Chương 10

TỪ YÊU THƯƠNG
ĐẾN ĐỘC LẬP

Người lớn không độc lập và cũng không đủ sức để gánh vác gánh
nặng của cuộc sống, nếu không đã không có quá nhiều người từ bỏ lý tưởng của mình
ở tuổi ba mươi như vậy! Con trẻ không độc lập sẽ dễ dàng trở thành nô dịch của ngoại
cảnh. Cả ngày trẻ dành để quan sát sắc mặt người khác, cẩn thận dè dặt, gò mình
trong thời gian dài, con trẻ dần dần đánh mất bản sắc trở thành một chú dê con lạc
đường.

Làm mẹ rất vất vả. Bạn buộc phải dành hết tình yêu cho con, không
được yêu bản thân mình, vì nhờ có tình yêu, con trẻ mới có thể lớn lên, mới có thể
độc lập, sống một cuộc đời tràn đầy hạnh phúc. Yêu thương chính là tiền đề của độc
lập, độc lập là kết quả của tình yêu đối với con trẻ.

Tại sao phần đông những bà mẹ chúng ta chưa làm được điểm này?
Bởi vì chúng ta cũng chưa trưởng thành, chúng ta cũng có một nhu cầu yêu và cũng
đang trên con đường đi đến độc lập. Ví dụ chúng ta luôn mong những đức ông chồng
trở về nhà và chăm sóc chúng ta, đặc biệt là những lúc làm xong công việc đã vô
cùng mệt mỏi, trở về nhà với một núi việc nhà, con trẻ thì đang “làm loạn”, cục
tức dâng lên, không biết xả đi đâu, thế là hét lên với con: “Sao con lại thế này…”.
Chúng ta tức giận vô cùng. Tại sao con cái không thể lượng thứ cho chúng ta? Tại
sao các ông chồng lại không an ủi vỗ về chúng ta?

Bởi vì bản thân chúng ta cũng không độc lập. Cũng có thể phần
đời trước khi có con của chúng ta cũng không phát triển bình thường. Không độc lập
khiến chúng ta không có tâm sức để gánh vác gánh nặng cuộc đời, nói gì đến chuyện
lạc quan đối đãi với cuộc đời này, đó là lý do tại sao phần lớn chúng ta lại từ
bỏ hy vọng và lý tưởng của mình ở tuổi ba mươi. Sự phát triển về tinh thần của chúng
ta và cuộc sống của chúng ta, sự phát triển tâm lý của chúng ta vốn dĩ phải là một,
không được tách rời. Khổng Tử nói: “Tam thập nhi lập”. Chữ “lập” ở đây là chỉ tinh
thần, chữ “lập” ở đây là chỉ sự độc lập về tâm lý và sự nghiệp. Một người ba mươi
tuổi, nếu đã được phát triển đầy đủ thì có thể “độc lập” và không cần dựa dẫm vào
bất cứ ai. Đây là một quá trình phát triển bình thường nhất, hoàn thiện nhất. Độc
lập là sự phân biệt mang tính thực chất nhất giữa người lớn và con trẻ.

Tình yêu khiến con người độc lập, độc lập thúc đẩy sự phát triển
của tinh thần, tình yêu là cơ sở của sự phát triển trí lực. Có tình yêu, mới có
sự độc lập.

Yêu là thế nào? Đầu tiên, yêu là một trạng thái tâm lý. Tôi vẫn
còn nguyên sự xúc động với sự việc bé gái “gội đầu”. Bố cháu là một quân nhân, một
giáo viên, một người rất tốt. Bố cháu thường ngồi ở vườn nhìn con chơi, nhưng tâm
trạng để tận đâu đâu, luôn luôn là như thế. Người bố này không chăm sóc được sự
trưởng thành trong nội tâm của con, con của anh ấy cũng không nhận được tình yêu,
chỉ thỉnh thoảng mới được bố yêu một xíu: “Lại đây, bố yêu con một tí nào”. Rồi
anh ôm lấy con xoay một vòng. Tôi thì cảm thấy hình như anh ấy chẳng phải là bố,
mà chỉ là anh trai của con bé.

