CHƯƠNG
IX

TUTOK

Lều của bọn
Aleut vẫn dựng lên chỗ cũ. Chỗ đó cách chỗ hang của tôi không xa. Tôi thật sự
lo sợ khi trông thấy lửa của bọn họ.

“Mình biết bọn họ
sẽ không phát hiện ra mình,” tôi tự trấn an. “Bọn họ luôn đi săn hoặc làm việc
trên bãi. Nhưng mình cần lo cô gái. Cô ta sẽ đi quanh đảo kiếm cây củi trong vực.
Khi cô ta xuống vực, cô sẽ thấy con suối. Và cô ta có thể lần theo vết chân để
đến cửa hang.”

Tôi nghĩ đến nhiều
chỗ khác ở trên đảo. Tôi cần có nước uống trong lành. Tôi cũng cần ở gần cái
hang nơi tôi giấu chiếc xuồng. Nơi này có vẻ là nơi thuật tiện nhất. Do vậy tôi
quyết không di chuyển.

Đêm nay trăng rất
tròn. Tôi xách túi xách, cùng đi với Rontu lên ngọn đồi của tôi. Có một cái lỗ
rộng ở chỗ hàng rào nhà tôi. Rontu không hực hực khi đi ngang qua nhà. Tôi biết
không có ai trong đó. Tôi chứa đầy túi xách nước biển lượm bắt
một số cua ốc, đoạn trở về hang trước khi trời sáng.

Nước biển giữ
cho sò cua tươi, chúng sống được mấy ngày. Mỗi ngày tôi tom góp thêm nhiều thực
phẩm trước khi mặt trời mọc. Mùa trăng tới, tôi có thể kiếm thêm cua sò.

Tôi không trông
thấy một người Aleut nào, tuy thế, một ngày nọ, tôi thấy dấu chân của cô gái ở
dưới vực. Nhưng cô ta không đi đến cửa hang. Những ngày nghe sao thật dài.
Rontu không vui vì không được ra ngoài. Tôi chỉ cho nó đi ra ngoài khi tôi ra
ngoài. Tôi tự bảo: “Nó sẽ đánh hơi bọn người đi săn, và nó sẽ đến lều của họ. Nếu
nó là một con chó Aleut, nó sẽ nhìn họ. Nó có thể bỏ mình và không trở lại.”

Hang khá tối
ngay cả lúc ban ngày nhưng tôi có một số ít cá khô ở đây, do vậy tôi có thể tạo
nên một tí xíu ánh sáng. Nhờ đó tôi bắt đầu kết cái váy bằng lông. Cái váy bằng
cỏ khô thì dễ kết hơn nhưng tôi lại muốn cái váy đẹp hơn. Tôi dùng ba tấm da
vàng và kết phần bên dưới trước. Lông chim phủ lên váy từ trái sang phải. Sau
đó tôi đặt các tấm da khác lên chỗ lưng. Lông chim phủ từ lưng xuống dưới.

Tôi đã đốt hết số
cá con. Sau đó tôi ra ngoài hang để làm tiếp. Ra ngoài sáng, váy trông rất đẹp.
Váy chủ yếu màu đen, nhưng có màu vàng và màu xanh lá cây óng ánh giữa màu đen.

“Rontu”, tôi vui
sướng nói “Mày nghĩ sao?”

Rontu nghiêng đầu
qua một bên, vẫy vẫy đuôi. Sau đó nó nằm xuống.

Tôi đang cầm cái
váy săm soi trước mặt tôi, bỗng Rontu nhảy chồm lên. Có tiếng bước chân gần con
suối. Tôi thấy cô gái Aleut đứng nhìn tôi.

Cây giáo của tôi
nằm gần hang. Cô gái đứng rất gần bên tôi. Tôi biết tôi có thể giết cô ta nếu
như tôi muốn. Dân tộc cô ta đã giết dân tộc tôi. Nhưng tôi lại đứng bất động.

