Chương 14: Những lâu đài của vua Ludwig II

Đức là nước đầu tiên tôi đặt chân đến khi
có cơ hội ra nước ngoài. Tôi đã đi hơn hai mươi thành phố của nước Đức nhưng gắn
bó nhất với miền Nam nước Đức, nơi đậm chất văn hóa Alps vốn dĩ đã thân thuộc với
tôi. Kể về nước Đức, tôi muốn dành ưu tiên của mình cho những lâu đài của vua
Ludwig II, bởi với tôi, chúng không chỉ đẹp mà còn có chút gì bản lĩnh, cô độc
và mang màu sắc thâm trầm bí hiểm, dạt dào tình cảm ẩn chứa trong nét lạnh
lùng, tựa như tính cách của người Đức vậy.

Những lâu đài với kiến trúc đẹp hơn cả cổ
tích, ý tưởng trang trí siêu thực, khuôn viên khoáng đạt bao la nhưng man mác
buồn giữa hồ và núi của rặng Alps chỉ có thể là những lâu đài của vua Ludwig II
xứ Bavaria miền Nam nước Đức, vị vua có cuộc đời như một vở kịch bi tráng với kết
thúc mãi còn là dấu hỏi với hậu thế.

Vì một cơ duyên kỳ lạ, tôi và những người bạn
thân có cơ hội ghé thăm gần như tất cả những lâu đài của vua Ludwig, từ
Nymphenburg nơi ông được sinh ra, đến Hohenschwangau nơi trải qua tuổi thơ cùng
cha mẹ, rồi đến những lâu dài do ông chủ công xây dựng: Herrenchiemsee, Linderhof
và đặc biệt nhất là Neuschwanstein.

Chẳng hiểu sao, sau những hành trình đến với
lâu đài của vua Ludwig II, tôi chợt tò mò tìm hiểu về cuộc đời của ông vua trẻ
rất đỗi đẹp trai với mái tóc bồng lượn sóng, yêu kịch Schiller, là bạn tâm giao
của nhà soạn nhạc Richard Wagner, yêu thích vẻ đẹp thiên nhiên của Alps đến mức
rất ít khi ông sống ở München, thủ phủ của Bavaria mà thường ẩn về rừng Alps.
Tôi chợt nhận ra rằng những lâu đài do ông chủ công xây dựng đã phản ánh cả
tính cách và số phận đặc biệt của ông: lãng mạn, siêu tưởng, mộng mị, hơi lập dị
nhưng tràn đầy tình yêu với nghệ thuật và thiên nhiên.

Có thể trên cương vị của một ông vua,
Ludwig II chưa phải là một cái tên đáng nhớ với những vấn đề tài chính phát
sinh theo bao tham vọng xây lâu đài, với những xung đột chính trị và cái chết
bí ẩn, nhưng những lâu đài, nhà hát và cả những đóng góp cho âm nhạc mà ông để
lại đáng để người ta mãi nhớ đến ông - vị vua cổ tích xứ Bavaria.

Neuschwanstein
- Thiên nga giữa rừng Alps

Lừng danh nhất trong những lâu đài của vua
Ludwig phải kể đến Neuschwanstein, vốn xuất hiện trong rất nhiều bộ phim và là
nguồn cảm hứng xây dựng mô hình lâu đài ở công viên Disneyland, thế giới cổ
tích của tuổi thơ. Neuschwanstein cũng là điểm đến quan trọng của các du khách
khi đến với nước Đức, dù để đến với Neuschwanstein bạn phải mất hơn hai giờ tàu
từ Munich đến thị trấn Füssen và thêm hai giờ xe buýt đến với lâu đài sừng sững
giữa vách núi đá