Chúng ta cứ nghĩ, khi chúng ta có con, chúng ta sẽ yêu con, chúng
ta hy vọng đời con sẽ hơn đời bố mẹ, nhưng chúng ta không làm được. Bởi vì tuổi
ấu thơ của chúng ta cũng không được phát triển tốt, những thứ không tốt đó đã ăn
sâu vào tiềm thức và chúng ta lại đối xử với con cái y hệt như vậy.

Điểm đầu tiên của việc yêu con là không được lơ là con. Yêu không
phải là thỉnh thoảng quan tâm, thỉnh thoảng tâm huyết trào dâng, càng không phải
thỉnh thoảng tức giận, dùng đòn roi để giải tỏa. Cho dù bạn có nói rằng bạn làm
thế là vì yêu con, vì sợ con thua kém bạn bè. Tôi đã nói với rất nhiều người rằng:
“Tất cả những người đánh con, mắng con, chỉ cần hỏi bố mẹ của họ, chắc chắn bố mẹ
họ đã từng đánh mắng họ. Không còn nghi ngờ gì nữa, đến lượt họ lại dùng cách đánh
mắng với chính con cái mình, nối tiếp nhau từ đời này sang đời khác”.

Chúng ta nhìn sang những khuôn mặt ở xung quanh là biết ta. Những
con người được sống trong tình yêu thì không những làm việc theo quy luật mà còn
bình tĩnh, độ lượng với người khác, muốn giúp đỡ mọi người. Người lớn trẻ con đều
như vậy. Còn những kẻ “trẻ con lớn tuổi” chuyên gây phiền phức, thì không phải là
người lớn bình thường và cũng chưa từng là những đứa trẻ bình thường.

Mẹ của bạn học của tôi cũng đang mắc chứng “trẻ con”. Lơ là một
chút mà không để ý đến bác, bác sẽ giận, giận xong thì dỗi khiến bạn phải liên tục
dỗ dành, an ủi, có khi phải đến mấy ngày mới bình thường. Tình trạng của bác ấy
là tình trạng của một đứa trẻ, bác giày vò chính mình chẳng qua cũng chỉ là muốn
dùng cách này để có được tình yêu và sự chú ý của bạn mà thôi.

Có rất nhiều mẹ của các cháu trong trường tôi từng nói với tôi
rằng: “Chị ơi, chồng em hay đánh con lắm, có những lúc em nói, còn cáu cả em”. Tôi
nói: “Vì em không lấy chồng mà là lấy một đứa trẻ, thế nên em phải chăm sóc tốt
cho cả hai đứa trẻ. Nếu không làm được như vậy, thì gia đình em sẽ không được êm
ấm… Nếu em còn yêu chồng em, nếu em còn chưa muốn ly hôn, thì cách duy nhất là em
phải đối xử với chồng em như đối xử với con em, để chồng em dần dần trở về đúng
vị trí của mình”. Những người mẹ này thường thở dài một tiếng: “Em mệt mỏi quá rồi!
Khi nào thì mới đến lúc ấy chứ?”.

Hiện nay người ta hay nói đến bồi dưỡng thần đồng. Theo tôi,
chúng ta rất khó tìm thấy những em bé bình thường. Những người làm cha mẹ đang gửi
gắm những lý tưởng chưa thành hiện thực của bản thân lên con cái mình, ép con cái
trưởng thành tạo ra những lớp trẻ già trước tuổi.