Cô gái không nói
gì, nhưng Rontu đi chậm về phía cô. Lông cổ nó dựng đứng, nhưng nó lại để cho
cô vuốt ve nó. Cô dùng bàn tay ra dấu. Cô đang cố gắng nói con Rontu là con chó
của cô.

“Không!” Tôi la
lên. Tôi nâng cây giáo lên.

Cô không ra dấu
nữa. Cô có ý cho rằng Rontu là con chó của tôi. Tôi sẵn sàng phóng cây giáo.

Cô đặt tay lên
ngực và nói “Tutok”. Đoạn cô nhìn tôi. Tôi không nói tên tôi. Tôi gọi Rontu và
nó chạy lại chỗ tôi.

Cô gái nhìn
Rontu, rồi lại nhìn tôi. Cô mỉm cười. Cô lớn tuổi hơn tôi nhưng tôi cao hơn cô.
Cô có gương mặt to, đôi mắt nhỏ, rất đen. Răng cô rất trắng.

Tôi vẫn đang ôm
cái váy. Cô rờ rẫm và nói: “Wingtscha” Từ đó có nghĩa là đẹp trong ngôn ngữ của
cô.

Tôi nâng váy
lên, ánh sáng có thể chiếu xuyên qua cá tấm da. Cô gái lại sờ cái váy
“Wingtscha”, cô lại nói. Cô muốn cầm lấy cái váy, và tôi đưa cho cô. Cô đặt váy
ra phía trước, xoay qua xoay lại. Cái váy giống như nước cuộn quanh cô. Trông rất
đẹp! Nhưng do ghét người Aleut nên tôi giật lại.

“Wingtscha” Cô
ta lại nói.

Thật thích thú
được nghe tiếng nói của người khác sau một thời gian dài không nghe nói. Lời của
cô gái lạ nghe rất êm tai.

Cô tiến lại gần
cửa hang và nói cái gì đó. Cô đang hỏi đó phải là nhà tôi không?

Tôi vội nói:
“Không” tôi ra dấu bảo với cô rằng nhà tôi nằm phía bên kia hòn đảo. Tôi không
muốn đưa bọn đàn ông đến đó.

Cô lại nhìn vào
hang, nhưng cô không nói thêm lời nào. Tôi cầm giáo lên, nhưng không phóng.

Cô nắm lấy tay
tôi. Mỉm cười với tôi. Tôi không thích bàn tay nắm lấy tôi. Cô lại nói với tôi
mấy lời nữa đoạn đi lại chỗ con suối. Đoạn cô ra đi không nói thêm lời nào.
Rontu không đi theo cô.

Tôi đi vào hang
và đóng gói mọi thứ. Tôi có cả ngày để gỏi ghém đồ đạc bởi vì bọn Aleut làm việc
cho đến chiều tối. Vào lúc xế chiều, tôi đã sẵn sàng. Tôi mang năm cái túi lên
khỏi vực và giấu đi. Đoạn tôi quay trở lại để lấy hai túi còn lại. Trên đường
trở về, tôi nghe có tiếng động, tôi dừng chân lại Rontu cũng nghe. Sau đó tôi
đi thật chậm. Đến gần cửa hang tôi dừng lại và nhìn vào hang. Tôi sợ không dám
vào nên tôi quay trở ra. Lúc đó tôi trông thấy một xâu chuỗi màu đen nằm trên tảng
đá phẳng trước cửa hang. Tôi không vào hang cũng không lấy xâu chuỗi. Tôi ngủ gần
các cái túi, ngày hôm sau tôi trở lại hang. Tôi nấp đó suốt
buổi sáng.

Vào giữa trưa cô
gái đến. Cô vừa đi vừa hát, nhưng khi thấy xâu chuỗi, cô không hát nữa. Cô nhìn
vào hang và đi xuống núi. Tôi đứng chồm dậy “Tutok”, tôi kêu lên, chạy đến chỗ
cô “Tutok”.

