- Một năm, - tôi nói, - ông
có biết nó biểu thị gì không?

- Ba trăm sáu mươi nhăm
ngày, ông ta trả lời miệng lại dính chặt vào telephon.

Hơi thở của ông ta làm tôi
muốn buồn nôn.

- Thế nếu tôi dùng tên gọi
khác, - tôi nói, - với một cái mũi khác và những tiết mục khác? Tôi có thể vừa
hát vừa đệm đàn ghi ta và có thể còn làm trò tung hứng nữa?

- Phi lí! Anh hát như bò
rống và tung hứng chỉ như một tay không chuyên. Tôi nói là phi lí, ở anh có cái
chất của một diễn viên hài có tài, có thể còn là rất có tài, nhưng tôi không
muốn nghe nhắc đến anh trong ba tháng, trong thời gian đó anh phải bỏ ra tám
giờ một ngày để tập luyện. Đến lúc đó anh sẽ cho tôi biết về những tiết mục của
anh... cũ hoặc mới. Nhưng hãy bắt đầu làm việc và bỏ cái chuyện uống rượu đáng
nguyền rủa ấy đi!

Tôi giữ im lặng và lại nghe
thấy ông ta thở rồi hút thuốc.

- Hãy cố tìm ra một con
người thông cảm... như cô gái đã ra đi với anh ấy.

- Một con người thông cảm...

- Phải, đúng thế, còn lại
đều là chuyện tầm phào. Và nhất là không nên tự huyễn hoặc mình cho là có thể
tự xoay xở lấy được không cần đến tôi, rồi đi trình diễn ở một vài cái hội hạng
bét. Cái trò ấy chỉ có thể kéo dài không quá ba tuần: một vài trò hề trước một
công chúng là những người lính cứu hỏa, sau đó đi vào hàng chìa mũ ra. Nhưng
tôi muốn nói trước với anh là tất nhiên tôi sẽ biết ngay và tôi sẽ tức khắc cưa
cụt chân anh đấy.

- Thật là độc ác!

- Về mặt độc ác, tôi là
người bạn trung thành nhất mà anh có thể tìm thấy được. Nhưng hãy tin rằng, nếu
anh định đi tắt, thì chỉ hai tháng là cùng, sự nguy kịch sẽ đến với anh. Tôi
biết việc của tôi. Anh có nghe tôi nói không?

Tôi im lặng.

- Anh vẫn nghe đấy chứ? - Ông
ta nhắc lại giọng dịu đi.

- Có.

- Tôi thành thật mến anh,
Schnier, anh biết đấy. Và chúng ta đã làm việc tốt với nhau. Nếu không, anh
tưởng tôi chịu chơi sang tốn tiền chi cho một cuộc nói chuyện bằng telephon như
cuộc nói chuyện này hay sao?

- Bây giờ là hơn bảy giờ và
cái trò đùa này chỉ tốn cho ông có hai mác rưỡi.

- Nếu không phải là ba.
Nhưng tôi muốn nói với anh là vào giờ này anh sẽ không thể tìm ra được ở đâu
một người đại lí đã có thể làm được việc nhiều cho anh đến như vậy đâu... Vậy,
đúng như thế nhé: sau ba tháng anh sẽ đến tìm tôi với ít nhất sáu tiết mục nhất
thiết hoàn hảo. Và trong khi chờ đợi, hãy moi cho được ở ông bố của anh tất cả
những gì anh có thể moi được. Chào!