Khi một con người thực sự trưởng thành, người đó sẽ thuận theo
người mình yêu. Thế nào là thuận theo? Sự thăng hoa của ý chí trong tình cảm, trong
cuộc sống chính là thuận theo. Chồng của Tuyết Nhi bạn tôi là một người có tâm lý
phát triển tốt, anh ấy thuận theo Tuyết Nhi. Tuyết Nhi hay nổi nóng, hay nũng nịu:
“Anh mua vải cho em… Anh luộc gà cho em… Anh làm cái này cho em, làm cái kia cho
em…”. Chồng cô ấy đều vui vẻ làm hết. Tuổi thơ của Tuyết Nhi không hạnh phúc, sau
khi kết hôn vẫn tiếp tục mười năm “tuổi thơ vàng”, cô ấy muốn làm gì chồng cô ấy
cũng đồng ý, dù Tuyết Nhi nói rằng: “Em muốn đào ba tấc đất”, chồng cô ấy cũng nói:
“Em cứ đào đi, anh lấy cuốc cho”. Mười năm ấy là mười năm Tuyết Nhi trở lại là chính
mình. Sau đó, tại sao Tuyết Nhi lại tràn đầy nhiệt tình và nhiệt huyết đối với cách
giáo dục này? Bởi vì được sống trong tình yêu thương và sự tự do, Tuyết Nhi đã trở
thành một người bình thường. Khi Tuyết Nhi phát triển như một người bình thường,
khi những vấn đề về tâm lý của Tuyết Nhi đã được giải quyết, cô ấy mới phát hiện
ra kiếp người có nhiều đau khổ, bởi vì chẳng phải ai cũng được tốt số như cô ấy,
tìm được một người thực sự yêu thương mình. Trong cuộc sống hiện thực, ai có thể
chịu đựng nổi một người trưởng thành sống cuộc sống của một đứa trẻ trong mười năm
trời… Tình yêu như một cánh cửa rộng lớn mở thẳng đến thiên đường, khiến cho cuộc
sống của cô ấy được thay đổi, khiến cô ấy lại được là chính mình, được độc lập tự
tin đối diện với cuộc sống. Cô ấy thường nói với tôi rằng: “Hôn nhân là gì? Tự do,
vui vẻ, hạnh phúc và cuộc sống dường như lại bắt đầu”.

Đương nhiên là tôi nói đã đơn giản hơn nhiều, hôn nhân hạnh phúc
vô cùng phong phú, nhưng dù phong phú đến đâu cũng quy về một mối, đó là dành tặng
tình yêu đến người mình yêu.

Yêu, đầu tiên là một cảm giác, một kiểu tình cảm tinh tế, hướng
về trái tim và thuộc về trái tim. Ở đó có cảm giác an toàn, cảm giác tự do, cảm
giác thoải mái, cảm giác hạnh phúc, một cảm giác hoàn chỉnh, như được giải cứu.
Yêu, cũng là cho đi hạnh phúc, bởi vì bạn đã được cảm nhận tình yêu, cảm nhận được
cảm giác được yêu. Cho đi cũng là nội hàm của độc lập.

Kinh nghiệm của Tuyết Nhi cho tôi một niềm tin, rằng bất cứ con
người nào cũng có thể thay đổi, chỉ cần bạn tìm được một người yêu mình. Một con
người được vui vẻ thì sẽ thế nào? Một đứa trẻ vui vẻ sẽ không phá phách, một người
trưởng thành vui vẻ sẽ không phá hoại. Nếu tất cả chúng ta cùng vui vẻ thì sẽ không
có ai phá hoại môi trường, phá hoại của cải, phát động chiến tranh. Sẽ chỉ còn những
hành động mang tính xây dựng trên thế giới này.

Sự phát triển của nhân loại chỉ dựa trên một nguyên tắc, đó là
tình yêu. Chân lý lớn nhất, cao quý nhất trên thế giới này chính là tình yêu. Tội
ác lớn nhất trên thế giới này chính là không có tình yêu và không được phát triển
bình thường.