Trước khi nói về Neuschwanstein, tôi buộc
lòng phải thú nhận một điều: mọi miêu tả về lâu đài, mọi bức ảnh chụp
Neuschwanstein có lẽ đều bất lực trước vẻ tráng lệ, huyền ảo và nên thơ của nơi
này. Neuschwanstein có thể tạm dịch là: new swan stone, lâu đài thiên nga giữa
núi đá Alps. Hình ảnh những chú thiên nga xinh đẹp yểu điệu, niềm đam mê của
vua Lugwig luôn xuất hiện trong mọi chi tiết trang trí tại những lâu đài của
ông. Nội thất lâu đài thì bạn không được phép chụp, muốn nhìn toàn cảnh lâu đài
bạn phải đi một quãng đường xa hơn để leo lên cây cầu Marienbrücke cheo leo giữa
vách đá bên kia. Thế nhưng tôi vẫn muốn tả về lâu đài này cho dù tôi có lẽ mới
chỉ chạm khẽ đến vẻ đẹp đầy ám ảnh của nó.

Người ta hay đến Neuschwanstein vào mùa
thu, khi những chiếc lá chuyển màu để vẽ nên bức tranh họa đồ với mây trắng,
núi xám phủ tuyết, hồ xanh ngắt và lá đỏ
lá vàng cùng tòa lâu đài ẩn hiện trong sương khói. Chẳng hiểu sao, mấy lần
chúng tôi đến Neuschwanstein đều là những ngày đông lạnh giá, khi nhiệt độ
ngoài trời xuống đến âm hai mươi độ C, âu cũng là để cảm nhận một vẻ đẹp khác,
mong manh, u uẩn và cô tịch. Ngỡ ngàng làm sao, hồ Alpsee bên lâu đài rộng và
xanh là thế, mà nay đã trở thành một sân băng phủ tuyết. Thường thì mùa đông, một
phần hồ hay đóng băng để chiều lòng bọn trẻ tập làm ngôi sao trượt băng nghệ
thuật, nhưng lần này thì toàn bộ hồ đông cứng, một lớp tuyết mịn vẫn còn phủ trắng
hồ. Tôi đi lại lạo xạo trên mặt hồ phẳng lì, tưởng chừng như có thể chạy một mạch
sang đầu trái núi bên kia. Khi tia nắng đầu tiên bắt đầu xuyên qua lớp mây dày
đặc rọi lên mặt hồ, tôi bỏ lại Alpsee đằng sau để thong thả bắt đầu cuộc hành
trình đầu tiên lên Hohenschwangau, lâu đài mùa hè của vua Maximilian II cha của
Ludwig II. Qua Hohenschwangau, đường lên Neuschwanstein xa và dốc. Tôi để ý thấy
thường chỉ có du khách Nhật hoặc Trung Quốc là chọn những cỗ xe song mã để đến
với Neuschwanstein, chắc để tìm cảm giác của ông hoàng bà chúa ngày xưa, còn đa
số mọi người đi bộ. Tôi cũng đi bộ để làm ấm người sau màn trượt băng bất đắc
dĩ trên hồ, hơn nữa đi bộ thì mới chụp được ảnh khu rừng mùa đông, cho dù tôi chụp
hoàn toàn bằng... niềm tin. Trời lạnh đến mức tay không hề có cảm giác là đã bấm
máy hay chưa nữa.

Khu rừng mùa đông đẹp như huyền thoại! Cành
cây phủ trắng tuyết, suối cũng trắng xóa mà nếu để ý kỹ, bạn có thể nhận thấy
tiếng nước ngầm chảy khẽ dưới lớp băng. Những chiếc lá cây còn sót lại trĩu nặng
tuyết, thỉnh thoảng giật mình làm đổ tuyết phát ra tiếng “soạt soạt” bên tai
người. Nắng mùa đông xuyên qua những chiếc mạng nhện trong suốt tinh khôi óng
ánh. Sương và khói ở đâu thỉnh thoảng bay ra la đà, làm bóng dáng đội ngựa chở
khách ẩn hiện bên đường núi thêm phần cô độc. Thỉnh thoảng những chú ngựa phì
lên một tiếng, những chú chó loăng quăng giật mình sủa vang làm tôi tưởng tượng
đến đoàn tùy tùng của vua Ludwig II trong những chuyến đi săn ngày xưa. Yên
bình và tinh khôi quá, chẳng trách mà vua Lugwig II thường trốn cái xa hoa của
München để về với nơi đây.

