[Cảm nhận] Xấu - Sự xấu xa lớn trong một cuốn sách nhỏ

Xấu là một cuốn sách hấp dẫn, hấp dẫn bởi vì nó kỳ lạ.
Nó cuốn hút tôi bởi vì sự bí ẩn, bí ẩn trong sâu thẳm mỗi con người.
Đó là sự Xấu xa?
***

Tôi nhớ đến nhân vật Vermouth với câu
nói kinh điển "secret makes a women women" (bí mật làm nên sự
quyến rũ của phụ nữ).

Hấp dẫn đúng không? Xấu quyến rũ tôi
giống như vậy đấy.

Cuốn sách mở ra bằng một vụ án giết
người. Một hung thủ và hai nạn nhân - một trong đó là Hirata Yuriko. Nhưng
xoay quanh vụ án đó là rất nhiều câu chuyện u ám, nặng nề, về cái
gọi là Xấu trong xã hội.

Có thật là sâu thẳm mỗi con người là
sự Xấu xa? Rốt cuộc thì "Nhân tri sơ, tính bản Thiện" hay là "bản Ác"?

Câu chuyện bắt đầu với những dòng suy
nghĩ thật lòng của một người chị, người con, người cháu, người bạn.
Chà, nghe thật gần gũi nhỉ? Nhưng sự thật thì sao.

"Bạn
cho rằng cái chết của Yuriko sẽ làm tôi ngạc nhiên, sửng sốt? Không
hề.

Rằng
tôi căm thù kẻ đã sát hại nó? Cũng không."

***

"[...]
Tôi có thể nghe thấy tiếng Yuriko gõ như muốn vỡ cả cửa nhưng tôi kéo
chăn lên trùm kín tai. Cứ để cho nó chết cóng ngoài đấy. Tôi nghĩ.
Đúng vậy. Đúng là tôi muốn như thế thật."

Một người chị gọi em ruột mình là yêu
quái, một người con lạnh nhạt với mẹ ruột, dùng những cách khiến
người ta ghê tởm để trả đũa bố đẻ. Một người cháu sống bằng sự
"hợp tác - đôi bên cùng có lợi" cùng với ông ngoại. Và một
người bạn sẵn sàng lợi dụng, quay lưng với bạn của mình vì lợi
ích.

Đó chính là "Tôi" ở trong sách -
người dẫn truyện, chị gái của Yuriko xấu số.

Nhưng, thật kỳ lạ, "Tôi" xấu xa
như vậy nhưng không hề khiến tôi ghét bỏ. Trái lại, tôi cảm thấy có
gì đó gần gũi, bởi vì tôi đôi lúc cũng có những ý nghĩ xấu xa như
vậy. Không không, đương nhiên tôi sẽ không đến mức như "Tôi"
nhưng mà, ừm, ích kỷ một chút thì cũng có.

Có phải ai cũng như tôi?

Có phải con người bản chất có Ác?

Hay là chỉ mình tôi Ác thôi?

Nói thật tôi rất thích "Tôi"
trong truyện này, có lẽ là do cô thật tự nhiên đối mặt với sự thật,
chấp nhận cái ác trong con người mình nhưng không hề lợi dụng nó.
Hoặc cũng có lẽ là do cô có chính kiến của riêng mình, cô có đủ lý lẽ
để làm những việc - mà nặng lời một chút người ta thường gọi là
"bao biện" - cho cái Xấu của bản thân.

Tôi cảm giác cô rất sâu sắc, có thể
nhìn ra điểm xấu xa của tất cả mọi người. Hay phải nói là cô chỉ
có thể nhìn ra điểm xấu ở con người.

"Tôi" gần như có sự nhạy cảm
với sự Xấu xa vậy. Có chính xác mười phần không thì tôi không biết,
tôi chỉ biết lý lẽ của cô rất thuyết phục.

Thôi, cứ cho là tôi bị che mắt đi.