Cô chờ
đợi tôi. Tôi băng qua cụm đá, lấy xâu chuỗi lên đeo.

“Wingtscha” cô
nói.

“Wingtscha”, tôi
lặp lại. Từ lạ làm tôi líu lưỡi.

Sau đó tôi nói từ
“đẹp” bằng tiếng nước tôi.

“Wintai” Cô lặp
lại và cười to. Chúng tôi ngồi lên tảng đá. Sau đó cô nói cho tôi tên gọi của
xâu chuỗi, tôi lại nói cho cô nghe tiếng của dân tộc tôi.

Chúng tôi học
nhiều từ chỉ các đồ vật khác bằng hai thứ tiếng: dòng suối, hang động, con
chim, mặt trời, Rontu ngủ. Chúng tôi cười to bởi vì tiếng chúng tôi hoàn toàn
khác nhau. Chúng tôi học hỏi với nhau cho đến khi mặt trời xuống thấp về hướng
Tây. Sau đó Tutok đứng dậy và giã từ.

“Mah-nay” cô nói
và chờ đợi. Cô muốn tôi nói tên tôi.

“Won-a-pe-ei”
tôi đáp. Tôi đã không nói tên thật của mình.

“Won-a-pe-ei”,
cô lặp lại.

“Won-a-pe-ei,
Tutok”, tôi nói.

Sau khi cô đi về,
tôi mang năm cái túi trở vào hang.

Ngày hôm sau,
ngày hôm sau nữa, Tutok lại trở lại. Chúng tôi học lẫn nhau nhiều từ mới và vui
cười với nhau. Mặt trời đi nhanh qua bầu trời. Vào ngày kế tiếp, tôi nói tên thật
của tôi:

“Karena,”
tôi nói.

“Karena?”
Cô lặp lại. “Còn Won-a-pe-ei?”

Tôi ra dấu không
phải. Tôi đưa tay lên ngực mình và nói “Karena”.

Đôi mắt đen
nhánh của cô mở to, cô cười hiền: “Karena à?”

Đêm hôm đó, tôi
làm quà để biếu cô. Đó là một xâu vỏ sò, tôi bị trầy sướt nhiều khi làm công việc
đó. Khi tôi quấn xâu chuỗi quanh đầu cô, cô trông rất đẹp.

“Wintscha” cô
nói và ôm chặt lấy tôi. Cô rất sung sướng và tôi cũng rất vui. Tôi quên hẳn việc
tay tôi bị đau.

Tutok đến với
tôi thường xuyên. Nhưng một buổi sáng nọ, chị không đến tôi biết những người thợ
săn đang chuẩn bị rời đảo. Tôi chờ đợi cô cho đến xế trưa, đoạn đi lên trên đồi.
Gió mạnh thổi ra biển.

Bọn Aleut ở đấy,
nhưng họ không đi săn. Mấy chiếc xuồng chở da rái cá cuối cùng đang rời bãi.
“Tàu sẽ nhổ neo sáng ngày mai” tôi nghĩ.

Trời tối đen và
lạnh khi tôi trở lại vực. Giờ tôi không sợ bọ Aleut nữa, do vậy tôi đốt lửa
lên. Tôi nấu thức ăn với sò cua, các loại đậu cho Rontu, cho tôi và cả Tutok nữa.
Tôi biết Tutok không thể đến. Tôi để thức ăn dành cho Tutok trước ngọn lửa và
chờ đợi. Gió tạo những âm thanh kì lạ giữa lòng vực. Tôi không ăn được.

Trước khi mặt trời
lên, tôi lại lên đồi. Gió đã nhẹ bớt nhưng nhiều mây phủ mờ bầu trời. Tôi phải
chờ đợi rất lâu mặt trời mới xua mây mù đi. Bãi biển vắng tanh. Chiếc tàu Aleut
với hai cánh buồn đỏ không còn ở đó nữa.