Cuối cùng thì tòa lâu đài hiệp sỹ tráng lệ
cũng bừng lên dưới ánh nắng cuối con đường mòn. Tôi tranh thủ đọc thêm vài
trang của cuốn sách về Neuschwanstein trong khi hòa vào dòng người xếp hàng dài
để khám phá lâu đài. Neuschwanstein không phải do kiến trúc sư thiết kế mà là
tác phẩm của họa sỹ sân khấu Christian Jank. Phải chăng vì thế mà khi tham quan
các phòng của lâu đài, tôi luôn có cảm tường mình đang xem những vở kịch với
các lớp lang, chương hồi khác nhau, từ khán phòng có ngai vàng xa hoa, phòng ngủ
dành cho những giấc mơ siêu tưởng, phòng dành cho dạ tiệc và kịch nghệ ở trên
cùng với màu sắc ấn tượng. Và thật ngạc nhiên trong lâu đài có cả một hang động
nhân tạo. Kiến trúc lâu đài thiết kế dựa trên ý tưởng về sự tôn kính dành cho
hiệp sĩ thiên nga Lohengrin trong truyền thuyết của Đức. Chủ điểm trang trí của
các căn phòng cũng lấy cảm hứng từ nhiều vở opera do nhà soạn nhạc Richard
Wagner viết. Những chàng cảnh vệ Đức mắt xanh dịu dàng nhưng cương quyết khiến
mọi du khách đều lặng lẽ cất máy ảnh vào túi, cho dù ai cũng dường như mê đi
trước chiếc vương miện lộng lẫy cẩn đá quý, đồ gỗ tinh tế khắc chạm cầu kỳ, những
bức rèm ánh lên vẻ phú quý. Hình ảnh thiên nga ở khắp mọi nơi trong tòa lâu
đài: con thiên nga chạm vàng và pha lê giữa phòng, bầy thiên nga tung cánh ở bốn
cột giường, đến ngay cả tay nắm cửa cũng yểu điệu hình một nàng thiên nga cúi đầu
e lệ. Điều đặc biệt nữa trong tòa lâu đài này là ở bất cứ chỗ nào, bạn đều có
thể bắt gặp những ô cửa sổ xinh xắn, nơi có thể phóng tầm mắt nhìn ra những đỉnh
núi sương mờ xa xa, những khu rừng trùng điệp, khiến bạn có cảm giác mình không
bị bó buộc giữa xa hoa mà vẫn vô cùng gần gũi với thiên nhiên.

Đẹp như cổ tích nhưng quá trình xây dựng
tòa lâu đài ấy không lung linh như mơ, bởi vua Ludwig đã ra đi khi chưa kịp về
đây sống. Hơn mười chín căn phòng của tòa lâu đài vẫn chưa và có thể không bao
giờ được hoàn thiện, một số bức tranh còn đang chờ những nét vẽ cuối cùng.
Nhưng chính sự dang dở ấy phải chăng cũng là một phần sự quyến rũ của
Neuschwanstein, khiến bạn phải trăn trở và tưởng tượng, khiến bạn mơ đến một thế
giới cổ tích với lâu đài, hoàng tử, những đêm nhạc opera trong khán phòng sang
trọng và cả những đêm trong rừng chỉ có trời, mây, núi, trăng sao…và ta.

Linderhof
- Giai điệu rừng xanh

Tôi gọi Linderhof là giai điệu giữa rừng
xanh bởi Linderhof tọa lạc giữa bạt ngàn núi đồi xanh thẳm của khu vực
Oberammergau và ba công trình tiêu biểu của lâu đài: động nhân tạo mang tên
Venus, lều Hunding cùng tu viện Gurnemanz đều là những hồi tưởng cho các vở
opera của nhà soạn nhạc đã gắn với cuộc đời của vua Ludwig II: Richard Wagner.