"[...] tôi thật sự ghét cay ghét đắng
Yuriko. Nó là em gái của tôi, theo lẽ thường thì tôi phải yêu thương nó chứ? Từ
lâu tôi đã bị trói chặt trong cái vòng nghĩa vụ vớ vẩn này, lý trí mách bảo tôi
rằng tôi có trách nhiệm phải thương yêu nó.

Nhưng cái cảnh tượng mà tôi chứng kiến ở hồ
tắm và bữa tiệc tất niên đêm ấy đã giải phóng tôi khỏi cái sức ép đó. Tôi không
thể tiếp tục ràng buộc mình như vậy."

***

Người kể chuyện của chúng ta đã thừa
nhận sự Xấu xa trong con người mình, từ khi còn rất nhỏ. Năm 13 tuổi,
"Tôi" đã quyết định sống với sự căm ghét cô em gái. Nếu như
trước đó là trách nhiệm chị-gái-phải-thương-yêu-em thì sau đó,
"Tôi" đã quyết định rũ bỏ "nghĩa vụ vớ vẩn" kia.

"Tôi" lớn lên với một sự giáo
dục khiếm khuyết nhưng cô vẫn hiểu được trách nhiệm của người làm
chị: yêu thương em gái. Tuy nhiên, lần này bản năng đã thắng, bản năng
của cô cho rằng Yuriko là mối đe doạ cho cuộc đời của cô.

"[...]
Con bé trở thành một con yêu quái vì sở hữu một sắc đẹp quá vẹn toàn
[...]."

Đôi lúc tôi nghĩ các nhân vật của chúng
ta thật đáng thương, bởi vì họ quá thận trọng, quá yêu bản thân nên
không thể yêu thương người khác được nữa. Sự thật là cô chị đã căm
ghét cô em ngay từ giây phút cô em sinh ra. Lúc đầu tôi nghĩ đó là sự
đố kỵ, nhưng sau đó tôi biết là không phải.

Đó là sự sợ hãi. "Tôi" sợ vẻ
đẹp của em gái mình. Vẻ đẹp hoàn hảo, không tì vết. Và ma quái. Từ
sợ hãi, biến thành bài xích, và cuối cùng là căm ghét.

Yuriko cũng chẳng thiết tha gì chị
mình. Cô đóng kịch, khinh thường chị của cô.

Đọc đoạn này, tôi sửng sốt. Chúng mới
chỉ là những đứa trẻ, mà đã có thể xấu xa như thế, phải chăng cái
Xấu có trong bản năng?

Chưa hẳn thế.

Tuổi thơ của "Tôi" và Yuriko có
nên được gọi là đáng thương khi có một người cha gia trưởng, một người
mẹ nhẫn nhục. Thế giới xoay quanh chị em họ là đen tối, bạo lực,
dối trá và xấu xa như thế.

Nhưng không, nếu chỉ có hai chị em nhà
đó thì có thể coi là đáng thương, nhưng ở đây gần như toàn bộ lớp
trẻ Nhật trong truyện đều như vậy, Kazue, Mitsuri,... Ai cũng có góc
khuất, ai cũng có sự Xấu xa, ai cũng có gia đình "đặc
biệt".

Mitsuri với bà mẹ là một nỗi xấu hổ,
Kazue với một ông bố quen làm thần linh.

Một loạt những gia đình tăm tối như
thế, nên sinh ra một lớp người tối tăm.

Lỗi tạo thành cái Xấu là do ngoại cảnh
tác động?

Tôi tin là, bẩm sinh con người đã có
Xấu, giáo dục chỉ là phương thức giúp chúng ta kìm hãm cái Xấu xa
đó mà thôi.

Giống như "trong tim mỗi người đều có một con quỷ" vậy.

Có một chi tiết khiến tôi vô cùng ấn
tượng. Đó là trường cấp ba của chị em nhà Hirata - nơi mọi sự khởi
sinh.

Tôi từng xem một vài bộ phim nhật, cũng
khá hay: Limit (Giới hạn), Kokuhaku (Confessions - Lời thú tội).

Bạo lực học đường không phải mới mẻ
gì nhưng mà nó cũng chẳng cũ được, bởi vì nó chưa chấm hết. Thứ gì
chưa kết thúc thì nó sẽ không cũ đi.