Và ông ta gác máy luôn. Tôi
đứng như trời trồng; ống nghe trên tay, còn nghe thấy âm tố, tôi chờ đợi thêm
và còn do dự một lúc trước khi đặt ống nghe xuống. Zohnerer đã phỉnh phờ tôi
nhiều lần nhưng hắn không bao giờ nói dối tôi. ở thời kì tôi có khả năng kiếm
được hai trăm hai mươi mác một tối, hắn đã kiếm cho tôi những hợp đồng một trăm
tám mươi mác và chắc chắn hắn đã vớ bẫm trên lưng tôi. Chỉ sau khi gác máy tôi
mới nhận ra điều này: Zohnerer là người đối thoại tôi còn muốn chuyện trò lâu
hơn cả. Tôi không thể tin là không còn giải pháp nào khác ngoài việc chờ đợi
trong sáu tháng. Có thể có một gánh xiếc nào đó sẵn sàng tuyển dụng tôi: tôi
người nhẹ nhõm, không bị chóng mặt và với một sự tập dượt tối thiểu tôi có thể
nhanh chóng làm một vài trò nhào lộn. Hoặc còn có thể, tại sao lại không nhỉ,
đóng các vở kịch ngắn cùng với một diễn viên hài nào đó? Marie vẫn khẳng định
là có “đối xứng” những tiết mục của tôi sẽ làm tôi đỡ chán hơn. Và Zohnerer hẳn
chưa khai thác hết các khả năng của tôi. Tôi quyết định sau này sẽ gọi lại cho
hắn. Trở lại buồng tắm, tôi cởi áo choàng ra, quẳng nốt quần áo còn mang trên
mình vào đám sơmi và gilê ở góc buồng và ngâm mình xuống nước. Tắm nước nóng dễ
chịu không khác gì được ngủ một giấc. Trong các chuyến đi biểu diễn, ngay cả
khi không kiếm được bao nhiêu, bao giờ tôi cũng thuê phòng có buồng tắm. Marie
coi sự xa xỉ này có từ nguồn gốc tư sản của gia đình tôi. Không đúng, ở nhà
tôi, người ta tiết kiệm nước nóng không kém gì mọi thứ khác. Tắm nước lạnh,
phải, tha hồ, vì mẹ tôi cũng cho việc tắm nước nóng là một sự xa xỉ. Và về điểm
này, Anna, mặc dầu làm ngơ trước mọi chuyện, cũng rất cố chấp. Cần phải nói là
ở trường I.R.9 của chị, tắm nước nóng được coi là một loại tội lỗi chết người.

Trong khi tắm, tôi cũng thấy
đau khổ vì thiếu vắng Marie. Rất nhiều lần, khi tôi tắm, em nằm trên giường đọc
sách cho tôi nghe: có một lần em đọc cho tôi nghe, trong Cựu Ước, toàn bộ câu
chuyện về Salomon và hoàng hậu Saba ^[71],
một lần khác câu chuyện về cuộc chiến đấu của những người Maccabées ^[72],
và đôi khi một đoạn trong tác phẩm của Thomas Wolfe ^[73] Look
homeword, Angel ^[74].

^[71] Con
và người kế nghiệp của David, vua Israel, (970- 931) trước Công nguyên,
nổi tiếng về sự khôn ngoan, đã được hoàng hậu Saba đến thăm khi
Salomon còn là hoàng tử.

^[72] Maccabées
(hay Maccabée): giáo sĩ Do Thái đạo quân của Maccabée chống lại vua Antiochos
IV Epiphane năm 166 trước Công nguyên. Maccabée có hai người em đều bị ám sát.
Người em thứ hai trước khi bị ám sát đãđòi được sự độc lập cho Judée, trung tâm
xứ sở Do Thái, vào năm 142 trước Công nguyên.

^[73] Thomas
Wolfe (1900-1938): nhà văn Mĩ viết tiểu thuyết trữ tình và tự truyện.

^[74] Hãy
hướng về Tổ Quốc, Angel.

Và giờ đây, tôi nằm một
mình, bị ruồng bỏ, trong cái bể tắm han gỉ nực cười này. Nền buồng tắm lát gạch
men màu đen, nhưng bể tắm, hộp xà phòng, tay vòi hương sen và hố tiêu đều một
màu gỉ sắt. Tôi cảm thấy thiếu tiếng nói của Marie. Sau khi suy nghĩ kĩ, tôi cho
là em không thể đọc Kinh Thánh với Zỹpfner mà không tự thấy mình là một kẻ phản
bội hoặc một gái điếm. Hẳn là em phải nhớ đến khách sạn Dusseldorf, ở đấy
em đã đọc cho tôi nghe sự tích về Salomon và hoàng hậu Saba cho đến
lúc tôi ngủ thiếp đi trong bể tắm. Những tấm thảm màu lục trong phòng chúng tôi
ở khách sạn Dusseldorf, làn tóc đen của Marie, tiếng nói của em!... Rồi em
đến đem cho tôi điếu thuốc lá đã châm sẵn, và tôi ôm hôn em.

