. Nhưng trong đó có không ít biện pháp cũng không hiệu
quả, bởi sự dụ dỗ mà những biện pháp này tạo ra không thắng nổi một sự dụ dỗ khác:
ti vi.

Nếu một đứa trẻ ngay từ nhỏ đã tạo được
hứng thú đọc sách, thì chúng thường không để ti vi cướp đi thời gian đọc sách của
mình; nhưng nếu từ lâu con trẻ rất ít tiếp xúc với sách vở, lớn lên trước màn hình
ti vi, bạn muốn bắt trẻ giữa chừng phải chuyển sang đọc sách thì là điều tương đối
khó, cần phải áp dụng nhiều biện pháp hơn.

Bố mẹ tuyệt đối không nên dùng biện
pháp mạnh tắt ti vi để bắt con đọc sách. Kể cả có tắt ti vi, cũng không thể giúp
trẻ cam tâm tình nguyện cầm sách lên; kể cả trẻ đã cầm sách lên, nhưng cũng không
thể chuyên tâm đọc. Một số bậc phụ huynh hỏi tôi rằng tình hình này phải làm như
thế nào, tôi đã gợi ý cho họ một chiêu “độc”, một số phụ huynh đã áp dụng và kết
quả rất tốt.

Tôi gợi ý cho họ rút một sợi dây nào
đó của ti vi ra, hoặc lấy một linh kiện nào đó ra, khiến ti vi không xem được nữa.
Bố mẹ giả vờ nói ti vi hỏng rồi, sau đó tìm ra các lý do để kéo dài thời gian sửa
ti vi. Ít là một hai tháng, nhiều là nửa năm một năm. Trong thời gian này, bố mẹ
bắt đầu đọc sách, sau đó lựa thời gian thích hợp giới thiệu cho con trẻ một cuốn
sách thú vị, để con trẻ phát hiện được niềm vui của đọc sách trong lúc nhàn rỗi
không có việc gì để làm. Đợi đến khi con trẻ bắt đầu đọc hết cuốn sách này đến cuốn
sách khác, bố mẹ mới đi “sửa” ti vi.

Để đề phòng sau khi ti vi “được sửa”,
con trẻ lại quay về trạng thái suốt ngày vùi đầu vào ti vi, bố mẹ có thể lợi dụng
cơ hội này đưa ra quy định xem ti vi. Đồng thời bản thân mình cũng phải thực hiện
nghiêm túc.

Về quy định xem ti vi, tôi cho rằng
không nên quy định thời gian, chỉ quy định xem chương trình nào thì tốt, như thế
sẽ dễ kiểm soát. Quy định được đưa ra là phải thực hiện, trước hết bố mẹ không được
vi phạm quy định, cũng phải ít xem ti vi, bỏ thời gian ra đọc sách, đây là cách
giáo dục không lời đối với con trẻ. Vấn đề then chốt ở đây cũng là sự dụ dỗ âm thầm,
không nên có xung đột.

Có lẽ một số phụ huynh sẽ nói chiêu
này “chuối”, thao tác quá rườm rà, không bằng trực tiếp tắt ti vi đi. Còn có nhiều
bậc phụ huynh, họ không muốn con trẻ xem ti vi, nhưng mình lại xem một cách thoải
mái. Đã có một số người mẹ sau khi nghe lời đề nghị của tôi liền ra sức lắc đầu,
nói mình buổi tối không có việc gì để làm, không xem ti vi thì xem cái gì; hoặc
là người chồng sẽ không đồng ý làm như vậy, bởi vì công việc của chồng rất mệt,
hàng ngày về đến nhà muốn được giải trí. Những lúc như thế này tôi cũng cảm thấy
mình bó tay hết cách.

Nếu bố mẹ cứ thích làm theo ý mình thì
có cách nào để không bồi dưỡng ra một đứa con ngang ngạnh? Bạn không muốn dụ dỗ
con trẻ đọc sách, thì đành phải để ti vi dụ dỗ con trẻ ngày ngày đốt thời gian trước
màn hình mà thôi.

Điều khiến con người khó kháng cự nhất
là sự “dụ dỗ”, khiến con người căm ghét nhất là sự “ép buộc”, người lớn và con trẻ
đều giống nhau. Trong quá trình giáo dục, muốn con trẻ tiếp nhận cái gì, thì phải
dụ dỗ trẻ; muốn trẻ từ chối cái gì, thì phải ép buộc chúng - đây là một chiêu rất
có hiệu quả. Tất cả những bậc phụ huynh không đạt được mục đích, nguyện vọng và
kết quả hoàn toàn trái ngược nhau, chắc chắn là do đã áp dụng ngược phương pháp.

Lưu
ý đặc biệt

Nếu bạn muốn con mình thích đọc sách
ngoài giờ học, thì đừng bao giờ trực tiếp yêu cầu con trẻ “đọc sách đi”, cũng không
nên lấy chuyện con trẻ có thích đọc sách hay không làm chủ đề để nói chuyện, càng
không nên lấy chuyện đọc sách để giáo huấn con trẻ.

Bố mẹ tuyệt đối không nên dùng biện
pháp mạnh tắt ti vi để bắt con đọc sách.

Về quy định xem ti vi, tôi cho rằng
không nên quy định thời gian, chỉ quy định xem chương trình nào thì tốt, như thế
sẽ dễ kiểm soát. Quy định được đưa ra là phải thực hiện, trước hết bố mẹ không được
vi phạm quy định, cũng phải ít xem ti vi, bỏ thời gian ra đọc sách, đây là cách
giáo dục không lời đối với con trẻ.