Tôi nhớ tới
Tutok và trò chơi dạy chữ. Tôi nhớ tất cả những lúc chúng tôi ngồi bên nhau.
Trong đầu tôi còn nghe tiếng nói của cô. Tôi có thể thấy đôi mắt đen nhánh của
cô lấp lánh khi cô cười. Rontu rượt đuổi các con chim. Làm ầm ĩ cả lên. Tôi còn
có thể nghe tiếng gào thét xa xa của những con hải tượng. Nhưng tôi đang nghĩ
vè Tutok, hòn đảo dường như rất hoanh vắng.

CHƯƠNG
X

THẾ
GIỚI LOÀI VẬT

Một buổi sáng
ngay sau ngày bọn Aletu ra đi, tôi trông thấy một con rái cá nhỏ. Bọn người đi
săn đã cố giết nó. Nó gần chết, nằm dài trên tảo biển. Thật ra thì Rontu trông
thấy nó trước. Có một vết đâm sâu bằng giáo trên lưng nó.

Con rái cá có
đôi mắt to, những con rái cá còn trẻ đều có đôi mắt thật to.

Trông nó rất sợ
hãi. Đôi mắt nó to đủ thấy cả gương mặt tôi trong đó. Nó đã không cố lội đi khi
tôi ôm nó lên. Tôi mang nó đến chỗ hố nước phía sau tảng đá. Tôi không sờ đến vết
thương trên lưng nó bởi vì nước biển mặn đã rửa sạch vết thương.

Mỗi ngày tôi
mang đến hai con cá và thả xuống hồ. Con rái cá không ăn cá. Khi tôi đứng nhìn.
Sau đó tôi mang đến bốn con, và nó ăn hết cả. Sau cùng tôi mang đến sáu con,
con số này đúng là vừa đủ.

Con rái cá lớn dần
lên, nhưng nó không rời hồ nước. Nó đã quen dần với tôi, nó ăn cá từ trên tay
tôi. Biển không xa chỗ hồ nước. Nếu nó muốn, nó có thể ra biển dễ dàng. Nhưng
nó lại ở lại chỗ hồ nước và ngủ tại đó. Vào mỗi buổi chiều, nó đợi phần cá của
nó. Giờ nó đã dài bằng cánh tay tôi, da nó trở nên rất đẹp. Đôi mắt nó rất, rất
to. Lúc đầu tôi gọi nó là “Rái cá”, nhưng sau tôi quyết định đặt cho nó cái tên
đẹp hơn. Tên “Mon-a-nee”. Nghĩa của chúng tôi là “Cậu bé với đôi mắt to”.

Bắt cá cho
Mon-a-nee là một công việc làm khó nhọc. Một ngày nọ có gió to, tôi chỉ bắt được
hai con cá. Tôi thả nó vào hố, Mon-a-nee ăn hết nhanh chóng. Nó chờ được cho
thêm. Nó tỏ vẻ không vui khi tôi không cho nó được thêm nữa.

Sau đó dông tố
càng tệ hại hơn. Trong ba ngày liền, tôi không bắt được con cá nào.

Hết dông gió tôi
trở lại, cái hồ nước vắng lặng. Tôi biết, lẽ dĩ nhiên, một ngày nào đó,
Mon-a-nee sẽ ra đi. Tôi cảm thấy buồn vì một người khác đã ra đi. “Mình sẽ
không còn được bắt cá cho nó nữa!” Tôi tự nhủ “Giờ nó đã to lớn, khỏe mạnh. Nó
giống như những con rái cá khác nằm trên tảo biển. Mình sẽ không nhận ra nó khi
gặp lại nó.”

Sau khi bọn
Aleut ra đi, tôi trở lại chỗ đồi.

Ngôi nhà
vẫn như cũ. Tôi chỉ phải sửa lại cái hàng rào. Tôi đã ném cua sò và dầu cá khi
bọn Aleut tới. Nhưng Rontu và tôi dễ dàng tìm kiếm lương thực để ăn. Đêm về thật
tối, do vậy tôi chỉ làm việc ban ngày. Mùa đông này tôi kết sợi dây khác cho
cây giáo của tôi.