Vùi đầu dưới tấm đệm mút tôi
nghĩ đến Marie. Em không thể làm được cái gì với cái tay Zỹpfner và cũng không
thể trước mặt hắn em không nghĩ đến tôi. Kể cả việc vặn lại nút hộp thuốc đánh
răng của hắn. Đã biết bao nhiêu lần chúng tôi cùng dùng bữa điểm tâm với nhau,
Marie và tôi! Dè sẻn hay dồi dào, ngắn ngủi hay kéo dài, từ sớm tinh mơ hay rất
muộn vào cuối buổi sáng, với nhiều mứt hoa quả hay không có. Cứ nghĩ đến chuyện
em có thể cùng dùng bữa điểm tâm với Zỹpfner cũng vào giờ giấc ấy trước khi hắn
lên xe đi đến cơ quan Cơ Đốc giáo của hắn, là tôi đã gần như là một người sùng đạo:
“Tôi cầu nguyện cho không bao giờ có... không bao giờ có bữa điểm tâm ngắn ngủi
của em cùng với Zỹpfner! Tôi cố tình hình dung ra hắn: tóc màu nâu, mặt sáng
sủa, thân hình cân đối, kiểu người Alcibiade ^[75] của
đạo Cơ Đốc Đức, có phần ít tín ngưỡng hơn.

^[75] Alcibiade:
tướng Aten (Hi Lạp cổ) năm 450 trước Công nguyên, học trò của Socrate, đã đưa
dân chúng vào một cuộc viễn chinh phiêu lưu chống Cicile (năm 415), bị kết tội
phạm Thánh.

Theo Kinkel nói, hắn thuộc “phái
trung dung nhưng dù sao cũng ngả sang hữu hơn là sang tả”. Tôi thấy như những
chuyện trung - hữu, trung - tả bao giờ cũng là điểm chính kéo dài các cuộc trao
đổi giữa họ. Để cho được hoàn toàn trung thực, cần phải cộng thêm Zỹpfner vào
bốn tín đồ Cơ Đốc mà tôi đã nhắc đến: Giáo hoàng Jean, Alec Guinness, Marie,
Gregory... thêm Zỹpfner. Chắc chắn là, mọi vấn đề về khuynh hướng tách riêng
ra, kéo Marie ra khỏi một hoàn cảnh tội lỗi, việc ấy đối với hắn phải là một
gánh nặng nếu ta cân nhắc kĩ. Những cuộc đi dạo chơi của họ, tay cầm tay, chưa
hề bao giờ mang tính cách nghiêm túc. Sau này, khi tôi nói về chuyện ấy với
Marie, em có đỏ mặt thật, nhưng không hề hổ thẹn; có nhiều lí do khiến họ thành
bạn bè với nhau: bố mẹ của cả hai người đều bị bọn Quốc xã truy nã, cùng chung
một tôn giáo, và cuối cùng là “cách sống của anh ta, anh thấy không. Em vẫn còn
rất mến anh ấy”.