Cả hai bộ phim đều lấy đề tài học
đường với bối cảnh là trường trung học và cả hai bộ phim, không phim
nào thiếu vấn nạn này. Ha~ cuốn sách này của tôi cũng có. Cứ như
chỉ cần nhắc đến trường trung học thì vấn nạn này nhất định phải
ló đầu lộ diện vậy, không nhiều thì ít.

Trong sách miêu tả rất rõ, giải thích
rất cặn kẽ tầng lớp, thứ bậc, bè phái... trong trường học.

Phim Limit, tôi nhớ một câu: "Thế giới này vốn
không công bằng, xinh đẹp, thông minh thì sẽ được ưu tiên. Phụ huynh và
thầy cô dù sao cũng chỉ là những con người bình thường".

Thế nên trong trường học, có hai nhóm
người được ưu ái. Nhóm thứ nhất: xinh đẹp và gia thế. Nhóm thứ hai là
có đầu óc. Nếu không có thứ gì trong ba thứ trên, đương nhiên sẽ
thuộc nhóm thứ ba: bình dân.

Vậy đó, trường học ở Nhật Bản chính
là một xã hội thu nhỏ với những mâu thuẫn to lớn. To lớn đến mức,
sự phân biệt đối xử thể hiện rõ ra vẻ bề ngoài.

"Chỉ
liếc qua cũng có thể phận biệt được ngay nhóm nào với nhóm nào. Sự khác biệt giữa
chúng tôi chính là độ dài của chiếc váy đồng phục."

***

"[...]
đám học sinh mới trông thật nhà quê.

Không
gì có thể cứu vãn được một đứa con gái bị dán nhãn nhà quê."

***

"Khi
muốn bắt nạt người khác, tất cả đều hùa về một phe."

***

"Khi
một nhóm người đoàn kết bằng một thỏa thuận ngầm và thống nhất hành động thì đó
là hành vi đàn áp, bắt nạt."

***

Chỉ là một ngôi trường với 160 nữ sinh
lại hàm chứa sự phân biệt đối xử sâu sắc, bạo lực học đường nghiêm trọng.

Bỗng dưng, tôi liên tưởng tới trường
trung học của mình. Kết bè kéo cánh? Chắc chắn không còn lạ gì với
phần lớn chúng ta. Ưu tiên vẻ bề ngoài và trí thông minh? Những ai
học lực dưới mức Khá sẽ hiểu việc này hơn ai hết. Bắt nạt, bạo lực,
bao che? Những chuyện này tuy không hay xảy ra nhưng chắc chắn không
phải là chuyện hiếm gặp.

Bản thân tôi, đã từng chứng kiến tận
mắt tất cả những trường hợp trên. Và còn hơn thế nữa, tôi - đã từng
là một nạn nhân của bạo lực học đường.

Thế mới nói, cuốn sách này cũng không
phải là không thực tế. Nó chỉ là tập hợp những chuyện xấu nhất
của xã hội, bên trong một cuốn sách nhỏ, sự chênh lệch lớn nhỏ đó
sẽ làm mọi người thấy ngộp thở, quá tải. Nhưng suy cho cùng, không
có gì trong cuốn sách là quá đáng.

Đối mặt với một loạt các mối quan hệ
nói bình thường cũng đúng, nói không bình thường cũng chẳng sai: chị
em khinh thường, cha con căm ghét, vợ chồng phản bội, chú cháu, anh em
loạn luân, ông cháu lợi dụng... Thì tôi có lý do để tin tưởng, tình
bạn trong Xấu chắc chắn cũng chẳng tươi đẹp gì.

Tình bạn trong Xấu nói xứng đáng thì
cũng chỉ có một. Là tình bạn của "Tôi" cùng với Mitsuru.
Hai con người được coi như "đồng loại". Là đồng loại thì sẽ
hiểu nhau, thông cảm nhau, từ đó sẽ dễ kết bạn hơn. Tình bạn của
"Tôi" và Mitsuru đã hình thành như thế.