Vào những ngày đẹp
trời, tôi mang xâu chuỗi hạt trai mới của tôi và mặt cái váy bằng
lông chim. Khi mang chuỗi hạt và mặc cái váy lông chim tôi lại
nhớ Tutok. Tôi như có thể nghe giọng nói của cô ấy bằng tiếng dân tộc cô. Tôi
cũng nghe tiếng trả lời tôi bằng tiếng dân tộc tôi nữa.

Màu xuân là mùa
của hoa lá và chim chóc. Nước chảy từ vực ra biển.

Tainor và Lurai
xây tổ trên cái cây mà chúng đã sinh ra. Chúng xây tổ chủ yếu bằng tảo khô và
lá khô. Chúng cũng lấy lông trên lưng của Rontu nữa. Rontu không thích điều đó
tí nào. Nó đã tìm cách né tránh cho đến khi hai con chim làm xong tổ.

Lurai đẻ ra hai
cái trứng màu nâu. Tôi đã đúng khi đặt tên cho nó là tên con gái. Tainor phụ
Lurai trong việc ấp trứng. Hai con chim nhỏ xấu xí chẳng mấy chốc trở nên đẹp đẽ.
Tôi cũng đặt tên cho chúng. Tôi cũng tìm thấy một con hải âu trên bờ đá. Nó bị
gãy chân. Tôi bó chân gãy của nó bằng ba que cây nhỏ. Nó chưa đủ lớn để bay, do
vậy nó đi lòng vòng trong nhà.

Tôi có trong nhà
hai con chim con, con hải âu trắng và Rontu. Gia đình tôi sống vui vẻ nhưng tôi
không thể quên Tutok. Tôi cũng nhớ đến chị Ulape. Tôi không biết giờ chị ấy ở
đâu. Chị đã vẽ một lằn xanh trên mặt trước khi rời đảo. Giờ chị chắc đã có chồng.
Chị có thể cùng anh Nanko có mấy đứa con. Tôi luôn mong ước có những đứa con của
riêng mình nó không giống những đứa trẻ khác.

Một ngày nọ,
trong lúc tôi đi bắt ốc, bắt cua, tôi thấy một nhóm con rái cá nằm trên tảo.
Tôi đưa mắt tìm Mon-a-nee, nhưng tôi không thấy nó. Bỗng có một con lội theo
tôi khi tôi chèo xuồng đi. Nó lội vòng vòng trước mũi xuồng. Tôi tin chắc đó là
Mon-a-nee. Do vậy tôi đưa con cá lên. Con rái cá lội đến rất nhanh. Chỉ thoáng
chốc nó đã ngậm con cá vào mồm.

Nhiều tuần sau
đó tôi không thấy nó. Nhưng vào một buổi sáng, khi tôi săn bắt cá, bỗng thấy nó
từ đám tảo lội đến. Hai con rái cá con chậm rãi lội theo nó. Mon-a-nee đến gần
chiếc xuồng. Tôi ném một con cá xuống nước. Nó muốn con nó có cá, nhưng chúng bận
ngó tôi. Mon-a-nee không đụng đến con cá cho đến khi con cá lội đi. Mon-a-nee bắt
lại và đặt cá trước mặt con của nó.

Tôi ném cho nó
con cá khác và nó cũng làm như thế. Hai con rái cá con chỉ đùa với con cá. Sau
khi chơi đùa đã đời, chúng lội đến chỗ Mon-a-nee. Lúc đầu tôi tưởng nó là cha.
Nếu mẹ rái cá chết, cha chúng thường chăm chúng. Nhưng hai con rái cá con này đến
bú sữa mẹ. Bấy giờ tôi biết Mon-a-nee là mẹ chúng.