Trái với lâu đài cổ tích Neuschwanstein,
Linderhof là nơi vua Ludwig II đã sống và chứng kiến lâu đài hoàn thiện từng
ngày. Ai cũng nói rằng Linderhof là “bản sao thu nhỏ” của cung điện Versailles
do vua Pháp Louis XIV - thần tượng của vua Ludwig II xây dựng. Linderhof không
thiếu vẻ xa hoa của những lâu đài vua chúa với những chùm đèn làm bằng ngà voi,
thảm làm từ lông đà điểu, đồ sứ Trung Hoa, nội thất chạm bạc dát vàng… nhưng
tôi vẫn thấy dấu ấn không thể lẫn của ông vua xứ Bavaria ở đây. Bất kể nơi đâu
trong lâu đài bạn cũng có thể bắt gặp hình ảnh mặt trời vì Louis XIV được coi
là “Sun King” vậy nên Lugwig tự coi mình
là “Night King”. Vua Ludwig II cũng thường ngủ vào ban ngày và về đêm, ông hay
ngồi một mình đọc sách suy tư ở góc đại sảnh mang tên: Căn phòng của những chiếc
gương, nơi ánh nến huyền ảo lung linh được phản chiếu bốn bề. Có những đêm, vua
Lugwig một mình chèo chiếc thuyền riêng thiết kế theo dáng thiên nga vào bên
trong động nhân tạo Venus phía sau lâu đài, nơi ánh sáng huyền ảo, tiếng nhạc
thánh thót như nước rơi xuống từ vách đá đủ để mê hoặc lòng người. Tu viện
Gurnemanz nằm lọt trong rừng cây gợi cho tôi nhớ về những ngôi đền phương Đông
huyền bí với mái vòm, những bức rèm màu xanh turquoise. Đẹp thì đẹp thật, nhưng
sao tôi vẫn thấy tất cả đều có nét gì đó cô đơn, đều là nơi chốn dành riêng cho
những suy tư trăn trở một mình chứ không dành cho những cuộc vui đông người.

Khu vườn và rừng cây bao quanh cung điện
Linderhof quả không hổ danh là một trong những “tác phẩm” đẹp của thiết kế vườn
thời phong kiến châu Âu bởi sự kết hợp giữa phong cách Baroque, phục hưng
Italia và vườn kiểu Anh. Đấy là nghe người hướng dẫn viên nói thế, còn tôi chỉ
biết thả mình lang thang trong vườn hồng, ngắm những chùm nho rớt vụ và chạy đuổi
theo lũ sóc trong những cánh rừng đến cuối thu mà lá vẫn chưa chịu vàng. Phía bắc
lâu đài là thác nước với ba mươi bậc đá cẩm thạch như những phím đàn trong trẻo
giữa rừng.

Herrenchiemsee
- Bài thơ trên hồ Chiemsee

Tôi đến Herrenchiemsee, lâu đài tọa lạc
trên hòn đào Herreninsel (đảo Quý Ông) giữa hồ Chiemsee trong xanh, hồ lớn nhất
của bang Bavaria. Lúc ấy là dịp nghỉ lễ Phục Sinh, trời đang chuyển giữa mùa
đông và mùa xuân nên tôi có thể thưởng thức một khung cảnh rất nên thơ: hoa đầu
xuân, hoa thủy tiên vàng ươm đã nở nhưng tuyết vẫn rơi và trời thì bảng lảng
sương khói. Hình như khung cảnh này càng tô đậm cho vẻ đẹp sang trọng nhưng u
hoài của lâu đài Herrenchiemsee, lâu đài thứ ba do vua Ludwig II chủ công xây dựng,
nhưng ông cũng chỉ kịp ở đây vài ngày một năm trước khi ra đi, để lại hơn năm
mươi trong tổng số bảy mươi căn phòng chưa kịp hoàn thiện.

Không phải là một Versailles thu nhỏ, tham
vọng của vua Ludwig là xây dựng một lâu đài tương tự như Versailles của vua
Louis XIV. “Đại sảnh của những chiếc gương”, một trong những căn phòng được
hoàn thiện còn lớn hơn cả phòng ở Versailles với không biết bao nhiêu đèn trần,
đồ sứ khoe sự hào nhoáng, thịnh vượng và thẩm mỹ tinh tế của vua Ludwig. Một lần
nữa bàn tay của họa sĩ Christian Jank đã làm nên kì tích. Herrenchiemsee cũng
mang hơi thở của thế kỷ hai mươi với hệ thống sưởi trung tâm, hệ thống nước thiết
kế linh hoạt.