Đường Hà, mẹ của một cậu bé, sau khi nghe nói chuyện về phương
pháp giáo dục Montessori đã thay đổi 180O trong cách dạy con. Hôm đó, cậu bé dè
dặt nói: “Mẹ ơi, con muốn...”. Đường Hà nói: “Con muốn đi chơi hả, mẹ biết rồi,
hôm nay con muốn đi chơi đến lúc nào thì đi”. Đứa trẻ nói: “Thế buổi tối con về
muộn một lúc được không ạ?”. “Được chứ, con không về cũng không sao?”. Lúc đó đứa
bé 12 tuổi, cậu bé nói: “Có thể như thế ạ?”. Cậu bé rất vui mừng. Buổi tối cậu bé
ngồi dưới nhà, đến tận mười hai giờ mới lên. Thấy vậy, Đường Hà đã nói rằng: “Tôi
đã biết lần đầu tiên con trai tôi cảm thấy vui mừng là như thế nào?”. Tất nhiên
là cô ấy cũng có chút nói quá lên, một đứa trẻ thì phải trở về nhà. Sau đó, cậu
bé cũng thay đổi rất nhiều. Cứ nghĩ đến trước đó, Đường Hà lại khóc: “Tôi đã bạc
đãi con tôi mười hai năm...”. Tôi an ủi cô ấy rằng: “Cô giỏi lắm, cô đã thay đổi
hoàn toàn, vẫn còn kịp mà. Con trai cô sẽ dần dần trở về quỹ đạo phát triển bình
thường tự nhiên của cháu”.

Quỹ đạo phát triển này cần có một điều kiện: Đứa trẻ ấy phải
có tự do của bản thân, đó là sự tự do về tâm hồn. Ví dụ nguyện vọng lúc đó của cháu
là nghịch nước, đó là nhu cầu phát triển ở thời điểm đó của cháu, nhưng trong suy
nghĩ của cháu là bác trông trẻ không cho nghịch nước. Montessori đã kể một câu chuyện:
Một đứa trẻ đến nhà bà ngoại chơi, cô bé muốn mở vòi nước ở sân cỏ, muốn nghịch
nước, nhưng lại sợ, lại do dự. Bà ngoại nói: “Cháu cứ mở vòi nước đi”. Nhưng đứa
trẻ nói: “Không, cháu không mở vòi nước đâu, bởi vì bác trông trẻ bảo không được
nghịch nước”. Bà ngoại nói: “Bác trông trẻ không có ở đây, bà cho cháu chơi”. Cô
bé nói: “Không, thế không được”. Cũng có nghĩa là ở sự việc này, cô bé đã trở thành
nô lệ của bác trông trẻ, nhân cách của cô đã đang bị người khác dần dần thay thế.

Sau này cô bé sẽ thế nào? Nếu cô bé cứ bị đè nén thế này - tự
mình đè nén mình, thì sự phát triển nhân cách và sự phát triển năng lực của bé sẽ
gặp phải một trở ngại lớn. Sự đè nén ấy chắc chắn là những hành vi liên tục chứ
không hề ngẫu nhiên.

Rất nhiều những người làm cha mẹ nói rằng: “Tôi đã đè nén con
tôi quá lâu rồi, vậy phải làm thế nào?”. Các bạn đừng lo, bởi vì cả trạng thái của
con người chia thành hai mặt tích cực và tiêu cực, chỉ cần mặt tích cực chiếm thế
chủ đạo, sự phát triển của trẻ sẽ không gặp phải vấn đề gì to tát. Nhưng, khi mặt
tiêu cực chiếm thế chủ đạo, nhân cách của trẻ sẽ dần dần bị thay đổi, trẻ sẽ không
được phát triển theo trạng thái vốn có của mình, con trẻ không độc lập và càng không
trưởng thành độc lập. Cũng giống như Montesseri đã nói: “Ai không thể độc lập, người
đó không có tự do”. Lúc này, tự do đã trở thành một phẩm chất đáng quý.