Nước tắm của tôi đã nguội.
Tôi tháo bớt ra một phần nước rồi mở vòi nước nóng và đổ thêm vào một ít dầu
tắm. Lúc ấy tôi nghĩ đến bố tôi, ông có lợi tức ở hãng sản xuất loại dầu này.
Tôi có mua thuốc lá, xà phòng, giấy viết thư, một bộ áo liền quần của trẻ em
hoặc các thỏi xúc xích: cũng là bổ từ thu lợi trong công việc kinh doanh các
mặt hàng ấy. Tôi đoán là ông có cả lợi tức trong hai centimet rưỡi thuốc đánh
răng mà ngẫu nhiên tôi dùng. Nhưng ở nhà chúng tôi, người ta cấm không được nói
chuyện tiền nong. Khi Anna tính toán việc chi tiêu, muốn đưa sổ ra cho mẹ tôi
xem, bà kêu lên: “Lại chuyện tiền nong... sao mà ghê tởm!”. Người ta cho chúng
tôi rất ít tiền bỏ túi. May mắn là chúng tôi có họ hàng đông đúc, và khi cần
tập hợp mọi lực lượng, có từ năm mươi đến sáu mươi ông chú, bà cô tới. Vậy là
một số trong họ - biết tính hà tiện điển hình của mẹ tôi - đã có lòng tốt
tuồn cho chúng tôi một ít tiền. Khổ một cái là mẹ của mẹ tôi lại xuất thân quý
tộc: dòng dõi Von Hohenbrode, và hiện nay bố tôi vẫn còn tự coi là người con rể
mà người ta chỉ “hạ cố” chấp nhận, trong khi bố vợ của ông, đã lấy một Von
Hohenbrode, lại chỉ mang một cái tên đơn giản là Tuhler. Ngày nay những người
Đức hãy còn mê say giới quý tộc hơn cả năm 1910. Thật là điên khi những người
gọi là thông minh lại chạy vạy như những người tù khổ sai đi xây dựng cho mình
những mối quan hệ trong giới quý tộc. Có một hôm tôi cũng đã buộc phải nhắc nhở
ủy ban Trung ương của mẹ tôi sự tình này, đấy cũng là vấn đề về đẳng cấp chủng
tộc. Đến một người biết điều như ông nội tôi cũng còn đau khổ vì họ nhà Schnier
hụt không được mang danh hiệu quý tộc. Chuyện xảy ra vào mùa hè năm 1918, công
việc đã chắc ăn, gần lúc quyết định, Hoàng đế chỉ còn việc kí sắc lệnh thì ngài
chuồn mất. Hẳn là lúc đó ngài còn bận nhiều việc khác... cho nên điều đó đã
không bao giờ xảy ra. Cho đến bây giờ, đã sau gần một thế kỉ, ở nhà chúng tôi
người ta vẫn không quên mỗi khi có cơ hội kể lại câu chuyện về sự “hầu như quý
tộc” của nhà Schnier. Cha tôi luôn luôn nhắc lại: “Người ta đã tìm thấy bản sắc
lệnh nằm trong tấm lót tay của Hoàng đế”. Tôi lấy làm lạ là tại sao người ta
không nghĩ đến chuyện đưa mảnh giấy ấy đến Doorn ^[76] để
ngài kí vào. Nếu là tôi, tôi sẽ gửi đi một phu trạm để giải quyết vấn đề theo
một phong cách xứng hợp.

^[76] Một
địa danh ở dải Pays Bas thuộc Hà Lan, giáp phía Tây nước Đức.

Tôi lại gợi lại hình ảnh của
Marie: Marie mở va li của chúng tôi ra khi tôi đã nằm vào bể tắm; Marie đứng
trước gương, tháo găng tay và vuốt tóc; Marie lấy ra chiếc mắc áo từ trong tủ,
treo quần áo vào, rồi đặt lại tất cả vào tủ (tiếng kèn kẹt của các mắc áo trên
thanh treo bằng đồng); rồi Marie xếp đặt các đôi giầy, tiếng lộp cộp nhẹ của
những gót giầy, tiếng va vào nhau của đế giầy; Marie đặt các ống thuốc đánh
răng, lọ, bình lên mặt tấm kính bàn trang điểm: lọ kem bôi mặt lớn, lọ thuốc
bôi móng tay nhỏ, hộp phấn và ống son bôi môi để thẳng đứng (tiếng động nhỏ của
kim loại).

Tôi bỗng thấy tôi nằm khóc
trong bể tắm và phát hiện ra một hiện tượng vật lí: những giọt nước mắt của tôi
có vẻ lạnh. Cho đến nay tôi vẫn thấy là nước mắt nóng. Những tháng qua, tôi đã
hơn một lần khóc với những giọt nước mắt nóng... khi tôi say rượu. Lúc ấy nghĩ
đến Henriette, đến cha tôi và nghĩ đến Léo, người em quy đạo, tôi ngạc nhiên
thấy nó còn chưa gọi cho tôi.