"Mitsuru thành thực tâm sự, tôi chưa bao
giờ gặp ai thành thực như thế.

- "Cái ham muốn đó chính xác là gì
vậy?" tôi hỏi.

[...]

- "Có lẽ là cái gì đó ở bên trong tớ,
giống như một con quỷ xấu xa."

Một con quỷ? Tôi nghĩ bên trong mỗi người đều
ẩn náu một con quỷ dữ. Nếu mọi thứ đều công bằng, tôi có thể lặng lẽ sống một
cuộc sống yên bình mà không cần đánh thức con quỷ đó. Nhưng bị nuôi dạy bên
cạnh Yuriko đã khiến con quỷ trong tôi trở nên vô cũng dữ dằn."

***

" Vì chưa đủ lớn nên chúng tôi tìm cách
tự bảo vệ mình trước nguy cơ bị tổn thương bằng cách giành ưu thế trước đối
phương và chủ động tấn công trước. [...] thế nên tôi đối phó bằng cách rèn
luyện sự nhẫn tâm, Mitsuru thì bằng trí thông minh của mình [...]."

Nhưng rất tiếc, cuốn sách này là tập
hợp của tất cả những thứ Xấu xa, thế nên một tình bạn đẹp là điều
không tưởng. Hơn nữa, cả "Tôi" và Mitsuru đều là những con
người đã thoả hiệp với con quỷ trong trái tim. Thế nên một tình bạn
xây dựng trên cơ sở ích kỷ của hai người đương nhiên sẽ không thể tồn
tại lâu dài. Hai người đó có thể hợp tác, nhưng làm bạn thì gần như
không. Hay nói chính xác hơn, những người như họ gần như không thể kết
bạn.

Và như thế, tình bạn hiếm hoi lắm mới
xuất hiện rất nhanh đi đến tan vỡ.

Mà nguyên nhân trực tiếp là ông ngoại
của "Tôi" và mẹ của Mitsuru. Đọc đến đây mới thấy tình bạn
trong truyền thuyết bền chặt như thế nào, còn trong thực tế mỏng manh
cỡ nào.

Chuyện của ông ngoại đã làm
"Tôi" thấy lo sợ. Vì ông ngoại ư? Không hề, "Tôi" chỉ
vì chính bản thân cô ta. Cô lo sợ cuộc sống êm ả của cô chấm dứt,
bằng việc ông ngoại từng bước bán đi những cây bonsai yêu quý nhất,
thì thế giới riêng của "Tôi", nơi duy nhất cô có thể kiểm
soát, cũng từ đó mà dần mất đi.

"Tôi" coi hành động của ông
ngoại cô là sự phản bội!

So với quyền lợi của bản thân bị ảnh
hưởng, tình bạn đúng là chẳng là cái gì.

Lại nói, nếu như bạn thân mà đễ dàng
trở mặt như vậy, thì những người "bạn bình thường" sẽ đối
xử với nhau như thế nào?

"Tôi" và Kazue Sato là đại diện
tuyệt vời cho mối quan hệ này.

"Nhắc
tới Kazue là tôi không thể không nghĩ tới một cái cây dị dạng."

***

"Với
Kazue, tôi có cảm giác của Đấng toàn năng thao túng con ngốc đó như
một con rối bị giật giây".

***

"Tôi"đối với Yuriko là ghét
bỏ, đối với Mitsuru là thừa nhận, còn đối với Kazue là coi thường
đến cực điểm. Trong những năm tháng học chung, "Tôi" rất
nhiều lần chơi khăm Kazue. Chuyện sinh hoạt lớp, chuyện Kijima con,...
Lúc này đây, sự Xấu xa của "Tôi" đã được bộc lộ một cách
triệt để. Có lẽ đối với kẻ yếu hơn mình, con quỷ trong tim sẽ dậy
lên khao khát thống trị. Trong mắt "Tôi" thì Kazue là một con
ngốc, tồn tại để cho "Tôi" bắt nạt, để làm trò cười. Thật bất ngờ với
học sinh trung học ở Nhật.