Tôi nhìn xuống
cái gia đình bé nhỏ. “Mon-a-noo” tôi nói “Tao sẽ đặt cho mày tên mới.” Tên đó
là “Mon-a-noo”. Đó mới đúng là tên của “Cô gái có đôi mắt to”.

***

Bọn rái cá con lớn
nhanh, và chúng đã lấy cá từ tay tôi. Mon-a-noo thích cua ốc hơn, nó ngậm viên
đá vào miệng. Đoạn nó nằm ngửa ra, để con sò trên ngực. Nó đập con sò cho đến
khi vỏ sò vỡ ra.

Mấy con rái cá
cũng làm như thế. Tôi xem chúng làm không ngăn được tiếng cười to. Dường như
chúng làm thế để con tôi vui. Nhưng tôi không biết bọn rái cá ăn sò ốc bằng
cách nào.

Mùa hè năm đó,
tôi vui chơi với Mon-a-nee và gia đình của nó. Kể từ sau đó, tôi không bao giờ
giết rái cá nữa. Tôi dùng áo khoác bằng da rái cá cũ, không bao giờ làm cái mới
nữa. Tôi không bao giờ giết chim, giết chó và hải tượng. Dân tộc chúng tôi giết
chim chóc và thú vật một cách rất vô tư. Nhưng chúng đều là bạn của tôi. Và tôi
hiểu rằng thế giới sẽ tốt đẹp hơn khi có chúng sống trong đó!

Chân của con
chim hải âu dần khỏe hơn. Nó có thể bay khi tôi lấy đi mấy que bó chân. Một
ngày nọ nó bay đến chỗ các con chim hải âu khác nên trên dốc đá. Tôi leo lên chỗ
đó, trên đó có nhiều trứng chim.

Có hàng mấy trăm
con chim ở đây, tôi không tìm ra con chim của tôi.

Bọn Aleut không
bao giờ trở lại đảo. Mỗi mùa hè tôi chờ đợi họ. Và mỗi mùa xuân, tôi bắt sò ốc
và phơi khô. Tôi để chúng vào trong hang nơi chiếc xuồng. Tôi cũng cất giữ cây
giáo mới, cung tên cũng ở nơi đây. Nếu bọn đi săn trở lại, tôi đã sẵn sàng.

Bọn rái cá cũng
sợ người Aleut. Cứ mùa hè đến con rái cá già lại nhớ đến cây giáo của người
Aleut nên dẫn đàn đi nơi khác. Chúng lội đến các bãi tảo ở Đá Dựng. Chúng ở đây
cho đến khi có những cơn dông của mùa đông.

Đến một mùa hè,
bọn rái cá không đi nữa. Tôi biết không một con nào trong bọn chúng nhớ đến bọn
sẵn bắt. Tôi cũng hay nghĩ đến họ, ngay cả những người da trắng nữa.

Vào cuối mùa hè
năm đó, Rontu chết. Nó đã quá già, quá mệt mỏi, và thích nằm sưởi ấm dưới mặt
trời. Nó không cùng tôi đi đến xuồng nữa.

Một ngày nọ, nó
đứng cạnh hàng rào. Tôi cho nó ra ngoài và nó đã không trở lại. Tôi chờ nó cho
đến chiều hôm sau. Dấu chân của nó dẫn tôi đến cái hang nơi xưa khi bọn chó đã
sống. Tôi tìm thấy nó ở đây, nằm một mình ở tận cùng hang. Nó nằm yên, không cựa
quậy. Giờ trời đã tối, do vậy tôi quyết định ở lại với nó. Tôi ngồi bên cạnh nó
và nói chuyện với nó suốt đêm. Sáng hôm sau, tôi ôm nó lên và rời khỏi hang. Nó
rất nhẹ. Tôi nghĩ một phần cơ thể nó đã ra đi.

Nó vểnh tai nghe
tiếng chim hải âu kêu trên dốc đá. Đôi mắt nó nhìn về hướng đó, nhưng nó không
rên một tiếng. Tôi đặt đầu nó nằm xuống, và nó không ngước đầu lên nữa. Tôi đặt
tay lên ngực nó. Tim nó hai lần vang lên âm thanh giống như tiếng sóng vỗ bờ.
Sau đó ngừng hẳn.