Một lần nữa, điều hấp dẫn chúng tôi ở
Herrenchiemsee của vua Ludwig không chỉ là tòa lâu đài sang trọng mà là cảnh
quan xung quanh. Chiếc thuyền đưa tôi ra đảo đủ để tôi bập bềnh với phong cảnh
lãng mạn của hồ Chiemsee, với những rừng cây, đám lau um tùm, những đàn thiên
nga, vịt trời sải cánh xa xa. Quãng đường dài đi bộ vào lâu đài cũng là những
khoảng rừng rậm rạp cây đầu xuân mới nhú lên màu non xanh. Đó đây, những bác xà
ích thong dong tẩu thuốc đưa khách bằng những cỗ xe song mã đi lại trong rừng.
Tôi cứ ước mình biết vẽ, bởi vì khung cảnh trước mắt tôi dường như đã là một bức
tranh mùa xuân châu Âu hoàn thiện, chỉ cần nhẹ nhàng đặt lên khung mà thôi. Tôi
ngồi trong khu vườn trước lâu đài, vườn tượng, thác nước dường như sống động
hơn bởi xa kia, hồ Chiemsee đưa vào từng đợt sóng vỗ nhẹ và chiếc thuyền độc mộc
của ai vừa lướt qua tạo cho khung cảnh một vẻ hữu tình mà cô liêu hiếm thấy.

Ngồi trên ghế đá trong lâu đài
Herrenchiemsee trên “đảo của các quý ông”, quý ông duy nhất của nhóm chúng tôi
chợt tư lự: “Không biết niềm đam mê xây lâu đài cổ tích của vua Ludwig II xứ
Bavaria nên gọi là tham vọng hay là giấc mơ nữa”. Chẳng ai trong chúng tôi trả
lời được câu hỏi này và có thể cả những nhà nghiên cứu lịch sử cũng thế. Ông vua
cô đơn Luwig II từng đính hôn nhưng chưa bao giờ kết hôn. Sinh thời, ông chỉ có
hai người bạn tâm giao nổi tiếng nhất là nhà soạn nhạc Richard Wagner và hoàng
hậu Sissi của nước Áo, những người bạn còn lại của ông là những vở operas, những
công trình kiến trúc và cảnh quan thiên nhiên của núi rừng Alps, nơi ông sinh
ra và lớn lên. Những ngày cuối đời, mặc dù chưa có cuộc khám nghiệm chính thức
nào nhưng người ta vẫn quy cho ông căn bệnh tâm thầm, quản thúc ông ở chính lâu
đài huyền thoại Neuschwanstein. Ông và người bác sỹ đã không bao giờ trở về sau
một buổi đi dạo và chèo thuyền bí hiểm trên hồ Stanberg gần lâu đài. Hồ
Stanberg cách đó không xa và cây thánh giá tưởng niệm ông vẫn còn ở đó, nhưng
tôi không muốn đến thăm bởi tôi muốn tin rằng sự ra đi của ông chỉ nhẹ nhàng tựa
như chuyến viếng thăm hành tinh này của hoàng tử bé trong câu chuyện của
Antoine de Saint Exupéry, hay như cảm tưởng của Richard Wagner sau cuộc gặp đầu
tiên với vua Ludwig II: ”Trời ơi, ngài thật đẹp và thông thái, thú vị và đầy cảm
xúc, đến nỗi tôi e rằng cuộc sống của ngài sẽ tan chảy trong thế giới trần tục
này, tựa như một giấc mơ phù du của Thượng đế”.

Và sự thật đúng là như thế, ông đã lướt qua
thế giới này và để lại cho xứ Bavaria cũng như chúng ta những lâu đài cổ tích,
đẹp hơn cả một giấc mơ.