Học đường thì không thể thiếu thầy cô. Người
thầy trong Xấu, được đại diện bằng giáo sư Kijima cha.

"Thầy có rất nhiều lý do để làm
vậy. Trước hết là vì Hirata quá đẹp khiến thầy rung động. Là một giáo
viên trung học nhưng thầy vẫn không miễn nhiễm với việc thích thú quan sát một
cô gái đẹp ở bên cạnh. Nhưng quan trọng hơn cả là vì thầy nghĩ tới một khả năng
tiến hành một nghiên cứu sinh học cho biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu đặt một
thành viên có gen đột biến vào đám đông."

Kijima cha, theo cá nhân tôi mà nói là
đại diện cho hình mẫu ngụy quân tử. Lúc nào cũng sang sảng đạo lý
một cách trọng vọng, nhưng bên trong đã sớm thối nát. Gã là một
người hèn nhát, luôn nhận lỗi về mình một cách vô nghĩa, đồng thời
bịa ra những lý do bao che cho hành vi không đứng đắn của mình.

Có thể nói Xấu đã phá nát không ít
các hình tượng được tôn trọng trong xã hội, và hiệu quả nhất, có lẽ
là giáo sư Kijima đây. Một người thầy không hề xứng đáng.

Trường học là nơi giáo dục nhân cách
cả thế hệ. Bằng việc liệt kê hàng loạt những hành động đại diện
cho những nhân cách đã bị suy đồi nơi đây, thì Xấu đang cho thấy sự
suy thoái đạo đức kinh khủng đến mức nào.

---***---

Xấu - Natsuo Kirino - như tôi đã nói từ
đầu, là một cuốn sách vô cùng quyến rũ.

Mang cái tên ngắn gọn: "Xấu" -
đúng như tên của nó - là thánh địa của sự đen tối, xấu xa. Hơn bất
cứ một cuốn sách nào khác, nó tái hiện gần như hoàn hảo mạng lưới
các mối quan hệ trong xã hội. Những mối quan hệ trong Xấu là điển
hình, và giống như tên gọi, chúng mang theo sự Xấu khó có thể tưởng
tượng được. Bất cứ một nhân vật nào cũng đều mang trong mình một
góc khuất mà bất kể dù có thừa nhận hay không thì nó vẫn tồn tại
và hiển hiện, như một lẽ tự nhiên.

Nếu bạn là người có trái tim nhạy
cảm, cuốn sách này chống chỉ định cho bạn.

Nếu bạn là người thuần khiết trong
sáng ngây thơ, thì hãy cẩn thận khi đọc nó.

Bỏ qua hàng loạt những vấn đề nhức
nhối thì đây thực sự là một cuốn sách đáng cho mọi người đọc.

Mang tính u ám, nặng nề đặc trưng của
văn học Nhật, lại có sự tinh tế trong tâm lý nhân vật kèm chất tục
trong bề nổi của các mối quan hệ, đọc Xấu, mỗi người sẽ có những
suy tư của riêng mình, về cái gọi là xấu xa, về cách kìm giữ con
quỷ của chính mình. Cái gì cũng có hai mặt, con quỷ xấu xa trong
mỗi người cũng sẽ có những ưu điểm. Quan trọng là bản thân phải
khống chế con quỷ chứ đừng để nó chế ngự ngược lại.

Cuối cùng, nếu có ai đang hoặc sẽ đọc
cuốn sách này, tôi muốn nói, để làm quen nhanh nhất với sách, thì
đừng bao giờ nghĩ tốt cho bất cứ nhân vật nào.

Sự tốt đẹp hầu như không thể hiện diện
nơi đây, trong cuốn sách này.

______________
Mời các bạn vào bài đăng trên diễn đàn để giao lưu với bạn Chu Tước
- tác giả của bài viết đạt giải ba, mảng Văn học phương Đông
cuộc thi Viết cảm nhận - Số 1/2014: Tuổi học trò qua trang sách.

You are here

[Cảm nhận] Xấu - Sự xấu xa lớn trong một cuốn sách nhỏ

Từ khóa