“Rontu” tôi khóc
lớn “Ôi, Rontu!”

***

Tôi đào một cái
hố sâu ở trên đồi và mang Rontu lên đó. Tôi đặt vài đóa hoa và món đồ chơi ưa
thích của nó lên nấm mồ. Đó là một cây gậy mà chúng tôi thường chơi chung với
nhau. Tôi ném cây gậy ra xa và nó nhặt lại cho tôi. Nó không bao giờ chán trò
này.

Những khi dông
bão vào mùa đông, tôi không bao giờ đi xa khỏi nhà. Tôi chặt cây và kết lại với
nhau làm thành một cái bẫy. Tôi muốn nuôi một con thú thân yêu khác. Tôi nhớ đến
một con chó nhỏ giống như Rontu. Lông nó dày và mắt nó có màu vàng giống hệt
như Rontu. Cách nó chạy cũng giống như Rontu. Tôi tin chắc chúng là cha con.
Tôi hi vọng sẽ bắt được con chó đó.

Sau khi Rontu chết,
bọn chó thường chạy lên đồi. Tôi đặt vài con cá vào trong bẫy cây và để bên
ngoài hàng rào. Tôi bắt được ba con nhưng không có con mắt vàng. Tôi thả chúng
ra, thế là bọn chúng không mắc bẫy nữa.

Một đêm nọ tôi bắt
được một con cáo nhỏ lông màu đỏ. Nó cắn tôi khi tôi lôi nó ra khỏi chuồng. Tôi
thử nuôi nó, nó rất thích được ở trong nhà. Những khi nào tôi bỏ nó một mình,
nó lại ăn vụng thực phẩm khô. Do vậy tôi thả nó đi. Nhưng nó luôn trở lại, đứng
ở ngoài hàng rào để chờ thức ăn.

Tôi không bắt được
chó ở trong bẫy nhưng tôi nảy ra một ý khác. Tôi nhớ đến thức uống mà đàn ông
hay dùng. Thức uống này được làm bằng vỏ sò, nước và một loại cỏ, Bọn đàn ông
sau khi dùng đều ngủ mê ngủ mệt.

Tôi lấy vỏ sò giần
nhỏ ra, hòa với nước và dược thảo. Sau đó tôi đặt chất hỗn hợp đó xuống chỗ hố
nước nơi mấy con chó thường đến uống. Tôi núp sau một bụi cây và chờ đợi.

Chiều tối bọn
chó đến. Chúng đánh hơi và quay đi. Các con chó ngó chừng nhau. Một con trong bọn
chúng thử uống, sau đó cả bọn cùng uống. Uống xong, chân bọn chúng như rả ra.
Sau đó chúng nằm dài ra ngay say như chết.

Tôi đếm được
chín chú chó ngủ gần hố nước. Trời tối sẫm. Tôi phải tìm cho ra con chó tôi
mong muốn. Sau cùng tôi cũng tìm ra nó. Tôi ôm nó lên và mang về đồi.

Tôi kéo nó qua
cái lỗ chỗ hàng rào và cột nó lại. Nó tỉnh dậy không lâu sau đó, đoạn uống một
ít nước mát. Nhưng nó kêu ầm suốt cả đêm cho mãi đến sáng.

Tôi đặt cho nó
là Rontu-Aru, có nghĩa là con của Rontu. Chỉ sau một thời gian ngắn, chúng tôi
đã trở thành đôi bạn thân. Cũng như cha nó, nó thích rượt đuổi theo chim. Và
tôi quên hẳn nó không phải là Rontu.

Mùa hè là một
mùa vui sướng. Nhưng tôi luôn nhớ tới Tutok và chị Ulape của tôi. Đôi khi dường
như tôi nghe tiếng của họ vang trong gió!